Baka Ntinu ti Kukanga-Ntima

‘Beto baka ntinu ti kukanga-ntima.’​—BAEB. 12:1.

1, 2. Polo kufwanisaka luzingu ya Bukristu ti inki?

KONSO mvula, bantu kesalaka nsaka ya kubaka ntinu na bisika mingi na nsi-ntoto. Bayina kebakaka ntinu mbote kesalaka yo ti lukanu mosi​—sambu na kununga. Kansi, mingi yankaka kezabaka nde bo tanunga ve. Sambu na bo, dyambu ya lukumu kele kumanisa ntinu yango.

² Biblia kefwanisaka luzingu ya Bukristu ti kubaka ntinu. Ntumwa Polo kubendaka dikebi ya Bakristu ya Korinto na dyambu yai na mukanda ya ntete yina yandi sonikilaka bo. Yandi sonikaka nde: “Keti beno zaba ve nde ntangu bantu ke salaka nsaka ya kubaka ntinu, bantu yonso ke bakaka ntinu kansi muntu mosi mpamba ke nungaka? Yo yina, beno baka ntinu sambu na kununga.”​—1 Kor. 9:24.

3. Sambu na nki Polo kutubaka nde, kaka muntu mosi kenungaka na ntinu yina bo kebakaka?

³ Keti Polo kutubaka nde, kaka Mukristu mosi na ndonga ya Bakristu yai tabaka lufutu ya luzingu mpi bankaka yonso tabaka ntinu ya mpamba? Ve! Bantu yina kebakaka ntinu kelongukaka mpi kesalaka bangalasisi ti lukanu ya kununga. Polo vandaka kuzola nde, bampangi na yandi kusala bikesa sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula. Mpidina, bo lendaka kuvanda ti kivuvu ya kubaka lufutu ya luzingu. Na ntinu yina Bakristu kebakaka, bayina yonso kemanisaka ntinu na bo kebakaka lufutu yina.

4. Inki mambu beto fwete tadila na yina metala ntinu yina beto kebakaka?

⁴ Bangogo yai kepesa beto kikesa, kansi yo kepusa beto na kuyindula na mutindu yina beto kebakaka ntinu ya luzingu bubu yai. Sambu na nki? Sambu beto tabaka lufutu ya mbalu mpenza, yo vanda beto tazinga na zulu to na ntoto yina takituka paladisu. Kansi, ntinu yina beto kebakaka kele ya nda mpi yo kele ti bigonsa mpi mambu mingi yina lenda katula beto dikebi. (Mat. 7:13, 14) Dyambu ya mawa kele nde, bantu yankaka melembaka, mpi meyambulaka to nkutu mebwaka na nzila. Inki mitambu mpi bigonsa kele na ntinu yina beto kebakaka sambu na luzingu? Inki mutindu nge lenda tina yo? Inki nge lenda sala sambu na kumanisa ntinu mpi kununga?

Kukanga-Ntima Kele Mfunu Sambu na Kununga

5. Mutindu Baebreo 12:1 kemonisa yo, inki mambu Polo kutubilaka ya metala kubaka ntinu?

⁵ Na mukanda yina yandi sonikilaka Bakristu ya Yeruzalemi mpi ya Yudea, Polo kutubilaka dyaka bantu yina kesalaka nsaka ya kubaka ntinu. (Tanga Baebreo 12:1.) Yandi tendulaka kaka ve kikuma yina Bakristu fwete baka ntinu kansi mpi mambu yina bo fwete sala sambu na kununga. Na ntwala nde beto tadila ndongisila ya kupemama yina Polo kupesaka Bakristu ya Ebreo sambu na kuzaba malongi yina beto lenda baka, bika beto tadila ntete mambu yina kupusaka yandi na kusonika mukanda yina mpi mambu yina yandi zolaka kusyamisa batangi na yandi na kusala.

