RAHABI vandaka kutala na dikebi yonso na fenetre na yandi mutindu nsemo ya suka-suka vandaka kubasika na kisika ya pwelele ya muwanda na nziunga ya Yeriko. Basoda ya ngolo vukanaka kuna​—basoda ya Izraele. Mutindu bo yantikaka diaka kutambula sambu na kuziunga mbanza, putulu ya makulu na bo vandaka kutombuka mpi makelele ya bampungi vandaka kuwakana diaka.

Yeriko vandaka mbanza ya Rahabi; yandi zabaka babala-bala, banzo, bazandu mpi bamagazini na yo. Yandi zabaka bantu ya Yeriko mbote-mbote. Yandi lendaka kuyindula boma ya ngolo yina bo vandaka kuwa mutindu bilumbu vandaka kuluta mpi bantu ya Izraele landaka kikalulu na bo ya kuyituka​—kutambula sambu na kuziunga mbanza mbala mosi konso kilumbu. Kansi, mutindu makelele ya bampungi na bo vandaka kuwakana na babala-bala mpi na balweka yonso ya Yeriko, Rahabi waka ve boma mpi kondaka ve kivuvu bonso bantu ya mbanza na yandi.

Rahabi vandaka kutala mutindu basoda yantikaka kutambula na suka-suka na kilumbu ya nsambwadi. Yandi monaka na kati-kati ya basoda ya Izraele, banganga-Nzambi na bo ke bula bampungi mpi ke nata sanduku ya santu yina vandaka kumonisa nde Yehowa Nzambi na bo, kele ti bo. Beto lenda yindula diboko ya Rahabi me simba nsinga ya mbwaki mingi na fenetre yina ke tala na nganda ya kibaka ya nene ya Yeriko. Nsinga yango vandaka kuyibusa Rahabi kivuvu yina yandi vandaka na yo nde yandi ti dibuta na yandi ta guluka na lufwa ya mbanza. Keti Rahabi vandaka muyekudi? Yehowa yindulaka ve mutindu yina; yandi monaka yandi bonso nkento yina kele ti lukwikilu ya ngolo. Bika beto vutukila disolo ya Rahabi na luyantiku mpi beto tala malongi yina beto lenda baka na mbandu na yandi.

Rahabi vandaka ndumba. Diambu yai ya ngolo pesaka bansoniki ya nkaka ya Biblia mpasi mingi na ntangu ya ntama. Bo tubaka nde yandi vandaka kaka kutala nzo ya banzenza. Kansi, Biblia ke pwelele mpi yo ke bumbaka ve mambu. (Yozue 2:1; Baebreo 11:31; Yakobo 2:25) Ntembe kele ve nde bantu ya Kanana vandaka kuzitisa kisalu ya Rahabi. Kansi, mbala mingi mutindu ya kuzinga lenda fwa ve kansansa, yina kele kikalulu ya kuswasukisa mambu ya mbote mpi ya mbi yina Yehowa me pesaka beto yonso. (Baroma 2:14, 15) Yo lenda vanda nde Rahabi kudiwaka mpenza nde mutindu na yandi ya kuzinga vandaka mbi kibeni. Ziku bonso bantu mingi bubu yai, bayina kele ti luzingu bonso ya Rahabi, yandi kudiwaka nde kuyambula kisalu na yandi kele mutambu, yandi vandaka ve ti mutindu ya nkaka ya kulungisa bampusa ya dibuta na yandi.

Ntembe kele ve nde Rahabi vandaka ti mpusa ya luzingu ya kuluta mbote. Nsi na yandi fulukaka ti mubulu mpi mansoni, yika mpi kuvukisa nitu ti bantu ya dibuta mpi ti bambisi. (Levi 18:3, 6, 21-24) Mutindu mambi yai yalumukaka na nsi, yo vandaka ti kuwakana ti dibundu. Batempelo vandaka kusiamisa kindumba, mpi lusambu ya banzambi ya luvunu, mu mbandu, Baale mpi Moleki yika mpi kuyoka bana ya moyo sambu na kutambika kimenga.

