Mpeve ya Nzambi Kutwadisaka Bantu ya Kwikama ya Ntangu ya Ntama

“Mfumu Nzambi, . . .  muntu me tinda mono, yandi me pesa mono mpeve na yandi.”​—YEZ. 48:16.

1, 2. Beto kele na mfunu ya nki sambu na kumonisa lukwikilu, mpi kutadila mbandu ya bansadi ya ntangu ya ntama tasyamisa beto na nki?

ATA BANTU mingi memonisaka lukwikilu tuka bilumbu ya Abele, Biblia kezabisa beto nde: ‘Bantu yonso ve kevandaka ti lukwikilu.’ (2 Tes. 3:2) Yo yina, sambu na nki muntu fwete vanda ti kikalulu yai, mpi inki kesadisaka yandi na kumonisa yo? Na kutuba ya mbote, lukwikilu kekatukaka na mambu yina beto kewaka na Ndinga ya Nzambi. (Roma 10:17) Yo kele kitini ya mbuma ya mpeve santu ya Nzambi. (Gal. 5:22, 23) Yo yina, sambu na kumonisa lukwikilu, beto kele na mfunu ya mpeve santu.

² Yo tavanda kifu na kutuba nde babakala mpi bankento yonso yina ya lukwikilu kubutukaka mutindu yina, disongidila ti lukwikilu. Bansadi ya Nzambi yina Biblia ketubilaka kuvandaka “bonso beto.” (Yak. 5:17) Bo vandaka ti keti-keti mpi bo lembaka nitu, kansi bo bakaka “ngolo” na nsadisa ya mpeve ya Nzambi sambu na kununga bampasi. (Baeb. 11:34) Kana beto tadila mutindu mpeve ya Yehowa kutwadisaka bo, yo tasyamisa beto bubu yai na kusadila Yehowa na lukwikilu yonso, mpi yo kele mfunu mingi-mingi sambu beto kezinga na ntangu yai ya lukwikilu na beto lenda mekama na mambu mingi.

Mpeve ya Nzambi Kupesaka Moize Ngolo

3-5. (a) Inki mutindu beto mezaba nde Moize kusalaka mambu ti lusadisu ya mpeve santu? (b) Mbandu ya Moize kelonga beto inki na mutindu Yehowa kepesaka mpeve na yandi?

³ Na bantu yonso yina kuzingaka na mvu 1513 N.T.B., Moize kuvandaka “muntu mosi ya kukanga ntima.” (Kut. 12:3) Nsadi yai ya mawete kubakaka mikumba mingi sambu na kutwadisa dikanda ya Izraele. Mpeve ya Nzambi kusadisaka Moize na kusala bimangu, na kuvanda mbikudi, zuzi, nsoniki mpi ntwadisi. (Tanga Yezaya 63:11-14.) Kansi, na ntangu mosi buna, Moize yantikaka kubokuta nde yandi vandaka ti mikumba mingi. (Kut. 11:14, 15) Yo yina, Yehowa kukatulaka “ndambu ya mpeve yina” kuvandaka na Moize mpi kupesaka yo na bantu yankaka 70 sambu na kusadisa yandi. (Kut. 11:16, 17) Ata mikumba ya Moize vandaka kumonana mingi, yandi vandaka kunata yo ve yandi mosi​—kiteso mosi mpi sambu na bantu 70 yina Nzambi kuponaka sambu na kusadisa yandi.

⁴ Nzambi kupesaka Moize mpeve santu ya kufwana sambu na kulungisa mukumba na yandi. Na nima ya kupesa mikumba yankaka na bantu 70, Moize kuvandaka kaka ti mpeve ya kufwana. Moize kubakaka ve mpeve ndambu mpi bambuta-bantu 70, kubakaka ve mpeve mingi kuluta. Yehowa kepesaka beto mpeve na yandi na kutadila bampusa mpi luzingu na beto. Nzambi kepesaka ve mpeve na yandi na mutindu mosi buna kansi yandi kepesaka yo “sambu ntima na yandi ya mbote kele ya nene.”​—Yoa. 1:16; 3:34.

