1, 2. Na nki mutindu kisalu ya Barnabasi mpi Saule swaswanaka ti ya bamisionere ya nkaka mpi nki mutindu kisalu na bo sadisaka mpi na kulungana ya mambu yina Yezu tubaka na Bisalu 1:8?

 YAI KELE kilumbu ya kiese mpenza sambu na bampangi ya Antioshe. Na kati ya baprofete mpi balongi yonso ya kele na dibundu yai, mpeve santu me pona Barnabasi mpi Saule sambu bo longa nsangu ya mbote na bisika ya ntama. a (Bis. 13:1, 2) Ya kieleka, bo vandaka kutinda dezia babakala ya me fwana sambu bo kwenda kulonga nsangu ya mbote na bisika yina Bakristu vandaka dezia. (Bis. 8:14; 11:22) Na mbala yai bo ke tinda Barnabasi ti Saule mpi Yoane disongidila Marko, yina vandaka kusadisa bo, na kukwenda na bisika yina bantu mingi me waka ntete ve nsangu ya mbote.

² Bamvula kiteso ya 14 na ntwala, Yezu songaka balongoki na yandi nde: “Beno ta vanda bambangi na mono na Yeruzalemi, na Yudea yonso mpi na Samaria, mpi tii na kisika ya kuluta ntama ya ntoto.” (Bis. 1:8) Mutindu bo tindaka Barnabasi mpi Saule bamisionere na bansi ya nkaka, yo sadisaka mpi na kulungana ya mambu yai ya Yezu tubaka! b

3. Sambu na nki kusala voyage ya nda na bilumbu ya Bakristu ya ntete vandaka mpasi?

³ Bubu yai, sambu bakamio mpi baavio kele, bantu lenda sala voyage ya nda kaka na ngunga mosi to bangunga zole. Kansi yo vandaka ve mutindu yina na bilumbu ya Bakristu ya ntete. Na ntangu yina, bantu vandaka kusala mingi ba voyage na makulu mpi mbala mingi na banzila ya mbote ve. Mbala ya nkaka, voyage ya bakilometre 30 vandaka kubaka kilumbu ya mvimba mpi yo vandaka kulembisa mingi! c Ntembe kele ve nde  Barnabasi ti Saule vandaka na kiese ya ngolo ya kusala kisalu na bo. Kansi bo bakisaka nde kisalu na bo ta lomba nde bo sala bikesa mingi mpi bo kudipesa ya mvimba.​—Mat. 16:24.

4. (a) Inki sadisaka na kupona Barnabasi ti Saule mpi nki bampangi salaka ntangu bo ponaka Barnabasi ti Saule? (b) Inki mutindu beto lenda sadisa bampangi yina ke baka mikumba na dibundu?

⁴ Sambu na nki Nzambi ponaka kaka Barnabasi ti Saule mpi lombaka nde bo ‘tula bo na lweka sambu na kisalu’? (Bis. 13:2) Biblia ke tubila yo ve. Beto ke zaba kaka nde mpeve santu sadisaka na kupona babakala yai. Kele ve ata ti verse mosi ya Biblia ya ke monisa nde baprofete mpi balongi na Antioshe teleminaka lukanu yai. Nkutu, bampangi ya Antioshe sadisaka mpenza Barnabasi ti Saule na kusala mbote kisalu na bo. Yindula kiese yina Barnabasi ti Saule waka ntangu bo monaka mutindu bampangi yina ya wilaka bo ve kimpala buyaka madia, sambaka sambu na bo, “tulaka bo maboko mpi . . . bikaka bo na kukwenda.” (Bis. 13:3) Bubu yai mpi, beto fwete sadisa bampangi yina ke baka mikumba mu mbandu, bampangi yina ke kuma bankuluntu. Beto fwete wila ve bampangi yina ke bakaka mikumba yai kimpala kansi beto fwete ‘pesa bo lukumu mingi na zola yonso sambu na kisalu na bo.’​—1 Bate. 5:13.

