Beto songaka nganga-nzambi nde mbala ya nkaka beto ta lwadisa shofere. Yandi tubaka nde: “Beno fwa yandi. Beno sadila mvwela na mono sambu na kudipa menga yina ta vanda na maboko na beno!” Ata mono vandaka kusepela mingi mutindu mono yelaka na dibundu ya Orthodoxe ya Grese, bangogo yina ya makasi pusaka mono na nima na kubaka lukanu ya kukatuka na dibundu yai. Diambu yai sadisaka mono na kuzaba kieleka ya me tala Yehowa.

 Ntangu mono vandaka kuyela na mbanza na beto Tripoli, yina kele ti dibungu, yo vandaka ti bantu ya babwala, bandinga mpi mabundu mingi. Konso dibuta vandaka kusepela ti dibundu ya ba-nkaka na bo; yo vandaka mutindu mosi sambu na dibuta na beto. Mono ti bayaya na mono ya babakala, beno kotaka na kimvuka mosi ya bo vandaka kubinga Basoda ya Lukwikilu, a mpi bo vandaka kutelamina Bambangi ya Yehowa. Beto vandaka me kutana ntete ve ti Mbangi ya Yehowa ata mosi, kansi nganga-nzambi na beto tubaka nde bo kele kimvuka mosi ya babandi yina ke zolaka ve Dibundu ya Orthodoxe ya Grese mpi nde zina ya mfumu na bo kele Yehowa. Nganga-nzambi na beto vandaka kusonga beto mbala na mbala na kunwanisa Bambangi ya Yehowa kana beto me kutana ti bo.

 Mono vandaka kuzaba ve kansi bayaya na mono tatu kutanaka deja ti Bambangi ya Yehowa. Kansi olie ya kunwanisa bo, bampangi na mono ndimaka na kulonguka Biblia ti bo sambu na kumonisa Bambangi ya Yehowa nde bo ke kusaka. Kilumbu mosi na nkokila, ntangu mono kumaka na nzo, mono monaka shambre na beto me fuluka ti Bambangi ya Yehowa yina ke solula masolo ya Biblia ti dibuta na beto mpi bantu ya nkaka ya kartie na beto. Mono waka makasi! Mono bakisaka ve sambu na nki bampangi na mono vandaka ve ya kwikama na dibundu ya Orthodoxe. Mono zolaka kubasika kansi muntu mosi ya kartie na beto, yina vandaka munganga ya meno ya me zabanaka mingi mpi Mbangi ya Yehowa, songaka mono na kuvanda mpi na kuwidikila. Nduku mosi ya dibuta vandaka kutanga na ndinga ya ngolo Nkunga 83:18 na Biblia na mono. Na ntangu yina, mono bakisaka nde nganga-nzambi na beto kusaka beto. Yehowa vandaka ve mfumu ya babandi; yandi kele Nzambi mosi kaka ya kieleka!

 Mono vandaka kuzola kuzaba mambu mingi ya me tala Yehowa, yo yina mono yantikaka kuvukana na kulonguka ya Biblia na nzo na beto; Mpangi Michel Aboud muntu vandaka kutwadisa yo. Kilumbu mosi, nduku mosi yina vandaka pana yulaka ngiufula mosi yina vandaka kuyangisa mono banda ntangu mono vandaka mwana ya fioti. Yandi yulaka nde, “Songa beto, nani gangaka Nzambi?” Mpangi Aboud bendaka dikebi na beto na niau mosi yina vandaka na zulu ya kiti. Yandi tubaka nde baniau ke bakisaka ve bangogo mpi bangindu ya bantu. Mutindu mosi, beto lenda kuka ve kubakisa mambu ya nkaka ya me tala Nzambi. Mbandu yina ya pete sadisaka mono na kuzaba sambu na nki yo kele ti mambu ya nkaka ya me tala Yehowa yina mono ta kuka ve kubakisa mbote-mbote. Ntangu fioti na nima, mono kudipesaka na Yehowa mpi mono bakaka mbotika na 1946; mono vandaka ti bamvula 15.