6. Inki bampasi bantwadisi ya mabundu vandaka kumonisa Bakristu?

⁶ Bakristu ya mvu-nkama ya ntete, mingi-mingi bayina vandaka kuzinga na Yeruzalemi mpi na Yudea kukutanaka ti bampasi mingi. Bantwadisi ya mabundu ya Bayuda vandaka kupusa Bakristu na kulemfukila bo, sambu bo vandaka na kiyeka ya ngolo na zulu ya bantu. Na luyantiku, bantwadisi yai kundimisaka bantu nde Yezu Kristu kukolamaka na luyalu ya Bayuda, yo yina bo fwaka yandi bonso muntu ya mbi. Kansi, bo sukaka pana ve. Na mukanda ya Bisalu, beto ketanga nde ntangu yonso bo vandaka kunyokula Bakristu mpi dyambu yai kusalamaka na nima ya Pantekoti ya mvu 33. Yo fwete vanda nde, mambu yai kukumisaka luzingu ya Bakristu ya kwikama mpasi mpenza.​—Bis. 4:1-3; 5:17, 18; 6:8-12; 7:59; 8:1, 3.

7. Bakristu yina Polo kusonikilaka mukanda vandaka kuzinga na ntangu ya nki mutindu?

 ⁷ Bakristu yango vandaka kuzinga mpi na nsungi yina mbungula ya Yeruzalemi kufinamaka. Yezu kusongaka bo nde, mbungula yina zolaka kukwisila dikanda ya Bayuda ya kukonda kwikama. Dyaka, yandi zabisaka balongoki na yandi mambu yina zolaka kusalama na ntwala ya mbungula yina, mpi yandi pesaka bo bantuma ya sikisiki sambu na kuguluka. (Tanga Luka 21:20-22.) Na nima, bo zolaka kusala inki? Yezu kukebisaka bo nde: ‘Beno keba! Beno yindula ve kusala bafete konso ntangu to kulauka malafu, mpi bampasi ya luzingu; kana ve, kilumbu yina takwisila beno na kintulumukina.’​—Luka 21:34.

8. Ziku, inki kupusaka Bakristu yankaka na kuyambula kusadila Yehowa?

⁸ Ntangu Polo kusonikilaka Bakristu ya Ebreo mukanda na yandi, penepene ya bamvula 30 kulutaka tuka Yezu kupesaka lukebisu yina. Inki kukuminaka Bakristu yina na nsungi ya bamvula yina? Bampasi ya konso kilumbu kupusaka Bakristu yankaka na kuyambula kulonguka mambu ya Yehowa yina zolaka kupesa bo kikesa. (Baeb. 5:11-14) Bakristu yankaka kuyindulaka nde, luzingu tavanda mbote kana bo zinga bonso Bayuda mingi yina kuvandaka na nzyunga na bo. Ziku, bo yindulaka nde dyambu yai kuvandaka ve mbi sambu bo vandaka kaka kukwikila na Nzambi mpi kulemfukila bansiku na yandi na kiteso mosi buna. Dyaka, bantu yankaka na dibundu ya vandaka kulemfukila bansiku ya Moize mpi binkulu ya Bayuda vandaka kupusa Bakristu yankaka na kulemfukila mambu yango. Inki mambu Polo kutubaka ya zolaka kusyamisa Bakristu yina na kukangula meso na kimpeve mpi kubaka ntinu ti kukanga-ntima?

9, 10. (a) Polo kutubaka inki bangogo ya kepesa kikesa ya kele na nsuka ya Baebreo kapu ya 10? (b) Sambu na nki Polo kutubilaka bisalu ya kwikama ya batemwe ya ntangu ya ntama?

⁹ Yo kesepedisa na kumona mutindu Polo, na ngolo ya mpeve kusalaka bikesa sambu na kusyamisa Bakristu ya Ebreo. Na kapu ya 10 ya mukanda na yandi, Polo kutendulaka nde Nsiku ya Moize kuvandaka “kifwanisu ya mambote [yina] ke kwisa na ntwala” mpi yandi monisaka pwelele mbalu ya kimenga ya Kristu. Na nsuka ya kapu yina, Polo kulongisilaka batangi na yandi nde: “Beno fweti kanga ntima, sambu na kusala mambu yina ya Nzambi ke zolaka ti na kubaka mambu yina ya yandi me silaka beno. Mukanda ya Nzambi ke tuba nde: ‘Kaka na mwa-ntangu diaka fioti Ebuna muntu yina fweti kwisa ta kwisa, Yandi ta sukinina ve.’”​—Baeb. 10:1, 36, 37.

