Bantu ya nkaka lenda yindula nde kubalula ngogo mosi-mosi, mpi kusonika yo na nsi ya bangogo ya ndinga ya kisina ta sadisa mutangi na kubakisa mbote-mbote kibeni bangindu yina vandaka na bandinga ya kisina. Kansi, yo ke vandaka ve ntangu yonso mutindu yina. Beto tadila mwa bikuma yai:

• Ata ndinga mosi ve kele kiteso mosi ti ndinga ya nkaka na yina me tala bangogo, mutindu ya kusonika mambu, mpi mutindu ya kuyidika bansa. Longi mosi ya Kiebreo, S. R. Driver sonikaka nde bandinga “me swaswana kaka ve na mutindu ya kusonika mambu mpi na bisina ya bangogo, kansi yo me swaswana mpi . . . na mutindu ya kuyidika bangindu sambu na kusonika bansa.” Bandinga ya kuswaswana ke lombaka mitindu ya kuswaswana ya kuyidika bangindu. “Yo yina,” Longi Driver ke yika nde, “mutindu bo ke yidikaka bansa na bandinga ya kuswaswana ke vandaka ve kiteso mosi.”

• Ata ndinga mosi ve ya bilumbu yai lenda sadila mbote-mbote bangogo mpi mutindu ya kusonika mambu kiteso mosi ti Kiebreo, Kiarameye mpi Kigreki ya ntama, yo yina kubalula Biblia ngogo mosi-mosi lenda sala nde mbalula yina kuvanda ve pwelele to bantangu ya nkaka yo lenda basisa nkutu ntendula ya mbi.

• Ntendula ya ngogo mosi to ya bangogo lenda soba na kutadila kisika yina bo me sadila yo.

Na baverse ya nkaka mbaludi lenda kuka kubalula ngogo mosi na kulanda ntendula na yo ya kisina na ndinga ya kisina, kansi yandi fwete sala yo ti dikebi mingi kibeni.

 Yai mwa bambandu ya ke monisa mutindu bantu lenda bakisa mambu na mutindu ya mbi kana bo balula yo ngogo mosi-mosi:

• Masonuku ke sadilaka ngogo “kulala” sambu na kutubila mpongi mpi mpongi ya lufwa. (Matayo 28:13; Bisalu 7:60) Kana bo me sadila bangogo yina na bisika yina ke tubila lufwa, bambaludi ya Biblia lenda balula yo nde “kulala na lufwa,” ebuna yo ta sadisa batangi ya bilumbu na beto na kubakisa yo ve na mutindu ya mbi.—1 Bakorinto 7:39; 1 Batesalonika 4:13; 2 Piere 3:4.

• Ntumwa Polo sadilaka ngogo mosi yina kele na Baefezo 4:14 yina na kisina bo lenda balula yo nde “ntangu bo ke bula jeux de six ya bantu.” Kutuba yai ya kifwani ya ntama ke tubila kikalulu yina bantu vandaka ti yo ya kukusa bankaka ntangu bo ke bula jeux de six. Na bandinga mingi, kana bo balula bangogo yina ya kifwani ngogo mosi-mosi yo ke basisa ve ngindu ya mbote. Kubalula bangogo yai nde “luvunu ya bantu” kele mutindu ya pwelele ya kubasisa ntendula na yo.

• Na Baroma 12:11, bo me sadila bangogo ya Kigreki yina ke tendula ntete-ntete “mpeve ke toka.” Kusonika yo mutindu yai ke basisa ve ngindu na yo na Kikongo, yo yina na mbalula yai bo me balula yo nde “vanda na kikesa mingi na nsadisa ya mpeve.”

• Na Disolo na yandi na Zulu ya Ngumba yina me zabanaka mingi, Yezu sadilaka bangogo yina bo ke balulaka mbala mingi nde “Lusakumunu na bantu yina kele bansukami na mpeve.” (Matayo 5:3, King James Version) Kansi na bandinga mingi, kubalula yo kaka mutindu yo kele, kele mpasi na kubakisa. Na bambandu ya nkaka, kubalula yo kaka mutindu yo kele lenda monisa nde “bansukami na mpeve” kele ve ti mabanza ya mbote to bo me konda ngolo to kikesa. Kansi, Yezu vandaka kulonga bantu nde kiese me simbama ve na kulungisa banzala ya kinsuni, kansi yo me simbama na kuzaba nde bo kele ti mfunu ya lutwadisu ya Nzambi. (Luka 6:20) Yo yina, kubalula yo nde “bantu yina me zaba nzala na bo ya kimpeve” to “bantu yina me zaba nde bo kele na mfunu ya Nzambi” ke balula na sikisiki kibeni ntendula ya bangogo ya kisina.—Matayo 5:3; The New Testament in Modern English.

• Na bisika mingi, ngogo ya Kiebreo yina bo me balula nde “kimpala” me fwanana ti ntendula ya ngogo ya Kikongo, disongidila kuwa makasi sambu na kukonda kwikama ya nduku mosi ya ngolo to kulula bantu ya nkaka sambu na bima na bo. (Bingana 6:34; Yezaya 11:13) Kansi, ngogo yina mosi ya Kiebreo lenda tubila mambu ya mbote. Mu mbandu, bo lenda sadila yo sambu na kutubila “kikesa”  yina Yehowa ke monisaka sambu na bansadi na yandi to sambu na mutindu yandi “ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi.” (Kubasika 34:14; 2 Bantotila 19:31; Ezekiele 5:13; Zekaria 8:2) Bo lenda sadila yo mpi sambu na kutubila “kikesa” yina bansadi ya kwikama kele na yo sambu na Nzambi mpi lusambu na yandi to mutindu bo ‘ke pesaka ve nzila nde yandi vanda na kimbanda.’—Nkunga 69:9; 119:139; Kutanga 25:11.

