“Baka Ntinu Sambu na Kununga”

“Baka ntinu sambu na kununga.”​—1 KOR. 9:24.

1, 2. (a) Polo kusadilaka nki sambu na kusyamisa Bakristu ya Ebreo? (b) Biblia kelongisila bansadi ya Nzambi na kusala inki?

NA MUKANDA yina yandi sonikilaka Baebreo, ntumwa Polo kusadilaka mbandu mosi sambu na kusyamisa bampangi na yandi Bakristu. Yandi yibusaka bo nde, bo mpamba ve vandaka kubaka ntinu yina kenataka na luzingu. Na nzyunga na bo kuvandaka ti “batemwe mingi” yina kumanisaka dezia ntinu na bo. Kuyindula bisalu ya kwikama mpi bikesa ya bansadi yina zolaka kupusa Bakristu ya Ebreo na kulanda kukwenda na ntwala mpi kumanisa ntinu na bo.

² Na disolo yina meluta, beto tubilaka luzingu ya bansadi mingi ya kele na ndonga ya ‘batemwe mingi.’ Bo yonso kumonisaka nde lukwikilu ya ngolo kusadisaka bo na kubikala ya kwikama na Nzambi, bonso nde bo vandaka kubaka ntinu sambu na kumanisa yo. Beto lenda baka dilongi na mutindu bo nungaka. Mutindu disolo yai kemonisa yo, Polo kupesaka ndongisila yai na bampangi na yandi Bakristu, yika mpi beto: ‘Bika beto katula mambu yonso ya kilo, masumu yina kekangaka beto nzila konso ntangu, ebuna beto baka ntinu ti kukanga-ntima mpi beto kwenda na ntwala.’​—Baeb. 12:1.

3. Polo zolaka kutuba inki, ntangu yandi tubilaka bantu yina vandaka kubaka ntinu na bansaka ya Bagreki?

³ Na yina metala nsaka ya kubaka ntinu,  nsaka yina bantu vandaka kuzola mingi na ntangu yina, mukanda mosi (Backgrounds of Early Christianity) ketuba nde: “Bagreki vandaka kusala ngalasisi mpi kubaka ntinu kukonda bilele.” * Na bantangu yina, bantu yina vandaka kubaka ntinu vandaka kukatula bilele yonso to bima yonso ya kilo ya lendaka kulembisa bo. Ata kana kusala mpidina lenda monana mbi bubu yai, bo vandaka kubaka ntinu kukonda bilele sambu bo vandaka kuzola nde ata kima mosi ve kukanga bo nzila ya kubaka lufutu. Yo yina, ntangu Polo kuzabisa Bakristu ya Ebreo na ‘kukatula mambu yonso ya kilo,’ yandi zolaka kutuba nde bo fwete katula mambu yonso yina lenda kanga bo nzila na kubaka luzingu ya mvula na mvula. Ndongisila yai kuvandaka ya mbote sambu na Bakristu ya Ebreo, mpi yo kele mfunu sambu na beto bubu yai. Inki mambu lenda vanda kilo mpi kukanga beto nzila ya kubaka lufutu na ntinu yina beto kebakaka sambu na luzingu?

‘Katula Mambu Yonso ya Kilo’

4. Bantu ya bilumbu ya Noa kudipesaka na kusala inki?

⁴ Polo kulongisilaka Bakristu na ‘kukatula mambu yonso ya kilo.’ Yo lenda tadila mambu yonso yina lenda kanga beto nzila na kukonda kutula dikebi mpi kudipesa na kubaka ntinu. Inki kele mambu ya kilo? Kana beto tadila Noa​—muntu mosi na ndonga ya bantu yina Polo kutubilaka—​beto tayibuka mambu yai ya Yezu kutubaka: “Mambu yina bwaka na ntangu ya Noa, yo ta bwa mpi mutindu mosi na ntangu ya Mwana-muntu.” (Luka 17:26) Ntete-ntete, Yezu kutubilaka ve Mvula ya Ngolo yina zolaka kukwisa; kansi yandi tubilaka mutindu bantu vandaka kuzinga na ntwala ya Mvula yango. (Tanga Matayo 24:37-39.) Bantu mingi ya bilumbu ya Noa vandaka kutula ve dikebi na mambu ya Nzambi, mpi vandaka ve kusala mambu sambu na kusepedisa yandi. Inki mambu vandaka kukatula dikebi na bo? Kudya, kunwa mpi makwela. Kaka mutindu Yezu kutubaka, dyambu ya mbi kuvandaka nde bo tulaka ve dikebi.

