‘Bumbana na Zina ya Yehowa’

“Mono ta bika kaka bantu ya mbote . . . , [mpi bo tabumbana mpenza na zina ya Yehowa, NW].”​—SOF. 3:12.

1, 2. Inki mupepe ya ngolo ya kifwani tabwila bantu ntama mingi ve?

KETI nge metinaka dezia mvula to mvula ya mupepe ya ngolo mpi ya matadi na kubumbanaka na nsi ya kisasa mosi buna? Kisasa lenda tanina nge mwa fyoti na mvula ya mutindu yina kansi, yo tatanina nge mpenza ve na mupepe ya ngolo kibeni yina bo kebingaka tornade to cyclone.

² Mupepe ya kuluta ngolo ya mutindu yankaka kele na kukwisa​—mupepe yina tatula mpenza luzingu ya bantu na kigonsa. Yo kele “kilumbu ya mupepe ya ngolo” (NW) ya kifwani. ‘Kilumbu yai ya nene ya Yehowa’ tabwila bantu yonso. Kansi beto lenda zwa kisika ya kubumbana yina beto kele na yo mfunu. (Tanga Sofonia 1:14-18.) Inki mutindu beto lenda sala mpidina na ‘kilumbu ya makasi ya Yehowa’ yina tayantika ntama mingi ve?

Bilumbu ya Mupepe ya Ngolo na Ntangu ya Ntama

3. Inki “mupepe ya ngolo” kubwilaka kimfumu ya bikanda kumi ya Izraele?

³ Kilumbu ya Yehowa tayantika na kintulumukina ti lufwa ya mabundu yonso ya luvunu ya kele na nsi-ntoto. Sambu na kuzaba mutindu beto tazwa kisika ya kubumbana, beto lenda sosa mvutu na disolo ya bantu ya Nzambi ya ntangu ya ntama. Yezaya, yina kuzingaka na mvu-nkama ya nana N.T.B., kufwanisaka ndola yina Yehowa kupesaka kimfumu ya bikanda kumi ya Izraele yina kukolamaka ti “mupepe ya ngolo” yina bantu zolaka ve kukuka na kukanga. (Tanga Yezaya 28:1, 2.) Mbikudulu yai kulunganaka na mvu 740 N.T.B. ntangu basoda ya Asiria kukotaka na ntoto ya bikanda yai, mpi Efrayimi kuvandaka kikanda ya kuluta nene na makanda yai kumi.

4. Inki mutindu ‘kilumbu ya nene ya Yehowa’ kubwilaka Yeruzalemi na mvu 607 N.T.B.?

⁴ Ndola yina Nzambi kupesaka bantu ya Izraele ya kukonda kwikama kulandanaka na mvu 607 N.T.B. na ‘kilumbu ya nene ya Yehowa’ yina kubwilaka Yeruzalemi mpi kimfumu ya Yuda. Dyambu yai kusalamaka sambu bantu ya Yuda kukumaka mpi bankolami. Bantu ya Babilone yina vandaka na nsi ya lutwadisu ya Nabukodonozore zolaka kunwanisa Yuda mpi nto-mbanza na yo Yeruzalemi. Bantu ya Yuda kusosaka lusadisu na ‘kisika ya kutinina ya luvunu, ‘ disongidila na bangwisana na bo ya politiki ti Ezipte. Ata mpidina, bonso mvula ya mupepe ya ngolo ya kebebisaka, bantu ya Babilone kukombaka ‘kisika yina ya kutinina.’​—Yez. 28:14, 17.

5. Inki takumina bantu ya Nzambi na kimvuka ntangu mabundu yonso ya luvunu tafwa?

⁵ Kilumbu ya nene ya Yehowa yina kubwilaka  Yeruzalemi kumonisaka ndola yina tabwila Kikristu yina mekolamaka na bilumbu na beto. Dyaka, kitini ya ‘Babilone ya nene,’ kintinu ya nsi-ntoto ya mvimba ya mabundu ya luvunu, yina tabikala tafwa. Na nima, bitini ya ngidika ya mbi ya bima ya Satana yina tabikala tafwa. Kansi, bantu ya Nzambi na kimvuka taguluka sambu bo kebumbanaka na Yehowa.​—Kus. 7:14; 18:2, 8; 19:19-21.