Kisalu ya Kimupasudi-Nzila Me Sadisa Mono na Kuvanda ti Lukanu na Luzingu

 Na 1948, mono kumaka kusala kisalu ya kubaka bafoto ti mpangi na mono Hanna. Boutique na yandi vandaka pene-pene ya boutique ya peinture ya mpangi mosi, zina na yandi Najib Salem. b Najib vandaka nsamuni yina ke waka ve boma, mpi yandi landaka kusala mpidina tii kuna yandi fwaka ti bamvula 100. Ntangu mono vandaka kufidisa yandi na kukwenda kulonga na babwala, mono vandaka kumona mutindu yandi vandaka kumonisa kikesa ata bantu vandaka kutelamina beto. Diaka, yo vandaka kumonisa bonso nde yandi lendaka kuyantika masolo ti konso muntu yina, ata muntu yango kele muntu ya nki dibundu. Mbandu na yandi ya kikesa kele ti bupusi ya mingi na luzingu na mono.

 Kilumbu mosi, ntangu beto vandaka na kisalu, Mary Shaayah, mpangi-nkento mosi ya Liban yina katukaka na États-Unis kwisaka kutala beto. Yandi vandaka mama mpi vandaka ti bisalu mingi; yandi vandaka mpi mupasudi-nzila ya kikesa. Viziti yina sobaka luzingu na mono. Mary lutisaka bangunga kuluta zole na kutela beto masolo ya me tala kisalu ya kulonga. Na ntwala nde Mary kwenda, yandi talaka mono mpi tubaka nde: “Milto, sambu nge me kwela ntete ve, sambu na nki nge kele ve mupasudi-nzila?” Mono tubaka nde mono lenda sala ve kisalu ya kimupasudi-nzila kansi mono fwete sala kisalu ya kinsuni sambu na kuzwa mbongo ya kuzingila. Na nima, yandi yulaka mono nde: “Mono me lutisa bangunga ikwa ti beno na suka yai?” Mono vutulaka nde: “Bangunga kiteso ya zole.” Mary tubaka nde: “Na bangunga ya mono me lutisa awa, mono me mona nge ve nge ke sala bisalu mingi. Kana konso kilumbu nge longa nsangu ya mbote kiteso ya bangunga yai, nge lenda vanda mupasudi-nzila. Meka mvula mosi mpamba mpi na nima baka lukanu kana nge ta landa kusala yo to ve.”

 Ata na bwala na beto babakala ke ndimaka ve nswalu bandongisila ya bankento, mono sepelaka ti ndongisila yina. Bangonda zole na nima, disongidila na janvier 1952, mono yantikaka kisalu ya kimupasudi-nzila. Bangonda kiteso ya 18 na nima, bo bingaka mono na kukwenda na Nzo-Nkanda ya Gileadi ya 22.

 Na nima ya kubaka diplome, bo tindaka mono na Moyen-Orient. Mvula mosi lungaka ve, na nima mono balaka Doris Wood, mpangi-nkento mosi ya misionere ya Angleterre yina vandaka kusala mpi na Moyen-Orient.

Kulonga Kieleka na Syrie

 Ntangu fioti na nima ya makwela na beto, bo tindaka mono ti Doris na mbanza Aleppo, na Syrie. Sambu bo buyisaka kisalu na beto ya kulonga na insi yai, beto zwaka bantu mingi yina beto vandaka kulonguka ti bo Biblia na nzila ya bantu ya nkaka.

 Kilumbu mosi, beto kwendaka kutala nkento mosi yina monisaka mpusa ya kulonguka Biblia. Yandi vandaka kutekita na boma ntangu yandi kangulaka porte mpi yandi songaka beto nde: “Beno vanda mayele! Bapolisi me katuka kuvanda awa. Bo ke sosa kuzaba kisika beno ke zingaka.” Yo ke pwelele nde, bapolisi zabaka bisika beto vandaka kulonguka Biblia ti bantu. Beto bingaka bampangi yina vandaka kutwadisa kisalu na Moyen-Orient mpi bo songaka beto na kukatuka na insi yina kukonda kuvingila. Ata beto vandaka na mawa sambu beto bikisaka balongoki na beto ya Biblia, beto monaka mutindu Yehowa taninaka beto na zola.

Yehowa Twadisaka Beto na Irak

 Na 1955, bo tindaka beto na mbanza Baghdad, na Irak. Ata na Irak beto lendaka kuzabisa nsangu na mayele na bantu yonso, beto vandaka kusosa ntete-ntete bantu yina me katukaka na mabuta ya Bukristu.