Yehowa kangaka ve meso na mambu yina vandaka kusalama na Kanana. Ya kieleka, sambu na mambi mingi yina bantu ya Kanana vandaka kusala, Yehowa tubaka nde: “Ntoto me beba mpenza na mambu yango; mono ke pesa yo ndola sambu na mbi yina, yo ta luka mpi bantu na yo.” (Levi 18:25) ‘Kupesa yo ndola sambu na mbi yina’ ke tendula nki? Na kutuba ya mbote, Nzambi pesaka bantu ya Izraele lusilu yai: “Malembe-malembe [Yehowa Nzambi] ta kula bantu  yai na ntwala na beno.” (Kulonga 7:22) Bamvu-nkama mingi na ntwala, Yehowa silaka na kupesa nsi yai na dibuta ya Abrahami, mpi “Nzambi . . . lenda kusa ve.”​—Tito 1:2; Kuyantika 12:7.

Kansi, Yehowa pesaka mpi ntuma nde bo fwete fwa kibeni makanda ya nkaka ya nsi yina. (Kulonga 7:1, 2) Sambu yandi kele Zuzi ya lunungu ya “bantu yonso ya nsi-ntoto,” yandi tangaka bantima yonso mpi zabaka mbote mutindu mambi mpi mansoni na bo kangamaka ngolo. (Kuyantika 18:25; 1 Bansangu 28:9) Inki mutindu Rahabi gulukaka na mbanza yai ya bo bedisaka? Beto lenda yindula kaka mutindu yandi kudiwaka ntangu bo telaka yandi masolo ya me tala bantu ya Izraele. Yandi bakisaka nde Nzambi ya Izraele twadisaka bansadi na yandi​—dikanda ya bampika yina bo vandaka kuniokula—​na kununga basoda ya Ezipte, basoda ya ngolo mingi yina vandaka kunwana na ntangu yina. Mpi ntangu yai, bantu ya Izraele vandaka ya kuyilama sambu na kunwanisa Yeriko! Kansi, bantu ya mbanza yai kwaminaka na mambi na bo. Beto lenda bakisa kikuma yina Biblia ke tuba sambu na bantu ya Kanana, nsi ya Rahabi nde: “Bantu yina lemfukaka ve.”​—Baebreo 11:31.

Kansi, Rahabi swaswanaka. Na nsungi ya bamvula, yo lenda vanda nde yandi vandaka kuyindulula masolo yina yandi waka na yina me tala bantu ya Izraele mpi Nzambi na bo, Yehowa. Yehowa swaswanaka kibeni ti banzambi ya Kanana! Na kisika ya kupesa bo mpasi, Nzambi vandaka kunwana sambu na bansadi na yandi, yandi zangulaka bikalulu ya mbote ya bansadi na yandi na kisika ya kukulumusa yo. Nzambi yai vandaka kubaka bankento na mbalu mingi, kansi yandi vandaka ve kubaka bo kaka bonso bima yina bo lenda teka, kusumba sambu na kuvukisa nitu mpi bo vandaka kuzitisa bo ve na lusambu ya luvunu. Ntangu Rahabi bakisaka nde bantu ya Izraele sabukaka Yordani, bo kele ya kuyilama sambu na kukota, yo fwete vanda nde yandi kudiyangisaka sambu na mambu yina ta kumina bantu ya mbanza na yandi. Keti Yehowa monaka mpi bakaka na mbalu mambu ya mbote ya Rahabi?

Bubu yai, bantu mingi kele bonso Rahabi. Bo ke kudiwaka bonso nde bo me kangama sambu na kuyambula mutindu ya luzingu yina ke katula lukumu mpi kiese na bo; bo ke yindulaka nde bantu ta tudilaka bo diaka ve dikebi mpi ta baka bo ve na mbalu. Mbandu ya Rahabi kele ngibusa yina ke pesa beto kikesa nde ata muntu mosi ve na kati na beto kele ya kubumbana na meso ya Nzambi. Ata beto ke kudimona mfunu ve, “yandi kele ntama ve ti konso muntu na kati na beto.” (Bisalu 17:27) Yandi kele pene-pene, ya kuyilama mpi ti mpusa ya ngolo ya kupesa kivuvu na bantu yonso yina ke monisaka lukwikilu na yandi. Keti Rahabi monisaka lukwikilu?

