KAPU YA SAMBANU

“Pardo, Landa Mambu ya Mfumu Nzambi”

1, 2. Bantu yina kelandaka “nzila” yina bantu mingi kelandaka kevandaka mbala mingi ti nki kikalulu, mpi sambu na nki nge fwete vanda ya kuswaswana?

 BUBU yai bantu mingi kezolaka ve kulemfuka. Balukanu ya bantu mingi kebakaka kesimbamaka nkutu ve na mambu yina kele ya mbote to ya mbi. Kansi, na bunkufi bo keyindulaka nde, ‘Sala mambu yina nge kezola’ to ‘Sala konso dyambu yina nge lenda sala kukonda kubaka ndola.’ Nge lenda mona dyambu yai ntangu bashofere kelemfukilaka ve bidimbu ya kekangaka to ya kepesaka nzila, ntangu bantu ya kepesaka bankaka mbongo na bo sambu na kubaka luta kefwaka bansiku ya mumbongo, mpi ntangu bamfumu kefwaka bansiku yina mbala yankaka bo mosi tulaka. Na bilumbu ya Yeremia, bantu vandaka ti kikalulu ya kulanda “nzila” yina bantu mingi kelandaka, ata nkutu yo vandaka ya mbi.​—Yer. 8:6.

² Nge kebakisa nde bantu yina kezola kundimama na Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso fwete landa kaka ve “nzila” yina bantu mingi kelandaka. Yo yina, Yeremia kumonisaka luswaswanu na kati ya bantu yina ‘ke lemfukilaka ndinga ya Nzambi ve’ mpi bayina kezolaka kulemfukila yo. (Yer. 3:25; 7:28; 26:13; 38:20; 43:4, 7) Konso muntu na kati na beto fwete kudifimpa sambu na kuzaba nkadilu na yandi na dyambu yai. Sambu na nki? Satana kenwanisaka ngolo mpenza kwikama ya bansambidi ya kyeleka. Yandi kele bonso nyoka yina mevanda pima mpi kevingila madya na yandi mpi na kintulumukina yandi metelama mpi metatika yo na mutindu yina lenda nata yo na lufwa. Lukanu na beto ya kulemfukila ndinga ya Yehowa kesadisaka beto na kutina meno ya nyoka yina. Kansi nki mutindu beto lenda kumisa ngolo lukanu na beto ya kulemfukila Yehowa? Mambu yina Yeremia kusonikaka lenda sadisa beto.

 MUNTU YINA BETO FWETE LEMFUKILA

3. Sambu na nki yo mefwana nde beto lemfukila Yehowa?

³ Sambu na nki yo mefwana nde beto lemfukila kaka Yehowa? Yeremia kemonisa kikuma mosi ntangu yandi ketuba sambu na Yehowa nde, “Mfumu Nzambi salaka ntoto na ngolo ti na mayele na yandi, yandi tandulaka zulu bonso lele.” (Yer. 10:12) Yehowa kele Mfumu ya luyalanganu. Beto fwete tina yandi boma kuluta bamfumu yonso yankaka. Yandi mpamba muntu kele ti nswa ya kulomba beto na kuzitisa bansiku na yandi ya mayele, yina kele mpenza sambu na mambote na beto ya ntangu yonso.​—Yer. 10:6, 7.

4, 5. (a) Inki kyeleka Bayuda kulongukaka na nsungi ya kuyuma? (b) Inki mutindu bantu ya Yuda kuyonikaka “masa” ya luzingu yina kukatukaka na Yehowa? (c) Inki mutindu nge lenda nwa “masa” ya luzingu yina Nzambi kepesaka?