5. Tubila bikesa yina Saule ti Barnabasi salaka sambu na kulonga nsangu ya mbote na Shipre.

⁵ Barnabasi ti Saule tambulaka na makulu tii na dibungu mosi na Selesia, pene-pene ya Antioshe mpi na nima bo kotaka na maswa mpi salaka voyage ya bakilometre kiteso ya 200 sambu na kukwenda na kisanga ya Shipre. d Mutindu Barnabasi vandaka muntu ya Shipre, yo kele pwelele nde yandi vandaka na kiese mingi ya kulonga nsangu ya mbote na bantu ya bwala na bo. Ntangu bo kumaka na mbanza Salamine na esti ya Shipre, na mbala mosi “bo yantikaka kuzabisa ndinga ya Nzambi na basinagoga ya Bayuda.” e (Bis. 13:5) Barnabasi ti Saule tambulaka na Shipre ya mvimba mpi yo ke monana nde bo vandaka kulonga na bambanza ya nene. Yo ke monisa nde mbala ya nkaka bo tambulaka bakilometre kiteso ya 220!

6, 7. (a) ergiusi Paulusi vandaka nani mpi sambu na nki Bar-Yezu sosaka kukanga yandi nzila ya kundima nsangu ya mbote? (b) Inki Saule salaka sambu na kukanga Bar-Yezu nzila ya kusala mambu yina yandi vandaka kukana kusala?

⁶ Na ntangu yina, bantu ya Shipre vandaka kusambila banzambi ya luvunu. Yo monanaka pwelele, mingi-mingi, ntangu Barnabasi ti Saule kumaka na Pafosi na westi ya Shipre. Kuna, bo kutanaka ti ‘Bar-Yezu yina vandaka nganga mpi profete ya luvunu.’ “Yandi vandaka ti guvernere  Sergiusi Paulusi, muntu mosi ya [mayele].” f Na ntangu yina, na ntwala ya kubaka balukanu ya mfunu, bantu mingi ya lukumu ya Roma mpi nkutu ‘muntu ya mayele’ bonso Sergiusi Paulusi, vandaka kukwenda na nganga to na muntu mosi ya ke zabisaka mambu ya ta salama na nsadisa ya bambwetete. Kansi Sergiusi Paulusi sepelaka mingi ti nsangu ya Kimfumu mpi “yandi vandaka ti nzala ya ngolo ya kuwa ndinga ya Nzambi.” Ata mpidina Bar-Yezu, yina bo vandaka mpi kubinga Elimasi disongidila ‘nganga,’ sepelaka ve.​—Bis. 13:6-8.

⁷ Bar-Yezu vandaka kutelemina nsangu ya Kimfumu. Ya kieleka, yandi vandaka kuzola kutanina kiyeka na yandi ya kupesa Sergiusi Paulusi bandongisila. Yo yina, yandi vandaka kusosa “kukanga guvernere nzila sambu yandi kwikila ve na Mfumu.” (Bis. 13:8) Kansi Saule bikaka ve nde nganga yai kukanga Sergiusi Paulusi nzila ya kundima nsangu ya mbote. Inki Saule salaka? Biblia ke tuba nde: “Saule, yina bo vandaka kubinga mpi Polo, fulukaka ti mpeve santu, talaka yandi [Bar-Yezu] mbote-mbote mpi tubaka nde: ‘O nge muntu ya kele ya kufuluka ti mambu ya luvunu ya mutindu na mutindu mpi ti mambu ya mbi ya mutindu na mutindu, nge mwana ya Diabulu, nge mbeni ya mambu yonso ya lunungu, keti nge ta bika ve na kubebisa banzila . . . ya Yehowa? Diboko ya Yehowa kele na zulu na nge, mpi meso na nge ta fwa, nge ta mona ve nsemo  ya [ntangu] sambu na mwa ntangu.’ Na mbala mosi lubungi ya ngolo mpi mudidi bwilaka [Bar-Yezu], ebuna yandi yantikaka kubaluka-baluka sambu na kusosa muntu yina lenda simba yandi na diboko sambu na kunata yandi.” g Inki Sergiusi Paulusi salaka ntangu yandi monaka mambu yai ya kuyituka? “Ntangu guvernere monaka mambu yina salamaka, yandi kumaka kukwikila, sambu yandi yitukaka mingi sambu na malongi ya Yehowa.”​—Bis. 13:9-12.

8. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya kikesa ya Polo bubu yai?