5. Inki lenda sadisa beto na kununga ntinu na beto?

⁵ Bonso Noa mpi dibuta na yandi, konso kilumbu beto mpi kevandaka ti mambu mingi ya kusala. Beto fwete sala kisalu sambu na kuzwa mbongo, mpi kulungisa bampusa na beto mosi ti ya dibuta na beto. Kusala mpidina lenda lomba ntangu mingi mpi bikesa ya ngolo. Mpi kana beto kele na mpasi ya mbongo, beto lenda kudiyangisa na mutindu yina beto lenda zwa bima yina beto kevandaka na yo mfunu. Dyaka, sambu beto mekudipesaka na Yehowa, beto kevandaka mpi ti mikumba ya mfunu ya metala lusambu na beto. Beto kesamunaka, keyidikaka mpi kekwendaka na balukutakanu, mpi kesalaka lusambu ya dibuta mpi kulonguka na beto mosi sambu beto vanda ngolo na kimpeve. Ata Noa kuvandaka ti mambu mingi ya kusala na kisalu ya Nzambi, yandi “salaka mambu yonso ya Nzambi songaka yandi.” (Kuy. 6:22) Yo yina, kana beto kezola kubaka ntinu tii na nsuka, yo kele mfunu nde beto baka kilo yina mefwana mpi kubuya kilo ya kukonda mfunu.

6, 7. Yezu kupesaka nki ndongisila ya beto fwete vila ve?

⁶ Polo zolaka kutuba nki ntangu yandi longisilaka Bakristu na kukatula ‘mambu yonso ya kilo’? Ya kyeleka, beto lenda buya ve mikumba yonso yina beto kevandaka ti yo. Kansi,  beto vila ve bangogo yai ya Yezu: “Beno kumona mpasi ve na kuyulaka nde: ‘Beto ke dia nki? Beto ke nwa nki? Beto ke lwata nki?’ Bamimpani bantu ke sosaka bima yina yonso ntangu yonso. Kansi beno, Tata na beno yina kele na zulu kuzaba nde beno ke na mfunu ya bima yina yonso.” (Mat. 6:31, 32) Bangogo ya Yezu kemonisa nde, ata bima yina kevandaka mfunu na luzingu, mu mbandu madya mpi bilele lenda kuma kilo to kukanga beto nzila kana beto tula yo ve na kisika na yo.

⁷ Tala bangogo yai ya Yezu: “Tata na beno yina kele na zulu kuzaba nde beno ke na mfunu ya bima yina yonso.” Yo kemonisa nde, Yehowa Tata na beto ya zulu, talungisa bampusa na beto. Kansi, mbala yankaka “bima yina yonso” kele ve bima yina beto mosi kesepelaka ti yo to kevandaka na mfunu na yo. Ata mpidina, Yezu kuzabisaka beto na kudiyangisa ve sambu na ‘bima yina mimpani kesosaka ntangu yonso.’ Sambu na nki? Na nima, Yezu kupesaka bawi na yandi ndongisila yai: ‘Beno keba! Beno lutisa ve ndilu na kusala bafete to na kulauka malafu, na kuyindulaka bampasi ya luzingu; kana ve, kilumbu yina takwisila beno bonso mutambu.’​—Luka 21:34, 35.