⁴ Kansi Yehowa kele Mfumu ya Luyalanganu mpamba ve, yandi kele mpi Ntanini ya luzingu na beto. Yeremia kumonisaka dyambu yai pwelele na Bayuda ya ntangu na yandi. Nsi ya Ezipte kuvandaka ti mfunu mingi ya masa ya nzadi ya Nile, kansi mambu kuvandaka ya kuswaswana na Ntoto ya Lusilu. Na kiteso ya nene, bantu ya Nzambi kuvandaka na mfunu ya bamvula yina vandaka kunoka na nsungi ya mvula, mpi mbala mingi bo vandaka kubumba masa na mabulu yina bo yidikaka na nsi ya ntoto. (Kul. 11:13-17) Kaka Yehowa muntu lendaka kutinda mvula sambu na kupodisa ntoto na mpila nde yo buta. Na ndambu yankaka, yandi lendaka mpi kukanga mvula yina bo vandaka na yo mfunu. Yo yina, kuyuma ya ngolo mpenza, yina kubwilaka ntoto ya Bayuda ya kukonda bulemfu, kusalamaka mbala na mbala na bilumbu ya Yeremia mpi yo salaka nde bilanga ti banti na bo ya vinu kukawuka, mpi mabulu na bo ya masa kuyuma.​—Yer. 3:3; 5:24; 12:4; 14:1-4, 22; 23:10.

⁵ Bayuda vandaka kupesa valere na masa yina beto kesadilaka, kansi kaka na ntangu yina mosi bo vandaka kubuya “masa” ya luzingu yina Yehowa vandaka kupesa bo na luzolo yonso. Bo salaka mutindu yina na kubuyaka na kulemfuka na Nsiku ya Nzambi na luzolo yonso mpi na kutulaka ntima na bangwakana yina bo salaka ti makanda ya nzyunga. Bayuda kunyokwamaka na malanda ya mambu na bo bonso bantu yina kele ti  masa fyoti kansi bo ketula yo na dibulu ya masa yina kele ya kubeba mpi yina lenda bumba masa ve. (Tanga Yeremia 2:13; 17:13.) Beto kele ti bikuma ya kudinatila ve bampasi ya ngolo na luzingu na beto na kulandaka nzila ya mutindu mosi. Yehowa kelanda na kupesa beto lutwadisu ya nene ya mesimbama na Ndinga na yandi ya kupemama. Ya kyeleka, beto tabaka mambote ya “masa” yina ya luzingu kaka kana beto kelonguka Biblia mbala na mbala mpi kesala ngolo na kuzitisa mambu yina yo ketuba.

6. (a) Tubila nkadilu ya Ntotila Sedesiasi na yina metala bulemfu na Yehowa. (b) Sambu na nki nge keyindula nde ntotila kukondaka mayele?

⁶ Sambu kilumbu yina Nzambi zolaka kusambisa Yuda kufinamaka, bulemfu kukumaka mfunu mingi mpenza. Sambu Nzambi kundima mpi kutanina Bayuda, yo lombaka nde bo balula ntima mpi bo yantika kulemfukila yandi. Ntotila Sedesiasi kukutanaka ti dyambu yina. Yandi vandaka ve ti lukanu ya kusala mambu ya mbote. Ntangu bansadi na yandi kusongaka yandi nde bo zolaka kufwa Yeremia, yandi vandaka ve ti kikesa ya kubuyisa bo dyambu yina. Mutindu beto monaka yo na kapu yina meluta, profete kugulukaka na lufwa na lusadisu ya Ebedi-Meleki mpi na nima yandi syamisaka Sedesiasi nde: “Pardo, landa mambu ya Mfumu Nzambi.” (Tanga Yeremia 38:4-6, 20.) Yo kele pwelele nde sambu na mambote na yandi, yo lombaka nde ntotila kubaka lukanu: Keti yandi zolaka kulemfukila Nzambi?

Sambu na nki yo fwanaka nde Yeremia kulongisila Bayuda mbala na mbala na kulemfukila Nzambi?

 KULEMFUKILA YEHOWA KELE DYAMBU YA KUSALA KUKONDA KUSUKININA

7. Na nki mambu yankaka bulemfu na nge lenda mekama?

⁷ Bubu yai bulemfu kele mfunu kaka mutindu yo vandaka na bilumbu ya Yeremia. Keti lukanu na nge ya kulemfukila Yehowa kele ngolo? Kana nge memona pornografi na Internet kukonda kukana, keti nge talanda na kutala yo to keti nge tanwana ti konso mpukumuna yina takwisila nge mpi kukatuka na site yina? Inki nge tasala kana na kisalu to na nzo-nkanda muntu mosi ya kele ve Mukristu kulomba nge na kubasika ti yandi? Keti nge tavanda ti ngolo ya kubuya? Keti mikanda to basite Internet ya baaposta kesepidisaka nge to keti nge kemengaka yo? Na mambu yai to na mambu yankaka, yibuka bangogo ya kele na Yeremia 38:20.