 Beto vandaka kuyantika mpi masolo ti Bamizilma na zandu to na babala-bala. Mbala mingi Doris vandaka kutubila mambu yina muntu ya bo ke solula ti yandi ta sepela kuwa. Mu mbandu, yandi vandaka kutuba nde: “Papa na mono vandaka kutuba mbala mingi nde beto yonso ta samba na ntwala ya Muntu yina salaka beto.” (Baroma 14:12) Na nima yandi vandaka kuyika nde: “Ngindu yai ke sadisaka mono luzingu na mono ya mvimba. Nge ke yindula inki?”

 Beto salaka bamvula kiteso ya tatu na Baghdad; beto sadisaka bampangi ya bwala yina na kuyidika kisalu ya kusamuna na mayele yonso. Beto vandaka kusadila nzo ya bamisionere sambu na kusala balukutakanu na ndinga ya Arabe. Beto vandaka na kiese mingi na kuyamba bantu ya masonga ya Assyrie, kimvuka mosi yina bantu na yo mingi ke kudibingaka Bakristu. Ntangu bo mosi monaka zola mpi bumosi yina vandaka na balukutakanu na beto, bo bakisaka nde beto kele balongoki ya kieleka ya Yezu.—Yoane 13:35.

 Nicolas Aziz, muntu mosi ya mawete mpi ya kudikulumusa yina ba-nkaka na yandi kele bantu ya Arménie mpi ya Assyrie, vandaka na kati ya bantu yina ndimaka nswalu nsangu ya ngemba ya beto vandaka kulonga. Nicolas ti nkento na yandi, Helen, ndimaka nswalu mambu yina Biblia ke longaka sambu na Yehowa mpi Mwana na yandi, Yezu; bo ndimaka nde bo kele bantu zole ya me swaswana. (1 Bakorinto 8:5, 6) Mono me vilaka ve kilumbu yina Nicolas ti bantu 20 ya nkaka bakaka mbotika na Nzadi Efrate.

Yehowa Sadisaka Beto na Iran

 Ntangu fioti na nima ya coup d’état yina salaka nde ntotila Faisal II ya Irak kufwa na le 14 juillet 1958, beto kwendaka na Iran. Beto landaka kulonga banzenza na mayele yonso bangonda kiteso ya sambanu.

 Ntangu fioti na ntwala ya kukatuka na Tehran, nto-mbanza ya Iran, bo nataka mono na biro ya bapolisi sambu na kuyula mono bangiufula. Yo sadisaka mono na kubakisa nde bapolisi ke landila beto. Na nima ya kuyula mono bangiufula, mono bingaka Doris mpi songaka yandi nde bapolisi ke landila beto. Beto wakanaka nde, sambu beto vanda na lutaninu, mono fwete vutuka ve na nzo mpi nde beto fwete vanda ve kisika mosi tii kuna beto ta katuka na insi yina; beto bikalaka ti bilumbu fioti na insi yina.

 Doris zwaka kisika ya mbote ya kuvanda tii kuna beto kutanaka na aeroport. Kansi nki mutindu yandi ta kuma kuna kukonda nde bapolisi kuzaba? Doris sambaka Yehowa sambu na yo.

 Mvula ya ngolo nokaka na kintulumukina, ebuna bantu yonso, ata bapolisi kwendaka kusosa kisika ya kubumbana. Babala-bala bikalaka mpamba, mpi Doris lutaka na pete yonso. Doris tubaka nde, “Mvula yina vandaka miracle ya kieleka!”

 Na nima ya kukatuka na Iran, bo tindaka beto na teritware ya nkaka; kuna beto zabisaka nsangu na bantu ya makanda mpi mabundu mingi. Na 1961, beto vandaka bankengi ya nziunga; beto vandaka kukwenda kutala bampangi Bakristu na bisika mingi na Moyen-Orient.