¹⁰ Na Baebreo kapu ya 11, Polo kupesaka na mayele yonso ntendula ya lukwikilu ya kyeleka na Nzambi. Mpi yandi tendulaka yo na kutubilaka mbandu ya babakala mpi ya bankento ya lukwikilu ya ntangu ya ntama. Sambu na nki yandi tubilaka lukwikilu na ntwala ya kutubila kukanga-ntima? Polo zolaka nde, bampangi na yandi kubakisa nde sambu na kumonisa lukwikilu ya kyeleka na Yehowa, bo fwete kanga-ntima mpi kuvanda ti kikesa. Mbandu ya mbote yina bansadi ya kwikama ya Yehowa ya ntangu ya ntama kubikaka, zolaka kusyamisa Baebreo na kununga bampasi ya mingi yina bo vandaka kukutana ti yo. Na nima ya kutubila bisalu ya lukwikilu ya bansadi yina ya kwikama, Polo kutubaka nde: ‘Sambu beto kele ti batemwe mingi ya kele na nziunga na beto, bika beto katula mambu yonso ya kilo, masumu yina kekangaka beto nzila konso ntangu, ebuna beto baka ntinu ti kukanga-ntima mpi beto kwenda na ntwala.’​—Baeb. 12:1.

‘Batemwe Mingi’

11. Kuyindulula mbandu ya ‘batemwe mingi’ lenda vanda ti nki bupusi na zulu na beto?

¹¹ ‘Batemwe yina mingi’ vandaka kutala kaka ve bonso nde, bo kwisaka sambu na kutala bantu yina vandaka kubaka ntinu to sambu na kutala bayina bo kezolaka ya kebaka ntinu to dyaka kutala mutindu kimvuka na bo kenunga. Kansi, bo vandaka na ndonga ya bantu yina vandaka kubaka ntinu. Mpi bo bakaka mbote-mbote ntinu na bo mpi kumanisaka yo. Ata bo mefwaka, bubu yai Bakristu lenda tadila bo bonso bantu yina kubakaka ntinu mbote mpi mbandu na bo lenda syamisa bantu ya mpa yina kebaka ntinu. Yindula mutindu muntu yina kebaka ntinu takudiwa kana yandi kezaba  nde, bantu yina kebakaka ntinu mbote kele na nzyunga na yandi to kele na kutala yandi. Keti yo tapusa yandi ve na kusala bikesa ya ngolo to nkutu kubaka dyaka ntinu ya mingi? Batemwe yina ya ntangu ya ntama lendaka kupesa banzikisa nde, Bakristu lenda nunga ntinu na bo yo vanda bo kekutana ti bampasi ya nki mutindu. Yo yina kuyindulula mbandu ya ‘batemwe yina mingi,’ lendaka kusyamisa Bakristu ya Ebreo mpi kupusa bo na ‘kubaka ntinu ti kukanga-ntima’​—beto mpi lenda sala mutindu mosi.

12. Sambu na nki bambandu yina Polo kutubilaka kele mfunu sambu na beto?

¹² Luzingu ya bansadi mingi ya kwikama yina Polo kutubilaka mefwanana ti ya beto. Mu mbandu, Noa kuzingaka na ntwala nde Yehowa kufwa nsi-ntoto ya bilumbu na yandi na Mvula ya Ngolo. Beto mpi kezinga penepene ya nsuka ya ngidika ya bima ya ntangu yai. Yehowa kuzabisaka Abrahami mpi Sara na kukatuka na bwala na bo sambu na kunata na ntwala lusambu ya kyeleka, mpi kuvingila kulungana ya balusilu na yandi. Biblia kelongisilaka beto na kudibuya mpi kundimama na Yehowa, ebuna yandi tasakumuna beto. Moize kusalaka nzyetelo ya nda na ntoto ya zelo na zelo yina kuvandaka ti bigonsa mingi sambu na kukwenda na Ntoto ya Lusilu. Beto mpi kezinga na nsi-ntoto yai ya mbi mpi kevingila ntoto ya mpa yina Yehowa mesilaka beto. Yo kele mfunu nde beto yindulula luzingu ya bansadi yai ya kwikama, mambu na bo ya mbote ti bifu na bo, mpi bikesa na bo ti balebakanu na bo.​—Roma 15:4; 1 Kor. 10:11.