⁸ Polo waka ve Bar-Yezu boma. Mutindu mosi mpi, beto fwete wa ve boma ya bambeni yina ke sosaka kulembisa lukwikilu ya bantu yina ke sepelaka ti nsangu ya Kimfumu. Ya kieleka, beto fwete sala bikesa sambu mambu ya beto ke tuba “kuvanda ntangu yonso ya mbote mpi ya bo me kumisa ntomo ti mungwa.” (Bakol. 4:6) Ata mpidina, beto fwete sala yonso sambu na kusadisa muntu mosi ya ntima-masonga na kulanda kulonguka mambu ya Yehowa ata yo ke pesa bantu ya nkaka makasi. Diaka, beto fwete wa mpi ve boma ya kusonga bantu mambu yonso ya mbi yina mabundu ya luvunu ke salaka mpi ke longaka sambu bonso Bar-Yezu, mabundu ya luvunu ke landa “kubebisa banzila . . . ya Yehowa.” (Bis. 13:10) Bonso Polo, beto fwete longa ti kikesa malongi ya Biblia na bantu ya ntima-masonga. Ata Nzambi ta pesa beto ve ngolo ya kusala mambu ya kuyituka mutindu yandi pesaka Polo, beto ke ndima nde yandi ta sadila mpeve santu na yandi sambu na kusadisa bantu ya  ntima-masonga na kuzaba yandi.​—Yoa. 6:44.

9. Inki mbandu ya mbote Polo ti Barnabasi me bikilaka bampangi yina kele ti mikumba na dibundu bubu yai?

⁹ Yo ke monana nde mambu sobaka ntangu Polo, Barnabasi mpi Marko katukaka na Pafosi mpi kotaka na maswa sambu na kukwenda na Perga yina kele na bakilometre kiteso ya 250 na Asie Mineure. Bisalu 13:13 ke binga kimvuka ya babakala yai nde “Polo ti banduku na yandi.” Mambu yai ke monisa nde Polo muntu kumaka kutwadisa kimvuka ya babakala yai. Ata mpidina, kele ve ata ti verse mosi ya ke monisa nde Barnabasi kumaka kuwila Polo kimpala. Kansi bo landaka kusala bo zole luzolo ya Nzambi. Polo ti Barnabasi me bikilaka bampangi yina kele ti mikumba na dibundu bubu yai mbandu ya mbote. Beto ke kudimonaka ve mfunu mingi kuluta bampangi ya nkaka sambu beto ke yibukaka mambu yai ya Yezu tubaka: “Beno yonso beno kele bampangi.” Yezu yikaka nde: “Konso muntu yina ke kudinangula, bo ta kulumusa yandi, kansi konso muntu yina ke kudikulumusa, bo ta nangula yandi.”​—Mat. 23:8, 12.

10. Tubila voyage yina Polo ti Barnabasi salaka banda na Perga tii na Antioshe ya Pisidia.

¹⁰ Ntangu bo kumaka na Perga, Yoane yina bo vandaka kubinga Marko, yambulaka Polo ti Barnabasi kuna mpi yandi vutukaka na Yeruzalemi. Biblia ke tubila ve sambu na nki Marko yambulaka bo na mbala mosi. Polo ti Barnabasi landaka kusala voyage na bo. Bo katukaka na Perga mpi kwendaka na Antioshe ya Pisidia, mbanza mosi na provense ya Galatia. Yo vandaka voyage mosi ya mpasi sambu Antioshe ya Pisidia vandaka na zulu ya ngumba na bametre kiteso ya 1 100. Yo vandaka kulomba kumata na bangumba sambu na kukwenda kuna mpi yo vandaka kigonsa sambu mbala mingi miyibi vandaka kubasikila bantu na nzila. Katula mambu yai, yo ke monana mpi nde Polo kumaka kubela-bela. h

11, 12. Inki Polo salaka na sinagoga ya Antioshe ya Pisidia sambu na kupesa bantu mpusa ya kusepela ti nsangu ya mbote?

 ¹¹ Na Antioshe ya Pisidia, Polo ti Barnabasi kotaka na sinagoga na kilumbu ya Kisabatu. Biblia ke tuba nde: “Ntangu bo manisaka kutanga Nsiku mpi mikanda ya [Baprofete] na meso ya bantu, bantwadisi ya sinagoga tindilaka bo ndinga nde: ‘Babakala, bampangi, kana beno kele ti diambu ya kutuba sambu na kupesa bantu kikesa, beno tuba yo.’” (Bis. 13:15) Yo yina Polo telamaka sambu na kutuba.