8, 9. (a) Sambu na nki yo kele mayele na kuwidikila bankuluntu ntangu bo kemeka na kusadisa nge? (b) Inki mutindu nge fwete mona bandongisila yina bankuluntu kepesaka mbala na mbala?

⁸ Mbala mingi, Yehowa vandaka kutinda Yeremia mbala mingi na bantu na yandi ti bansyamisa ya mutindu yai: ‘Beno bikisa banzila na beno ya mbi, beno sala mambu ya mbote.’ (Yer. 7:3; 18:11; 25:5; tanga Yeremia 35:15.) Mutindu mosi, bubu yai bankuluntu kesalaka yonso sambu na kusadisa bampangi na bo Bakristu yina kele na kigonsa ya kimpeve. Kana kilumbu yankaka bankuluntu kupesa nge ndongisila na yina metala kubikisa dyambu  mosi ya kukonda mayele to ya mbi, wila bo. Lukanu na bo kele ya kufwanana ti yina ya Yeremia.

⁹ Bankuluntu lenda yibusa nge minsiku ya Masonuku yina bo mesongaka nge dezia. Yibuka nde yo kevandaka ve pete na kuvutukila ndongisila, kansi kusala mutindu yina kekumaka mpasi mingi kana muntu yina kele ti mfunu ya lusadisu kemonisa nkadilu ya kefwanana ti ya Bayuda mingi yina vandaka kuwa mambu yina Yeremia vandaka kutuba. Meka kumona bikesa ya bankuluntu kesala mbala na mbala sambu na kusadisa nge bonso mutindu yina Yehowa kemonisila nge zola. Zaba mpi nde yo zolaka kuvanda ve mfunu nde Yeremia kuvutukila balukebisu na yandi kana bantu kuwilaka yandi. Ee, sambu bo vutukila ve ndongisila mbala na mbala, beto fwete sadila yo kukonda kusukinina.

YEHOWA KELOLULAKA NA LUZOLO YONSO KANSI VE KUKONDA KUYINDULA

10. Sambu na nki Yehowa kelolulaka ve masumu kukonda kuyindula?

¹⁰ Beto lenda lemfukila ve Yehowa na mutindu ya kukuka na ngidika yai ya bima, kansi beto kesalaka kikesa sambu na kusala yo. Yo yina beto ketonda yandi mutindu yandi kemonisaka luzolo ya kulolula bifu na beto. Kansi yandi kelolulaka ve masumu kukonda kuyindula. Sambu na nki? Sambu Yehowa kemengaka masumu. (Yez. 59:⁠2) Yo yina yandi kesosaka kuzaba nde beto mefwana na kubaka ndolula na yandi.

11. Sambu na nki muntu lenda kuka ve kutina ndola ya disumu ya kinsweki?

¹¹ Mutindu beto monaka yo, Bayuda mingi na ntangu ya Yeremia vandaka ti kikalulu ya kukolama na Nzambi mpi mpidina bo sadilaka ve mbote kukanga​-ntima mpi mawa ya Nzambi. Keti bubu yai nsadi mosi ya Nzambi lenda monisa kikalulu ya mutindu mosi? Ee, kana yandi ketula ve dikebi na bangibusa ya Yehowa mpi mekuma ti kikalulu ya kusala masumu. Bantangu yankaka yo kemonanaka pwelele, mu mbandu ntangu muntu mekota na makwela mosi ya bizumba. Kansi ata ntangu disumu kemonana ve na meso ya bantu yankaka, muntu yina mekolama na Yehowa kelanda nzila mosi ya kigonsa. Muntu yina kezinga dikulu mosi na nganda mosi na kati lenda yindula nde, ‘Ata  muntu mosi ve tazaba.’ Kansi, yo kele kyeleka nde Nzambi ketalaka na kati ya mabanza ti ya ntima mpi yandi lenda mona mambu yina kesalamaka na kinsweki. (Tanga Yeremia 32:19.) Na kutuba ya kyeleka, inki fwete salama kana muntu mekolama mpenza na Nzambi?