Mutindu Bo Nungaka

13. Noa kukutanaka ti nki mambu ya mpasi, mpi nki kusadisaka yandi na kununga yo?

¹³ Inki kusadisaka bansadi yai ya Yehowa na kukanga-ntima mpi kununga ntinu na bo? Beto tadila mambu yina Polo kusonikaka sambu na Noa. (Tanga Baebreo 11:7.) ‘Mvula ya ngolo yina kunokaka na nsi-ntoto ya zolaka kufwa bima yonso yina ke zingaka,’ kuvandaka dyambu yina Noa ‘memonaka ntete ve.’ (Kuy. 6:17) Yo vandaka dyambu mosi yina mesalamaka ntete ve. Ata mpidina, Noa kuyindulaka ve nde yo zolaka kusalama ve ata fyoti. Sambu na nki? Sambu yandi vandaka kukwikila nde Yehowa kelungisaka mambu yonso yina yandi ketubaka. Noa kuyindulaka ve nde, mambu yina Nzambi kuzabisaka yandi na kusala kuvandaka mpasi. Biblia ketuba nde: “[Yandi] salaka mambu yonso ya Nzambi songaka yandi.” (Kuy. 6:22) Noa kuvandaka ti mambu mingi ya kusala​—kutunga maswa, kuvukisa bambisi, kubumba madya sambu na dibuta na yandi mpi sambu na bambisi, kukebisa bantu sambu na Mvula ya Ngolo, mpi kusadisa dibuta na yandi na kuvanda ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa. Yo vandaka ve pete na kusala “mambu yonso ya Nzambi songaka yandi.” Ata mpidina, lukwikilu mpi kukanga-ntima na yandi kupusaka Yehowa na kugulusa yandi mpi na kusakumunaka yandi ti dibuta na yandi.

14. Inki bampasi Abrahami mpi Sara kukangilaka-ntima, mpi yo kepesa beto inki dilongi?

¹⁴ Polo kutangaka Abrahami mpi Sara na ndonga ya ‘batemwe mingi yina kele na nzyunga na beto.’ Bo yambulaka luzingu na bo ya mbote na bwala Ure, mpi bo zabaka ve mambu yina zolaka kukumina bo na makwisa. Kansi, bo vandaka ti lukwikilu ya ngolo mpi kulemfukilaka Yehowa ata na bantangu ya mpasi. Na kutadila bibansa yonso yina Abrahami kusalaka sambu na lusambu ya kyeleka, yo fwanaka nde Biblia kubinga yandi ‘tata ya bantu yonso yina kekwikilaka na Nzambi.’ (Roma 4:11) Polo kutubilaka kaka mambu ya mfunu sambu Bakristu ya Ebreo kuzabaka mbote-mbote luzingu ya Abrahami. Ata mpidina, dilongi yai ya yandi pesaka kele mfunu mingi: “Bantu yina yonso [yika Abrahami mpi dibuta na yandi] vandaka na lukwikilu ntangu bo fwaka. Bo bakaka ve mambote yina ya Nzambi silaka bo, kansi bo monaka yo, bo mpi ndimaka yo ntangu bo vandaka ntama na yo. Ebuna bo tubaka nde: ‘Beto kele kaka banzenza, beto ke na bwala ve awa na nsi-ntoto.’” (Baeb. 11:13) Yo ke pwelele nde, lukwikilu na bo na Nzambi mpi bangwisana yina bo vandaka ti yo na yandi kusadisaka bo na kubaka ntinu ti kukanga-ntima.

