INKI mutindu nge ke kudiwaka ntangu nge ke yindulaka nde nge ta nuna? Bantu mingi ke kudiyangisaka, ke vandaka ti basusi mpi ke waka boma ya ngolo. Bantu ke waka mutindu yai sambu kimununu ke nataka mbala mingi mambu ya mpasi, mu mbandu, kuyantika kumonana mbuta mingi, kumana ya ngolo na nitu, kubwa-bwa kidiba, mpi kubela maladi ya ke manaka ve.

Kansi, bantu yonso ve ke nunaka mutindu mosi. Bantu ya nkaka ke vandaka ti mavimpi mpi na mabanza ya mbote ntangu bo ke nuna. Bubu yai, minganga me basisaka bankisi ya mitindu na mitindu mpi bankisi yango ke belulaka to ke sadisaka minunu ya nkaka na kunwana ti maladi ya ke manaka ve. Yo yina na bansi ya nkaka, bantu mingi ke zingaka bamvula mingi ti mavimpi ya mbote.

Yo vanda beto ke kutana ti bampasi ya kimununu to ve, bantu mingi ke zolaka kuvanda ti bikalulu ya mbote ntangu bo ke nuna. Inki mutindu? Ntete, yo ke lombaka kuvanda ti mabanza, luzolo mpi makuki ya kuyikana ti luzingu ya kimununu. Sambu na kusala yo, beto tadila mwa minsiku ya Biblia.

VANDA MUNTU YA KUDIKULUMUSA: “Mayele ke vandaka ti bantu ya kudikulumusa.” (Bingana 11:2, NW) Na verse yai, “bantu ya kudikulumusa” lenda tadila minunu yina ke bakisaka nde bo lenda kuka diaka ve kusala mambu mutindu bo vandaka kusala ntete. Bo ke ndimaka mambu yai ya kieleka mpi bo ke vilaka yo ve. Charles, mununu ya bamvula 93 na Brésil, ke tuba na masonga yonso nde: “Kana nge me zinga bamvula mingi, nge ta nuna kaka. Ata nge sala inki mutindu, nge ta vutuka diaka ve leke.”

Kuvanda muntu ya kudikulumusa ke tendula ve kuvanda ti mabanza ya mbi, mu mbandu: “Mono me nuna dezia, mpi mono ke vingila kaka lufwa.” Mabanza ya mutindu yai lenda manisa kikesa na nge. Bingana 24:10 ke tuba nde: “Kana nge kele kikesa ve na ntangu ya mpasi, tuba nde, ya kieleka, nge kele kikesa ve.” Nkutu, muntu ya kudikulumusa ke monisaka mayele, ke vandaka ti mabanza ya mbote mpi ke salaka mambu yina yandi lenda sala.

Corrado, mununu ya bamvula 77, na Italie ke tuba na mayele yonso nde: “Kana nge ke mata ngumba na kamio, yo ke lombaka kusoba ba vitesi kana ve motere ta zenga tiya.” Mutindu mosi, yo ke lombaka mpi nde kana muntu me kuma mununu, yandi sala bansoba. Corrado ti nkento na yandi ke salaka bisalu ya nzo na bukati-kati yonso. Bo me salaka manaka ya mbote ya ke sadisaka bo na kulemba ve ngolo kibeni na nsuka ya kilumbu. Marian, mununu ya bamvula 81, na Brésil ke tadilaka mpi kimununu na mutindu ya mbote. Yandi ke tuba nde: “Mono me longukaka kusala mambu na kiteso  ya mono lenda sala. Kana mpila kele mono ke pemaka mbala na mbala ntangu mono ke sala bisalu. Mono ke vandaka to ke lalaka na kima mosi buna sambu na kutanga to kuwidikila miziki. Mpi mono me bakisaka nde mono lenda sala ve mambu mutindu mono vandaka kusala ntete.”

