1-3. Yezu salaka nki ntangu yandi monaka nde bantu me bebisa tempelo?

 YEZU vandaka kuzitisa mingi tempelo ya Yeruzalemi sambu yandi zabaka nki yo vandaka kumonisa. Tempelo vandaka kisika ya lusambu ya kieleka na ntoto banda bamvula mingi. Kansi, lusambu ya santu ya Yehowa Nzambi fwete vanda bunkete. Ntangu yai, yindula mutindu Yezu kudiwaka ntangu yandi kwendaka na tempelo na ngonda ya Nisani 10, na mvu 33 ya ntangu na beto mpi monaka nde bantu me bebisa yo. Inki vandaka kusalama?—Tanga Matayo 21:12, 13.

² Na Kibansala ya Mimpani, bantu yina vandaka kushanze mbongo mpi bakomersa ya bwimi vandaka kukusa bantu yina ke kwisa kupesa Yehowa bimenga. a Yezu “kulaka bantu yonso yina vandaka kuteka mpi kusumba bima na tempelo, mpi yandi balusaka bamesa ya bantu yina vandaka kushanze mbongo.” (Fwanisa ti Nehemia 13:7-9.) Yandi tubaka nde bantu yai ya bwimi bebisaka nzo ya Tata na yandi mpi kumisaka yo “nzo ya miyibi.” Ntangu Yezu salaka mutindu yina, yandi monisaka nde yandi vandaka kuzitisa tempelo mpi mambu yina yo vandaka kumonisa. Yo lombaka nde lusambu ya Tata na yandi kuvanda bunkete!

³ Bankama ya bamvula na nima, ntangu Yezu kumaka Ntotila yina kele Mesia, yandi tulaka diaka bunkete na tempelo mosi; bunkete yai ke tadila bantu yonso yina ke zola kusambila Nzambi bubu yai na mutindu yandi ke zolaka. Inki tempelo yandi kumisaka bunkete?

4, 5. (a) Inki mutindu Yezu tomisaka balongoki yina bo me tulaka mafuta, banda 1914 tii 1919? (b) Keti kutomisa bansadi ya Nzambi mpi kukumisa bo bunkete sukaka pana? Tendula.

⁴ Mutindu beto monaka yo na Kapu 2 ya mukanda yai, ntangu Yezu kumaka ntotila na 1914, yandi kwisaka ti Tata na yandi sambu na kutala tempelo ya kimpeve, disongidila ngidika ya Nzambi me salaka sambu na lusambu ya bunkete. b Na ntangu yina, Ntotila monaka nde yo lombaka kutomisa Bakristu yina bo me tulaka mafuta, “bana ya Levi,” mpi kukumisa bo bunkete. (Mal. 3:1-3) Banda na 1914 tii na luyantiku ya 1919, Yehowa, Muntu ya Ke Tomisaka, bikaka nde bansadi na yandi kukutana ti mimekamu ya mutindu na mutindu sambu na kutomisa bo mpi kukumisa  bo bunkete. Yo ke pesa kiese na kuzaba nde, mambu yai sadisaka bo na kukuma bunkete mingi mpi ya kuyilama sambu na kupesa Ntotila yina kele Mesia maboko!

⁵ Keti yo vandaka mbala ya nsuka ya Nzambi tomisaka bansadi na yandi mpi kumisaka bo bunkete? Ve. Na nsungi yai yonso ya bilumbu ya nsuka, Yehowa ke sadilaka Ntotila yina kele Mesia sambu na kusadisa balongoki na yandi na kuvanda bunkete; mpidina, bo lenda bikala na tempelo ya kimpeve. Na bakapu zole ya ke landa, beto ta mona mutindu yandi me tomisaka bikalulu na bo mpi mutindu na bo ya kusala mambu. Kansi, beto tadila ntete bunkete ya kimpeve. Lukwikilu na beto ta kuma ngolo kana beto bakisa mutindu Yezu me sadisaka balongoki na yandi na kuvanda bunkete na kimpeve, yo vanda na mutindu ya ke monana to ve.