8. Sambu na nki yai kele ntangu ya ‘katula mambu yonso ya kilo’?

⁸ Ndilu ya nsuka ya ntinu yina beto kebaka mefinama. Yo tavanda mawa mpenza kana beto bika nde mambu ya kilo ya kukonda mfunu kukanga beto nzila na kukuma na ndilu ya nsuka! Yo yina, ndongisila yai ya ntumwa Polo mefwana mpenza: “Kana muntu ke monaka kiese na bima yina ya yandi ke na yo, kikristo na yandi ta vanda kimvwama na yandi.” (1 Tim. 6:6) Kutula dikebi na bangogo yai ya Polo tasadisa beto na kubaka ntinu ti kivuvu ya kubaka lufutu.

‘Masumu Yina Kekangaka Beto Nzila Konso Ntangu’

9, 10. (a) Bangogo ‘masumu yina kekangaka beto nzila konso ntangu’ ketendula inki? (b) Inki mutindu yo lenda kanga beto nzila?

⁹ Na nima ya kutubila ‘mambu yonso ya kilo,’ Polo kulongisilaka beto na kukatula ‘masumu yina kekangaka beto nzila konso ntangu.’ Mambu yango lenda vanda nki? Ngogo ya Kigreki ya bo mebalula na ‘kukanga nzila konso ntangu’ kele kaka mbala mosi na Biblia, na verse yai. Muntu mosi ya mayele na zina ya Albert Barnes, kutubaka nde: “Kaka mutindu muntu yina kebakaka ntinu kekebaka na kulwata ve bilele yina mekulumuka tii na makulu ntangu yandi kebaka ntinu, Mukristu mpi fwete bika ve nde konso kima yina kukanga yandi nzila sambu na kubaka ntinu ya luzingu.” Inki mutindu Mukristu mosi lenda bika nde kima mosi kukanga yandi nzila mpi kulembisa lukwikilu na yandi?

¹⁰ Mukristu kevidisaka ve lukwikilu na yandi na kintulumukina. Yo kesalamaka malembe-malembe ata nkutu kukonda kuzaba. Na luyantiku ya mukanda na yandi na Bakristu ya Ebreo, Polo kukebisaka bo na kigonsa ya ‘kuvila nzila’ ya lukwikilu mpi kukuma ‘na ntima ya mbi ya kukonda lukwikilu.’ (Baeb. 2:1; 3:12) Kana bilele kekanga makulu ya muntu yina kebaka ntinu, mbala mingi muntu yango kebwaka. Yo yina, muntu yina kebaka ntinu fwete zaba nde kana yandi melwata bilele ya mbote ve, yandi lenda bwa. Inki lenda pusa yandi na kuvila kigonsa yai? Ziku, sambu yandi kebaka ntinu kukonda kutula dikebi to kekuditudila ntima kuluta ndilu to kima mosi kekatula dikebi na yandi. Inki dilongi beto lenda baka na ndongisila ya Polo?

11. Inki lenda pusa beto na kuvidisa lukwikilu na beto?

¹¹ Beto fwete vila ve nde, kana Mukristu mosi mevidisa lukwikilu na yandi yo kele malanda ya mambu yina yandi vandaka kusala tuka ntama. Sambu na ‘masumu yina kekangaka beto nzila konso ntangu’ muntu yankaka ya mayele ketuba nde: “Mambu yina beto kekutanaka ti yo na luzingu, bantu yina beto kezingaka kumosi ti bo, mpi bifu na beto lenda vanda na bupusi ya ngolo na luzingu na beto.” Mpi mambu yango lenda lembisa lukwikilu na beto to nkutu kupusa beto na kuvidisa yo.​—Mat. 13:3-9.

