“Mpeve-santu Vandaka Kutwadisa bo”

“Mbikudulu me kwisaka ve ata mbala mosi na luzolo ya muntu, kansi bantu tubaka mambu yina me katuka na Nzambi mutindu mpeve santu vandaka kutwadisa bo.”​—2 PIE. 1:21, NW.

MAMBU YA KUYINDULULA

Inki mutindu Nzambi zabisa bansoniki ya Biblia nsangu na yandi na nsadisa ya mpeve santu?

Inki banzikisa kendimisa nde Biblia mepemamaka na Nzambi?

Inki nge lenda sala konso kilumbu sambu na kulanda kumonisa ntonda sambu na Ndinga ya Nzambi?

1. Sambu na nki beto kele na mfunu ya Ndinga ya Nzambi ya kupemama?

BANTU mingi ya nsi-ntoto kesosaka bamvutu na bangyufula yai: Beto mekatukaka na wapi? Sambu na nki beto kele na ntoto? Beto kekwenda na wapi? Sambu na nki nsi-ntoto kele mutindu yai? Inki kekuminaka beto kana beto mefwa? Kansi, nki mutindu beto zolaka kuzaba bamvutu ya bangyufula yai mpi ya bangyufula yankaka ya mfunu kana beto vandaka ve ti Ndinga ya Nzambi ya kupemama? Kana Masonuku ya Santu vandaka ve, beto zolaka kulonguka na nsadisa ya mambu yina beto mekutanaka ti yo na luzingu. Mpi kana yo vandaka mutindu yina, keti beto lendaka kuvanda ti mawi bonso yina muyimbi-bankunga vandaka ti yo na yina metala “bansiku ya Mfumu Nzambi”?​—Tanga Nkunga 19:8.

2. Inki tasadisa beto na kulanda kumonisa ntonda sambu na Biblia bonso dikabu ya mbalu ya mekatuka na Nzambi?

² Kansi dyambu ya mawa kele nde, bantu yankaka meyambulaka zola ya ntete yina bo vandaka ti yo sambu na kyeleka ya Biblia. (Fwanisa ti Kusonga 2:4.) Bo ketambulaka dyaka ve na mutindu yina kesepedisaka Yehowa. (Yez. 30:21) Beto fwete bika ve nde dyambu yai kukumina beto. Beto fwete sala ngolo sambu na kulanda kumonisa ntonda sambu na Biblia mpi malongi na yo. Biblia kele dikabu mosi ya mbalu yina mekatukaka na Ngangi na beto ya zola. (Yak. 1:17) Inki tasadisa beto na kuyedisa ntonda na beto sambu na ‘ndinga ya Nzambi’? Dyambu ya mfunu yina lenda sadisa beto kele kuyindulula mutindu bansoniki ya Biblia twadisamaka sambu na kusonika Masonuku. Yo kelomba nde beto tadila banzikisa mingi ya kemonisa nde yo kele ya kupemama. Kusala buna tapusa beto na kutanga Ndinga ya Nzambi konso kilumbu mpi kusadila bandongisila na yo.​—Baeb. 4:12.

INKI MUTINDU “MPEVE-SANTU VANDAKA KUTWADISA BO”?

3. Inki mutindu “mpeve-santu vandaka kutwadisa” bambikudi mpi bansoniki ya Biblia?

³ Na nsungi ya bamvula kuluta 1610​—yantika na mvu  1513 N.T.B. tii na mvu 98 T.B.​—bantu 40 ya kuswaswana sonikaka Biblia. Bankaka na bo vandaka bambikudi yina ‘twadisamaka na mpeve santu.’ (2 Pie. 1:20, 21) Ngogo ya kigreki yina bo mebalula na “kutwadisa” kepesa dibanza ya “kubika nde bantu yankaka kupusa nge, kunata nge, to kuditwadisa nge mosi.” Bisalu 27:15 kesadilaka ngogo yai sambu na kutubila maswa yina mupepe vandaka kunata to kupusa ndambu na ndambu. Ntangu Biblia ketuba nde “mpeve-santu vandaka kutwadisa” bambikudi mpi bansoniki ya Biblia, yo kemonisa nde Nzambi vandaka kusolula ti bo mpi kutwadisa bo na nsadisa ya ngolo na yandi ya kesalaka kisalu. Yo yina, bo sonikaka ve mabanza na bo mosi, kansi mabanza ya Nzambi. Bantangu yankaka bambikudi mpi bansoniki ya kupemama vandaka kuzaba nkutu ve ntendula ya mambu yina bo vandaka kubikula to kusonika. (Dan. 12:8, 9) Yo yina yo kele kyeleka nde, “bo sonikaka mukanda ya Nzambi yonso na ngolo na yandi” kukonda bangindu ya bantu.​—2 Tim. 3:16.