Mpeve ya Yehowa Ke Sala

 Ntangu beto vandaka kulonga na Moyen-Orient, mono monaka mbala mingi mutindu mpeve santu ke vukisaka bantu. Mono me vilaka ve masolo ya kitoko yina mono vandaka kusolula ntangu mono vandaka kulonguka Biblia ti Eddy mpi Nicolas, bantu zole ya Palestine. Bo zole vandaka kusepela kukwisa na balukutakanu, kansi bo yambulaka nswalu kulonguka Biblia sambu bo vandaka ti bangindu ya ngolo na mambu ya politiki. Mono sambaka Yehowa sambu yandi sadisa bo na kundima kieleka. Ntangu bo bakisaka nde Nzambi ta manisa bampasi ya bantu yonso kansi kaka ve ya bantu ya Palestine, bo vutukilaka kulonguka Biblia. (Yezaya 2:4) Bo yambulaka kuyindula nde insi na bo me luta bansi ya nkaka mpi bo bakaka mbotika. Na nima, Nicolas kumaka nkengi ya nziunga ya kikesa.

 Ntangu beto vandaka kukwenda na bansi mingi, mono ti Doris vandaka kuyituka na kumona kwikama ya bampangi na beto, ata luzingu na bo kele nki mutindu. Sambu bo ke nwanaka ti mambu mingi ya mpasi, mono bakaka lukanu ya kupesa bampangi kikesa ntangu mono vandaka kukwenda kutala mabundu bonso nkengi ya nziunga. (Baroma 1:11, 12) Sambu na kulungisa lukanu yina, mono vandaka kusala ntangu yonso ngolo na kumona nde mono kele kiteso mosi ti bampangi na mono. (1 Bakorinto 9:22) Mono vandaka kusepela mingi kupesa kikesa na bampangi yina vandaka ti mfunu na yo.

 Yo ke kiese mingi na kumona nde bantu mingi yina beto longukaka ti bo Biblia me kumaka bansadi ya kwikama ya Yehowa. Bampangi ya nkaka me kwendaka na bansi ya nkaka ti mabuta na bo sambu na kutina bitumba ya kele na bansi na bo. Kansi bo me kumaka lusakumunu sambu na bampangi yina ke salaka na teritware ya bo ke tubaka ndinga ya Arabe na Australie, na Canada, na Europe, mpi na États-Unis. Na bamvula ya me luta, bana na bo ya nkaka ya bambuta me vutukaka na Moyen-Orient sambu na kusala na bisika yina bo kele ti mfunu mingi ya bansamuni ya kikesa. Mono ti Doris, beto kele na kiese na kuvanda ti bampangi mingi yina kele bana mpi bantekolo na beto na kimpeve!

Kutudila Yehowa Ntima Kimakulu

 Na luzingu na beto, beto me monaka mbala mingi mpila Yehowa me kebaka beto mpi me pesaka beto lutwadisu. Mono ke pesa yandi mersi mingi sambu yandi me sadisaka mono na kuyambula bangindu ya mbi yina mono vandaka ti yo na kileke sambu na bantu ya nkaka mpi mutindu mono vandaka kumona nde insi na beto me luta bansi ya nkaka. Formation yina mono bakaka na bampangi Bakristu ya kikesa mpi ya ke pona-ponaka ve me sadisaka mono na kulonga bakieleka ya Biblia na bantu ya me katuka na bisika ya mutindu na mutindu. Ntangu beto vandaka kukwenda na bansi mingi, mono ti Doris, beto kutanaka ti mambu mingi ya mpasi mpi bantangu ya nkaka beto vandaka kuzaba ve nki ta salama na nima. Kansi yo me longaka beto na kutula ntima ya mvimba na Yehowa Nzambi kansi na kutula ve ntima na beto mosi.—Nkunga 16:8.

 Kana mono yindula bamvula mingi yina mono me sadilaka Yehowa, mono ke bakisa nde Tata na mono ya zulu me sadilaka mono mambu mingi kibeni ya mbote. Mono ke ndima mambu yina nkento na mono Doris vandaka kutuba mbala mingi nde kima mosi ve, ata lufwa, fwete kanga beto nzila ya kubikala ya kwikama na Yehowa! Beto ta pesaka Yehowa ntangu yonso mersi mutindu yandi me pesaka beto dibaku ya kuzabisa nsangu ya ngemba na Moyen-Orient. (Nkunga 46:8, 9) Beto ke vingila bilumbu ke kwisa ti ntima madidi, sambu beto me zaba nde Yehowa ta landa kutwadisa mpi kutanina bantu yonso yina ke tudilaka yandi ntima.—Yezaya 26:3.