⁵ Keti nge kekanga-ntima na bampasi? Keti mikumba na nge kekuma mingi mpi yo kebaka nge ntangu mingi? Keti nge kesala bikesa sambu na kulungisa bampusa ya kimpeve ti ya kinsuni ya dibuta na nge, na ntangu bima kemata ntalu to sambu nge kele ve na mavimpi ya mbote? Keti nge kele ti mikumba mingi na dibundu? Vanda ti kivuvu nde, na nzila ya mpeve santu, Nzambi lenda pesa nge ngolo yina nge kele na yo mfunu sambu na kukanga-ntima na bampasi yonso yina nge kekutana ti yo.​—Roma 15:13.

 Mpeve Santu Kusalaka nde Besalele Kufwana

6-8. (a) Mpeve ya Nzambi kusadisaka Besalele mpi Oholiabi na kusala inki? (b) Inki kemonisa nde mpeve ya Nzambi kutwadisaka Besalele mpi Oholiabi? (c) Sambu na nki mbandu ya Besalele kepesaka beto kikesa?

⁶ Mbandu ya Besalele yina kuzingaka nsungi mosi ti Moize, kemonisa mutindu mpeve ya Nzambi lenda twadisa beto. (Tanga Kubasika 35:30-35.) Nzambi pesaka Besalele mukumba ya kusala bima yina bo vandaka na yo mfunu sambu na kutunga nzo ya ntenta. Keti yandi zabaka mutindu ya kutwadisa mambu sambu na kisalu yai ya nene? Mbala yankaka, kansi na ntwala ya kuyantika kisalu yai, yandi vandaka kusadila bantu ya Ezipte babriki. (Kub. 1:13, 14) Yo yina, inki mutindu Besalele lendaka kulungisa mukumba yai ya mpasi? Yehowa ‘kufulusaka yandi na mpeve na yandi, kupesaka yandi mayele ti kikesa na kusala bisalu yai mpi bisalu yankaka ya kitoko.’ Yo vanda Besalele vandaka ti makuki ya kusala mambu yai, mpeve santu kutomisaka makuki yina. Yo kele mpi kiteso mosi sambu na Oholiabi. Yo fwete vanda nde, Besalele mpi Oholiabi kulongukaka mbote-mbote, sambu bo vandaka kaka ve kusala kisalu na bo kansi mpi kulonga bantu yankaka. Ya kyeleka, Nzambi kupesaka bo makuki ya kulonga.

⁷ Nzikisa yankaka ya kemonisa nde, mpeve ya Nzambi kutwadisaka Besalele mpi Oholiabi kele nde kisalu yina bo salaka vandaka ya kitoko mpi zingaka mingi. Bantu kulandaka na kusadila bima yina bo salaka bamvula kiteso 500 na nima. (2 Bans. 1:2-6) Na kuswaswana ti bantu yina kesalaka bima bubu yai, Besalele mpi Oholiabi kuvandaka ve ti mpusa ya kusala zina mosi ya lukumu sambu na kisalu na bo. Bo pesaka Yehowa lukumu sambu na bisalu yina bo salaka.​—Kub. 36:1, 2.

⁸ Bubu yai, beto lenda sala bisalu yina kelomba kuvanda ti makuki ya sikisiki, mu mbandu kutunga, kunyema mikanda, kuyidika balukutakanu ya nene, kupesa lusadisu na nima ya bisumbula, mpi kutendudila minganga mpi bantu yankaka ya kesalaka na lupitalu mambu yina Biblia ketubaka na yina metala menga. Bantangu yankaka, bisalu yai kesalamaka na bantu yina mezaba yo mbote-mbote, kansi mbala mingi yo kesalamaka na bampangi ya luzolo ya mbote yina kezabaka mpenza ve mambu mingi na yina metala bisalu yango. Mpeve ya Nzambi kesadisaka bo sambu na kusala bisalu yango mbote. Keti nge kewaka boma na kundima mukumba mosi na dibundu sambu nge keyindulaka nde bankaka talungisa yo mbote-mbote kuluta nge? Yibuka nde, mpeve ya Yehowa lenda sadisa nge na kutomisa nzayilu mpi makuki na nge mpi kusadisa nge na kulungisa mbote-mbote mukumba yina yandi mepesa nge.