VANDA NA BUKATI-KATI: ‘Bankento fwete kuditomisa ti bilele ya kuyidika mbote, kukonda kulutisa ndilu mpi ti mabanza ya mbote.’ (1 Timoteo 2:9) Bangogo “bilele ya kuyidika mbote” ke pesa ngindu ya bilele ya bukati-kati mpi ya me fwana. Barbara, mununu mosi ya bamvula 74, na Canada ke tuba nde: “Mono ke salaka ngolo na kumonana kitoko mpi bunkete. Mono ke zolaka ve kulwata bisaka-saka sambu na kumonisa nde ‘mono me nuna; mono ke zolaka ve kikalulu ya kudibika kaka mutindu yina.’” Fern, mununu mosi ya bamvula 91, na Brésil ke tuba nde: “Mbala mingi, mono ke sumbaka bilele ya mpa sambu mono kudiwa mbote.” Ebuna, nki beto ta tuba sambu na minunu ya babakala? Antônio, mununu mosi ya bamvula 73, na Brésil ke tuba nde: “Mono ke salaka ngolo sambu na kumonana kitoko, sambu na kulwata bilele ya bunkete mpi ya bantu ke lwata bilumbu yai.” Sambu na bunkete ya nitu, yandi ke tuba nde: “Mono ke yobilaka mpi ke zengaka mandefu konso kilumbu.”

Diaka, yo kele mbote ve na kudiyangisa mingi sambu na kimuntu na nge ya nganda tii na mpila nde nge vidisa “mabanza ya mbote.” Bok-im, mununu mosi ya bamvula 69, na Corée du Sud ke vandaka ti bukati-kati sambu na bilele. Yandi ke tuba nde: “Mono ke zabaka nde yo me fwana ve na kulwata bilele ya nkaka yina mono vandaka kulwata ntangu mono vandaka leke.”

VANDA TI MABANZA YA MBOTE: “Luzingu ya bansukami kele kaka luzingu ya mbi, kansi bakimona-mbote ke monaka kaka kiese na kiese.” (Bingana 15:15) Sambu nge ke kuma mununu, nge lenda kuma ti bangindu ya mbi kana nge yindula mutindu nge vandaka ti ngolo na kileke mpi mambu mingi yina nge vandaka ti makuki ya kusala. Yo kele mbi ve na kuyindula mutindu yai. Kansi, sala ngolo sambu nde bangindu yai ya mbi kuyala nge ve. Kuyindula mambu yai lenda bebisa luzingu na nge mpi kulembisa nge na kusala mambu yina nge kele na makuki ya kusala. Joseph, mununu mosi ya bamvula 79, na Canada ke yindulaka mbote kibeni. Yandi ke tuba nde: “Mono ke sepelaka kusala mambu ya mono lenda sala. Kansi mono ke kudiyangisaka ve na mambu yina mono ke kukaka diaka ve kusala bubu yai.”

Kutanga mpi kulonguka lenda sadisa nge na kuvanda ti mabanza ya mbote mpi na kuzaba mambu ya mpa. Yo yina, kana nitu na nge ke pesa nge nswa, tanga mpi longuka mambu ya mpa. Ernesto, mununu mosi ya bamvula 74, na Philippines ke kwendaka na biblioteke mpi ke ponaka mikanda ya kitoko sambu na kutanga. Yandi ke tuba nde: “Mono ke zolaka masolo ya ke pesaka kiese; kiese ya kukatuka na nzo mpi ya kusala nzietelo na mabanza na nsadisa ya mikanda.” Lennart, mununu mosi ya bamvula 75, na Suède, ke longukaka nkutu ndinga ya nkaka.

MONISA KIKALULU YA KUKABA: “Beno vanda ti kikalulu ya kupesa, mpi bantu ta pesa beno.” (Luka 6:38) Vanda ti kikalulu ya kulutisa ntangu ti bantu ya nkaka mpi ya kukabila bo bima. Kusala mutindu yai ta sadisa nge na kudiwa mbote mpi na kuvanda na kiese. Hosa, mununu  mosi ya bamvula 85, na Brésil ke salaka ngolo sambu na kusadisa bantu ya nkaka ata nitu na yandi ke pesaka yandi ve nswa ya kusala mambu yonso. Yandi ke tuba nde: “Mono ke bingaka banduku na mono ya ke bela to ya me lemba nitu mpi mono ke sonikilaka bo mikanda. Bantangu ya nkaka, mono ke tindilaka bo mwa bakado. Diaka, mono ke sepelaka na kulambila bambefo.”

Kana nge kele ti kikalulu ya kukaba, bantu ya nkaka mpi ta kabila nge. Jan, mununu mosi ya bamvula 66, na Suède ke tuba nde: “Kana nge ke monisila bantu ya nkaka zola, bo mpi ta monisila nge zola.” Ya kieleka, muntu yina ke kabaka ke tulaka ngemba mpi ke nataka kiese. Bikalulu yai ke sepedisaka bantu ya nkaka.

