1, 2. (a) Inki ntangu dikabu kevandaka ti valere mingi sambu na nge? (b) Sambu na nki beto lenda tuba nde nkudulu kele dikabu ya kuluta nene ya nge lenda baka?

INKI kele dikabu ya kuluta nene ya bo mepesaka nge? Yo kelombaka ve nde dikabu kuvanda ntalu mingi sambu yo vanda mfunu. Bo ketesaka ve mfunu ya kyeleka ya dikabu na ntalu ya mbongo. Kansi, kana dikabu mosi kupesa nge kyese to kulungisa mpusa mosi ya kyeleka na luzingu na nge, yo kele ti valere mingi sambu na nge.

² Na kati ya makabu mingi yina nge lenda tula ntima na kubaka, kele ti dikabu mosi ya meluta makabu yonso yankaka. Yo kele dikabu yina Nzambi mepesaka bantu. Yehowa mepesaka beto bima mingi, kansi dikabu ya kuluta nene ya yandi mepesaka beto kele kimenga ya nkudulu ya Mwana na yandi, Yezu Kristu. (Tanga Matayo 20:28) Mutindu beto tamona yo na kapu yai, nkudulu kele dikabu ya kuluta nene yina nge lenda baka, sambu yo lenda natila nge kyese mingi kibeni mpi kulungisa bampusa na nge ya kuluta mfunu. Nkudulu kele mpenza mutindu ya kuluta nene yina Yehowa memonisaka zola sambu na nge.

3. Nkudulu kele inki, mpi nki beto fwete zaba sambu na kubakisa dikabu yai ya mfunu?

³ Nkudulu kele mwaye yina Yehowa mesadilaka sambu na  kukatula bantu na masumu mpi na lufwa. (Efezo 1:7) Sambu na kubakisa ntendula ya dilongi yai ya Biblia, beto fwete yindula mambu yina kulutaka na masamba ya Edeni. Kana beto zaba kima yina Adami kuvidisaka ntangu yandi sumukaka, beto tabakisa sambu na nki nkudulu kele dikabu mosi ya mfunu mingi sambu na beto.

4. Luzingu ya kukuka vandaka kutendula nki sambu na Adami?

⁴ Ntangu yandi gangaka Adami, Yehowa kupesaka yandi kima mosi ya mfunu mpenza​—luzingu ya kukuka. Tadila mambu yina yo vandaka kutendula sambu na Adami. Sambu Nzambi gangaka yandi ti nitu mpi mabanza ya kukuka, yandi lendaka ve ata fyoti kubela, kununa, to kufwa. Sambu yandi vandaka muntu ya kukuka, yandi vandaka ti bangwisana ya mbote kibeni ti Yehowa. Biblia ketuba nde Adami vandaka “mwana ya Nzambi.” (Luka 3:38) Yo yina, Adami vandaka ti bangwisana ya penepene ti Yehowa Nzambi, bonso bangwisana yina mwana kevandaka na yo ti tata mosi ya zola. Yehowa vandaka kusolula ti mwana na yandi yina vandaka na ntoto, yandi pesaka Adami kisalu ya mbote mpi kuzabisaka yandi mambu yina yandi vandaka kuzola nde Adami kusala.​—Kuyantika 1:28-30; 2:16, 17.

5. Biblia kezolaka kutuba nki ntangu yo ketubaka nde bo gangaka Adami “na kifwani ya Nzambi”?

⁵ Adami kugangamaka “na kifwani ya Nzambi.” (Kuyantika 1:27, NW) Yo vandaka kutendula ve nde Adami vandaka ti luse ya kufwanana ti ya Nzambi. Mutindu beto longukaka na Kapu ya 1 ya mukanda yai, Yehowa kele mpeve mpi yandi kemonanaka ve. (Yoane 4:24) Yo yina, Yehowa kele ve ti nitu ya kinsuni mpi menga. Kusalama na kifwani ya Nzambi vandaka kutendula nde bo gangaka Adami ti bikalulu bonso ya Nzambi, mu mbandu zola, mayele, lunungu, mpi ngolo. Adami kufwananaka ti Tata na yandi na mutindu yankaka ya mfunu, yandi vandaka ti kimpwanza ya kupona. Yo yina, Adami kuvandaka ve bonso mashini mosi yina lenda sala kaka mambu yina bo mesongaka yo na kusala. Kansi, yandi lendaka kubaka badesizio na yandi mosi, mpi kupona mambu ya mbote ti ya mbi. Kana yandi ponaka na kulemfukila Nzambi, yandi zolaka kuzinga mvula na mvula na Paladisu na ntoto.