6. Inki mutindu bansiku yina Yehowa pesaka Bayuda yina vandaka na kimpika ke sadisaka beto na kubakisa mambu ya beto fwete sala sambu na kuvanda bunkete na kimpeve?

⁶ Bunkete ya kimpeve ke tendula nki? Sambu na kubaka mvutu, bika beto tadila mambu yina Yehowa zabisaka Bayuda ntangu bo vandaka pene-pene ya kubasika na kimpika na Babilone, na mvu-nkama ya sambanu na ntwala ya ntangu na beto, mutindu ntumwa Polo tubaka. (Tanga 2 Bakorinto 6:17.) Lukanu ya ntete-ntete yina Bayuda yai vandaka kuvutuka na Yeruzalemi vandaka ya kutunga tempelo mpi kuvutula diaka lusambu na kieleka. (Esd. 1:2-4) Luzolo ya Yehowa vandaka nde bantu na yandi kuyambula mambu yonso ya dibundu ya Babilone. Yo yina, yandi pesaka bo bansiku mingi: “Beno basika na kati na bo,” “beno kabwana ti bo,” mpi “beno yambula kusimba kima ya mvindu.” Ata kima mosi ve ya lusambu na luvunu fwete kota na lusambu ya bunkete ya Yehowa. Yo ke longa beto nki? Kuvanda bunkete na kimpeve ke tendula kuyambula malongi mpi bikalulu ya mabundu ya luvunu.

7. Inki ngidika Yezu me bakaka sambu na kusadisa balongoki na yandi na kuvanda bunkete na kimpeve?

⁷ Ntangu fioti na nima ya kukuma Ntotila, Yezu tulaka ngidika mosi yina bantu lenda zaba kukonda mpasi mpi na nzila na yo, yandi me sadisaka balongoki na yandi na kuvanda bunkete na kimpeve. Ngidika yina kele mpika ya kwikama mpi ya mayele, yina Yezu ponaka na 1919. (Mat. 24:45) Na mvula yina, balongoki ya Biblia yambulaka dezia malongi mingi ya mabundu ya luvunu. Kansi yo lombaka nde bo kuma diaka bunkete mingi. Na nzila ya mpika na yandi ya kwikama, Yezu me sadisaka malembe-malembe balongoki na yandi na kuzaba bikalulu mpi malongi mingi yina yo lombaka nde bo yambula. (Bing. 4:18) Beto tadila mwa bambandu.

8. Inki balongoki ya Biblia bakisaka banda ntama sambu na Noël, kansi nki bo zabaka ve pwelele?

⁸ Banda ntama, Balongoki ya Biblia bakisaka nde feti ya Noël katukaka na bikalulu ya mimpani, mpi nde Yezu butukaka ve na Desembri 25. Nzozulu ya Nkengi ya Sioni, ya Desembri 1881 (Kingelesi), tubaka nde: “Bamilio ya mimpani me kotaka na mabundu ya Bukristu. Kansi bo salaka bansoba kaka ya munoko;  banganga-nzambi ya mimpani kumaka banganga-nzambi ya Bakristu mpi bafeti ya mimpani kumaka ti bazina ya Bukristu, mu mbandu, Noël.” Na 1883, disolo mosi ya Nzozulu ya Nkengi vandaka ti ntu-diambu, “Yezu Butukaka Nki Ntangu?” Yo vandaka kutendula nde Yezu butukaka na luyantiku ya ngonda ya Oktobri. c Kansi na ntangu yina, Balongoki ya Biblia bakisaka ve pwelele mfunu ya kuyambula kusala feti ya Noël. Bo landaka na kusala feti yina, ata nkutu bampangi ya dibuta ya Betele na Brooklyn (États-Unis). Kansi, na nima ya mvu 1926, mambu yantikaka kusoba. Sambu na nki?

