Zitisa Makwela Bonso Dikabu ya Mekatuka na Nzambi
Zitisa Makwela Bonso Dikabu ya Mekatuka na Nzambi
“Yo yina bakala ta bikisa tata na yandi ti mama na yandi, yandi ta kwenda kuvukana na nkento na yandi, ebuna bo zole bo ta kuma muntu mosi.”—KUY. 2:24.
1. Sambu na nki yo mefwana nde beto zitisa Yehowa?
YEHOWA NZAMBI, Ngangi ya makwela, mefwana mpenza nde beto zitisa yandi. Sambu yandi kele Ngangi, Mfumu, mpi Tata ya zulu, Biblia kebingaka yandi nde Muntu ya kepesaka “makabu yonso ya mbote mpenza.” (Yak. 1:17; Kus. 4:11) Yai kele mutindu mosi ya yandi kemonisaka zola na yandi ya nene. (1 Yoa. 4:8) Mambu yonso ya yandi melongaka beto, mambu yonso ya yandi melombaka beto, mpi mambu yonso ya yandi mepesaka beto kevandaka kaka sambu na mambote na beto.—Yez. 48:17.
2. Inki bantuma Yehowa kupesaka bankwelani ya ntete?
2 Biblia kemonisaka makwela bonso mosi na kati ya makabu yai ya “mbote” ya kekatukaka na Nzambi. (Ruti 1:9, NW; 2:12) Ntangu yandi salaka makwela ya ntete, Yehowa kupesaka Adami ti Eva, bantuma ya sikisiki ya kemonisa mutindu ya kununga. (Tanga Matayo 19:4-6.) Kana bo landaka lutwadisu ya Nzambi, bo zolaka kuvanda na kyese kimakulu. Kansi, na buzoba yonso bo zitisaka ve nsiku ya Nzambi mpi yo natilaka bo bampasi ya ngolo.—Kuy. 3:6-13, 16-19, 23.
3, 4. (a) Inki mutindu bantu mingi bubu yai kezitisaka ve makwela mpi Yehowa Nzambi? (b) Inki bambandu beto tatadila na disolo yai?
3 Bonso bankwelani yina ya ntete, ntangu bo kebakaka badesizio ya makwela, bantu mingi bubu yai kemonisaka luzitu fyoti to kemonisaka ve luzitu sambu na lutwadisu ya Yehowa. Bantu yankaka kebuyaka na ntima ya mvimba dibanza ya kukwela mpi bankaka dyaka kemekaka na kupesa yo ntendula yina kewakana ti bampusa na bo. (Roma 1:24-32; 2 Tim. 3:1-5) Bo kevilaka nde makwela kele dikabu ya mekatukaka na Nzambi, mpi ntangu bo kemonisaka ve luzitu sambu na yo, bo kekondaka mpi luzitu na Mupesi na yo, Yehowa Nzambi.
4 Bantangu yankaka, ata bansadi yankaka ya Nzambi kevilaka mutindu Yehowa ketadilaka makwela. Bankwelani yankaka ya Bakristu kebakaka lukanu ya kukabwana, to bo kefwaka makwela kukonda bikuma ya Masonuku ya kepesa bo nzila ya kusala buna. Inki mutindu beto lenda buya kusala mutindu yai? Inki mutindu lutwadisu ya Nzambi yina kele na Kuyantika 2:24 lenda sadisa bankwelani ya Bakristu na kukumisa ngolo makwela na bo? Mpi nki mutindu bantu yina kezola kukwela lenda kudibongisa sambu na makwela? Bika beto tadila makwela tatu ya mbote ya ntangu ya ntama yina kemonisa mutindu kuzitisa Yehowa kele mfunu mingi sambu na kuvanda na makwela ya kezingaka mingi.
Beno Yedisa Kwikama
5, 6. Inki dyambu lendaka kumeka kwikama ya Zakaria mpi Elizabeti, mpi nki mutindu Nzambi kusakumunaka kwikama na bo?