6. Ntangu Adami kukolamaka na Nzambi, yandi vidisaka inki, mpi nki mutindu dyambu yina kutadilaka mpi bana na yandi?

 ⁶ Yo ke pwelele nde ntangu Adami kukolamaka na Nzambi mpi bo zengilaka yandi nkanu ya lufwa, yandi futaka ntalu mosi ya nene mpenza. Disumu na yandi kusalaka nde yandi vidisa luzingu na yandi ya kukuka ti balusakumunu na yo yonso. (Kuyantika 3:17-19) Yo kele mawa na kumona nde Adami kuvidisaka luzingu yai ya mbote kaka sambu na yandi mosi ve kansi sambu na bana na yandi mpi. Ndinga ya Nzambi ketuba nde: “Masumu me kotaka na nsi-ntoto sambu na mbi ya muntu mosi yai Adami, ebuna masumu me kwisaka kunata lufwa. Yo yina, bantu yonso ke fwaka sambu bo yonso ke salaka masumu.” (Roma 5:12) Ya kyeleka, beto yonso mebakaka disumu na Adami. Yo yina, Biblia ketuba nde yandi ‘kuditekaka’ mpi “tekaka” bana na yandi na kimpika ya masumu mpi ya lufwa. (Roma 7:14) Kivuvu kuvandaka ve sambu na Adami to Eva sambu bo ponaka na kukolama na Nzambi na luzolo yonso. Kansi, inki beto lenda tuba sambu na bana yina bo butaka, mpi sambu na beto?

7, 8. Nkudulu ketadilaka ntetentete nki bima zole?

⁷ Yehowa kwisaka kusadisa bantu na nzila ya nkudulu. Nkudulu kele inki? Nkudulu ketadila ntetentete bima zole. Ya ntete, nkudulu kele ntalu ya bo kefutaka sambu na kukatula muntu na kimpika to sambu na kusumba dyaka kima mosi. Beto lenda fwanisa yo ti ntalu ya bo kefutaka sambu na kubasisa muntu yina bo kangaka na bitumba mpi ya bo tulaka na boloko. Ya zole, nkudulu kele ntalu yina kefikaka, to kefutaka, ntalu ya kima mosi. Yo mefwanana ti ntalu yina bo kefutaka sambu na kufika mambi yina bo salaka muntu to kima mosi. Mu mbandu, kana muntu mosi mesadisa aksida, yandi fwete futa ntalu yina mefwanana mpenza, to yina kele kiteso mosi, ti valere ya kima yina kubebaka.

⁸ Inki mutindu Nzambi lendaka kufika mpasi ya nene yina Adami mebikilaka beto mpi kukatula beto na kimpika ya masumu mpi ya lufwa? Bika beto tadila nkudulu yina Yehowa kupesaka mpi mambu yina yo lenda tendula sambu na nge.

9. Yo vandaka kulomba kupesa nkudulu ya nki mutindu?

⁹ Sambu luzingu yina kuvilaka kuvandaka ya kukuka, ata luzingu ya muntu mosi ve ya kukonda kukuka lendaka kusumba yo dyaka. (Nkunga 49:8, 9) Yo lombaka kupesa nkudulu yina kele ti valere kiteso mosi ti bima yina bo vidisaka. Dyambu yai kewakana ti munsiku ya lunungu ya kukuka ya kele na Ndinga ya Nzambi, yina ketuba nde: “Kana moyo moyo.” (Kulonga 19:21) Inki zolaka kufika valere ya moyo, to luzingu, ya kukuka yina Adami kuvidisaka? Yo lombaka kupesa luzingu yankaka ya kukuka to “nkudulu ya mefwanana.”​—1 Timoteo 2:6, NW.