9. Inki balongoki ya Biblia bakisaka na nima sambu na Noël?

⁹ Na nima ya kutadila mambu yango mbote-mbote, Balongoki ya Biblia bakisaka nde kisina ya feti ya Noël mpi mambu yina ke salamaka na Noël ke pesaka ve Nzambi lukumu. Disolo, “Kisina ya Feti ya Noël,” yina basikaka na Zulunalu L’Âge d’Or ya Desembri 14, 1927, tubaka nde feti ya Noël kele feti ya mimpani; yo ke siamisa kaka biese mpi lusambu ya biteki. Disolo yango monisaka pwelele nde Kristu pesaka ve ntuma ya kusala feti yai; na nsuka, yo tubaka pwelele nde: “Nsi-ntoto, mambu ya kinsuni mpi Diabulu ke siamisa bantu na kulanda kusala feti ya Noël; yai kele kikuma ya nene yina fwete pusa bantu yina me kudipesaka ya mvimba na kisalu ya Yehowa na kuyambula kusala feti yai.” Yo yina bampangi ya Betele salaka ve feti ya Noël na Desembri ya mvula yina—nkutu bo ke salaka yo diaka ve!

10. (a) Inki bantendula ya siki-siki bo pesaka na Desembri 1928 sambu na Noël? (Tala mpi lupangu “ Noël: Kisina mpi Lukanu na Yo.”) (b) Inki lukebisu bo pesaka bansadi ya Nzambi sambu na bafeti mpi bankinsi ya nkaka yina bo fwete sala ve? (Tala lupangu “ Masolo ya Ke Tubila Bafeti mpi Bankinsi ya Nkaka.”)

¹⁰ Na mvula yina landaka, Balongoki ya Biblia bakaka bantendula ya nkaka ya siki-siki sambu na feti ya Noël. Na Desembri 12, 1928, Mpangi Richard Barber, ya babiro ya ke twadisaka kisalu na  ntoto ya mvimba, salaka diskure mosi na radio; yandi monisaka pwelele nde feti yai katukaka na mabundu ya luvunu. Bansadi ya nzambi salaka nki ntangu bo bakaka bantuma yai ya pwelele? Mpangi Charles Brandlein tubaka mambu yai ntangu yandi yibukaka kilumbu yandi ti fami na yandi yambulaka kusala feti ya Noël: “Keti yo vandaka mpasi na kuyambula? Ata fioti ve! Yo vandaka bonso muntu ke katula lele mosi ya mvindu sambu na kulosa yo.” Mpangi Henry Cantwell vandaka mpi ti mabanza yai; yandi tubaka nde: “Beto waka kiese mutindu beto kukaka kuyambula kima mosi sambu na kumonisa nde beto ke zolaka Yehowa.” Na nima, mpangi yai kumaka nkengi-ntambudi. Balongoki ya kwikama ya Kristu vandaka ya kuyilama sambu na kuyambula kusala bafeti yonso ya luvunu sambu yo katukaka na mimpani. d—Yoa. 15:19; 17:14.

11. Inki mutindu beto lenda pesa Ntotila yina kele Mesia maboko?

¹¹ Balongoki yai ya Biblia me bikilaka beto mbandu ya mbote kibeni! Beto yindulula mbandu na bo mpi beto kudiyula nde: ‘Inki mutindu mono ke tadilaka malongi yina ke katukaka na mpika ya kwikama? Keti mu ke ndimaka yo na ntonda yonso mpi ke sadilaka yo?’ Kana beto ke lemfuka na luzolo yonso, beto ta monisa nde beto ke pesaka Ntotila yina kele Mesia maboko, sambu yandi muntu ke sadila mpika ya kwikama sambu na kupesa beto madia ya kimpeve na ntangu ya me fwana.—Bis. 16:4, 5.