5 Zakaria ti Elizabeti kubakaka badesizio ya mbote mpi kusalaka mambu na kwikama yonso. Konso muntu kukwelaka nsadi ya kwikama ya Yehowa. Zakaria vandaka kulungisa mikumba na yandi ya kinganga-Nzambi na kwikama yonso, mpi bo zole vandaka kuzitisa Nsiku ya Nzambi na kutadila makuki na bo. Ntembe kele ve nde bo vandaka ti mambu mingi ya kutonda Nzambi. Kansi, kana nge kwendaka kutala nzo na bo na Yuda, nge zolaka kusukinina ve na kubakisa nde kima mosi vandaka kukonda. Bo vandaka ve ata ti mwana mosi. Elizabeti kuvandaka mukobo, mpi bo zole kuvandaka dezia ti bamvula mingi.—Luka 1:5-7.
6 Na Izraele ya ntama, kubuta bana kuvandaka dyambu mosi ya mfunu mingi, mpi mbala mingi mabuta kuvandaka ya nene kibeni. (1 Sam. 1:2, 6, 10; Nk. 128:3, 4) Yo yina bakala, na Izraele ya ntangu yina, lendaka kufwa makwela ti nkento na yandi kana nkento kubuta ve ata mwana mosi. Kansi, Zakaria kubikalaka ti Elizabeti na kwikama yonso. Yandi sosaka ve mutindu ya pete ya kufwa makwela na bo, mpi nkento na yandi kusalaka ve mutindu yina. Ata kukonda bana vandaka kupesa bo mawa, bo landaka kusadila Yehowa kumosi na kwikama yonso. Na nima ya ntangu, Yehowa kusakumunaka bo mingi mpenza na mutindu ya kuyituka na kubutaka mwana ya bakala ntangu bo vandaka minunu.—Luka 1:8-14.
7. Na nki mutindu yankaka Elizabeti kumonisaka kwikama na bakala na yandi?
7 Elizabeti kumonisaka kwikama ya ngolo na mutindu yankaka dyaka. Ntangu mwana na yandi Yoane kubutukaka, Zakaria lendaka ve kutuba sambu yandi kumaka baba sambu yandi tulaka ntembe na mambu yina wanzyo ya Nzambi kuzabisaka yandi. Ata mpidina, yo fwete vanda nde Zakaria kuzabisaka nkento na yandi na mutindu mosi buna nde wanzyo ya Yehowa kusongaka yandi na kupesa mwana na bo zina ya “Yoane.” Bamfinangani mpi bantu ya dibuta zolaka kupesa mwana yina zina ya tata na yandi. Kansi Elizabeti kuzitisaka na kwikama yonso lutwadisu yina bakala na yandi kupesaka yandi. Yandi tubaka nde: “Ve. Zina na yandi fweti vanda Yoane.”—Luka 1:59-63.
8, 9. (a) Inki mutindu kwikama kekumisaka ngolo makwela? (b) Inki kele mwa mitindu ya sikisiki yina bakala mpi nkento lenda monisa kwikama?
8 Bonso Zakaria ti Elizabeti, bubu yai bankwelani kekutanaka ti mambu ya kelembisaka nitu mpi bampasi yankaka. Makwela yina mekonda kwikama kezingaka ve. Kusala flirt, pornografi, bizumba, mpi mambu yankaka ya ketulaka makwela ya mbote na kigonsa lenda bebisa ntima yina bankwelani ketulanaka na mutindu mosi yina bo lenda yidika dyaka ve. Mpi kana ntima yina bankwelani ketulanaka mefwa, zola keyantikaka na kulemba. Na mitindu yankaka, kwikama kele bonso lupangu ya lutaninu yina kezyungaka bantu ya dibuta mpi kekotisaka ve banzenza ya mbi mpi bigonsa, ebuna yo kepesaka lutaninu na bantu yina kele na kati. Yo yina, na ntangu bakala ti nkento kele ya kwikama na kati na bo, bo lenda zinga kumosi na lutaninu mpi kukangudila nkwelani yankaka ntima, ebuna kubika nde zola na bo kuyela. Ee, kwikama kele mfunu mingi.