Kisika ya Kubumbana ya Kimpeve mpi ya Kinsuni

6. Inki mutindu bantu ya Yehowa lenda zwa kisika ya kubumbana?

⁶ Inki mutindu bantu ya Nzambi lenda zwa kisika ya kubumbana ata bubu yai na ntangu yai ya nsuka? Beto kezwaka kisika ya kubumbana ya kimpeve na ‘kuyindulaka zina ya Nzambi’ na kisambu mpi na kusadilaka yandi na kikesa yonso. (Tanga Malashi 3:16-18.) Kansi, beto lenda bakisa nde beto fwete suka kaka ve na kuyindula zina na yandi. Beto ketanga nde: “Konso muntu yina ta samba [na zina ya, NW] Mfumu Nzambi, yandi ta guluka.” (Roma 10:13) Yo kele ti kuwakana na kati ya kusamba na zina ya Yehowa mpi luguluku yina kekatukaka na yandi. Mpi bantu mingi ya ntima masonga lenda mona luswaswanu na kati ya Bakristu ya kyeleka, yina ‘keyindulaka zina ya Nzambi’ na luzitu yonso mpi kesadilaka yandi bonso Bambangi na yandi​—ti bantu yina kesadila yandi ve.

7, 8. Na nki mutindu Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kugulukaka na kinsuni, mpi yo kefwanana ti nki dyambu bubu yai?

⁷ Kansi, luguluku yina beto tabaka mesuka kaka ve na kuzwa kisika ya kubumbana ya kimpeve. Nzambi kesila bantu na yandi na kugulusa bo na kinsuni. Beto kemona dyambu yai na mambu yina kusalamaka na mvu 66 T.B. na nima ya ntangu yina basoda ya Roma na nsi ya lutwadisu ya Cestius Gallus kunwanisaka Yeruzalemi. Yezu kutubaka na ntwala nde Nzambi ‘takulumusa ntalu’ ya bilumbu ya mpasi yina ya nene. (Mat. 24:15, 16, 21, 22) Dyambu yai kusalamaka ntangu basoda ya Roma kuyambulaka mbanza yina kukonda kukana, ebuna yo salaka nde “bantu” yankaka, disongidila Bakristu ya kyeleka, “kuguluka.” Bo kukaka kubasika na mbanza mpi kutina na babwala ya nzyunga. Bankaka kusabukaka Yordani mpi kuzwaka kisika ya kubumbana na bangumba yina kuvandaka na ndambu ya esti ya nzadi yina.

⁸ Beto lenda mona dyambu mosi ya mefwanana na kati ya Bakristu yina ti bantu ya Nzambi bubu yai. Na ntangu ya ntama, Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kusosaka kisika ya kubumbana, mpi bansadi ya Nzambi bubu yai tasala mutindu mosi. Kansi, na ntangu yai yo talomba ve kutina na kisika mosi ya sikisiki, sambu Bakristu ya kyeleka kele na ntoto ya mvimba. Ata mpidina, na kimvuka, “bantu yina yandi solaka” mpi banduku na bo ya kwikama taguluka na kinsuni na kubumbanaka na Yehowa mpi na organizasio na yandi yina mefwanana ti ngumba ntangu Kikristu yina mekolamaka tafwa.

9. Banani memekaka na kusala nde bantu kuvila zina ya Yehowa? Pesa mbandu mosi.

⁹ Na ndambu yankaka, Kikristu mefwana na kufwa na bilumbu kekwisa sambu bantwadisi na yo melongaka ve balongoki na bo kyeleka ya metala Nzambi mpi minsiku na yandi mpi mebuyaka na kusadila zina ya Nzambi. Na Moyen Âge, zina ya Nzambi kuzabanaka mingi mpenza na Eropa. Zina yango, yina bo kemonisaka na bisono iya ya Kiebreo yina bo kebingaka Tetragrami mpi yina bo kebalulaka mbala mingi na YHWH (to YHVH), vandaka kumonana na bambongo ya bibende, na bibaka ya banzo, na mikanda mpi ba Biblia mingi, mpi nkutu na banzo-Nzambi yankaka ya Katolika mpi ya Misioni. Kansi, bilumbu yai bantu kele ti kikalulu ya kukatula zina ya Nzambi na bambalula ya Biblia mpi na kusadila yo dyaka ve. Dyambu mosi ya kemonisa yo kele Mukanda ya Yuni 29, 2008, yina Dibundu sambu na Lusambu ya Nzambi mpi Disipline ya Bisakramento (na Kingelesi) kutindaka na Balukutakanu ya ba Episikopo na yina metala ‘Zina ya Nzambi.’ Na kati ya mukanda yango, Dibundu ya Katolika ya Roma kupesaka ntuma nde bo fwete yingisa Tetragrami na mitindu ya kuswaswana ya bo kebalulaka yo na ngogo “Mfumu.” Vatican kupesaka ntuma nde bo fwete sadila ve to kutanga zina ya Nzambi na bankunga mpi bisambu ntangu misa ya dibundu ya Katolika kesalama. Mpi bantwadisi ya mabundu yankaka ya kele na kati mpi na nganda ya Kikristu mesadisaka ve bansambidi mingi mpenza na kuzaba Nzambi ya kyeleka.

