KAPU YA 8

“Yina Kele Kisina ya Mambu ya Nzambi Tindilaka Mono”

1-4. (a) Inki mutindu Yezu kulongaka nkento mosi ya Samaria na mayele yonso, mpi inki mbutu yo butaka? (b) Balongoki na yandi kusalaka inki?

 BO TAMBULAKA bangunga mingi. Yezu ti balongoki na yandi kukatukaka na Yudea mpi bo vandaka kukwenda na Galilea na ndambu ya nordi. Bo sadilaka nzila ya nkufi​—nzila ya kelombaka kusala nzyetelo ya bilumbu tatu​—nzila yina kelutaka na kati ya Samaria. Ntangu midi zolaka kukuka, bo kumaka penepene ya mbanza mosi ya fyoti na zina ya Sikare, kisika bo telemaka sambu na kupema.

² Na ntangu bantumwa na yandi kwendaka kusumba madya, Yezu vandaka kupema na lweka ya dibulu mosi ya masa yina vandaka na nganda ya mbanza. Ebuna nkento mosi kwisaka kubaka masa. Yezu lendaka kusala bonso nde yandi monaka ve nkento yango. Yandi “vandaka melemba mingi sambu yandi tambulaka mingi na nzila.” (Yoane 4:6) Yo zolaka kuvanda kwayo mbi ve kana Yezu kukangaka kwa yandi meso mpi kusalaka bonso nde yandi memona ve ata kima mosi. Sambu na bikuma yina beto tubilaka na Kapu ya 4 ya mukanda yai, ntembe kele ve nde nkento yina ya Samaria vandaka kuvingila nde konso Muyuda ya yandi tamona kusadila yandi mambu na mutindu ya mbi. Kansi, Yezu kuyantikaka kusolula ti yandi.

³ Yandi yantikaka disolo yango ti mbandu mosi, yina yandi bakaka na luzingu ya konso kilumbu ya nkento yina​—nkutu mpi na dyambu yina nkento yango vandaka kusala na ntangu yina. Yandi mekwisa kubaka masa; Yezu ketubila masa ya kepesaka luzingu yina tamanisa kiwini na yandi ya kimpeve. Mbala mingi, nkento yango vandaka kuyula bangyufula yina lendaka kubasisa kuswana. * Na  mayele yonso, Yezu buyaka kutubila mambu yango; yandi tulaka dikebi kaka na mambu ya kimpeve​—lusambu ya bunkete mpi Yehowa Nzambi. Bangogo na yandi kuvandaka na bupusi na bantu mingi, sambu nkento yango kwendaka kuzabisa yo na babakala ya mbanza na yandi, ebuna bo mpi kumonisaka mpusa ya kuwidikila Yezu.​—Yoane 4:3-42.

⁴ Ntangu bantumwa kuvutukaka, nki mutindu bo tadilaka kimbangi ya mbote yina Yezu vandaka kupesa? Ata kima mosi ve kemonisa nde bo sepelaka. Bo yitukaka na kumona nde Yezu kesolula nkutu ti nkento yai, mpi yo kemonana nde bo solulaka ve ti nkento yango. Ntangu nkento yina kukwendaka, bo landaka kusyamisa Yezu na kudya madya yina bo nataka. Kansi, Yezu kuzabisaka bo nde: “Mono ke na madia na mono ya beno zaba ve.” Sambu bo yindulaka ntete nde Yezu vandaka kutubila madya ya kinsuni, bo yitukaka. Na nima yandi tendulaka nde: “Madia na mono kele yo yai: na kulanda luzolo ya muntu yina tindaka mono ti na kumanisa kisalu yina ya yandi mepesaka mono na kusala.” (Yoane 4:32, 34) Na mutindu yina, Yezu kulongaka bo nde kisalu na yandi ya ntetentete na luzingu kele mfunu mingi sambu na yandi kuluta kudya. Yandi vandaka kuzola nde bo mpi kutadila yo mutindu mosi. Inki kele kisalu yango?