15. Inki kusadisaka Moize na kuzinga mutindu yina yandi zingaka?

¹⁵ Moize kele nsadi yankaka ya Yehowa ya  kele na ndonga ya ‘batemwe mingi.’ Moize kuyambulaka luzingu ya mbote ti ya kimvwama mpi ‘kuponaka kumona mpasi ti bantu ya Nzambi.’ Inki kupusaka yandi na kusala mpidina? Polo kutubaka nde: ‘Meso na yandi vandaka kutala kaka matabisi yina vandaka na ntwala. Yandi tulaka kaka ngolo bonso nde yandi vandaka kumona Nzambi yina kemonikaka ve.’ (Tanga Baebreo 11:24-27.) Moize kubikaka ve nde “kiese ya masumu [ya] mwa-ntangu fioti” kukatula dikebi na yandi. Nzambi kuvandaka muntu ya kyeleka sambu na yandi, mpi yandi zabaka nde balusilu yonso ya Nzambi talungana yo yina yandi monisaka kikesa mpi kukanga-ntima. Yandi kudipesaka ya mvimba sambu na kubasisa bantu ya Izraele na Ezipte mpi kutwadisa bo na Ntoto ya Lusilu.

16. Sambu na inki Moize kulembaka ve nitu ntangu Nzambi kubuyisaka yandi na kukota na Ntoto ya Lusilu?

¹⁶ Abrahami mpi Moize kufwaka na ntwala ya kumona kulungana ya balusilu yina Nzambi silaka bo. Kaka na ntwala nde bantu ya Izraele kukota na Ntoto ya Lusilu, Nzambi kuzabisaka Moize nde: “Nge ta tala ntoto yango na ntama, kansi nge ta kota ve na ntoto ya mono ke pesa na bantu ya Israele.” Nzambi kuzabisaka yandi mutindu yina, sambu yandi ti Aroni kuwaka makasi ntangu dikanda yina ya bankolami kubokutaka sambu na masa, ebuna bo ‘lemfukilaka ve Nzambi na meso ya bantu ya Israele na masa ya Meriba.’ (Kul. 32:51, 52) Keti Moize kulembaka nitu to kuwaka makasi? Ve, yandi sakumunaka bantu ya Izraele mpi kusukisaka na bangogo yai: “Kiese mpenza na beno bantu ya Israele! Bantu ya nkaka kele ve bonso beno ya Mfumu Nzambi gulusaka. Mfumu Nzambi yandi mosi kele bonso dibaya yina ke taninaka muntu na batolotolo ya bambeni; yandi kele bonso mbele ya bitumba sambu na kunwanina beno ti kunungisa beno.”​—Kul. 33:29.

 Malongi Sambu na Beto

17, 18. (a) Na yina metala ntinu yina beto kebakaka sambu na luzingu, inki beto lenda longuka na mbandu ya ‘batemwe mingi’? (b) Inki beto tatadila na disolo ya kelanda?

¹⁷ Na nima ya kutadila luzingu ya bansadi yankaka yina kele na ndonga ya ‘batemwe mingi yina kele na nzyunga na beto,’ beto mebakisa nde sambu na kumanisa ntinu, beto fwete vanda ti lukwikilu ya ngolo na Nzambi mpi na balusilu na yandi. (Baeb. 11:6) Lukwikilu fwete vanda ti bupusi na luzingu na beto. Na kuswaswana ti bantu yina mekonda lukwikilu, bansadi ya Yehowa mezaba nde yandi mesila beto makwisa ya mbote. Beto kele ti makuki ya kumona “Nzambi yina ke monikaka ve” mpi kubaka ntinu ti kukanga-ntima.​—2 Kor. 5:7.

¹⁸ Ntinu yina Bakristu kebakaka kele ve pete. Ata mpidina beto lenda manisa yo mpi kununga. Na disolo yina kelanda, beto tatadila mambu yankaka yina tasadisa beto.

Keti Nge Lenda Tendula?

• Sambu na nki Polo kusonikaka mambu sambu na batemwe ya kwikama ya ntangu ya ntama?

• Inki mutindu mbandu ya ‘batemwe mingi yina kele na nzyunga na beto’ kesyamisa beto na kubaka ntinu ti kukanga-ntima?

• Inki nge melonguka na mbandu ya batemwe yai ya kwikama: Noa, Abrahami, Sara, mpi Moize?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 22]

Abrahami mpi Sara ndimaka na kuyambula luzingu ya kitoko na bwala Ure