Kilumbu mosi, mwa ntangu fioti na ntwala nde bantu ya Izraele kutambula sambu na kuziunga Yeriko, banzenza zole kwisaka na kielo ya Rahabi. Bantu yina zole vandaka ti kivuvu nde bo ta zabana ve, kansi na mbanza yina ya tiya-tiya, bantu mingi vandaka meso ya kukangula sambu na kumona mineki yonso yina ke katuka na Izraele. Yo lenda vanda nde Rahabi bakisaka nswalu kana bo vandaka banani. Zaba nde, banzenza vandaka kukonda ve na nzo na yandi, kansi bantu yai zole vandaka kusosa kaka kisika ya kulala​—kansi ve kisalu na yandi ya kindumba.

Ya kieleka, bantu yai zole vandaka mineki yina katukaka na kan ya Izraele. Yozue, mfumu na bo tindaka bo na kuzikisa kana bantu ya Yeriko vandaka ngolo to ve. Yo vandaka mbanza ya ntete ya Kanana yina bantu ya Izraele zolaka kubotula mpi ziku yo vandaka  ngolo kuluta bambanza na yo yonso. Yozue zolaka kuzaba kaka mambu yina yandi ti bantu na yandi ta kutana ti yo. Ntembe kele ve nde mineki ponaka nzo ya Rahabi na luzolo yonso. Yo vanda na Yeriko to bisika ya nkaka, bantu ke tulaka ve dikebi na banzenza yina ke kwendaka na nzo ya ndumba. Mbala ya nkaka, mineki yina zolaka mpi kuzaba mambu ya mfunu ya ke katuka na konso disolo ya mpamba-mpamba yina bo lendaka kuwa.

Biblia ke tuba nde Rahabi ‘yambaka mbote binati-nsangu.’ (Yakobo 2:25) Yandi nataka bo na nzo na yandi, ata yandi vandaka ti keti-keti ya kuzaba kana bo vandaka banani mpi sambu na nki bo kwendaka kuna, yandi vandisaka bo. Ziku, yandi zolaka kuzaba mambu mingi na yina me tala Nzambi na bo, Yehowa.

Kansi na mbala mosi, binati-nsangu yina katukaka na ntotila ya Yeriko kumaka! Nsangu panzanaka nde mineki yina katukaka na Izraele kele na nzo ya Rahabi. Inki Rahabi salaka? Kana yandi taninaka banzenza yai zole, keti yandi zolaka ve kutula luzingu na yandi ti ya dibuta na yandi na kigonsa? Keti bantu ya Yeriko zolaka ve kufwa bo yonso kana yandi taninaka ve bambeni yai? Kansi, ntangu yai Rahabi lendaka kubakisa kana bantu yai vandaka banani. Kana yandi zabaka dezia nde Yehowa vandaka Nzambi ya mbote kuluta nzambi na yandi, keti yo zolaka ve kuvanda dibaku sambu na yandi na kuvanda na lweka ya Yehowa?

Rahabi vandaka ti ntangu fioti ya kuyindula, ata mpidina, yandi monisaka mayele mpi yandi salaka mambu kukonda kusukinina. Yandi bumbaka mineki na kati-kati ya tubanti ya lino yina vandaka na ndonga ya bo yumisaka na ludi ya nzo na yandi. Ebuna yandi songaka binati-nsangu ya ntotila nde: “Ya kieleka, bantu yango kwisaka na nzo na mono, kansi mono zabaka ve wapi bo katukaka. Bo kwendaka ka bo na kamwa-mpimpa, ntangu bo zolaka kukanga lupangu ya bwala. Mono zaba ve kana bo me kwenda wapi. Kansi kana beno landa bo nswalu, beno ta kanga bo na nzila.” (Yozue 2:4, 5) Yindula Rahabi ke tala bilungi ya binati-nsangu ya ntotila. Keti yandi kudiyulaka ve kana bo lendaka kuzabisa nde, ntima na yandi vandaka kubula ntinu-ntinu?