9 Yehowa kuzabisaka Adami nde: ‘Bakala tabikisa tata na yandi ti mama na yandi, yandi takwenda kuvukana na nkento na yandi.’ (Kuy. 2:24) Yo ketendula inki? Beno fwete soba bangwisana ya ntama ti banduku mpi bantu ya dibuta. Konso nkwelani fwete pesa ntete ntangu mpi dikebi na yandi na nkwelani yina yankaka. Banduku to bantu ya dibuta lenda baka dyaka ve kisika ya ntete na dibuta na bo ya mpa; Bankwelani fwete bika mpi ve nde bibuti kudikotisaka na badesizio to mavwanga na bo ya dibuta. Ntangu yai bankwelani fwete vanda ya kukangama bo zole. Yai kele lutwadisu ya Nzambi.
10. Inki tasadisa bankwelani na kuyedisa kwikama?
10 Ata na mabuta yina kele ya kukabwana na mambu ya lusambu, kwikama kenataka mambote. Mpangi-nkento mosi yina nkwelani na yandi kele ve Mukristu ketuba nde: “Mono kepesa mpenza Yehowa mersi sambu yandi melongaka mono mutindu ya kulemfukila bakala na mono mpi ya kuvanda ti luzitu ya mudindu sambu na yandi. Kubikala ya kwikama mesalaka nde beto lutisa bamvula 47 ya zola mpi luzitu ya ngolo.” (1 Kor. 7:10, 11; 1 Pie. 3:1, 2) Yo yina, sala ngolo sambu nkwelani na nge kudiwa na lutaninu. Na bangogo mpi bisalu na nge, sosa mitindu ya kundimisa nkwelani na nge nde yandi kele muntu ya kuluta mfunu na nsi-ntoto sambu na nge. Na kiteso yina yo ketadila nge, kubika ve ata muntu to kima mosi kukabula nge ti nkwelani na nge. (Tanga Bingana 5:15-20.) Ron ti Jeannette, yina mevandaka na makwela ya kyese na nsungi ya bamvula kuluta 35, ketuba nde: “Sambu beto kesalaka na kwikama yonso mambu yina Nzambi kelombaka beto, beto kele na makwela ya kyese mpi ya mbote.”
Bumosi Kekumisaka Makwela Ngolo
11, 12. Inki mutindu Akilasi ti Prisila vandaka kusala kumosi (a) na nzo, (b) na kisalu na bo ya kinsuni, mpi (c) na kisalu ya kusamuna?
11 Ntangu ntumwa Polo kutubaka mambu ya metala banduku na yandi ya ngolo Akilasi ti Prisila, yandi lendaka ve kutanga zina ya Akilasi kukonda kutanga zina ya Prisila. Bankwelani yai ya vandaka na bumosi kele mbandu ya mbote ya mambu yina Nzambi zolaka kutuba ntangu yandi tubaka nde bakala ti nkento fwete kuma “muntu mosi.” (Kuy. 2:24) Bo vandaka kusala mbala na mbala kumosi na nzo na bo, na kisalu na bo ya kinsuni, mpi na kisalu ya kusamuna. Mu mbandu, ntangu Polo kukumaka na mbala ya ntete na Korinto, Akilasi mpi Prisila kulombaka yandi na mawete yonso na kuzinga na nzo na bo, ebuna yo kemonana nde Polo kusadilaka yo mwa ntangu mingi na nima bonso kisika ya kusala bisalu na yandi. Ntangu bo vandaka na Efezo, bo pesaka nzo na bo sambu dibundu kusala balukutakanu kuna mpi bo salaka kumosi sambu na kusadisa bantu ya mpa bonso Apolo na kuyela na kimpeve. (Bis. 18:2, 18-26) Na nima, bankwelani yai ya kikesa kukwendaka na Roma, kisika bo pesaka dyaka nzo na bo sambu bo sala balukutakanu ya dibundu. Na nima dyaka, bo vutukaka na Efezo sambu na kupesa bampangi kikesa.—Roma 16:3-5.