4-6. Na nki mitindu Yehowa zabisaka bansoniki ya Biblia nsangu na yandi? Pesa mbandu.

⁴ Kansi, inki mutindu Nzambi sadilaka mpeve santu sambu na kusadisa bansoniki ya Biblia na kuzaba mambu yina bo fwete sonika? Keti Nzambi zabisaka bo bangogo ya sikisiki ya bo fwete sadila to yandi pesaka bo kaka bangindu yina bo lendaka kusonika na bangogo na bo mosi? Beto tadila mutindu mfumu mosi lenda sonika mukanda. Kana yo kele mfunu na kusadila bangogo ya sikisiki, yandi mosi kesonikaka to kezabisaka sekretere na yandi bangogo yina yandi fwete sonika. Sekretere yina kesonikaka yo mpi mfumu ketulaka siniatire na yandi na mukanda yina. Bantangu yankaka, yandi kezabisaka sekretere kaka bangindu ya mfunu mpi sekretere kesonikaka mukanda yango na kusadilaka bangogo na yandi mosi. Na nima, mfumu yina lenda tanga mukanda yango mpi kuzabisa sekretere mambu yina yandi fwete soba. Na nsuka mfumu ketulaka siniatire na yandi; mpi muntu yina tabaka mukanda tabakisa nde mfumu yandi mosi muntu mesonika yo.

⁵ Mutindu mosi, “Nzambi” yandi mosi sonikaka bitini yankaka ya Biblia. (Kub. 31:18) Ntangu yo vandaka mpenza kulomba kusonika bangogo ya sikisiki, Yehowa vandaka kuzabisa bansoniki bangogo yina bo fwete sonika. Mu mbandu, na mukanda ya Kubasika 34:27, Biblia ketuba nde: “Mfumu Nzambi tubaka na Moize diaka nde: ‘Sonika mambu yai yonso ya mono me tuba, sambu mambu yai ke songa kuwakana ya beto ke wakana ti nge ti bantu ya Israele.’” Kiteso mosi, Yehowa zabisaka mbikudi Yeremia nde: “Sonikaka mambu yonso ya mono me songa nge na mukanda.”​—Yer. 30:1, 2.

⁶ Kansi mbala mingi, na kisika ya kusonga bansoniki ya Biblia bangogo ya sikisiki, Nzambi tulaka bangindu na yandi na ntima mpi na mabanza na bo mpi pesaka bo nzila ya kusola bo mosi bangogo sambu na kusonika nsangu na yandi. Mukanda ya Longi 12:10 ketuba nde: “Longi mekaka kuzwa [bangogo] yina lenda pesa bantu kiese, mambu ya yandi sonikaka yo vandaka ya kieleka.” Luka, nsoniki ya Evanzile ‘sonikaka mambu yina yonso na ndonga mpi  mbote-mbote.’ (Luka 1:3) Nzambi sadilaka mpeve santu na yandi sambu na kuzikisa nde bantu ya kukonda kukuka kusoba ve nsangu na yandi.

7. Inki mutindu mayele ya Nzambi monikaka pwelele na mutindu yandi sadilaka bantu sambu na kusonika Biblia?

⁷ Mayele ya Nzambi monanaka pwelele na mutindu yandi sadilaka bantu sambu na kusonika Biblia. Bangogo kesadisaka beto na kubakisa mambu kaka ve kansi mpi mawi mpi bangindu. Inki zolaka kusalama kana Yehowa sadilaka bawanzyo sambu na kusonika Biblia? Keti bo zolaka kusonika bangogo yina zolaka kubasisa mawi ya kimuntu mu mbandu boma, mawa, kulemba nitu yina mbala mingi bantu kevandaka ti yo? Sambu Nzambi pesaka bantu ya kukonda kukuka nzila ya kupona bangogo na bo mosi sambu na kusonika nsangu na yandi na nsadisa ya mpeve-santu, nsangu yango kesimbaka mpenza ntima ya bantu!