Mpeve Santu Kusadisaka Yozue na Kununga

9. Inki dyambu bantu ya Izraele kukutanaka ti yo na nima ya kubasika na Ezipte, mpi inki ngyufula kebasika?

⁹ Mpeve ya Nzambi kutwadisaka mpi nsadi mosi ya Nzambi yina kuzingaka na bilumbu ya Moize mpi Besalele. Mwa bamvula na nima ya kubasika ya bantu ya Izraele na Ezipte, bantu ya Amaleki kwisaka kunwanisa bantu ya Nzambi. Ntangu kulungaka sambu nde bantu ya Izraele kuvutula mbela. Ata bo zabaka mpenza ve kunwana, yo lombaka nde bantu ya Izraele kunwana bitumba na bo ya ntete. (Kub. 13:17; 17:8) Yo lombaka nde muntu mosi kutwadisa bantu yina tanwana. Nani zolaka kusala yo?

10. Sambu na nki dikanda ya Izraele kunungaka mvita yina Yozue kutwadisaka?

¹⁰ Nzambi kuponaka Yozue. Kansi, kana yo lombaka nde Yozue kutubila mambu yina yandi zabaka sambu na kulungisa mukumba yina, inki mambu yandi zolaka kutubila? Yandi vandaka mpika yina vandaka kusala babriki, mpi na ntoto ya zelo na zelo yandi vandaka kulokuta mana sambu na kubaka madya na yandi ya konso kilumbu. Ya kyeleka, Elishama, nkaka ya Yozue ya bakala kuvandaka mfumu ya dikanda ya Efrayimi mpi ziku yandi vandaka kutwadisa basoda kiteso ya 108 100. (Kut. 2:18, 24; 1 Bans. 7:26, 27) Kansi, Yehowa zabisaka Moize nde yo vanda Elishama to mwana na yandi Nuni, ata muntu mosi ve na kati na bo tatwadisa kimvuka yina tanunga bambeni. Yehowa kutubaka nde, Yozue muntu tavanda ntwadisi. Bo nwanaka kiteso ya kilumbu ya mvimba. Sambu Yozue lemfukilaka Nzambi mpi kundimaka lutwadisu ya mpeve santu, dikanda ya Izraele kunungaka.​—Kub. 17:9-13.

11. Na mbandu ya Yozue, inki mutindu beto lenda lungisa mukumba mosi na dibundu ?

 ¹¹ Na nima ya lufwa ya Moize, Yozue kutwadisaka dikanda ya Izraele mpi yandi vandaka ti “mayele” mingi. (Kul. 34:9) Mpeve santu kupesaka yandi ve makuki ya kubikula to kusala bimangu bonso Moize, kansi yo sadisaka yandi na kutwadisa dikanda ya Izraele na bamvita yina bo vandaka kunwana sambu na kubotula bwala Kanana. Bubu yai, beto lenda mona bonso nde beto mezaba ve mambu mingi to mefwana ve na kulungisa mukumba mosi buna. Kansi, bonso Yozue beto kele ti kivuvu nde beto tanunga kana beto kelemfuka na bantuma ya Nzambi.​—Yoz. 1:7-9.

“Mpeve ya Mfumu Nzambi Simbaka Gedeoni”

12-14. (a) Inki nzikisa beto kebaka mutindu bantu 300 kunungaka basoda ya Madiani yina kuvandaka mingi? (b) Inki mutindu Yehowa ndimisaka Gedeoni? (c) Inki kivuvu Nzambi kepesa beto bubu yai?

¹² Na nima ya lufwa ya Yozue, Yehowa kulandaka na kumonisa mutindu mpeve na yandi lendaka kupesa bansadi na yandi ya kwikama kikesa. Mukanda ya Bazuzi mefuluka ti masolo ya bantu yina “Nzambi pesaka bo ngolo ntangu nitu na bo lembaka.” (Baeb. 11:34) Na nzila ya mpeve santu, Nzambi kupesaka Gedeoni ngolo ya kunwana sambu na bantu ya Izraele. (Baz. 6:34) Kansi, basoda ya Gedeoni vandaka fyoti kana beto fwanisa bo ti basoda ya Madiani, disongidila basoda 4 ya Madiani sambu na soda 1 ya Izraele. Na meso ya Yehowa, mwa kimvuka yina ya basoda ya Izraele kuvandaka mingi mpenza. Yandi zabisaka Gedeoni mbala zole na kuvutula basoda yankaka na nzo tii ntangu yo lombaka nde basoda ya Madiani kukuma 450 sambu na soda 1 ya Izraele. (Baz. 7:2-8; 8:10) Yehowa kundimaka ntalu yina. Kana bo nungaka mvita yina, nani zolaka kutuba nde bo nungaka yo sambu na bikesa mpi mayele ya bantu?