Mayele yina yandi sadilaka nungaka! Bantu ya ntotila kwendaka nswalu na ndambu ya Yordani, bisika yina bo lenda sabuka na makulu. (Yozue 2:7) Yo fwete vanda nde Rahabi pemaka sambu na kumonisa nde ntima me kita. Sambu yandi sadilaka mayele yai, yandi twadisaka bantu yai ya ke fwaka bantu na nzila ya mbi, bayina vandaka ve ti nswa ya kuzaba kieleka, kansi yandi taninaka bansadi ya Nzambi ya kieleka, Yehowa.

Rahabi vutukaka nswalu na ludi ya nzo na yandi mpi songaka mineki yai zole mambu yina yandi salaka. Yandi songaka bo mpi diambu mosi ya mfunu: Bantu ya mbanza na yandi vidisaka kivuvu mpi vandaka kutekita na boma sambu na basoda ya Izraele. Yo fwete vanda nde nsangu yai ya mbote pesaka mineki kiese mingi. Bantu ya Kanana yai ya mbi waka boma sambu na ngolo ya Yehowa, Nzambi ya Izraele! Ebuna,  disolo ya Rahabi ke zabisa beto kima mosi ya mfunu mingi. Yandi tubaka nde: “Mfumu Nzambi na beno kele Nzambi ya zulu ti ya ntoto.” (Yozue 2:11) Masolo yina yandi waka na yina me tala Yehowa vandaka mfunu sambu na kulonga yandi mambu mingi: Yo fwanaka nde yandi tudila Nzambi ya Izraele ntima. Yandi monisaka lukwikilu na Yehowa.

Rahabi vandaka ti keti-keti ve ata fioti nde Yehowa ta nungisa bantu na yandi. Yo yina, yandi bondilaka Nzambi sambu na kulolula yandi mpi kutanina yandi ti dibuta na yandi. Mineki ndimaka mpi songaka Rahabi na kuzabisa ve ata muntu mosi mambu na bo mpi yandi fwete kangisa kitende ya mbwaki mingi sambu yo lela na fenetre na yandi yina vandaka na lweka ya kibaka ya mbanza na mpila nde basoda kutanina yandi ti dibuta na yandi.​—Yozue 2:12-14, 18.

Beto lenda longuka kieleka ya mfunu na yina me tala lukwikilu ya Rahabi. Mutindu Biblia ke monisa yo, “lukwikilu ke katukaka na mambu yina muntu me wa.” (Baroma 10:17) Yandi waka masolo ya siki-siki na yina me tala ngolo mpi lunungu ya Yehowa Nzambi, yo yina yandi tudilaka yandi ntima mpi monisaka lukwikilu. Bubu yai, beto kele ti nzayilu ya mingi na yina me tala Yehowa. Keti beto ta sosa ve kuzaba yandi mpi kumonisa lukwikilu na yandi na mambu yina beto ke longuka na Ndinga na yandi, Biblia?

Sambu bo landaka ndongisila ya Rahabi, mineki kitaka na kibaka na nsadisa ya nsinga yina bo kangisaka na fenetre na yandi mpi na mbala mosi bo kwendaka na ndambu ya bangumba. Mabulu ya matadi vandaka mingi na bangumba na nordi ya Yeriko kisika mineki lendaka kubumbana tii kuna bo vutuka na kan ya bantu ya Izraele ti nsangu ya mbote yina bo waka na Rahabi.