5. Inki kuvandaka kisalu ya ntetentete ya Yezu, mpi nki beto tatadila na kapu yai?

⁵ Kilumbu mosi Yezu kutubaka nde: “Mono fweti zabisa nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi na babwala ya nkaka mpi, sambu yina kele kisina ya mambu ya Nzambi tindilaka mono.” (Luka 4:43) Ya kyeleka, Nzambi tindaka Yezu sambu na kusamuna mpi kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi. * Bubu yai balongoki ya Yezu fwete sala kisalu ya mutindu mosi. Yo yina, yo kele mfunu nde beto tadila sambu na nki Yezu vandaka kusamuna, mambu yina yandi vandaka kusamuna, mpi mutindu yandi vandaka kutadila kisalu na yandi.

 Sambu na Nki Yezu Vandaka Kusamuna

6, 7. Yezu vandaka kuzola nde “konso longi ya Bansiku” kutadila kisalu ya kuzabisa bankaka nsangu ya mbote nki mutindu? Pesa mbandu.

⁶ Bika beto tadila mutindu Yezu vandaka kutadila bakyeleka yina yandi vandaka kulonga; na nima beto tatubila mutindu yandi vandaka kutadila bantu yina yandi vandaka kulonga. Yezu kusadilaka mbandu mosi ya pwelele sambu na kumonisa mutindu yandi vandaka kutadila kisalu ya kuzabisa bantu bakyeleka yina Yehowa kulongaka yandi. Yandi tubaka nde: “Konso longi ya Bansiku yina me kituka mulonguki ya Kimfumu ya Nzambi yandi me fwanana na mfumu mosi ya nzo ke basisaka bima ya mpa ti bima ya ntama na suku yina ya yandi ke bumbaka bima na yandi.” (Matayo 13:52) Sambu na nki mfumu ya nzo ya mbandu yai kebasisa bima na suku yina yandi kebumbaka bima?

⁷ Mfumu ya nzo kesonga ve kaka na lulendo yonso bima na yandi, mutindu Ntotila Ezekiasi kusalaka kilumbu mosi​—mpi yo vandaka ti malanda ya mbi mpenza. (2 Bantotila 20:13-20) Inki kupusaka mfumu ya nzo na kusala mutindu yina? Beto baka mbandu mosi. Yindula nde nge mekwenda kutala longi mosi ya nge kezolaka mingi. Yandi mekangula tiroir mpi mebasisa mikanda zole​—mosi ya ntama, mpi yankaka ya mpa. Yo kele mikanda yina tata na yandi kutindilaka yandi​—yandi sonikilaka longi yango mukanda mosi bamvula mingi meluta ntangu yandi vandaka leke, yankaka yandi sonikaka yo ntama mingi ve. Luse na yandi mefuluka na kyese ntangu yandi kezabisa nge tii na nki kiteso yandi kebakaka mikanda yina na valere mpi mutindu bandongisila yina kele na kati na yo mesobaka luzingu na yandi mpi lenda sadisa nge. Yo kele pwelele nde longi kebakaka mikanda yina na valere, mpi yandi kezolaka yo mingi. (Luka 6:45) Yandi kesonga nge mikanda yango, yo kele ve sambu na kudisonga to sambu na kubaka ndandu na mutindu mosi buna, kansi sambu na mambote na nge mpi sambu na kusonga nge mfunu na yo.

8. Sambu na nki beto kele ti bikuma ya mbote ya kumona nde bakyeleka ya beto kelongukaka na Ndinga ya Nzambi kele bimvwama?

⁸ Yezu, Longi ya Nene, vandaka kuzabisa bankaka bakyeleka ya Nzambi na mabanza ya mutindu mosi. Sambu na yandi, bakyeleka yina vandaka bimvwama ya kuluta mfunu. Yandi vandaka kuzola yo, mpi yandi vandaka na mpusa ya ngolo ya kuzabisa yo  na bankaka. Yandi vandaka kuzola nde balongoki na yandi yonso, disongidila “konso longi ya Bansiku,” kutadila yo mutindu yina. Keti beto ketadilaka yo mutindu yina? Beto kele ti bikuma ya mbote ya kuzola konso kyeleka ya beto kelonguka na Ndinga ya Nzambi. Beto kebakaka bakyeleka yai na valere, yo vanda bakyeleka yango kele balukwikilu ya beto kendimaka banda ntama to mutindu ya mpa ya kubakisa mambu. Kana beto ketubila yo ti kikesa mpi ketanina zola na beto sambu na mambu yina Yehowa melongaka beto, beto tasadisa bankaka na kuvanda na zola yina, kaka mutindu Yezu kusalaka.