12. Bantangu yankaka bankuluntu fwete sala inki sambu na kutanina dibundu?

¹² Bayuda mingi kubuyaka lusadisu yina Yehowa vandaka kupesa mbala na mbala na nzila ya Yeremia. Mutindu mosi, muntu yina mesala disumu ya nene bubu yai lenda balula ve ntima mpi kubuya lusadisu ya bankuluntu. Na dyambu yina, bankuluntu fwete landa lutwadisu ya Masonuku sambu na kutanina dibundu mpi kubasisa na dibundu muntu ya mesala mbi. (1 Kor. 5:11-13; tala lupangu  “Kuzinga Kukonda Bansiku,” na lutiti 73.) Kansi keti yo ketendula nde yandi tabikalaka kimakulu kukonda kivuvu, mpi Yehowa tandima yandi dyaka ve? Ve. Bantu ya Izraele kuvandaka bankolami na nsungi ya bamvula mingi; kansi Nzambi kutubaka nde: “Beno kwisa vutuka, beno yonso bantu yina buyaka Mfumu Nzambi; [mono] ta katula mubulu na beno kimakulu.” (Yer. 3:22) * Yehowa kelomba bantu yina kesalaka mbi na kuvutuka na yandi. Na kutuba ya kyeleka, yandi ketuma bo na kusala mutindu yina.

Sambu na nki yo kele nzila ya mayele na kusosa ndolula ya Nzambi kana beto mesala masumu?

LEMFUKILA YEHOWA NA KUVUTUKAKA NA YANDI

13. Kana muntu kezola kuvutuka na Yehowa, yandi fwete ndima inki?

¹³ Sambu na kuvutuka na Nzambi, mutindu Yeremia kumonisaka yo, muntu fwete kudiyula nde, ‘Nki mbi mono salaka?’  Na nima, na kuwakana ti minsiku ya Masonuku, yandi fwete ndima mvutu ya masonga. Bayuda ya ntangu ya Yeremia ya kubalulaka ve ntima kudiyulaka ve ngyufula yina. Bo buyaka kundima bunene ya masumu na bo, yo yina Yehowa kulolulaka bo ve mpi lendaka ve kulolula bo. (Tanga Yeremia 8:6.) Kansi, nsumuki yina mebalula ntima kendimaka nde kukonda bulemfu na yandi na Yehowa kupesaka nsoni na zina ya Nzambi mpi na dibundu ya Bukristu. Muntu yina kebalulaka mpenza ntima kewaka mpi mawa mingi sambu na mpasi yina yandi pesaka bantu yina kusalaka ve mbi. Yandi fwete zaba nde ndolula yina yandi kelomba tavanda ti mfunu na meso ya Yehowa kaka kana yandi ndima malanda yonso ya mambi yina yandi salaka. Ata mpidina, yo kelomba mambu mingi sambu Nzambi kundima dyaka muntu.

14. Inki mutindu muntu ‘kevutukaka na Mfumu Nzambi’? (Tala mpi lupangu “Kubalula Ntima Kele Inki?”)

¹⁴ Muntu yina mebalula mpenza ntima ketalaka mbote-mbote bangindu, bampusa, mpi bikalulu na yandi. (Tanga Mawa 3:40, 41.) Yandi tatadila mambu ya luzingu yina yandi kevandaka  ngolo ve, mu mbandu bangwisana na yandi ti bankento to babakala, kunwa malafu to makaya, kusadila Internet, to bangwisana na yandi ya mumbongo. Mutindu nkento keyobisaka ata bakwe ya kubumbana ya kikuku na yandi sambu nzo na yandi kuvanda bunkete, muntu ya mebalula ntima fwete sala ngolo na kutula bunkete na mabanza na yandi mpi na mambu yina yandi kesalaka na kinsweki. Yandi fwete “vutuka na Mfumu Nzambi” na kulungisaka mambu yina Nzambi kelombaka mpi kusala mambu na kuwakana ti minsiku ya Nzambi. Bayuda yankaka na ntangu ya Yeremia kuvutukaka na Yehowa “na ntima ya mbote ve.” Bo salaka bonso nde bo kewa mpasi na ntima kansi bo sobaka ve ata fyoti ntima to luzingu na bo. (Yer. 3:10) Na kuswaswana ti bo, muntu yina kelomba ndolula na masonga yonso kemekaka ve kukusa Yehowa mpi dibundu na yandi. Na kisika ya kuzola kaka kutanina lukumu na yandi to kuvanda dyaka ti bangwisana ya mbote ti bantu ya dibuta to bampangi yankaka na dibundu, yandi fwete bika mambi yina yandi salaka mpi kubaka ndolula mpi kundimama na Nzambi.