12. Inki balukebisu beto fwete tudila dikebi sambu beto vidisa ve lukwikilu?

¹² Mbala na mbala, mpika ya kwikama mpi ya mayele kekebisaka beto na mambu yina beto ketalaka mpi kewidikilaka, disongidila  mambu yina beto kekotisaka na ntima mpi na mabanza na beto. Yandi kekebisaka beto mpi na kigonsa ya kusosa ntangu yonso mbongo mpi bima mingi ya kinsuni. Beto lenda vila mpi nzila kana beto kezola mingi bansaka ya kulutisila ntangu ya nsi-ntoto yai mpi bima ya mpa yina kebasika. Yo tavanda buzoba mpenza kana beto kebuya balukebisu yai sambu beto keyindula nde yo kele ngolo mingi to yo ketadila kaka bantu yankaka. Mitambu yina nsi-ntoto ya Satana ketudilaka beto kevandaka ya kubumbana mpi ya mayele ya mbi. Bantu yankaka melembaka sambu bo vandaka kutula dyaka ve dikebi, bo kumaka kuditudila ntima kuluta ndilu to bo kumaka kutula dikebi ya mingi na bima ya nsi-ntoto yai, mpi bima yango lenda pusa beto na kuvidisa kivuvu na beto ya kubaka lufutu ya luzingu ya mvula na mvula.​—1 Yoa. 2:15-17.

13. Inki mutindu beto lenda kuditanina na bangindu ya mbi ya bantu ya nsi-ntoto?

¹³ Konso kilumbu, bantu ya nsi-ntoto ya Satana kepusaka beto na kulanda balukanu na bo, bampusa na bo mpi mabanza na bo. (Tanga Efezo 2:1, 2.) Kansi, beto bantu lenda pona kana beto talanda bupusi na bo to ve. “Mupepe” yina Polo kutubilaka kefwaka. Yo yina, kaka mutindu beto kezolaka ve kufulumuna mupepe yina kevandaka ti ndikila, beto fwete buya kulanda bangindu ya bantu ya nsi-ntoto. Inki lenda sadisa beto na kulanda kubaka ntinu? Yezu kele mbandu ya kuluta mbote. (Baeb. 12:2) Beto kele mpi ti mbandu ya Polo, sambu yandi mosi kekuditanga na ndonga ya Bakristu yina kele na kubaka ntinu, mpi yandi syamisaka bampangi na yandi Bakristu na kulanda mbandu na yandi.​—1 Kor. 11:1; Filp. 3:14.

Mutindu ‘Beno Lenda Nunga’

14. Inki mutindu Polo vandaka kutadila ntinu na yandi?

¹⁴ Inki mutindu Polo vandaka kutadila ntinu yina yandi vandaka kubaka? Na mambu ya nsuka yina yandi zabisaka bankuluntu ya Efezo, yandi tubaka nde: “Mono ke mona nde moyo na mono kele mfunu ve, kansi mono zola kaka kwenda na ntwala sambu na kumanisa kisalu yai ya Mfumu Yesu pesaka mono.” (Bis. 20:24) Yandi ndimaka na kutambika bima yonso, ata luzingu na yandi, sambu na kumanisa ntinu na yandi. Polo vandaka kumona  nde, bikesa mpi kisalu ya ngolo yina yandi vandaka kusala sambu na nsangu ya mbote zolaka kuvanda mpamba kana yandi manisaka ve ntinu na yandi. Ata mpidina, yandi vandaka ve kuditudila ntima kuluta ndilu na kuyindulaka nde yandi tanunga ntinu yango. (Tanga Filipi 3:12, 13.) Na ntwala ya lufwa na yandi, yandi tubaka nde: “Mono nwanaka ngolo sambu na kununga na kisalu na mono, mono nwanaka tii na nsuka na yo; mono simbaka mbote lukwikilu na mono.”​—2 Tim. 4:7.

15. Polo kusyamisaka bampangi na yandi na kusala inki?

¹⁵ Polo vandaka kuzola nde bampangi na yandi kumanisa ntinu na bo. Mu mbandu, yandi syamisaka Bakristu ya Filipi na kusala bikesa sambu na kubaka luguluku. Yo lombaka nde bo kangama ngolo na “nsangu ya moyo.” Yandi yikaka nde: “Mpidina, mono ta mona mpila ya kuvanda na kiese sambu na beno na kilumbu yina ya Kristo ta kwisa kuvutuka, sambu mpidina ta songa nde kisalu yina ya mono salaka, ti ngolo yina ya mono tulaka, yo vandaka ya mpamba ve.” (Filp. 2:16) Yandi syamisaka mpi Bakristu ya Korinto nde: “Beno baka ntinu sambu na [kubaka lufutu].”​—1 Kor. 9:24.