¹³ Gedeoni mpi bantu na yandi vandaka ntangu yonso ya kuyilama. Kana nge vandaka na kibuka yai ya fyoti, keti nge zolaka kudiwa na lutaninu kana nge zabaka nde bantu yankaka yina vandaka kuwa boma mpi kutula ve dikebi kuvutukaka na nzo? To keti nge zolaka kuwa boma na kuyindulaka mutindu mambu tasuka? Beto kendima nde Gedeoni kutudilaka Nzambi ntima. Yandi salaka mpenza mambu yina Nzambi zabisaka yandi! (Tanga Bazuzi 7:9-14.) Yehowa kunganinaka ve Gedeoni ntangu yandi lombaka kidimbu yina zolaka kumonisa nde Nzambi kele ti yandi. (Baz. 6:36-40) Kansi, Yehowa kukumisaka lukwikilu ya Gedeoni ngolo.

¹⁴ Ngolo ya Yehowa ya kugulusa bantu kele ve ti ndilu. Yandi lenda gulusa bantu na yandi na konso dyambu yina ya mpasi mpi yandi lenda sala yo na nzila ya bantu yina kemonana ngolo ve to ya mekonda lusadisu. Bantangu yankaka, beto lenda nyokwama na dyambu mosi ya mpasi to kumona nde bantu mingi ve kesepela na beto. Beto kevingilaka ve nde, Nzambi kusongisa beto kidimbu na mutindu ya kuyituka bonso yandi songisaka Gedeoni kansi, beto lenda baka lutwadisu mpi kivuvu ya mingi na Ndinga ya Nzambi mpi na dibundu yina mpeve na yandi ketwadisaka. (Roma 8:31, 32) Balusilu ya zola yina Yehowa mesilaka beto kekumisaka ngolo lukwikilu na beto mpi kendimisaka beto nde yandi kele mpenza Nsadisi na beto!

“Mpeve ya Mfumu Nzambi Simbaka Yefte”

15, 16. Sambu na nki mwana ya Yefte kuvandaka ti nkadilu ya mbote, mpi nki mutindu mbandu yai kesyamisa bibuti?

¹⁵ Beto tadila mbandu yankaka. Ntangu bantu ya Izraele zolaka kunwana ti bantu ya Amoni, mpeve ya Yehowa “simbaka Yefte.” Sambu Yefte vandaka ti mpusa ya kununga sambu na kupesa Yehowa lukumu, yandi salaka lusilu mosi ya mpasi. Yandi silaka nde, kana Nzambi kugulusa yandi na maboko ya bantu ya Amoni, muntu ya ntete yina tabasika na kyelo na yandi ntangu yandi tavutuka, yandi tapesa muntu yango dikabu na Yehowa. Na nima ya kununga bantu ya Amoni, Yefte vutukaka mpi mwana na yandi ya nkento kwisaka ntinu sambu na kuyamba yandi. (Baz. 11:29-31, 34) Keti dyambu yai kuyitukisaka Yefte? Ve, sambu yandi vandaka kaka ti mwana mosi. Yandi lungisaka lusilu na yandi ntangu yandi pesaka mwana na yandi ya nkento sambu na kusadila Yehowa na kisika ya santu, na Silo. Sambu mwana ya Yefte kuvandaka nsambidi ya  kwikama ya Yehowa, yandi zabaka nde tata na yandi zolaka kulungisa lusilu na yandi. (Tanga Bazuzi 11:36.) Mpeve ya Yehowa kupesaka bo zole ngolo yina bo vandaka na yo mfunu.

¹⁶ Inki mutindu mwana ya Yefte kuyedisaka mpeve yai ya kuditambika? Ntembe kele ve nde, kikesa mpi kudipesa ya tata na yandi na Nzambi kukumisaka lukwikilu na yandi ngolo. Bibuti, bana na beno kemonaka mambu yina beno kesalaka. Balukanu na beno kemonisaka nde beno kekwikilaka na mambu yina beno ketubaka. Bana na beno kewidikilaka bisambu na beno ya masonga, ketulaka dikebi na kulonga na beno, mpi kemonaka bikesa yina beno kesalaka sambu na kusadila Yehowa na ntima ya mvimba. Mambu yai yonso tasadisa bana na beno na kuyedisa mpusa ya ngolo ya kudipesa na kisalu ya Yehowa. Mpi dyambu yai tapesa beno kyese ya mingi.