9. (a) Inki mutindu Yezu vandaka kutadila bantu yina yandi vandaka kulonga? (b) Inki mutindu beto lenda landa nkadilu na yandi?

⁹ Yezu vandaka mpi kuzola bantu yina yandi vandaka kulonga, mutindu beto tatadila yo na bunda na Kitini ya 3. Mbikudulu mosi kutubaka nde Mesia tawilaka “bansukami ti bantu yina ke na ngolo ve . . . mawa.” (Nkunga 72:13) Ya kyeleka, Yezu vandaka kudibanza sambu na bantu. Yandi vandaka kudibanza sambu na mabanza mpi bangindu yina vandaka kupusa bo na kusala mambu; yandi vandaka kudiyangisa sambu na kilo yina vandaka kulembisa bo mpi bampasi yina vandaka kukanga bo nzila na kubakisa kyeleka. (Matayo 11:28; 16:13; 23:13, 15) Mu mbandu, beto yibuka mbandu ya nkento ya Samaria. Ntembe kele ve nde mutindu Yezu kutudilaka yandi dikebi kusimbaka mpenza ntima na yandi. Mayele yina Yezu kumonisaka na yina metala luzingu ya nkento yina, kupusaka nkento yango na kundima Yezu bonso profete mpi na kuzabisa bankaka mambu ya metala Yezu. (Yoane 4:16-19, 39) Ya kyeleka, balongoki ya Yezu ya bubu yai lenda kuka ve kutanga mambu yina kele na kati ya ntima ya bantu yina bo kelonga. Kansi, beto lenda tudila bantu dikebi mutindu Yezu kusalaka; beto lenda monisila bo nde beto kekudibanzaka sambu na bo; mpi beto lenda soba bangogo na beto sambu yo wakana ti mambu ya kesepedisaka bo, bampasi na bo, mpi bampusa na bo.

Mambu Yina Yezu Vandaka Kulonga

10, 11. (a) Inki Yezu vandaka kulonga? (b) Inki kusalaka nde bantu kukuma na mfunu ya Kimfumu ya Nzambi?

¹⁰ Inki Yezu vandaka kulonga? Kana nge sosa mvutu na malongi ya mabundu mingi yina ketubaka nde bo kele mimonisi ya Yezu, ziku nge lenda tuba nde yandi vandaka kulonga evanzile  yina fwete sadisa bantu na kumanisa bampasi na bo. To ziku nge zolaka kuyindula nde yandi vandaka kutubila kusoba mambu ya politiki to nde yandi vandaka kumonisa nde luguluku na yandi kuvandaka mfunu mingi kuluta. Kansi, mutindu beto monaka yo dezia, Yezu kutubaka nde: “Mono fweti zabisa nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi.” Yo vandaka kutendula mpenza inki?

¹¹ Kuvila ve nde Yezu kuvandaka na zulu ntangu Satana kutulaka ntembe na mbala ya ntete na yina metala nswa ya Yehowa ya kuyala. Yo fwete vanda nde Yezu kuwaka mpasi na kumona mutindu bo kusilaka Tata na yandi ya lunungu makambu mpi bo fundaka yandi nde yandi kele Mfumu mosi ya mbi yina keyiminaka bigangwa na yandi mambu ya mbote! Mwana ya Nzambi kumonaka mpenza mpasi na ntima ntangu Adami mpi Eva, bantu yina zolaka kukuma bibuti ya bantu yonso na makwisa, kundimaka luvunu ya Satana! Mwana kumonaka nde kukolama yina kunatilaka dibuta ya bantu masumu mpi lufwa. (Roma 5:12) Kansi, yandi sepelaka mingi na kuzaba nde kilumbu mosi Tata na yandi tayidika mambu yina yonso!

12, 13. Kimfumu ya Nzambi tayidika nki mambu ya kukonda lunungu, mpi inki mutindu Yezu kutulaka Kimfumu na kisika ya ntete na kisalu na yandi?