15. Bisambu ya nki mutindu muntu ya mebalula mpenza ntima kesalaka?

¹⁵ Lusambu kele kitini ya mfunu ya kubalula ntima. Na ntangu  ya ntama, bantu kuvandaka ti kikalulu ya kutombula maboko na zulu ntangu bo vandaka kusamba. Bubu yai, ntangu muntu yina mebalula mpenza ntima kesambaka, yandi ‘ketedimisaka maboko na yandi na Nzambi’ nzila mosi ti ntima na yandi mutindu Yeremia kutubaka yo. (Mawa 3:41, 42) Mawa kepusaka nsumuki yina mebalula ntima na kuwakanisa bikalulu na yandi ti mambu yina yandi kelomba sambu yandi baka ndolula. Bisambu na yandi fwete vanda ya masonga mpi fwete katuka mpenza na ntima.

16. Sambu na nki yo kele mbote na kuvutuka na Nzambi?

¹⁶ Nge mezaba kukonda ntembe nde nsumuki yina kendimaka mpenza bifu na yandi lenda vanda na mfunu ya kununga lulendo na yandi. Kansi, dyambu ya kyeleka kele nde: Yehowa kezolaka nde bansumuki kuvutuka na yandi. Ntangu Nzambi kemonaka nde muntu kewa mpasi na ntima na masonga yonso, yandi kendimaka muntu yango na ntima na yandi. Yehowa kekumaka ntima zulu​-zulu ti mawi ya zola sambu yandi kezolaka kulolula bantu yonso yina kebalulaka ntima mpi keyambulaka masumu, kaka mutindu yandi salaka sambu na bantu ya Izraele yina kukatukaka na kimpika. (Yer. 31:20) Yo kelembika mpenza ntima na kuzaba nde Nzambi kepesaka ngemba mpi kivuvu na bantu yina kelemfukilaka yandi! (Yer. 29:11-14) Bo lenda dyaka kuvanda ti kisika na kati ya bantu yina mekudipesaka na Nzambi.

BULEMFU LENDA TANINA NGE

17, 18. (a) Bantu ya dikanda ya Rekabi kuvandaka banani? (b) Mutindu lutiti 77 kemonisa yo, bo mezabanaka sambu na nki?

¹⁷ Kulemfukila Yehowa na mambu yonso kele nzila ya lutaninu. Beto lenda mona dyambu yina na mbandu ya bantu ya dikanda ya Rekabi na bilumbu ya Yeremia. Kiteso ya bamvu-nkama zole na ntwala, Yonadabi, nkaka na bo yina kuvandaka muntu ya dikanda ya Keni, yina kunwaninaka Yehu na kwikama yonso, kupesaka bo bantuma yina vandaka kubuyisa bo mambu mingi. Mosi na kati ya bantuma yina vandaka kutadila kunwa vinu. Yonadabi kufwaka banda ntama, kansi bantu ya dikanda ya Rekabi kulandaka na kulemfukila yandi. Sambu na kumeka bo,  Yeremia kunataka bo na nzo ya madya na tempelo mpi kutulaka vinu na ntwala na bo mpi yandi syamisaka bo na kunwa yo. Bo zabisaka yandi nde: “Beto ke nwa ve.”​—Yer. 35:1-10.

¹⁸ Sambu na bantu ya dikanda ya Rekabi, kulemfukila nkaka na bo yina mefwaka kuvandaka mfunu mingi. Bansambidi ya kyeleka fwete lemfukila bantuma ya Nzambi ya moyo ti lukanu ya kuluta ngolo. Lukanu ya bantu ya dikanda ya Rekabi ya kulemfukila nkaka na bo kusepedisaka mingi mpenza Yehowa, mpi yo vandaka ya kuswaswana mpenza ti kukonda bulemfu ya Bayuda. Nzambi kusilaka na kutanina bantu ya dikanda ya Rekabi na mpasi yina zolaka kukwisa. Kana beto sadila dilongi yina bubu yai, keti yo mefwana ve nde bantu yina kelemfukilaka Yehowa na mambu yonso kundima nde yandi tatanina bo na nsungi ya mpasi ya nene?​—Tanga Yeremia 35:19.