“Mpeve ya Mfumu Nzambi Simbaka Samsoni”

17. Samsoni kusalaka nki na lusadisu ya mpeve ya Nzambi?

¹⁷ Beto tadila dyaka mbandu yankaka. Ntangu Bafilistia kukangaka bantu ya Izraele, “mpeve ya Mfumu Nzambi yantikaka kupesa [Samsoni] ngolo” ya kugulusa bantu ya Izraele. (Baz. 13:24, 25) Mpeve yango kupesaka Samsoni ngolo ya mingi kuluta bantu yankaka mpi ya kusala mambu ya kuyituka. Ntangu Bafilistia kupusaka bantu ya Izraele na kukanga Samsoni, mpangi na bo, “mpeve ya Mfumu Nzambi simbaka yandi, ebuna bansinga ya bo kangisaka yandi na maboko yo zenganaka na mbala mosi bonso nde nsinga ya lino ya bo me tula tiya.” (Baz. 15:14) Ata Samsoni kuvandaka dyaka ve ngolo sambu na dyambu mosi ya mbi yina yandi salaka, yandi bakaka ngolo sambu yandi vandaka ti “lukwikilu.” (Baeb. 11:32-34; Baz. 16:18-21, 28-30) Mpeve ya Yehowa kusadisaka Samsoni na mutindu ya kuyituka na dibaku yai. Mbandu yai ya Samsoni kepesa beto kikesa ya mingi. Inki mutindu?

18, 19. (a) Mbandu ya Samsoni kepesaka beto inki kivuvu? (b) Inki mambote nge mebaka na nima ya kutadila bambandu ya bansadi ya kwikama yina beto metubila na disolo yai?

¹⁸ Bonso Samsoni, beto ketulaka ntima na mpeve santu. Beto ketulaka ntima nde yo tasadisa beto na kusala kisalu yina Yezu kubikilaka balongoki na yandi, ya kusamuna mpi ya kuta kimbangi mbote-mbote. (Bis. 10:42) Yo lenda  vanda mpasi na kusala kisalu yai. Yo yina, beto kele na kyese mingi mpenza na mutindu Yehowa kepesaka beto mpeve na yandi sambu yo sadisa beto na kulungisa mikumba mingi yina yandi mepesaka beto! Kana beto kelungisa mukumba na beto, beto lenda tuba bonso mbikudi Yezaya nde, Yehowa Nkwa Kimfumu “muntu me tinda mono, yandi me pesa mono mpeve na yandi.” (Yez. 48:16) Ya kyeleka, mpeve santu muntu ketindaka beto! Beto kesalaka kisalu na beto na ntima ya mvimba ti kivuvu nde Yehowa tatomisa mayele mpi makuki na beto bonso yandi salaka sambu na Moize, Besalele, mpi Yozue. Beto kesadilaka ‘mbele ya mpeve, disongidila mambu yina Nzambi ketubaka’ ti kivuvu nde yandi tapesa beto ngolo mutindu yandi pesaka Gedeoni, Yefte, mpi Samsoni. (Ef. 6:17, 18) Kana beto ketula ntima nde Yehowa tasadisa beto na kununga bampasi, beto tavanda ngolo na kimpeve bonso Samsoni kuvandaka ti ngolo mingi na kinsuni.

¹⁹ Ya kyeleka, Yehowa kesakumunaka bansambidi na yandi ya kikesa. Kana beto ndima lutwadisu ya mpeve santu ya Nzambi, lukwikilu na beto takuma ngolo. Yo yina, yo tavanda mbote nde beto tadila dyaka masolo yankaka ya kepesa kikesa ya kele na Masonuku ya Kigreki ya Bukristu. Masolo yango tamonisa mutindu mpeve ya Yehowa kutwadisaka bansadi na yandi ya kwikama na mvu-nkama ya ntete, yo vanda na ntwala to na nima ya Pantekoti ya mvu 33. Beto tatadila masolo yango na disolo yina kelanda.

Sambu na nki yo kepesa nge kikesa na kuzaba mutindu mpeve ya Nzambi kutwadisaka . . .

• Moize?

• Besalele?

• Yozue?

• Gedeoni?

• Yefte?

• Samsoni?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 24]

Mpeve ya Nzambi lenda pesa beto ngolo na kimpeve mutindu yo pesaka Samsoni ngolo na kinsuni

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Bibuti, mbandu na beno ya kikesa kevandaka ti bupusi ya mbote na bana na beno