BIKUMA YA KUKWIKILA NDE BIBLIA MEKATUKAKA NA NZAMBI

8. Inki mutindu Biblia meswaswana ti mikanda yankaka ya mabundu?

⁸ Bikuma kele mingi yina kemonisa nde Biblia kele Ndinga ya kupemama ya Nzambi. Biblia meswaswana mpenza ti mikanda yankaka ya mabundu sambu yo kesadisaka beto na kuzaba Nzambi ya kyeleka. Mu mbandu, mikanda ya ba Hindu kezabisaka beto mambu ya metala dibundu, bankinsi, bangindu, masolo mpi bansiku na bo na yina metala bikalulu ya mbote. Mikanda ya ba Buda ketubilaka minsiku yina banganga-Nzambi ti bamasere fwete landa. Yo ketubilaka mpi binkulu ti malongi ya ba Buda. Buda yandi mosi tubaka ve nde yandi kele nzambi, mpi yandi tubaka mambu fyoti kaka na yina metala Nzambi. Mikanda yina ketubilaka bikalulu ya bantu mpi mambu ya filozofi (Confucianisme) ketubila mambu yina salamaka na ntama, minsiku ya bikalulu ya mbote, mazi mpi bankunga. Yo kele kyeleka nde, mukanda ya santu ya ba Mizuluma kelongaka nde kele kaka ti Nzambi mosi mpi yandi kezabaka mambu yonso mpi mambu yina tasalama na makwisa, kansi yo ketubilaka nkutu ve zina ya Nzambi, Yehowa, yina kemonanaka bambala mingi na Biblia.

9, 10. Inki mambu ya metala Nzambi beto lenda longuka na Biblia?

⁹ Ntangu mikanda mingi ya mabundu ketubaka mambu mingi ve na yina metala Nzambi, Biblia kesadisaka beto na kuzaba Yehowa Nzambi mpi bisalu na yandi. Yo kesadisaka beto na kubakisa kimuntu na yandi. Biblia kezabisaka beto nde yandi kele Nzambi ya lunungu, mayele, nkwa-ngolo yonso, mpi ya kezolaka beto. (Tanga Yoane 3:16; 1 Yoane 4:19.) Dyaka, Biblia kezabisa beto nde: “Nzambi ke zolaka bantu yonso mutindu mosi. Na konso dikanda ya bantu yandi ke ndimaka bantu yina ke zitisaka yandi ti ke salaka mambu ya mbote.” (Bis. 10:34, 35) Sambu bo mebalulaka Biblia na bandinga mingi ya kuswaswana, yo kendimisa beto nde Nzambi kezolaka bantu yonso mutindu mosi. Bantu ya kelongukaka bandinga ketubaka nde bubu yai, bantu ketubaka na nsi-ntoto bandinga kiteso ya 6700. Bantu kiteso ya 90 ya nsi-ntoto ya mvimba ketubaka kiteso ya bandinga 100. Bo mebalulaka Biblia ya mvimba to na kitini na bandinga kuluta 2400. Ntembe kele ve nde, bantu yonso na nsi-ntoto lenda tanga Biblia ata na kitini na yo.

 ¹⁰ Yezu tubaka nde: “Tata na mono ke salaka kisalu na yandi ntangu yonso; mono mpi mono fweti sala.” (Yoa. 5:17) Yehowa ‘kele Nzambi yina kele ve na luyantiku to nsuka.’ Yo yina, yindula mambu yonso yina yandi mesalaka! (Nk. 90:2) Kaka Biblia kezabisaka beto mambu yina Nzambi mesalaka na ntama, yina yandi kesala bubu yai mpi yina yandi tasala na bilumbu kekwisa. Masonuku kelongaka beto mpi mambu yina kesepedisaka yandi ti yina kesepedisaka yandi ve, mpi yo kezabisaka beto mutindu beto lenda kwenda penepene na yandi. (Yak. 4:8) Beto fwete bika ve nde konso kima yina to bampasi kukabula beto ti yandi.