16. Sambu na nki beto fwete mona nde lufutu na beto kele ya kyeleka?

¹⁶ Muntu yina kebakaka ntinu na kitamina ya nda, yandi kemonaka ve na luyantiku ndilu ya nsuka. kansi, ntangu yandi kebakaka ntinu yandi ketulaka dikebi ya mingi na kumanisa. Mpi ntangu yandi kebakisaka nde yandi mekuma na nsuka, yandi kekumaka ti lukanu ya ngolo ya kumanisa. Yo fwete vanda mpi kiteso mosi sambu na ntinu na beto. Beto fwete mona nde, lukanu to lufutu na beto kele mpenza ya kyeleka. Yo tasadisa beto na kubaka lufutu yango.

17. Inki mutindu lukwikilu lenda sadisa beto na kutula dikebi na lufutu?

¹⁷ Polo kusonikaka nde: ‘Kana muntu ke na lukwikilu, yandi kevandaka ti kivuvu nde yandi tabaka kima yina yandi ketulaka ntima, yandi kezabaka mpi mbote-mbote mambu ya kieleka ata yo kemonikaka ve na meso.’ (Baeb. 11:1) Abrahami ti Sara kundimaka na kuyambula luzingu ya mbote mpi kukwenda kuzinga ‘bonso banzenza.’ Inki kusadisaka bo? ‘Bo vandaka kumona na ntama kulungana ya balusilu ya Nzambi.’ Moize kubuyaka ‘luzingu ya kiese ya masumu ya ntangu fioti,’ mpi “kimvwama ya Ezipte.” Inki mutindu yandi vandaka ti lukwikilu mpi kikesa ya kusala buna? Yandi ‘vandaka kutala kaka matabisi yina kuvandaka na ntwala.’ (Baeb. 11:8-13, 24-26) Yo yina, ntangu Polo vandaka kutubila konso muntu na kati ya bansadi yai, yandi vandaka kuyantika ti bangogo “sambu na lukwikilu.” Lukwikilu kusadisaka bo na kukanga-ntima na bampasi ya ntangu yina, mpi bo monaka mambu yina Nzambi vandaka kusadila bo mpi yina yandi zolaka kusala na makwisa.

18. Sambu na kukatula ‘masumu yina kekangaka beto nzila konso ntangu,’ nki beto fwete sala?

¹⁸ Kana beto keyindulula babakala mpi bankento ya lukwikilu yina bo ketubila na Baebreo kapu ya 11 mpi kelanda mbandu na bo, beto lenda yedisa lukwikilu mpi kukatula ‘masumu yina kekangaka beto nzila konso ntangu.’ (Baeb. 12:1) Dyaka, beto lenda tudilana dikebi mpi kupesana kikesa sambu na kuzolana mpi kusala bisalu ya mbote ntangu beto kevukana ti bampangi na beto yina keyedisaka lukwikilu na bo bonso beto.​—Baeb. 10:24.

19. Sambu na nki yo kele mfunu na kulanda kubaka ntinu?

¹⁹ Beto mekuma na nsuka ya ntinu na beto, mpi beto kemona ndilu ya nsuka. Na nsadisa ya lukwikilu mpi ya lusadisu ya Yehowa, beto mpi lenda ‘katula mambu yonso ya kilo mpi masumu yina kekangaka beto nzila konso ntangu.’ Ya kyeleka, beto lenda baka ntinu mpi kununga to kubaka lufutu, disongidila balusakumunu yina Yehowa, Tata na beto mesilaka beto.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Kukatula ‘mambu yonso ya kilo’ ketendula inki?

• Inki lenda pusa Mukristu mosi na kuvidisa lukwikilu na yandi?

• Sambu na inki beto fwete tula dikebi na beto kaka na lufutu?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 26]

‘Masumu yina kekangaka beto nzila konso ntangu,’ kele nki mpi inki mutindu yo lenda kanga beto nzila?