Na nima, bantu ya Yeriko vandaka na boma mingi ntangu bo bakisaka nde Yehowa kangisaka masa ya Nzadi Yordani na mutindu ya kuyituka mpi yo sadisaka bantu ya Izraele na kusabuka na makulu. (Yozue 3:14-17) Kansi sambu na Rahabi, nsangu yina mpamba pesaka yandi nzikisa nde yandi vandaka ti kikuma ya kukwikila na Yehowa.

Ebuna, bilumbu yina bantu ya Izraele zolaka kutambula na nziunga ya Yeriko lungaka​—na bilumbu sambanu, bo zolaka kutambula mbala mosi konso kilumbu. Ntangu yai, kilumbu ya nsambwadi lungaka, mpi yo vandaka ya kuswaswana ti bilumbu yina yankaka. Mutindu beto monisaka yo na luyantiku ya disolo yai, bo yantikaka kutambula ntangu suka tanaka, mpi na nima, basoda ziungaka mbanza mbala mosi, bo landaka na kutambula sambu na kuziunga mbanza ya Yeriko mbala na mbala. (Yozue 6:15) Bantu ya Izraele vandaka kusala nki?

Na nima ya kutambula na mbala ya nsambwadi na kilumbu ya nsambwadi, basoda yambulaka. Bampungi dilaka diaka ve mpi mbanza kumaka pima. Yo fwete vanda nde boma ya ngolo simbaka bantu ya mbanza yina. Na nima, ntangu Yozue salaka kidimbu, basoda ya Izraele tulaka milolo sambu na mbala ya ntete, yo salaka nde makelele kuwakana ngolo kibeni. Keti bantu yina vandaka kukengila na zulu ya bibaka ya Yeriko yindulaka nde milolo yina vandaka mwa makelele ya mpamba? Kana mpidina, bo yindulaka ve bantangu mingi. Bibaka yina ya nene yantikaka kutekita na nsi ya makulu na bo. Yo nikanaka, yo pasukaka mpi na nima yo bwaka—yo panzanaka fioti-fioti na ntoto! Putulu kumaka kumonana, kansi kitini mosi ya kibaka bwaka ve. Nzo ya Rahabi bwaka ve sambu na lukwikilu na yandi. Yindula mawi na yandi ntangu yandi monaka mutindu Yehowa taninaka yandi! * Dibuta na yandi gulukaka!​—Yozue 6:10, 16, 20, 21.

Mutindu mosi, bansadi ya Yehowa zitisaka lukwikilu ya Rahabi. Ntangu bo monaka nde nzo mosi mpamba me bwa ve ntangu kibaka bwaka bonso dinu mosi me bikala na kati ya munoko, bo bakisaka nde Yehowa taninaka nkento yina. Nzambi taninaka yandi ti dibuta na yandi na lufwa yina bwilaka mbanza yai ya mbi. Na nima ya mvita, bo pesaka Rahabi nswa ya kuzinga pene-pene ya kan ya bantu Izraele. Na nima ya bilumbu, Rahabi kumaka Muyuda. Muntu mosi na zina ya Salmoni kwelaka yandi. Mwana na bo, Bozi, yelaka mpi kumaka ti lukwikilu ya ngolo. Yandi kwelaka Ruti muntu ya Moabi. * (Ruti 4:13, 22) Ntotila Davidi mpi na nima Yezu Kristu, Mesia yandi mosi, butukaka na dibuta yai ya lukwikilu ya ngolo.​—Yozue 6:22-25; Matayo 1:5, 6, 16.

Disolo ya Rahabi ke monisa nde beto yonso kele mfunu na meso ya Yehowa. Yandi ke monaka beto yonso, yandi ke tangaka bantima na beto, mpi yandi ke vandaka na kiese ntangu yandi ke monaka kandambu ya lukwikilu bonso yina yandi monaka na ntima ya Rahabi. Lukwikilu na yandi pusaka yandi na kusala mambu. Mutindu Biblia ke tuba, Nzambi ndimaka yandi “bonso muntu ya lunungu na nzila ya bisalu.” (Yakobo 2:25) Beto ta monisa mpenza mayele kana beto landa mbandu ya lukwikilu na yandi!