 Lutaninu Sambu na Bantu yina Kesantisaka Zina ya Nzambi

10. Inki mutindu bo ke na kukumisa zina ya Nzambi bubu yai?

¹⁰ Na kuswaswana mpenza ti mambu yina mabundu yankaka kesalaka, Bambangi ya Yehowa kezitisaka mpi kekumisaka zina ya Nzambi. Bo kesantisaka yo na kusadilaka yo na mutindu mosi ya luzitu. Yehowa kesepelaka na bantu yina ketudilaka yandi ntima, mpi yandi kekumaka konso mutindu yina yo kelomba nde yandi kuma sambu na kusakumuna mpi kutanina bantu na yandi. ‘Yandi ketalaka mbote-mbote’ “bantu yina ke kwisaka kutina na yandi.”​—Nah. 1:7; Bis. 15:14.

11, 12. Banani kunwaninaka zina ya Yehowa na Yuda ya ntangu ya ntama, mpi banani mesalaka mutindu mosi na bilumbu na beto?

¹¹ Ata bantu mingi na Yuda ya ntangu ya ntama kukumaka bankolami, kuvandaka ti bankaka yina ‘kubumbanaka na zina ya’ (NW) Yehowa. (Tanga Sofonia 3:12, 13.) Ee, ntangu Nzambi kupesaka ndola na Yuda ya kukonda kwikama na kubikaka nde bantu ya Babilone kubotula bwala na bo mpi kunata bantu na yo na kimpika, yandi taninaka bantu yankaka bonso Yeremia, Baruki, mpi Ebedi-Meleki. Bo vandaka kuzinga “na kati” ya dikanda mosi ya kukolama. Bankaka kubikalaka ya kwikama ntangu bo vandaka na kimpika. Na mvu 539 N.T.B., bantu ya Medi mpi ya Persia yina vandaka na nsi ya lutwadisu ya Sirusi kunungaka Babilone. Ntama ve Sirusi kubasisaka nsiku yina kupesaka Bayuda ya kubikalaka nzila ya kuvutuka na bwala na bo.

¹² Sambu na yina metala bantu yina zolaka kusepela na kuvutulama ya lusambu ya kyeleka, Sofonia kutubaka na ntwala nde Yehowa zolaka kugulusa bo mpi kumona kyese sambu na bo. (Tanga Sofonia 3:14-17.) Yo mesalamaka mpi mutindu mosi na bilumbu na beto. Na nima ya kutulama ya Kimfumu ya Nzambi na zulu, Yehowa kugulusaka bapakulami ya kwikama yina kubikalaka na kimpika ya kimpeve ya Babilone ya Nene. Mpi yandi kesepelaka sambu na bo tii bubu yai.

13. Na nki kimpika bantu ya makanda yonso mekatukaka?

¹³ Bantu yina kele ti kivuvu ya kuzinga kimakulu na ntoto mpi kubasikaka na Babilone ya Nene mpi kesepelaka na kukatuka na kimpika ya kimpeve ya malongi ya dibundu ya luvunu. (Kus. 18:4) Yo yina, Sofonia 2:3 (NW) kelungana na mutindu ya nene na bilumbu na beto: “Beno sosa Yehowa, beno yonso bantu ya kudikulumusa na ntoto.” Bantu ya kudikulumusa ya makanda yonso, yo vanda bo kele ti kivuvu ya kukwenda na zulu to ya kuzinga kimakulu na ntoto, ke na kubumbana bubu yai na zina ya Yehowa.

Zina ya Nzambi Kele Ve Mazi

14, 15. (a) Inki bima bantu yankaka mesadilaka bonso mazi? (b) Inki beto fwete sadila ve bonso nkisi?