Sambu na nki kubalula ntima na nima ya kusala disumu ya nene kele dyambu ya mfunu ya kemonisaka bulemfu? Inki mutindu bulemfu lenda sadisa muntu na kuvanda ve ti mfunu ya kubalula ntima?

 BANTU YINA KELEMFUKILAKA YEHOWA KELE VE BO MOSI

19. Inki lutaninu Nzambi lenda pesa nge kana nge lemfukila yandi?

¹⁹ Beto fwete yindula ve nde, lutaninu yina Nzambi kepesaka bantu na yandi kusukaka kaka na ntangu ya ntama. Ata  bubu yai, Yehowa ketaninaka bantu yina kelemfukilaka yandi na kigonsa ya kimpeve. Mutindu kibaka ya nda vandaka kutanina bambanza ya ntama na ntangu ya bitumba, nsiku ya Nzambi ketaninaka bantu yina kelongukaka yo mpi kesadilaka yo ntangu yonso. Keti nge tabikala na kati ya kibaka ya minsiku ya Nzambi ya bikalulu ya mbote, yina ketaninaka beto? Zaba nde nge tabaka mambote kana nge sala mpidina. (Yer. 7:23) Bambandu kele mingi ya kemonisaka dyambu yai.​—Tala lupangu  “Kulemfukila Yehowa Kenataka Lutaninu,” na lutiti 78.

20, 21. (a) Inki kima nge lenda ndima kana nge landa na kusadila Yehowa? (b) Inki mambu Ntotila Yoyakimi kusalaka na ntangu yandi waka nsangu ya Nzambi na nzila ya Yeremia?

²⁰ Yo vanda na dibuta na nge, na kisika na nge ya kisalu to na nzo-nkanda, to na kati ya bamfumu ya bwala yina nge kezingaka, bambeni kesalaka nde yo vanda mpasi na kusadila Yehowa. Kansi, nge lenda ndima nde kana nge lemfukila Yehowa na mambu yonso, yandi tasadisa nge ata na kati ya bampasi ya kuluta ngolo. Kuvila ve​—Nzambi kusilaka na kusadisa Yeremia na kati ya kimbeni ya ngolo yina yandi zolaka kukutana na yo, mpi Yehowa kusalaka yo. (Tanga Yeremia 1:17-19.) Ntangu mosi yina lusadisu ya Nzambi kumonanaka pwelele vandaka na bilumbu ya Ntotila Yoyakimi.

²¹ Bantotila fyoti ya Izraele kumengaka binati-ndinga ya Nzambi ti nganzi bonso ya Yoyakimi. Beto lenda mona yo na mbandu ya profete Uria, yina kuzingaka na nsungi mosi ti Yeremia. Ntotila ya mbi Yoyakimi kuzolaka nde bo landa yandi tii na insi yankaka. Ntangu bo kwisaka kuvutula Uria, profete ya Yehowa, ntotila kutumaka nde bo fwa yandi. (Yer. 26:20-23) Na mvula ya iya ya luyalu ya Yoyakimi, Yehowa kutumaka Yeremia na kusonika mambu yonso ya yandi zabisaka yandi tii na ntangu yina mpi na kutanga yo na ndinga ya ngolo na tempelo. Yoyakimi kubakaka rulo ya Yeremia mpi kulombaka na nsadi mosi ya nzo ya mfumu na kutangila yandi yo. Ntangu bo vandaka kutanga, ntotila kupasulaka mukanda yango mpi kulosaka kitini mosi mosi na tiya, ata bamfumu yankaka kusyamisaka yandi na kusala ve mutindu yina. Na nima yandi tindaka bantu na kukanga Yeremia mpi Baruki. Inki kusalamaka? “Mfumu Nzambi bumbaka [bo].” (Yer. 36:1-6; tanga Yeremia 36:21-26.) Yehowa kubikaka ve nde Yoyakimi kusala bantu zole yai ya kwikama mbi.

22, 23. Eksperiansi ya Mbangi mosi na Asie centrale kemonisa nge inki na yina metala lusadisu ya Nzambi?