12. Banda bamvula mingi, nki mutindu Balongoki ya Biblia vandaka kutadila Kulunsi?

¹² Banda bamvula mingi, Balongoki ya Biblia vandaka kundima nde kulunsi kele kidimbu mosi ya Bakristu. Kansi bo sosaka  ve kusambila yo sambu bo zabaka nde kusambila biteki kele mbi. (1 Bak. 10:14; 1 Yoa. 5:21) Kaka na luyantiku, na 1883, Nzozulu ya Nkengi tubaka pwelele nde, “Nzambi ke mengaka mitindu yonso ya lusambu ya biteki.” Kansi na luyantiku, Balongoki ya Biblia vandaka kumona nde mitindu ya nkaka ya kusadila kulunsi kele mbi ve. Mu mbandu, bo vandaka kulwata na lulendo yonso makaro mosi yina vandaka ti kulunsi mpi mpu ya kimfumu. Bo vandaka kutuba nde, yo ke tendula, kana bo bikala ya kwikama tii na lufwa, bo ta baka mpu ya kimfumu ya luzingu. Banda na 1891, bo kumaka kutula kidimbu ya kulunsi ti mpu ya kimfumu na lutiti ya zulu ya Nzozulu ya Nkengi.

13. Inki bantendula balongoki ya Kristu bakaka na yina me tala kusadila kulunsi? (Tala mpi lupangu “ Bo Me Pesa Malembe-Malembe Bantendula ya Me Tala Kulunsi.”)

¹³ Balongoki ya Biblia vandaka kuzola kidimbu yina ya kulunsi ti ka mpu ya kimfumu. Kansi, pene-pene ya mvu 1930, bo yantikaka kubakisa malembe-malembe mambu. Ntangu Mpangi Grant Suiter, yina kumaka na nima kusala na Nto-Kimvuka, yibukaka lukutakanu mosi ya nene, yina salamaka na mbanza Détroit (na Michigan, na États-Unis); yandi tubaka nde: “Bo tendulaka na lukutakanu yina nde, kidimbu yina ya kulunsi ti mpu ya kimfumu kele na mfunu ve mpi bo fwete sadila yo diaka ve.” Na bamvula yina landaka, bo pesaka bantendula mingi ya mambu yai. Yo kumaka pwelele nde, bo fwete sadila ve kulunsi na lusambu yina kele ya bunkete na kimpeve.

14. Bansadi ya Nzambi salaka nki ntangu bo bakaka malembe-malembe bantendula ya me tala kulunsi?

¹⁴ Bansadi ya Nzambi salaka nki ntangu bo bakaka malembe-malembe bantendula yai yonso ya ke tadila kulunsi? Keti bo landaka kusadila kidimbu yina ya kulunsi ti mpu ya kimfumu, sambu bo vandaka kuzola yo mingi? Lela Roberts, mpangi-nkento mosi yina sadilaka Yehowa bamvula mingi, tubaka nde: “Beto yambulaka yo kukonda mpasi ntangu beto bakisaka ntendula na yo.” Ursula Serenco, mpangi-nkento ya nkaka ya kwikama tubaka mambu yai bampangi mingi vandaka kutuba: “Nsuka-nsuka beto bakisaka nde, kima yina beto vandaka kuzola mingi mpi kutuba nde yo kele kidimbu ya lufwa ya Mfumu na beto mpi ya kwikama na beto, vandaka kidimbu ya mimpani. Mutindu Bingana 4:18 ke monisa yo, beto vandaka na kiese mutindu nzila vandaka kusema ngolo kibeni.” Balongoki ya kwikama ya Kristu losaka mambu ya mvindu ya mabundu ya luvunu!

15, 16. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto kele ti lukanu ya kutanina bunkete ya kibansala ya tempelo ya kimpeve ya Yehowa awa na ntoto?