11. Biblia kepesaka beto nki bandongisila ya mayele?

¹¹ Biblia kele ti mayele ya mingi mpi yo kele nzikisa yankaka ya kendimisa nde Biblia mekatukaka na Nzambi. Mbikudi Yezaya yulaka bantu ya bilumbu na yandi nde: “Nani me tesaka ntete mabanza ya Mfumu Nzambi? Nani me pesaka yandi ntete bandongisila na kulonga yandi?” (Yez. 40:13) Na nima, tumwa Polo yulaka bangyufula ya mutindu mosi: “Nani zaba mabanza ya Mfumu Nzambi? Nani lenda pesa yandi bandongisila?” (1 Kor. 2:16) Mvutu kele nde ata muntu mosi ve. Ntembe kele ve nde, beto kebakaka mambote ya mingi mpenza ntangu beto kesadilaka bandongisila ya Biblia ya ketubila makwela, bana, bansaka ya kulutisila ntangu, kupona banduku, kuvanda masonga, mpi kuvanda ti bikalulu ya mbote! Biblia kepesaka ve ata fyoti bandongisila ya mbi. Kansi, bantu kevandaka ve ti mayele ya kufwana sambu na kupesa bandongisila yina kevandaka ntangu yonso ya mbote. (Yer. 10:23) Mbala na mbala, bo kesobaka bandongisila na bo ntangu bo kebakisaka nde yo vandaka mbote ve. Biblia ketuba nde: ‘Bangindu ya bantu kele mpamba.’​—Nk. 94:11.

12. Inki bikesa bantu mesalaka sambu na kufwa Biblia?

¹² Nzikisa yankaka ya kemonisa nde Biblia mekatukaka na Nzambi ya kyeleka kemonana na bikesa yina bantu mesalaka sambu na kuvidisa yo. Na mvu 168 N.T.B., Ntotila ya Siria Antiochus IV, sosaka mukanda ya bansiku sambu na kuyoka yo tiya. Na mvu 303 T.B, Dioclétien Ntinu ya Roma, pesaka nswa ya kufwa banzo yonso yina Bakristu vandaka kusala balukutakanu mpi kuyoka Masonuku na bo tiya. Bo landaka kufwa banzo yina ya balukutakanu na nsungi ya bamvula mingi. Na nima ya mvu-nkama ya 11, papa mosi salaka bikesa sambu bo balula dyaka ve Biblia na bandinga yina bantu vandaka kutuba mingi mpidina bantu lendaka ve kulonguka mambu ya Biblia. Ata Satana ti bantu na yandi salaka bikesa sambu na kufwa Biblia, yo kele kaka tii bubu yai. Yehowa pesaka ve nzila nde ata na muntu mosi kubebisa dikabu yina yandi mepesaka bantu.

BANZIKISA YINA MENDIMISAKA BANTU MINGI

13. Inki banzikisa kendimisa nde Biblia kele ya kupemama?

¹³ Kele ti banzikisa yankaka ya kendimisa nde Biblia mepemamaka na Nzambi: Kuwakana na kati ya mikanda na yo yonso, bukyeleka na mambu ya siansi, kulungana ya bambikudulu, masonga ya bansoniki na yo, ngolo na yo ya kusoba luzingu ya bantu, busikisiki na mambu ya ntama mpi bamvutu ya mbote na bangyufula yina kele na paragrafe 1. Beto tadila mambu yina sadisaka bantu yankaka na kukwikila nde Biblia mekatukaka na Nzambi.

14-16. (a) Inki sadisaka muntu ya Mizuluma, Hindu mpi yina vandaka kukwikila ve nde Nzambi kele, na kundima nde Biblia mekatukaka na Nzambi? (b) Inki banzikisa ya kemonisa nde Biblia mepemamaka na Nzambi nge lenda sadila na kisalu na nge ya kusamuna?

¹⁴ Banda kileke na yandi, Anwar * vandaka na dibundu ya Mizuluma na insi mosi ya Azia. Ntangu yandi kwendaka kuzinga na Amerika ya Nordi, Bambangi ya Yehowa kwisaka na nzo na yandi. Anwar ketuba nde: “Mono vandaka kuzola ve mabundu ya Bukristu sambu na mambu ya mbi yina yo salaka na ntama. Kansi, sambu mono kezolaka kulonguka mingi, mono ndimaka  kulonguka Biblia.” Na nima, Anwar vutukaka na insi na bo mpi mpila ya kulonguka ti Bambangi kuvandaka dyaka ve. Bamvula mingi na nima, yandi kwendaka na Mputu, kuna yandi vutukilaka kulonguka Biblia mpi tubaka nde: “Kulungana ya bambikudulu ya Biblia, kuwakana yina kele na kati ya mikanda yonso ya Masonuku ya santu, mpi zola yina kevandaka na kati ya basambidi ya Yehowa ndimisaka mono nde Biblia kele Ndinga ya Nzambi.” Anwar bakaka mbotika na mvu 1998.