12 Na nsungi mosi buna, Akilasi ti Prisila kusalaka mpi kumosi ti Polo na kisalu na bo ya kusala batenta. Dyaka, beto kemona bankwelani yai kumosi, bo kesala kukonda kutesana to kuswana. (Bis. 18:3) Kansi, yo kele kyeleka nde, ntangu yina bo vandaka kulutisa kumosi na bisalu ya Bukristu kele kima yina kusadisaka bo na kutula kisalu ya Yehowa na kisika ya ntete mpi na kuvanda na makwela ya ngolo mpi ya kyese. Yo vanda ntangu bo vandaka na Korinto, na Efezo, to na Roma, bo zabanaka bonso bantu ya “ke salaka kisalu ya Yesu Kristo nzila mosi.” (Roma 16:3) Bo salaka kumosi sambu na kunata kisalu ya kusamuna Kimfumu na ntwala konso kisika ya bo vandaka kusala.
13, 14. (a) Inki mambu lenda bebisa bumosi ya makwela? (b) Inki kele mwa mambu yina bankwelani lenda sala sambu na kukumisa ngolo bangwisana na bo bonso “muntu mosi”?
13 Ya kyeleka, bumosi na balukanu mpi na bisalu kekumisaka makwela ngolo. (Lo. 4:9, 10) Yo kele mawa na kumona nde, bubu yai bankwelani mingi kelutisaka ntangu fyoti kumosi. Bo kesalaka bangunga mingi na bisalu na bo ya kuswaswana. Bankaka kesalaka banzyetelo na bisika ya ntama sambu na kisalu ya kinsuni to kekwendaka kusala na bansi yankaka bo mosi sambu na kutindila dibuta mbongo. Ata na nzo, bankwelani yankaka kekudivandilaka sambu na ntangu yina bo kelutisaka na televizio, na bansaka ya kulutisila ntangu, na bansaka ya video, to na Internet. Keti yo kele mutindu yina na dibuta na beno? Kana mpidina, keti beno lenda soba mambu ya luzingu na beno sambu na kulutisa ntangu mingi kumosi? Inki beto lenda tuba na yina metala kusala kumosi bisalu bonso kulamba, kuyobisa malonga, to kuyidika kibansala? Keti beno lenda sala kumosi ntangu beno kekeba bana to kesadisa bibuti yina menuna?
14 Kima ya kuluta mfunu kele kulutisa ntangu mbala na mbala kumosi na bisalu ya ketadila lusambu ya Yehowa. Kutadila mukapu ya lumbu kumosi mpi kuvukana na lusambu ya dibuta kepesaka mabaku ya mbote ya kuvanda kaka ti bangindu mpi balukanu ya mutindu mosi. Dyaka beno sala kumosi na kisalu ya kusamuna. Kana mpila kele, beno meka na kusala bonso bapasudi-nzila kumosi, ata luzingu na beno kepesa beno nzila ya kusala yo kaka ngonda mosi to mvula mosi. (Tanga 1 Korinto 15:58.) Mpangi-nkento mosi yina kusalaka kisalu ya kimupasudi-nzila ti bakala na yandi ketuba nde: “Kisalu ya kusamuna kuvandaka mosi na kati ya mitindu yina beto lendaka kulutisa ntangu kumosi mpi kusolula mpenza. Sambu beto zole kuvandaka ti lukanu ya kusadisa bankaka na kimpeve, mu kudiwaka nde beto vandaka mpenza na bumosi. Mu vandaka kudiwa penepene na yandi kibeni kaka ve bonso bakala na mono kansi mpi bonso nduku mosi ya mbote.” Ntangu beno kesala kumosi sambu na kulungisa mambu ya mfunu, malembe-malembe balukanu na nge, mambu ya nge ketulaka na kisika ya ntete, mpi bikalulu na nge takuma ya mutindu mosi ti ya nkwelani na nge tii kuna, bonso Akilasi ti Prisila, beno takumaka kuyindula, kudiwa, mpi kusala mambu bonso “muntu mosi.”