• Ngogo ya Kiebreo yina bo ke sadilaka sambu na kutubila diboko ya muntu kele ti bantendula mingi kibeni. Na kutadila kisika bo me sadila yo, bo lenda balula yo nde “kiyeka,” ‘kikalulu ya kukaba,’ to “ngolo.” (2 Samuele 8:3; 1 Bantotila 10:13; Yezaya 57:10) Ya kieleka, bo me balulaka ngogo yai na mitindu mingi kibeni na Biblia—Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa na Kikongo.

Na kutadila mambu yai ya beto me tubila, kubalula Biblia ke lomba mambu mingi kuluta kubalula ngogo mosi ya ndinga ya kisina ti ngogo kaka mosi konso ntangu yina bo ke sadila yo. Mbaludi fwete sadila mayele sambu na kusola bangogo ya ndinga na yandi yina ke basisa mbote bangindu yina kele na ndinga ya kisina. Yo ke lomba mpi kuyidika diaka bansa na mutindu yina ke wakana ti bansiku ya gramere ya ndinga yina bo ke balula sambu bo tanga yo kukonda mpasi.

Na ntangu yina mosi, bo fwete soba ve bangogo na mutindu ya kuluta ndilu. Mbaludi yina ke balula Biblia na bunkufi na kutadila mutindu yina yandi ke bakisa ngindu ya kimvuka lenda bebisa ntendula na yo. Inki mutindu? Mbaludi lenda kotisa na kifu mutindu yandi ke bakisa masonama ya kisina to yandi lenda katula bangindu ya mfunu yina kele na masonama ya kisina. Yo yina, ata kubalula bangindu ya Biblia na bunkufi lenda sala nde yo vanda mpasi ve na kutanga, bantangu ya nkaka kubalula mambu mutindu muntu me zola lenda kanga mutangi nzila ya kubakisa nsangu ya kieleka ya kele na kati.

Balukwikilu ya mbaludi lenda bebisa kukonda mpasi kisalu na yandi. Mu mbandu, Matayo 7:13 ke tuba nde: “Nzila ya nene ke nataka na lufwa.” Ziku sambu na balukwikilu na bo, bambaludi ya nkaka me sadilaka ngogo “bilungi” na kisika ya kusadila ntendula ya kieleka ya ngogo yina ya Kigreki, disongidila, “lufwa.”

Mbaludi ya Biblia fwete zaba mpi nde bo sonikaka Biblia na ndinga yina bantu mingi vandaka kusadila konso kilumbu, mu mbandu bantu ya ke salaka bilanga, bangungudi, mpi balobi-mbisi. (Nehemia 8:8, 12; Bisalu 4:13) Yo yina, mbalula ya mbote ya Biblia ke salaka  nde bantu ya masonga kubakisa nsangu na yo, ata bo kele bantu ya nki mutindu. Bo fwete sola bangogo yina kele pwelele, ya bantu mingi me zaba, mpi yina bo lenda bakisa kukonda mpasi na kisika ya kusadila bangogo yina bantu mingi ve ke sadilaka.

Bambaludi mingi ya Biblia me bakaka kimpwanza kukonda kikuma ya kukatula zina ya Nzambi, Yehowa, na bambalula ya bilumbu na beto ata zina yina kele na bamaniskri ya ntama ya Biblia. (Tala Bangindu ya Ngika A4.) Bambalula mingi ke yingisaka zina yina ti titre mosi, bonso “Mfumu,” mpi bankaka nkutu ke basisaka ve pwelele nde Nzambi kele ti zina. Mu mbandu, na bambalula ya nkaka, bo ke sonikaka kisambu ya Yezu yina kele na Yoane 17:26 nde: “Mono longaka bo na kuzaba nge,” mpi bo ke sonikaka Yoane 17:6 nde, “Bantu yina nge pesaka mono, mono me songaka bo kana nge kele nani.” Kansi, mbalula ya kwikama ya kisambu ya Yezu yo yai: “Mono me zabisaka bo zina na nge,” mpi “Mono me monisaka zina na nge na bantu yina . . .  nge pesaka mono.”

Mutindu beto tubaka yo na bangogo ya luyantiku ya kubasika ya ntete ya Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa: “Beto ke tubila ve na bunkufi bangindu yina kele na Masonuku. Beto me sala ngolo na kubalula bangindu mutindu yo kele na kisina, bisika yina kutuba ya kifwani ya Kingelesi ke pesa nzila mpi bisika yina kubalula bangindu mutindu yo kele na kisina ke bumba ve dibanza yina bo ke tubila.” Yo yina, Komite ya Biblia—Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa me sala ngolo na kutanina bukatikati ntangu bo ke sadila bangogo mpi bansa yina ke wakana ti masonama ya kisina, mpi na ntangu yina mosi, kubuya kusadila mutindu ya kutuba yina ke wakana mbote ve to ke bumba dibanza yina bo ke zola kutubila. Yo yina, bantu lenda tanga Biblia kukonda mpasi mpi mutangi lenda tula ntima ya mvimba nde bo me pesa nsangu na yo ya kupemama na kwikama yonso.—1 Batesalonika 2:13.