¹⁵ Mwana-nkento mosi ya bamvula kumi na sambanu na zina ya Asha yelaka na dibuta ya ba Hindu. Yandi ketuba nde: “Mono vandaka kusamba kaka ntangu mono vandaka kukwenda na tempelo to kana mono kekutana ti bantangu ya bampasi, kansi ntangu mambu vandaka mbote mono vandaka kuyindula Nzambi ve ata fyoti.” Yandi keyika nde: “Kansi, ntangu Bambangi ya Yehowa kokulaka na kyelo na mono, luzingu na mono sobaka ngolo mpenza.” Asha longukaka Biblia mpi kumaka nduku ya Nzambi. Inki ndimisaka yandi nde Biblia kele ya kupemama na Nzambi? Yandi ketuba nde: “Biblia pesaka bamvutu na bangyufula na mono yonso. Yo sadisaka mono na kukwikila na Nzambi ata mono vandaka kukwenda ve na tempelo sambu na kufukamina biteki.”

¹⁶ Paula yelaka na dibundu ya Katolika, kansi ntangu yandi kumaka mbuta yandi vandaka kukwikila ve nde Nzambi kele. Na nima dyambu mosi salamaka. Yandi ketuba nde: “Mono kutanaka ti nduku na mono yina mono vandaka kumona dyaka ve tuka mwa bangonda. Beto vandaka kuzinga na nsungi yina bantu vandaka ti bansuki ya nda mpi kunwa bima yina kelausaka. Ntangu mono monaka mutindu yandi sobaka disongidila, zengaka nsuki mpi kumaka ntangu yai na kyese, mono yulaka yandi nde: ‘Inki mambu mekumina nge mpi nge mekumaka na wapi?’ Yandi zabisaka mono nde, yandi kelongukaka Biblia ti bambangi ya Yehowa mpi yandi zabisaka mono kyeleka ya Biblia.” Sambu Paula monaka mutindu Masonuku sobaka luzingu ya nduku na yandi, yandi yantikaka kutudila nsangu ya Biblia dikebi mpi kukwikila nde Biblia mepemamaka na Nzambi.

‘NDINGA NA NGE KELE MWINDA SAMBU NA MAKULU NA MONO’

17. Inki mutindu kutanga Ndinga ya Nzambi konso kilumbu mpi kuyindulula yo lenda sadisa nge?

¹⁷ Biblia kele dikabu ya kitoko yina Yehowa mepesaka beto na nzila ya mpeve santu na yandi. Kana nge kesepela kutanga yo konso kilumbu, zola na nge sambu na yo mpi Munkwa na yo tayela. (Nk. 1:1, 2) Konso ntangu ya nge ketanga yo, yantika ti kisambu sambu na kulomba mpeve ya Nzambi na kutwadisa mabanza na nge. (Luka 11:13) Biblia kele ti mabanza ya Nzambi, yo yina kana nge keyindulula mambu yina yo ketuba nge lenda kuma ti mabanza ya Nzambi.

18. Sambu na nki nge fwete landa kulonguka mambu yina kele na Biblia?

¹⁸ Ntangu nge kelanda kuyela na nzayilu ya kyeleka, zinga na kuwakana ti mambu yina nge kelonguka. (Tanga Nkunga 119:105.) Fimpa masonuku mbote-mbote mutindu nge ketalaka na kitalatala. Dyaka, kana nge mona nde nge fwete sala bansoba, sala yo. (Yak. 1:23-25) Sadila Ndinga ya Nzambi bonso mbele sambu na kunwanina balukwikilu na nge mpi kuzenga malongi ya luvunu na ntima ya bantu ya kudikulumusa. (Ef. 6:17) Ntangu nge kesadila Biblia, monisa ntonda mutindu “mpeve-santu vandaka kutwadisa” bambikudi mpi bantu yina sonikaka yo.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 32]

Tanga Biblia konso kilumbu mpi zola na nge sambu na Munkwa na yo tayela

[Kifwanisu ya kele na lutiti 29]

Munkwa mukanda kele muntu yina ketulaka siniatire na mukanda yango