Beno Tula Nzambi na Kisika ya Ntete
15. Inki kele kima ya kuluta mfunu sambu na kuvanda ti makwela ya mbote? Tendula.
15 Yezu kuzabaka mfunu ya kutula Nzambi na kisika ya ntete na makwela. Yandi monaka ntangu Yehowa kuyidikaka makwela ya ntete. Yandi monaka mutindu Adami ti Eva kuvandaka na kyese ntangu bo vandaka kulanda lutwadisu ya Nzambi, mpi yandi monaka yandi mosi bampasi yina kubasikaka sambu bo zitisaka yo ve. Yo yina, ntangu Yezu vandaka kulonga bankaka, yandi vutukilaka ntuma ya Tata na yandi ya kele na Kuyantika 2:24. Yandi yikaka mpi ngindu yai: “Muntu lenda kabula ve yina ya Nzambi me vukisaka.” (Mat. 19:6) Yo yina, luzitu ya mudindu sambu na Yehowa kevandaka kima ya kuluta mfunu sambu na kuvanda na makwela ya kyese mpi ya mbote. Na dyambu yai, bibuti ya Yezu ya kinsuni, Yozefi mpi Maria, kubikaka mbandu ya mbote kibeni.
16. Inki mutindu Yozefi ti Maria kutulaka Nzambi na kisika ya ntete na luzingu na bo?
16 Yozefi vandaka kusadila Maria mambu na ntima-mbote mpi luzitu. Ntangu yandi zabaka nde Maria kuvandaka ti divumu, Yozefi zolaka kusadila yandi mambu na mawa yonso, ata na ntwala nde wanzyo ya Nzambi kutendudila yandi mambu yina kukuminaka Maria. (Mat. 1:18-20) Bo zole kuzitisaka ntuma ya Kaisali mpi kuzitisaka mbote-mbote Nsiku ya Moize. (Luka 2:1-5, 21, 22) Mpi ata bo vandaka kulomba kaka babakala na kukwenda na bankinsi ya nene ya lusambu na Yeruzalemi, Yozefi ti Maria, kumosi ti bantu ya dibuta na bo, vandaka kukwenda konso mvula. (Kul. 16:16; Luka 2:41) Na mitindu yai mpi na mitindu yankaka, bankwelani yai ya vandaka kuwa Nzambi boma kusalaka ngolo na kusepedisa Yehowa mpi kumonisaka luzitu ya mudindu sambu na mambu ya kimpeve. Yo keyitukisa ve na kumona nde Yehowa kuponaka bo sambu na kukeba Mwana na yandi na kitini ya ntete ya luzingu na yandi na ntoto.
17, 18. (a) Na nki mitindu bankwelani lenda tula Nzambi na kisika ya ntete na dibuta na bo? (b) Inki mutindu yo tanatila bo mambote?
17 Keti beno ketulaka Nzambi na kisika ya ntete na luzingu ya dibuta na beno? Mu mbandu, ntangu beno kebakaka badesizio ya mfunu, keti beno kesosaka ntete minsiku ya Biblia, kesambaka sambu na dyambu yango, mpi na nima kesosaka bandongisila ya Mukristu mosi ya kuyela? To keti beno kevandaka ti kikalulu ya kuyidika makambu na beno na kulandaka bangindu na beno mosi to ya mabuta mpi banduku na beno? Keti beno kesalaka ngolo na kusadila bangindu ya mbote yina mpika ya kwikama kebasisaka na yina metala makwela mpi luzingu ya dibuta? To keti beno kelandaka kaka binkulu ya bwala na beno to bandongisila ya nsi-ntoto yina bantu mingi kezolaka? Keti beno kesambaka mpi kelongukaka kumosi mbala na mbala, kekuditudilaka balukanu ya kimpeve, mpi kesolulaka na yina metala mambu ya beno fwete tula na kisika ya ntete na dibuta na beno?