 ²² Kana Yehowa kumona nde yo kele mbote, yandi lenda mpi kubumba bansadi na yandi ya bubu yai na kigonsa. Kansi mbala mingi, yandi kepesaka bo kikesa mpi mayele ya kulemfukila yandi mpi ya kulanda na kusamuna nsangu ya mbote. Mama mosi ya kesansaka bana yandi mosi yina beto tabinga Gulistan kele ti bana iya. Yandi mebakaka lusadisu ya Yehowa. Na nsungi mosi buna, yandi vandaka Mbangi mosi kaka na teritware mosi ya nene ya Asie centrale kisika bamfumu ketelaminaka kisalu na beto ya kusamuna. Dibundu ya penepene kele na kitamina ya bakilometre 400, yo yina mbala mingi Gulistan kevandaka ve ti kinduku ya Bakristu ya kuyela. Ata na ntwala ya kimbeni mpi ya bampasi yankaka, yandi kesamunaka nzo na nzo mpi kekutanaka ti bantu mingi ya kesepelaka na kyeleka. Rapore mosi ya ntama mingi ve kemonisa nde yandi vandaka kulonguka Biblia ti bantu kiteso ya 20 mpi yandi vandaka kutula dikebi na kimvuka mosi ya keyela ya mameme ya Yehowa.

²³ Kaka mutindu yandi sadisaka Yeremia mpi Bambangi bonso Gulistan, Nzambi kele ya kuyilama sambu na kusadisa nge mpi bansadi na yandi yankaka ya bulemfu. Vanda ti lukanu ya kulemfukila yandi bonso Mfumu kansi bantu ve. Ebuna, kimbeni mpi bampasi yankaka takanga nge ve nzila ya kukumisa Nzambi mosi kaka ya kyeleka na meso ya bantu ya teritware na nge.​—Yer. 15:20, 21.

24. Bulemfu kenatila nge inki mambote ntangu yai?

²⁴ Beto lenda baka ve kyese ya kyeleka na luzingu kukonda lusadisu ya Ngangi na beto. (Yer. 10:23) Na nima ya kulonguka mambu yina Yeremia kusonikaka na yina metala bulemfu, keti nge kemona mitindu yina nge lenda bika nde Yehowa kutwadisa makulu na nge mbote-mbote? Bansiku na yandi kele lutwadisu mosi kaka yina lenda sadisa beto na kuzinga luzingu mosi ya kyese mpi ya mbote. Yehowa kesyamisa nde: “Beno lemfuka kaka na mono, . . . sambu beno kumona mambote.”​—Yer. 7:23.

Na bangwisana na nge ti Nzambi, inki mutindu nge lenda sadila malongi ya ketadila bulemfu yina kele na mukanda ya Yeremia?

[Noti na nsi ya lutiti]

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

 [Lupangu ya kele na lutiti 73]

 KUZINGA KUKONDA BANSIKU

Bayuda kuvandaka ti luzingu ya nki mutindu na nima ya lufwa ya Yeruzalemi? Yeremia ketendudila beto mwa ndambu ya mambu yango na mukanda ya Mawa 2:9. Bibaka ya mbanza vandaka ya kubukana, mbala yankaka mpi ti bakyelo yina vandaka ntete kutanina mbanza. Kansi dyambu ya mbi kuluta kele nde, “bansiku” kuvandaka ve. Keti Yeremia zolaka kutuba nde bantu yina kugulukaka kukumaka kimvuka mosi ya bantu yina bo lenda yala ve? Yo fwete vanda nde yandi vandaka kutubila kukonda lutaninu mpi mambote ya kimpeve yina Bayuda vandaka na yo ntete ntangu banganga-Nzambi mpi baprofete ya kwikama vandaka kulonga bo na Bansiku ya Nzambi. Ntangu yai, baprofete ya luvunu yina kubendaka dikebi na bo vandaka ve “kusonga” mambu ya kyeleka, to lutwadisu, ya kekatuka na Yehowa; mambu yina bo vandaka “kusonga” kuvandaka ya luvunu.​—Mawa 2:14.