¹⁵ Beto kele ti lukanu ya mutindu mosi bubu yai. Beto ke bakisaka nde Kristu ke sadilaka nzila mosi ya pwelele, mpika na yandi ya kwikama mpi ya mayele, sambu na kusadisa bansadi na yandi na kubikala ya bunkete na kimpeve. Yo yina, ntangu malongi ya beto ke bakaka ke kebisaka beto sambu na bafeti, bikalulu, to binkulu yina me katukaka na mabundu ya luvunu, beto ke lemfukaka kukonda kusukinina. Bonso bampangi na beto ya bankento ti babakala, yina zingaka na luyantiku ya kukala ya Kristu, beto kele ti lukanu ya kutanina bunkete ya kibansala ya kitini ya tempelo ya kimpeve ya Yehowa awa na ntoto.

 ¹⁶ Na nsungi ya bilumbu ya nsuka, Kristu me salaka mpi mambu mingi yina beto ke monaka mpenza ve sambu na kutanina dibundu, sambu bantu kubebisa yo ve na kimpeve. Inki mutindu?

17, 18. Na kingana ya bukondi, nki ke tendula (a) kulosa bukondi na masa, (b) kukanga “bambisi ya masa ya mitindu yonso,” (c) kutula bambisi ya mbote na bitunga, mpi (d) kulosa bambisi ya mbi?

¹⁷ Ntotila Yezu Kristu ke taninaka mabundu ya bansadi ya Nzambi na ntoto ya mvimba. Yezu Kristu ti bawanzio ke salaka kisalu mosi ya kukabula, yina beto ke monaka kaka mambu fioti. Yandi tendulaka yo na kingana na yandi ya bukondi. (Tanga Matayo 13:47-50.) Kingana yai ke tendula nki?

¹⁸ “Bukondi yina bo me losa na nzadi-mungwa.” Bukondi ke monisa kisalu ya kusamuna Kimfumu na nsi-ntoto yai ya kele bonso nzadi-mungwa. ‘Yo me kanga bambisi ya masa ya mitindu yonso.’ Nsangu ya mbote ke bendaka bantu ya mutindu na mutindu, mu mbandu bantu yina ke sala bansoba sambu na kukuma Bakristu ya kieleka mpi bantu mingi ya nkaka ya ke tula kaka mwa dikebi na kieleka, kansi bo ke kudipesa ve na lusambu ya bunkete. e Bo me tula “bambisi ya mbote na bitunga.” Bo ke vukisaka bantu ya masonga na mabundu, mpi kuna, bo lenda sambila Yehowa na bunkete yonso. Bo me “losaka bambisi ya mbi.” Na bilumbu yai ya nsuka, Kristu ti bawanzio ke kabulaka “bantu ya mbi ti bantu ya lunungu.” f Yo yina bantu ya kukonda lunungu, disongidila bayina ke buyaka kuyambula balukwikilu to bikalulu ya mbi, ke bebisaka ve mabundu. g

19. Nge ke kudiwa nki mutindu sambu na mambu yina Kristu me salaka sambu na kutanina bunkete ya bansadi ya Nzambi mpi ya lusambu ya kieleka?

¹⁹ Yo ke pesaka kikesa na kuzaba nde Ntotila na beto, Yezu Kristu, ke taninaka bantu yina Tata me pesaka yandi. Yo ke pesa diaka kikesa na kuzaba nde, yandi ke sala mpi bikesa mingi bubu yai sambu na kutanina lusambu ya kieleka, mpi bansadi ya kieleka, kaka mutindu yandi salaka yo ntangu yandi tulaka bunkete na tempelo na mvu-nkama ya ntete ya ntangu na beto. Beto kele na ntonda kibeni mutindu Kristu ke sadisaka bansadi ya Nzambi mpi lusambu ya kieleka na kubikala bunkete na kimpeve. Beto lenda monisa nde beto ke pesaka Ntotila mpi Kimfumu na yandi maboko kana beto ke vukana ve ti mabundu ya luvunu na mambu yonso.