SALA KINDUKU: “Muntu yina ke zabaka ve kuvanda kisika mosi na bantu ya nkaka, yandi ke monaka mfunu ya bantu ya nkaka ve; yandi ke zolaka ve mambu ya bantu ya nkaka ke mona nde yo kele mbote.” (Bingana 18:1) Ata yo ke lomba bantangu ya nkaka nde nge vanda nge mosi, yo kele mbote ve na kuvanda na kingenga mpi na kubuya kusolula ti bantu. Innocent, mununu mosi ya bamvula 72, na Nigeria ke sepelaka na kulutisa ntangu ti banduku. Yandi ke tuba nde: “Mono ke sepelaka kuvanda ti banduku ya bamvula yonso.” Börje, mununu mosi ya bamvula 85, na Suède ke tuba nde: “Mono ke salaka ngolo na kuvanda na lweka ya baleke. Kikesa na bo ke sadisaka mono na kudiwa diaka bonso leke.” Bantangu ya nkaka, baka bangidika ya kubinga banduku na nzo. Han-sik, mununu mosi ya bamvula 72, na Corée du Sud ke tuba nde: “Mono ti nkento na mono ke sepelaka kubinga banduku ya bambuta ti ya baleke na nzo sambu na kulutisa mwa ntangu to sambu na kudia.”

Banduku ke solulaka mbala na mbala. Sambu kusolula ke lombaka muntu ya nkaka ke tuba mpi ya nkaka ke widikila, nge fwete sala ngolo sambu kinduku na beno kuvanda mbote. Tudila bantu ya nkaka dikebi. Helena, mununu mosi ya bamvula 71, na Mozambique ke tuba nde: “Mono ke vandaka mawete ti banduku na mono mpi ke zitisaka bo. Mono ke widikilaka bo sambu na kuzaba bangindu na bo mpi mambu ya bo ke zola.” José, mununu ya bamvula 73, na Brésil ke tuba nde: “Bantu ke sepelaka kuvanda kisika mosi ti banduku ya ke widikilaka bo, ya ke tudilaka bo dikebi, ya ke kuditulaka na kisika na bo, ya ke sikisaka bo mpi ya ke sekisaka bo.”

Ntangu nge ke monisa mawi na nge, kumisa bangogo na nge “ntomo ti mungwa.” (Bakolosai 4:6) Kudibanza sambu na bantu ya nkaka mpi pesa bo kikesa.

MONISA NTONDA: “Beno monisa ntonda.” (Bakolosai 3:15) Kana muntu me sadisa nge, monisa ntonda sambu na dikebi yina yandi me tudila nge. Kupesa matondo ke sadisaka bantu na kuvanda na bangwisana ya mbote. Marie-Paule, mununu mosi ya bamvula 74, na Canada ke tuba nde: “Ntama mingi ve, mono ti bakala na mono katukaka na nzo ya nene mpi kumaka kuzinga na nzo ya fioti. Beto vandaka ti banduku mingi yina vandaka kusadisa beto. Kansi, beto kukaka ve kupesa bo yonso matondo. Yo yina, beto vandaka kusonikila bo banoti sambu na kupesa bo matondo mpi beto ke nataka banoti yango kana bo me binga beto na kukwenda kudia.” Jae-won, mununu ya bamvula 76, na Corée du Sud ke sepelaka na mutindu bampangi ke kwendaka kubaka yandi na kamio sambu na kukwenda na Nzo ya Kimfumu. Yandi ke tuba nde: “Mono ke tondaka bampangi sambu na lusadisu na bo mpi mono ke salaka ngolo sambu na kupesa bo mwa mbongo sambu bo sumba esanse. Mbala mingi, mono ke pesaka bo bakado ya fioti sambu na kupesa bo matondo.”

Na bunkufi, monisa ntonda sambu na luzingu. Ntotila ya mayele Salomo tubaka nde: “Mbwa yina ke na moyo me luta ntambu ya kufwa na mbote.” (Longi 9:4) Ya kieleka, kana beto kele na mabanza ya mbote mpi luzolo ya kuyikana ti luzingu ya kimununu, beto lenda vanda na bikalulu ya mbote ntangu beto ke nuna.