10. Inki mutindu Yehowa kupesaka nkudulu?

¹⁰ Inki mutindu Yehowa kupesaka nkudulu? Yandi tindaka mosi na kati ya bana na yandi ya kimpeve ya kukuka na ntoto. Kansi Yehowa kutindaka ve kaka konso kigangwa yina ya kimpeve. Yandi tindaka kigangwa yina kuvandaka mfunu mingi sambu na yandi, Mwana na yandi mosi kaka ya kubutukaka. (Tanga 1 Yoane 4:9, 10) Na luzolo yonso, Mwana yai kubikaka zulu, kisika ya yandi vandaka kuzinga. (Filipi 2:7) Mutindu beto longukaka yo na kapu ya meluta ya mukanda yai, Yehowa kusalaka kimangu ntangu yandi katulaka luzingu ya Mwana yai na zulu mpi yandi tulaka yo na divumu ya Maria. Na nsadisa ya mpeve santu ya Nzambi, Yezu kubutukaka muntu ya kukuka mpi yandi vandaka ve na nsi ya ndola ya disumu.​—Luka 1:35.

11. Inki mutindu muntu mosi lendaka kusala bonso nkudulu sambu na bamilio ya bantu?

¹¹ Inki mutindu muntu mosi lendaka kusala bonso nkudulu sambu na bantu mingi, disongidila bamilio ya bantu? Inki mutindu bamilio ya bantu kukumaka bansumuki na luyantiku? Yibuka nde ntangu Adami kusalaka disumu, yandi vidisaka dikabu ya valere mingi ya luzingu ya kukuka. Yo yina, yandi lendaka ve kupesa yo na bana na yandi. Kansi, yandi lendaka kupesa bo kaka disumu mpi lufwa. Yezu, yina Biblia kebinga “Adami ya nsuka,” kuvandaka ti luzingu ya kukuka, mpi yandi sumukaka ve ata mbala mosi. (1 Korinto 15:45)  Na mutindu mosi buna, Yezu kubakaka kisika ya Adami sambu na kugulusa beto. Mutindu yandi tambikaka, to pesaka, luzingu na yandi ya kukuka mpi kulemfukaka na mambu yonso na Nzambi, Yezu kufutaka ntalu sambu na disumu ya Adami. Yo yina, Yezu kupesaka kivuvu na bana ya Adami.​—Roma 5:19; 1 Korinto 15:21, 22.

12. Bampasi ya Yezu kumonaka kundimisaka inki?

¹² Biblia ketendulaka na bunda bampasi yina Yezu kumonaka na ntwala ya lufwa na yandi. Bo bulaka yandi kukonda mawa, bo tulaka yandi na nku yonso na zulu ya nti, mpi bo fwaka yandi na zulu ya nti ya mpasi. (Yoane 19:1, 16-18, 30; Appendice, yina kele na ntu-dyambu “Sambu na Nki Bakristu ya Kyeleka Kesadilaka Ve Kulunsi na Lusambu na Bo”) Sambu na nki yo lombaka nde Yezu kumona bampasi mingi? Na kapu yankaka ya kelanda ya mukanda yai, beto talonguka nde Satana kutulaka ntembe nde ata muntu mosi ve zolaka kubikala ya kwikama na Yehowa na ntwala ya mimekamu. Mutindu Yezu kukangaka ntima na kwikama yonso ata na ntwala ya bampasi ya ngolo, yandi pesaka mvutu ya kuluta mbote na ntembe ya Satana. Yezu kumonisaka nde muntu ya kukuka ya kele ti kimpwanza ya kupona lenda bikala ya kwikama na Nzambi na mambu yonso ata Dyabulu kusala konso nki dyambu yina. Yo fwete vanda nde Yehowa kusepelaka mingi na kwikama ya Mwana na yandi ya yandi kezolaka mingi!—Bingana 27:11.

13. Inki mutindu Nzambi kufutaka nkudulu?

¹³ Inki mutindu Nzambi kufutaka nkudulu? Na kilumbu ya 14 ya ngonda Nisani ya Bayuda, ya mvu 33 ya T.B., Yehowa kubikaka nde bo fwa Mwana na yandi ya kukuka mpi ya kukonda disumu. Na mutindu yina, Yezu kutambikaka luzingu na yandi ya kimuntu ya kukuka “kaka mbala mosi mpamba.” (Baebreo 10:10) Na kilumbu ya tatu na nima ya lufwa ya Yezu, Yehowa kufutumunaka yandi mpi kupesaka yandi luzingu ya kimpeve. Na zulu, Yezu kupesaka Nzambi valere ya luzingu na yandi ya kimuntu ya kukuka yina yandi tambikaka bonso nkudulu sambu na bana ya Adami. (Baebreo 9:24) Yehowa kundimaka valere ya kimenga ya Yezu bonso nkudulu yina kuvandaka mfunu sambu na kukatula bantu na kimpika ya masumu mpi ya lufwa.—Roma 3:23, 24.