¹⁴ Bantu yankaka ya Izraele vandaka kumona tempelo bonso mazi yina zolaka kutanina bo na bambeni. (Yer. 7:1-4) Na luyantiku, bantu ya Izraele vandaka kumona sanduku ya kuwakana bonso mazi yina zolaka kutanina bo na mvita. (1 Sam. 4:3, 10, 11) Ntotila Constantin ya Nene kutulaka kidimbu mosi na bangogo ya Kigreki khi mpi rho, yina kele bisono zole ya luyantiku ya titre “Kristu” na Kigreki, na mabaya ya lutaninu ya basoda na yandi; yandi vandaka ti kivuvu nde yo zolaka kutanina basoda na yandi na mvita. Bantu keyindulaka nde Ntotila Gus-tave Adolphe II ya Suède, yina kunwanaka Bitumba ya Bamvula Makumi Tatu (na Eropa), kulwataka kinwaninu yina bo memonisa na lutiti 15. Zaba nde bo tulaka zina “Iehova” na mutindu ya pwelele na zulu ya kole ya lele ya kinwaninu yango.

¹⁵ Bansadi yankaka ya Nzambi yina bademo vandaka kunwanisa bo mezwaka lutaninu na kubingaka zina ya Yehowa na ndinga ya ngolo. Kansi, kima yina bo mesonika zina ya Nzambi na zulu na yo fwete tadilama ve bonso mazi to kusadilama bonso nkisi na luzingu ya konso kilumbu, bonso nde yo kele ti kiyeka ya mazi ya kutanina bantu. Yai kele ve ntendula ya kubumbana na zina ya Yehowa.

Mutindu Beto Kebumbanaka Bubu Yai

16. Na kimpeve, nki mutindu beto lenda zwa kisika ya kubumbana bubu yai?

¹⁶ Beto kezwaka kisika ya kubumbana bubu yai na lutaninu ya kimpeve yina bantu  ya Nzambi kevandaka na yo na kimvuka. (Nk. 91:1) Na nzila ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele” (NW) mpi ya bankuluntu na dibundu, bo kekebisaka beto na yina metala bankadilu ya nsi-ntoto yina lenda tula lutaninu na beto na kigonsa. (Mat. 24:45-47; Yez. 32:1, 2) Yindula bambala ikwa bo mekebisaka beto na yina metala mpusa ya kuvanda ti bima mingi ya kinsuni, mpi tadila mutindu balukebisu yai metaninaka beto na bampasi ya kimpeve. Mpi nki beto lenda tuba na yina metala kigonsa kuyedisa ya kikalulu ya mafu-mafu, yina lenda nata beto na kusala dyaka ve kisalu ya Yehowa? Ndinga ya Nzambi ketuba nde: “[Kikalulu ya mafu-mafu ya zoba yo yina kima tafwa bo, NW]. Kansi muntu yina kewilaka mono, yandi ta vanda mbote, yandi ta zinga na ngemba, boma ve.” (Bing. 1:32, 33) Kusala ngolo na kuvanda ti bikalulu ya bunkete kesadisaka beto mpi na kuvanda kaka na lutaninu ya kimpeve.

17, 18. Inki ke na kusadisa bamilio ya bantu na kubumbana na zina ya Yehowa bubu yai?

¹⁷ Yindula mpi mutindu mpika ya kwikama kesyamisaka beto na kuzitisa ntuma ya Yezu ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu na ntoto ya mvimba. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Sofonia kutubilaka nsoba mosi yina zolaka kusadisa bantu na kubumbana na zina ya Nzambi. Beto ketanga nde: “Ebuna mono tabalula ndinga ya bantu sambu yo kuma ndinga ya kukonda mvindu, na mpila nde bo yonso kusambila na zina ya Yehowa, na mpila nde bo sadila yandi dipeka na dipeka.”​—Sof. 3:9, NW.