¹² Polo yantikaka kusonga bo mambu yai: “Babakala, bantu ya Izraele mpi beno bantu ya nkaka ya ke waka Nzambi boma.” (Bis. 13:16) Polo vandaka kutuba na ntwala ya Bayuda mpi ya bantu yina kumaka bantu ya dibundu ya Bayuda. Bantu yai vandaka kundima ve nde Yezu kele Mesia. Ebuna nki Polo salaka sambu na kupesa bantu yai mpusa ya kusepela ti nsangu ya mbote? Ntete, Polo tubilaka disolo ya dikanda ya Izraele. Yandi tubilaka mutindu Yehowa “tombulaka bo ntangu bo vandaka kuzinga bonso banzenza na ntoto ya Ezipte” mpi mutindu Yehowa “kangaka ntima sambu na bo . . . na ntoto ya zelo na zelo” bamvula 40 na nima ya kubasisa bo na Ezipte. Polo tubilaka mpi mutindu Yehowa sadisaka bantu ya Izraele na kubaka Ntoto ya Lusilu mpi mutindu Yehowa “pesaka insi [yai] na makanda ya Izraele bonso dikabu.” (Bis. 13:17-19) Bantu ya nkaka ke tubaka nde Polo vandaka kutubila mambu yina bo katukaka kutanga na ndinga ya ngolo na kilumbu yina ya Kisabatu. Kana yo kele mpidina, yai kele mbandu ya nkaka ya mbote ya ke monisa nde Polo zabaka mbote mutindu ya ‘kukuma bima yonso sambu na bantu ya mitindu yonso.’​—1 Bak. 9:22.

13. Inki beto fwete sala sambu na kusimba bantima ya bantu yina beto ke longa?

 ¹³ Beto mpi fwete longa na mutindu yina ta pesa bantu mpusa ya kundima nsangu ya mbote. Mu mbandu, kana beto me zaba dibundu ya muntu yina beto ke longa, yo ta sadisa beto na kutubila mambu yina ta sepedisa yandi. Diaka, beto lenda tubila baverse ya Biblia yina muntu yango me zaba mbote. Bantangu ya nkaka, yo lenda vanda mbote na kulomba muntu yango na kutanga baverse na Biblia na yandi mosi. Beto fwete sala yonso sambu na kusimba bantima ya bantu yina beto ke longa.

14. (a) Inki mutindu Polo yantikaka kulonga nsangu ya mbote sambu na Yezu mpi nki lukebisu yandi pesaka bantu yina vandaka kuwidikila yandi? (b) Inki bantu salaka na nima ya kuwidikila Polo?

¹⁴ Na nima, Polo tendulaka mutindu “ngulusi, Yezu” kwisaka kubutuka na dibuta ya ba-nkaka na yandi, bantotila ya Izraele mpi mutindu Yoane Mbotiki sadisaka bantu na kundima nde Yezu kele Ngulusi. Na nima, Polo tubilaka mutindu bo fwaka Yezu mpi mutindu yandi futumukaka. (Bis. 13:20-37) Polo tubaka nde: “Yo yina . . . beno zaba nde, bo ke zabisa beno nde Nzambi ta lolula masumu ya bantu na nzila ya muntu yai . . . Konso muntu yina ke kwikila, Nzambi ke binga yandi muntu ya lunungu na nzila ya muntu yai.” Na nima ntumwa Polo pesaka bantu yina vandaka kuwidikila yandi lukebisu yai: “Beno keba sambu mambu yina bo ke tuba na mikanda ya [Baprofete] kubwila beno ve: ‘Beno bantu yina ke vwezaka, beno tala yo, beno yituka, mpi beno fwa, sambu mono ke sala kisalu mosi na bilumbu na beno, kisalu yina beno ta kwikila ve ata fioti, ata kana muntu kuzabisa beno yo na bunda.’” Mambu yina bantu salaka na nima ya kuwidikila Polo ke yitukisa mpenza. Biblia ke tuba nde: “Bantu bondilaka Polo ti Barnabasi na kukwisa [kulonga] bo mambu yina na Kisabatu yina ke landa.” Na nima, ntangu bantu basikaka na sinagoga, “Bayuda mingi mpi bantu mingi yina kumaka bantu ya dibundu ya Bayuda mpi yina vandaka kusambila Nzambi, landaka Polo ti Barnabasi.”​—Bis. 13:38-43.