Muntu yina bo mebasisa na dibundu ya Bukristu lenda bakisa nde yandi mekuma na nkadilu ya mutindu yina. Kinduku ya zola yina yandi vandaka na yo ti bampangi na yandi ya kimpeve ya babakala ti ya bankento kele dyaka ve, yo kele mpi mutindu mosi sambu na dikebi ya zola yina bankuluntu vandaka kutudila yandi. Mpi yandi kebaka dyaka ve malongi ya mfunu ya kimpeve yina yandi vandaka kubaka. Na nsi-ntoto, kisika ya kukonda “bansiku” ya Yehowa, ziku yandi kekudiwa nde yandi mevidisa bima mingi. Ata mpidina, Yehowa lenda ndima yandi dyaka mpi kupesa yandi dyaka balusakumunu mingi. (2 Kor. 2:6-10) Kansi, nge fwete ndima nde, yo kele mbote mingi na kulemfukila Yehowa na kisika ya kuzinga kukonda bansiku.

[Lupangu ya kele na lutiti 74]

KUBALULA NTIMA KELE INKI?

Na Biblia, bangogo ya Kiebreo mpi ya Kigreki ya ketubilaka kubalula ntima ketadilaka nkadilu ya muntu; yandi kesobaka mabanza na yandi na yina metala nzila ya mbi yina yandi vandaka kulanda to yina yandi zolaka kulanda. Bangogo yina ketendula mpi mawi yina muntu ya mutindu yai kevandaka na yo, mu mbandu kuwa mawa na ntima mpi kikesa. (2 Sam. 13:39; Yobi 42:6) Biblia kemonisa pwelele nde kubalula ntima na masonga yonso kelombaka kusala bisalu yina kekatukaka na mawi ya ngolo mpi ya masonga. Kubalula ntima ya mutindu yai kele kima Yehowa kesosaka na bantu yonso yina ketubaka nde bo mebalula ntima na masumu na bo.​—Yer. 31:18, 19.

[Lupangu ya kele na lutiti 78]

 KULEMFUKILA YEHOWA KENATAKA LUTANINU

Mbangi mosi ya leke na Espagne kubakaka mambote mingi sambu yandi lemfukilaka Yehowa. Yandi kesonika nde: “Na nzo-nkanda, mwana​-nkento mosi kuzolaka nde beto basika ti yandi. Yandi vandaka kitoko mpenza, kansi mu zabaka na ntima na munu nde yo kele kigonsa na kubasika ti muntu mosi yina kezolaka ve Yehowa.

“Kaka na nsungi yina mosi, bana ya nzo-nkanda na beto vandaka kupusa munu na kukwenda na feti ya kesalamaka na nsuka ya mvula ya nzo-nkanda. Ntangu mu pesaka bo bikuma ya Masonuku ya ketendula sambu na nki mu fwete sala yo ve, bo fingaka mono. Mu kudiwaka bonso muntu ya bo mekula na kimvuka. Mu zabisaka dyambu yango na nkuluntu mosi ya dibundu na beto. Yandi yulaka munu nde, ‘Keti bantu yina kezitisaka ve badesizio na nge mpi bikalulu na nge ya mbote lenda kuma banduku ya kyeleka?’ Bangogo yai kupesaka munu kikesa mpi kusadisaka munu na kunwana ti bupusi ya bana ya nzo-nkanda na beto.

“Munu kele na kyese mutindu mu salaka yo. Na feti yina, bo ladisaka na kingolongolo mwana-nkento mosi. Kaka na mpimpa yina, bana tatu ya nzo-nkanda na beto kulwalaka ngolo na aksida yina bo salaka na kamio sambu muntu yina vandaka kutwadisa yo kunwaka malafu mingi. Kana mu kwendaka na feti yina, mu zolaka kuvanda na kati ya kamio yina ti bo. Mu kepesa Yehowa matondo mingi sambu yandi pesaka munu kikesa ya kulemfukila yandi na ntwala ya bupusi ya banduku na nzo-nkanda.”

[Kifwanisu ya kele na lutiti 69]

Kunwa “masa” ya luzingu ya kekatuka na Yehowa kepesaka nge ngolo ya kulemfuka

[Kifwanisu ya kele na lutiti 70]

Ntangu bankuluntu kemeka na kusadisa nge, wila bo

[Kifwanisu ya kele na lutiti 75]

‘Sambu na nki mu waka ve bandongisila?’