¹⁸ Ndinga yai ya kukonda mvindu kele inki? Ndinga ya kukonda mvindu kele kyeleka ya metala Yehowa Nzambi mpi balukanu na yandi yina kele na Ndinga na yandi ya kupemama. Na mutindu mosi buna nge kesadilaka ndinga yina ntangu nge kezabisaka bantu yankaka ntendula ya sikisiki ya Kimfumu ya Nzambi mpi mutindu yo tasantisa zina na yandi, ntangu nge ketubilaka kununga ya luyalu ya Nzambi, mpi ntangu nge ketubaka na kyese yonso mambu ya metala balusakumunu ya kimakulu yina bantu ya kwikama tabaka. Mutindu bantu mingi ketubaka ndinga yai ya kifwani, yo mesalaka nde bantu mingi ‘kusamba na zina ya Yehowa’ mpi ‘kusadila yandi dipeka na dipeka.’ Ee, bamilio ya bantu na nsi-ntoto ke na kuzwa ntangu yai kisika ya kubumbana na Yehowa.​—Nk. 1:1, 3.

19, 20. Inki mutindu kutula ntima na ‘kisika ya kutinina ya luvunu’ kunungaka ve na ntangu ya ntama?

¹⁹ Na nsi-ntoto bantu kenwana ti bampasi yina kemonana bonso nde bo lenda nunga yo ve. Sambu bo kele ti mpusa ya ngolo ya kumanisa bampasi na bo, bantu mingi ketulaka ntima na bantu ya kukonda kukuka. To bo ketulaka kivuvu na bimvuka ya politiki, kaka mutindu bantu ya Izraele ya ntama kutulaka ntima na makanda ya nzyunga sambu yo sadisa bo, na kusalaka bangwisana ti bo. Ata mpidina, nge mezaba nde kusala mutindu yina kusadisaka ve Izraele. Mpi ata insi mosi ve bubu yai, yo vanda Organisation des Nations unies, tamanisa kimakulu bampasi ya bantu. Yo yina, sambu na nki muntu fwete tadila bimvuka mpi bangwisana ya politiki bonso kisika ya kubumbana? Na mbikudulu mosi, Biblia kebinga bo ‘kisika ya kubumbana ya luvunu.’ Nge lenda tadila bo mpenza mutindu yina sambu bantu yonso yina ketulaka kivuvu na bo, talemba mpenza nitu.​—Tanga Yezaya 28:15, 17.

²⁰ Ntama mingi ve mupepe ya ngolo ya kifwani ya kilumbu ya Yehowa tabwila ntoto. Bangidika ya bantu takuka ve na kupesa lutaninu; yo  tavanda mpi mutindu mosi sambu na bisika ya kutinina ya nikleyere mpi kimvwama. Yezaya 28:17 kemonisa nde: ‘mvula ya matadi ta komba kisika ya kutinina ya luvunu; mvula ya ngolo ta dindisa kisika na beno ya kubumbana.’

21. Inki mambote beto lenda baka na kulandaka mukapu ya mvula sambu na mvu 2011?

²¹ Yo vanda ntangu yai mpi na ntangu ya mupepe ya ngolo ya Yehowa yina kekwisa, bantu ya Nzambi tazwa lutaninu ya kyeleka na Nzambi na bo Yehowa. Zina ya Sofonia, yina ketendula “Yehowa Mebumbaka,” kemonisa kisika yai ya kyeleka ya kubumbana. Yo mefwana nde mukapu ya mvula sambu na mvu 2011 kuvanda lukebisu yai ya mayele: ‘Bumbana na zina ya Yehowa.’ (Sof. 3:12, NW) Ata bubu yai, beto lenda mpi nkutu fwete bumbana na zina ya Yehowa, mpi kutudila yandi ntima ya mvimba. (Nk. 9:11) Bika beto yibuka konso kilumbu bangogo yai ya kupemama ya kebwisa ntima: “Zina ya Mfumu Nzambi kele bonso nzo ya ngolo, kisika ya bantu ya mbote lenda kwenda kubumbana.”​—Bing. 18:10.

Keti Nge Keyibuka?

• Inki mutindu beto lenda bumbana na zina ya Yehowa bubu yai?

• Sambu na nki beto fwete tula ve ntima na ‘kisika ya kutinina ya luvunu’?

• Inki kisika ya kubumbana beto tazwa na makwisa?

[Bangyufula ya Disolo ya Kulonguka]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 14]

Mukapu ya mvula sambu na mvu 2011 kele: “Bumbana na zina ya Yehowa.”​—Sofonia 3:12, NW.

[Kifwanisu/bangogo ya kemonisa kisina ya foto na lutiti 15]

Thüringer Landesmuseum Heidecksburg Rudolstadt, Waffensammlung “Schwarzburger Zeughaus”