15. Inki salamaka na Kisabatu na nima ya diskure ya Polo?

¹⁵ Na Kisabatu yina landaka, bantu “kiteso ya mbanza ya mvimba” vukanaka sambu na kuwidikila Polo. Kansi mambu yai sepedisaka ve Bayuda ya nkaka yina “yantikaka kubuya [mpi] kuvweza . . . mambu yina Polo vandaka kutuba.” Yo yina Polo ti Barnabasi songaka bo na kikesa yonso nde: “Yo vandaka mfunu nde bo zabisa ntete ndinga ya Nzambi na beno. Kansi sambu beno ke buya yo mpi ke mona nde beno me fwana ve na kubaka luzingu ya mvula na mvula, beto ke kwenda na bantu ya makanda. Sambu Yehowa songaka beto nde: ‘Mono me tula [beno] na kuvanda nsemo ya makanda, sambu [beno] gulusa [bantu] tii na nsuka ya ntoto.’”​—Bis. 13:44-47; Yez. 49:6.

16. Bayuda salaka nki ntangu bo waka mambu ya pwelele yina Polo ti Barnabasi tubaka mpi nki Polo ti Barnabasi salaka ntangu bo monisaka bo mpasi?

 ¹⁶ Bantu ya Makanda yina vandaka kuwidikila Polo sepelaka mpi “bantu yonso yina vandaka ti [ntima] ya mbote sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula kumaka kukwikila.” (Bis. 13:48) Na nima ya ntangu fioti, ndinga ya Yehowa panzanaka na insi ya mvimba. Kansi Bayuda ndimaka ve nsangu ya mbote bonso Bantu ya Makanda. Yo yina, Polo ti Barnabasi songaka bo nde ata bo longaka bo ntete ndinga ya Nzambi, bo buyaka Mesia, mpi yo yina bo fwanaka na kubaka ndola ya Nzambi. Bayuda pusaka bankento mpi babakala ya lukumu ya mbanza na kupesa ‘Polo ti Barnabasi mpasi mpi bo losaka bo na nganda ya mbanza na bo.’ Inki Polo ti Barnabasi salaka? Bo “pupulaka [pusiere] ya makulu na bo mpi bo kwendaka na Ikoniumi.” Keti mambu yai panzaka dibundu ya Bukristu na Antioshe ya Pisidia? Ata fioti ve! Balongoki yina bikalaka kuna “landaka kufuluka na kiese mpi mpeve santu.”​—Bis. 13:50-52.

17-19. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya mbote ya Polo ti Barnabasi mpi nki mutindu kulanda mbandu na bo ta sadisa beto na kulanda kuvanda na kiese?

¹⁷ Mambu yina babakala yai ya kangamaka ngolo na Nzambi salaka ntangu bo monisaka bo mpasi ke longa beto dilongi ya mfunu. Beto ke bikaka ve kulonga nsangu ya Kimfumu ata bantu ya lukumu ke sosa kukanga beto nzila ya kulonga yo. Yibuka mpi nde ntangu bantu ya Antioshe ya Pisidia buyaka nsangu ya mbote, Polo ti Barnabasi “pupulaka [pusiere] ya makulu na bo.” Mambu yai ya bo salaka monisaka nde bo salaka kisalu yina Yehowa lombaka bo kansi ve nde bo vandaka na makasi. Bamisionere yai zabaka nde bantu yina bo ke longa lenda buya nsangu ya mbote to kundima yo mpi nde kisalu na bo vandaka kaka ya kulanda kulonga. Yo yina, bo kwendaka na Ikoniumi kaka sambu na kulanda kulonga nsangu ya mbote!

¹⁸ Ebuna balongoki yina bikalaka na Antioshe salaka nki? Yo kele kieleka nde bantu ya nkaka ya Antioshe vandaka kupesa balongoki yai mpasi. Kansi kiese ya balongoki yai vandaka kukatuka ve na mingi ya bantu yina vandaka kundima nsangu ya mbote. Yezu tubaka nde: “Kiese na bantu yina ke waka ndinga ya Nzambi mpi ke landaka yo!” (Luka 11:28) Balongoki ya Antioshe ya Pisidia vandaka ti lukanu ya kulemfuka na mambu yai ya Yezu tubaka.

¹⁹ Bonso Polo ti Barnabasi, beto fwete yibuka ntangu yonso nde kisalu na beto kele ya kulonga nsangu ya mbote. Bantu ya beto ke longa lenda ndima to kubuya nsangu ya mbote. Kana bantu yina beto ke longa ke sepela ve ti nsangu ya mbote, beto fwete landa mbandu ya Bakristu ya ntete. Beto ta vanda mpi na kiese kana beto ke zola mingi malongi ya Yehowa mpi ke bika nde mpeve santu kutwadisa luzingu na beto, ata ntangu bantu ke monisa beto mpasi.​—Bag. 5:18, 22.