14, 15. Beto fwete sala nki sambu na kubaka “ndolula ya masumu na beto”?

¹⁴ Ata beto kele bantu ya masumu, beto lenda baka balusakumunu mingi mpenza sambu na nkudulu. Bika beto tadila ndambu ya mambote yina beto lenda baka ntangu yai mpi na bilumbu kekwisa na nzila ya dikabu yai ya kuluta nene ya mekatuka na Nzambi.

¹⁵ Ndolula ya masumu. Sambu na masumu yina beto bakaka na Adami, beto kenwanaka ngolo sambu na kusala mambu ya mbote. Beto yonso kesalaka masumu, yo vanda na bangogo to na bisalu. Kansi na nsadisa ya kimenga ya nkudulu ya Yezu, beto lenda baka “ndolula ya masumu na beto.” (Kolosai 1:13, 14, NW) Ata mpidina, sambu na kubaka ndolula yina, beto fwete balula mpenza ntima. Beto fwete samba mpi Yehowa na kudikulumusa yonso mpi kulomba yandi ndolula na nzila ya lukwikilu na beto na kimenga ya nkudulu ya Mwana na yandi.​—Tanga 1 Yoane 1:8, 9.

16. Inki kesadisaka beto na kusambila Nzambi ti kansansa ya bunkete, mpi nki kele valere ya kansansa ya mutindu yina?

¹⁶ Kansansa ya bunkete na ntwala ya Nzambi. Yo kele mpasi ve nde kansansa yina mesala mbi kunata beto na kukatula kivuvu mpi kupusa beto na kudimona kukonda mfunu. Kansi, na nsadisa ya ndolula yina beto kebakaka na nzila ya nkudulu, na zola yonso Yehowa kepesaka beto dibaku ya kusambila yandi ti kansansa ya bunkete ata beto kele bantu ya masumu. (Baebreo 9:13, 14) Dyambu yai kesalaka nde beto solula ti Yehowa na masonga yonso. Yo yina, beto lenda samba yandi mutindu beto mezola. (Baebreo 4:14-16) Kuvanda ti kansansa ya bunkete kepesaka beto ngemba ya mabanza, ti luzitu, mpi kenatilaka beto kyese.

17. Inki balusakumunu beto tabaka sambu Yezu kufwaka sambu na beto?

¹⁷ Kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na paladisu ya ntoto. Roma 6:23 ketuba nde: “Nsuka ya masumu kele lufwa.” Kaka verse yina keyika nde: “Kansi makabu yina ya Nzambi ke pesaka beto na luzolo na yandi, yo kele moyo ya mvula na mvula  ya beto ke na yo na kimvuka ti Mfumu na beto Yesu Kristo.” Na Kapu ya 3 ya mukanda yai, beto tubilaka balusakumunu yina beto tabaka na Paladisu ya ntoto yina kekwisa. (Kusonga 21:3, 4) Beto tabaka balusakumunu yina yonso ya kekwisa mpi luzingu ya mvula na mvula ti mavimpi ya kukuka, sambu Yezu kufwaka sambu na beto. Sambu na kubaka balusakumunu yina, beto fwete monisa ntonda na dikabu ya nkudulu.