¹² Inki kele ntembe ya ntete yina yo lombaka nde Nzambi kuyidika? Yo lombaka nde zina ya santu ya Yehowa kusantisama, disongidila kuyobisama na nsoni yina Satana mpi bantu na yandi kutulaka na zulu na yo. Yo lombaka mpi kunungisa nswa ya Yehowa ya kuyala luyalanganu ya mvimba, disongidila mutindu na yandi ya kuyala. Yezu vandaka kubakisa mbote mambu yina ya mfunu, kuluta bantu yonso yankaka. Na kisambu ya mbandu, yandi longaka balongoki na yandi na kulomba ntete nde zina ya Tata na yandi kusantisama, na nima na kulomba sambu Kimfumu ya Tata na yandi kukwisa, mpi dyaka na kulomba sambu luzolo ya Nzambi kusalama na ntoto. (Matayo 6:9, 10) Ntama mingi ve, Kimfumu ya Nzambi, yina Kristu Yezu kele Mfumu na yo, takatula ngidika ya mbi ya Satana na ntoto mpi yo tanungisa kimakulu nswa ya Yehowa kele na yo ya kuyala.​—Daniele 2:44.

¹³ Kimfumu yina kuvandaka ntu-dyambu ya kisalu ya kusamuna ya Yezu. Bangogo na yandi yonso mpi mambu yonso ya yandi salaka kusadisaka na kubakisa mbote Kimfumu yina mpi mutindu  yo talungisa lukanu ya Yehowa. Yezu kupesaka ve nzila ata na kima mosi na kukatula dikebi na yandi na kisalu na yandi ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi. Na bilumbu na yandi, bampasi mpi mambu mingi ya kukonda lunungu kuvandaka na luzingu ya bantu, kansi yandi tulaka dikebi na yandi na nsangu mpi na kisalu na yandi. Keti mutindu yandi vandaka kutula dikebi na kisalu mpi nsangu na yandi kemonisa nde yandi vandaka kudibanza ve na mambu yankaka mpi nde yandi vandaka kuvutukila kaka mambu ya mutindu mosi na malongi na yandi? Ata fyoti ve!

14, 15. (a) Inki mutindu Yezu kumonisaka nde yandi kele “muntu mosi me luta Salomo”? (b) Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yezu na yina metala nsangu ya beto kesamunaka?

¹⁴ Mutindu beto tamona yo na kitini yai, Yezu kusalaka na mpila nde malongi na yandi kusepedisa bantu mpi yo tubila mambu ya kuswaswana. Yo vandaka kusimba ntima ya bantu. Na dyambu yai beto lenda yibuka Ntotila ya mayele Salomo, yina kusosaka bangogo ya keyangidika, bangogo ya kyeleka ya kukonda kifu, sambu na kusonika mabanza yina Nzambi kusadisaka yandi na kusonika na nzila ya mpeve santu. (Longi 12:10, NW) Yehowa kupesaka muntu yina ya kukonda kukuka “ntima ya luswasukusu mingi,” (NW) ebuna yo sadisaka yandi na kutubila bima mingi: bandeke, bambisi ya masa, banti, mpi bambisi. Bantu vandaka kukatuka na bisika ya ntama sambu na kuwidikila mambu yina Salomo vandaka kutuba. (1 Bantotila 5:9-12) Kansi, Yezu vandaka “muntu mosi me luta Salomo.” (Matayo 12:42) Yandi vandaka mayele mingi kuluta, mpi na “ntima ya luswasukusu mingi” kuluta. Ntangu yandi vandaka kulonga, Yezu vandaka kusadila nzayilu na yandi ya kuzanguka ya Ndinga ya Nzambi mpi ya bandeke, bambisi, bambisi ya masa, kisalu ya bilanga, mupepe, mambu ya vandaka kusalama na ntangu yina, mambu ya melutaka, mpi mambu ya luzingu ya bantu. Kansi, yandi vandaka ve kusonga nzayilu na yandi sambu na kuyitukisa bankaka. Nsangu na yandi kuvandaka pwelele mpi mpasi ve na kubakisa. Mutindu ya kuyituka kele ve na kumona nde bantu vandaka kusepela kuwidikila yandi!​—Marko 12:37; Luka 19:48.