18 Sambu na yina metala bamvula 50 ya luzingu na bo ya kyese na makwela, Ray ketuba nde: “Beto mekutanaka ntete ve ata ti dikambu mosi yina beto lendaka ve kumanisa, sambu beto ketulaka Yehowa na kati ya ‘nsinga [na beto] ya bo me sala na bansinga tatu.’” (Tanga Longi 4:12.) Danny ti Trina kendima mambu yai. Bo ketuba nde: “Sambu beto kesadilaka Nzambi kumosi, makwela na beto mekumaka ngolo.” Bo mevandaka na makwela ya kyese banda bamvula kuluta 34. Kana beno ketula Yehowa ntangu yonso na kisika ya ntete na makwela na beno, yandi tasadisa beno na kununga mpi tasakumuna beno mingi.—Nk. 127:1.
Landa na Kuzitisa Dikabu ya Nzambi
19. Sambu na nki Nzambi kupesaka dikabu ya makwela?
19 Sambu na bantu mingi bubu yai, kima mosi mpamba ya kevandaka mfunu sambu na bo kele kyese na bo mosi. Kansi nsadi ya Yehowa kemonaka mambu na mutindu yankaka. Yandi kezabaka nde Nzambi kupesaka makwela bonso dibaku sambu na kulungisa lukanu na Yandi. (Kuy. 1:26-28) Kana Adami ti Eva kuzitisaka dikabu yina, ntoto ya mvimba zolaka kukuma paladisu ya mefuluka ti bansadi ya Nzambi ya kyese mpi ya lunungu.
20, 21. (a) Sambu na nki beto fwete tadila makwela bonso ngidika ya santu? (b) Inki dikabu beto talonguka na mposo ya kelanda?
20 Kuluta mambu yonso, bansadi ya Nzambi kemonaka makwela bonso dibaku ya kupesa Yehowa lukumu. (Tanga 1 Korinto 10:31.) Mutindu beto mekatuka kumona yo, kwikama, bumosi, mpi kutula Nzambi na kisika ya ntete kele mambu yina kekumisaka makwela ngolo. Yo yina, yo vanda beto kekudibongisa sambu na kukwela, kekumisa ngolo makwela na beto, to kemeka na kugulusa makwela na beto, beto fwete tadila ntete makwela kaka mutindu yo kele: ngidika ya mekatuka na Nzambi mpi ya santu. Kuyibuka kyeleka yai tapusa beto na sala ngolo mpenza sambu na kubaka badesizio ya makwela ya mesimbama na Ndinga ya Nzambi. Na mutindu yina beto tamonisa luzitu kaka sambu na dikabu ya makwela ve kansi mpi sambu na Muntu yina kupesaka dikabu yango, Yehowa Nzambi.
21 Ya kyeleka, makwela kele kaka ve dikabu mosi mpamba yina Yehowa mepesaka beto; yo kele kaka mpi ve nzila mosi mpamba ya kenataka na kyese na luzingu. Na disolo ya kelanda, beto tatadila dikabu yankaka ya mfunu yina mekatukaka na Nzambi—dikabu ya kimpumpa.
Inki Mvutu Nge Tapesa?
• Inki mutindu kwikama fwete vanda na bupusi na Bakristu yina mekwelaka?
• Sambu na nki kusala kumosi na bumosi kekumisaka makwela ngolo?
• Inki kele mwa mitindu yina bankwelani lenda tula Nzambi na kisika ya ntete na makwela na bo?
• Inki mutindu beto lenda zitisa Yehowa, Ngangi ya makwela?
[Bangyufula ya Disolo ya Kulonguka]
[Bifwanisu ya lutiti 18]
Kusala kumosi kesadisaka bankwelani na kuvanda kaka na bumosi