18. Sambu na nki beto fwete monisa ntonda na Yehowa sambu na nkudulu?

¹⁸ Sambu na nki beto fwete monisa ntonda mingi na Yehowa sambu na nkudulu? Dikabu kevandaka na valere mingi kana muntu yina kepesa yo kutambikaka ntangu, kusalaka kikesa, to kubasisaka mbongo mingi. Yo kesimbaka mpenza ntima na beto kana beto mona nde dikabu yango kemonisa zola ya masonga yina muntu ya kepesa yo kele na yo sambu na beto. Nkudulu kele dikabu ya meluta makabu yonso na valere, sambu Nzambi kusalaka kibansa ya kuluta nene ntangu yandi pesaka yo. Yoane 3:16 ketuba nde: “Nzambi me lutaka kuzola bantu yonso; yo yina yandi pesaka bo mwana mosi yina kele na yandi.” Nkudulu kele nzikisa ya kuluta nene ya zola ya Yehowa sambu na beto. Yo kele mpi nzikisa ya zola ya Yezu, sambu yandi pesaka luzingu na yandi na luzolo yonso sambu na beto. (Tanga Yoane  15:13) Yo yina, dikabu ya nkudulu fwete ndimisa beto nde Yehowa mpi Mwana na yandi kezolaka konso muntu na kati na beto.​—Galatia 2:20.

19, 20. Na nki mitindu nge lenda monisa ntonda sambu na dikabu ya nkudulu ya Nzambi mepesaka?

¹⁹ Inki mutindu nge lenda monisa ntonda sambu na dikabu ya nkudulu ya Nzambi mepesaka? Ntetentete, longuka na kuzaba mambu mingi na yina metala Yehowa, Mupesi ya Nene ya nkudulu. (Yoane 17:3) Kulonguka Biblia na nsadisa ya mukanda yai tasadisa nge na kusala yo. Mutindu nzayilu na nge sambu na Yehowa keyela, zola na nge sambu na yandi takuma mingi. Na nima, zola yina tapusa nge na kusepedisa yandi.​—1 Yoane 5:3.

²⁰ Tula lukwikilu na kimenga ya nkudulu ya Yezu. Biblia ketuba sambu na Yezu nde: “Konso muntu yina [ketula lukwikilu na Mwana, NW] ke na moyo ya mvula na mvula.” (Yoane 3:36) Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ketula lukwikilu na Yezu? Beto lenda monisa ve lukwikilu yai na bangogo mpamba, sambu Yakobo 2:26 (NW) ketuba nde: “Lukwikilu ya kukonda bisalu kele ya kufwa.” Lukwikilu ya kyeleka kemonanaka na “bisalu,” disongidila na mambu yina beto kesalaka. Mutindu mosi ya kumonisa nde beto kekwikilaka na Yezu kele ya kusala ngolo kibeni sambu na kulanda mbandu na yandi, kaka na mambu ya beto ketuba mpamba ve kansi mpi na mambu ya beto kesala.​—Yoane 13:15.

21, 22. (a) Sambu na nki beto fwete vukana na nkinsi ya Madya ya Nkokila ya Mfumu yina kesalamaka konso mvula? (b) Kapu ya 6 ti ya 7 tatendula inki?

²¹ Vukana na nkinsi ya Madya ya Nkokila ya Mfumu yina kesalamaka konso mvula. Na nkokila ya Nisani 14, ya mvu 33 ya T.B., Yezu kuyantikisaka nkinsi mosi ya mfunu mingi yina Biblia kebingaka nde ‘Madia ya nkokila ya Mfumu.’ (1 Korinto 11:20; Matayo 26:26-28) Bo kebingaka mpi nkinsi yai nde Lusungiminu ya lufwa ya Kristu. Yezu kuyantikisaka yo sambu na kusadisa bantumwa na yandi mpi Bakristu yonso ya kyeleka na nima na bo na kuyibuka nde na nzila ya lufwa na yandi bonso muntu ya kukuka, yandi pesaka moyo, to luzingu na  yandi, bonso nkudulu. Na yina metala nkinsi yai, Yezu kutumaka nde: “Beno landa na kusala yo sambu na kuyindula mono.” (Luka 22:19, NW) Kuta nkinsi ya Lusungiminu keyibusaka beto zola ya nene yina Yehowa ti Yezu kumonisaka na yina metala nkudulu. Beto lenda monisa ntonda na beto sambu na nkudulu na kuvukanaka konso mvula na nkinsi ya Lusungiminu ya lufwa ya Yezu. *

²² Nkudulu yina Yehowa kupesaka kele dikabu mosi ya mfunu mingi mpenza. (2 Korinto 9:14, 15) Ata nkutu bantu yina mefwaka lenda baka mambote na dikabu yai ya mfunu mingi. Kapu ya 6 ti ya 7 tatendula mutindu yo tasalama.