¹⁵ Bubu yai Bakristu kesalaka ngolo sambu na kulanda mbandu ya Yezu. Beto kele ve na mayele mpi nzayilu ya mingi yina yandi vandaka ti yo, kansi beto yonso kele na mwa nzayilu mpi  eksperiansi yina beto lenda sadila sambu na kuzabisa bantu yankaka bakyeleka ya Ndinga ya Nzambi. Mu mbandu, bibuti lenda sadila eksperiansi na bo na yina metala kusansa bana sambu na kumonisa zola yina Yehowa kele na yo sambu na bana na Yandi. Bankaka lenda baka bambandu na mambu yina kesalamaka na kisika ya kisalu to na nzo-nkanda, to na mutindu bo mezaba bantu mpi na mambu yina kesalama na nsi-ntoto. Kansi na konso ntangu, beto kesalaka yonso sambu na kubenda dikebi ya bantu kaka na nsangu na beto: nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi.​—1 Timoteo 4:16.

Mutindu Yezu Vandaka Kutadila Kisalu na Yandi

16, 17. (a) Inki mutindu Yezu vandaka kutadila kisalu na yandi ya kusamuna? (b) Inki mutindu Yezu kumonisaka nde kisalu na yandi ya kusamuna vandaka na kisika ya ntete na luzingu na yandi?

¹⁶ Yezu vandaka kumona nde kisalu na yandi vandaka kimvwama. Yandi vandaka kusepela kusadisa bantu na kuzaba Tata na yandi ya zulu mutindu yandi kele mpenza, kansi ve mutindu malongi mpi binkulu ya kuvalangasa ya bantu kemonisaka yandi. Yezu vandaka kusepela kusadisa bantu na kusala bangwisana ya mbote ti Yehowa mpi kubaka kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula. Yandi vandaka kumona kyese na kupesa bo kikesa mpi kyese yina nsangu ya mbote kepesaka. Inki mutindu yandi monisaka nde yandi vandaka ti mawi ya mutindu yina? Bika beto tadila mitindu tatu.

¹⁷ Ya ntete, Yezu tulaka kisalu ya kusamuna na kisika ya ntete na luzingu na yandi. Kutubila Kimfumu kuvandaka kisalu ya ntete mpi ya mfunu mingi na luzingu na yandi. Yo yina, mutindu beto monaka yo na Kapu ya 5, na mayele yonso, Yezu kuvandaka ti luzingu ya kukonda mindondo. Yandi vandaka kutula dikebi na mambu ya mfunu mingi, kaka mutindu yandi longisilaka bankaka. Yandi bikaka ve nde bima mingi yina zolaka kulomba nde yandi futa mbongo sambu na yo, kutanina, mpi kuyidika to kuyingisa yo na nima, kukatula dikebi na yandi. Yandi vandaka na luzingu ya kukonda mindondo na mpila nde ata kima mosi ve kukatula dikebi na yandi na kisalu ya kusamuna.​—Matayo 6:22; 8:20.

18. Na nki mitindu Yezu kudipesaka na kisalu ya kusamuna?

¹⁸ Ya zole, Yezu kudipesaka yandi mosi na kisalu ya kusamuna. Yandi vandaka kubasisa ngolo mingi sambu na yo, yandi tambulaka  bakilometre mingi na makulu na Palestine sambu na kusosa bantu yina yandi lendaka kulonga nsangu ya mbote. Yandi longaka bo na banzo na bo, na bisika ya bantu yonso, na bazandu, mpi na bisika yankaka. Yandi longaka bo ata ntangu yandi vandaka na mfunu ya kupema, ya kudya, ya kunwa masa, to ya kulutisa mwa ntangu mosi ya pima ti banduku na yandi ya ngolo. Mwa ntangu fyoti na ntwala ya kufwa, yandi landaka kuzabisa bankaka nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi!​—Luka 23:39-43.

19, 20. Inki mbandu Yezu kupesaka sambu na kumonisa nde kisalu ya kusamuna fwete salama kukonda kusukinina?

¹⁹ Ya tatu, Yezu vandaka kumona nde yandi fwete samuna kukonda kusukinina. Yibuka disolo na yandi ti nkento ya Samaria na dibulu ya masa na nganda ya bwala Sikare. Yo kemonana nde na dibaku yina, bantumwa na yandi kubakisaka ve nde yo lombaka kuzabisa bantu nsangu ya mbote kukonda kusukinina. Yezu kuzabisaka bo nde: “Mbala ya nkaka beno ke tubaka kingana yai nde: ‘Bangonda iya me bika, ntangu ya kukatula bambuma me lunga.’ Kansi mono ke tubila beno nde beno tala mbote bilanga: Bambuma me yela, ntangu me kuma penepene na kukatula yo.”​—Yoane 4:35.

²⁰ Yezu kubakaka mbandu yina na nsungi yina bo vandaka. Yo kemonana nde bo vandaka na ngonda ya Kislevi (Novembri/Desembri). Kisalu ya kukatula bambuma ya orze, yina kesalamaka penepene ya nsungi ya Paki (Nisani 14), zolaka kusalama ve na ntwala ya bangonda iya. Yo yina, na ntangu yina, bantu ya kesalaka bilanga vandaka kumona ve mfunu ya kusala kisalu ya kukatula bambuma kukonda kusukinina. Bo vandaka ti ntangu mingi. Kansi nki beto lenda tuba sambu na kisalu ya kukatula bambuma, yina kele bantu? Ya kyeleka, bantu mingi vandaka ya kuyilama na kuwa, na kulonguka, na kukuma balongoki ya Kristu mpi na kubaka kivuvu ya kitoko yina Yehowa vandaka kupesa bo. Yo vandaka bonso nde Yezu vandaka kutala bilanga yina ya kifwani mpi yandi monaka nde yo vandaka ya kutela mpi ba-ntu ya bambuma na yo vandaka kunikana malembe-malembe na mupepe, sambu na kumonisa nde ntangu ya kubuka yo melunga. * Yo vandaka mpenza ntangu  ya kusala kisalu! Yo yina, ntangu bantu ya mbanza mosi kumekaka na kukanga Yezu na kubikala ti bo, yandi zabisaka bo nde: “Mono fweti zabisa nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi na babwala ya nkaka mpi, sambu yina kele kisina ya mambu ya Nzambi tindilaka mono.”​—Luka 4:43.

21. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yezu?

²¹ Beto lenda landa mbandu ya Yezu na mitindu yonso tatu ya beto mekatuka kutubila. Beto lenda tula kisalu ya Bukristu na kisika ya ntete na luzingu na beto. Ata beto lenda vanda ti mikumba na dibuta mpi na kisalu ya kinsuni, beto lenda monisa nde kisalu ya kusamuna kebakaka kisika ya ntete na luzingu na beto na kusalaka yo ti kikesa yonso mpi mbala na mbala, mutindu Yezu kusalaka. (Matayo 6:33; 1 Timoteo 5:8) Beto lenda kudipesa na kisalu ya kusamuna, disongidila kupesa na luzolo yonso ntangu, ngolo, mpi bima na beto. (Luka 13:24) Mpi beto lenda yindula ntangu yonso nde kisalu ya kusamuna fwete salama kukonda kusukinina. (2 Timoteo 4:2) Beto fwete sadila konso dibaku sambu na kusamuna!

22. Inki beto tatadila na kapu ya kelanda?

²² Yezu kumonisaka mpi nde yandi vandaka kumona mfunu ya kisalu ya kusamuna mpi ya kulonga na kusalaka yonso sambu yo landa na kusalama na nima ya lufwa na yandi. Yandi pesaka balongoki na yandi mukumba ya kulanda kusala yo. Beto tatubila kisalu yina na kapu ya kelanda.

[Banoti na nsi ya lutiti]

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Lupangu ya kele na lutiti 86]

Inki Mutindu Nge Lenda Landa Yezu?

● Inki mutindu bisambu mpi bisalu na beto lenda monisa nde beto kebakisaka nde beto fwete samuna nswalu-nswalu?​—Matayo 9:35-38.

● Kana kikesa na beto na kisalu ya kusamuna mekulumuka, nki mutindu nkadilu ya Yezu lenda pesa beto kikesa?​—Marko 1:35-39.

● Ntangu beto kesamuna, nki mutindu beto fwete tadila bansukami, bantu ya kenyokwama, to bayina bo ketudilaka ve dikebi?​—Luka 18:35–19:10.

● Sambu na nki beto fwete bika ve nde kimbeni mpi mutindu bankaka kesepela ve na nsangu kulembisa beto?​—Yoane 7:32-52.

 [Kifwanisu ya lutiti ya mvimba na lutiti 78]