1-3. (a) Inki zolaka kukabula mabundu ya Bukristu ya ntete? (b) Inki mambote disolo yai ya mukanda ya Bisalu ta natila beto?

 POLO ti Barnabasi kele na kiese mingi. Bo me vutuka na Antioshe ya Siria na nima ya kusala voyage na bo ya ntete ya kimisionere. Bo kele na kiese mutindu Yehowa ‘me kangudila makanda nzila sambu bo kwikila.’ (Bis. 14:26, 27) Mambu ya mutindu mosi mpi me salama na Antioshe! Bo me longa nsangu ya mbote na Antioshe mpi “bantu mingi kibeni” ya kele ve Bayuda me kuma Bakristu.​—Bis. 11:20-26.

² Nsangu yina ya kiese me kuma nswalu na Yudea. Kansi bantu yonso ve me sepela ti nsangu yango. Bayuda ya nkaka me basisa ntembe ya ngolo sambu na luyotisu. Inki mutindu Bakristu ya Bayuda fwete zinga ti bantu yina kele ve Bayuda yina me kuma Bakristu? Keti yo ta lomba nde Bantu ya Makanda kuzitisa Nsiku ya Moize? Mambu yai me basisa ntembe ya ngolo yina ke zola kukabula bampangi na dibundu. Inki mutindu bo ta yidika mambu yango?

³ Ntangu beto ke tadila disolo yai ya kele na mukanda ya Bisalu, beto ta longuka malongi mingi ya mfunu. Yo ta sadisa beto na kutanina bumosi na beto ntangu mambu ya nkaka ke zola kukabula bampangi na dibundu.

4. Inki bangindu ya mbi Bakristu ya nkaka ya Bayuda vandaka ti yo mpi yo ke pusa beto na kudiyula nki ngiufula?

⁴ Luka sonikaka nde: ‘Bantu ya nkaka ya katukaka na Yudea kwisaka kukulumuka na Antioshe mpi bo yantikaka kulonga bampangi nde: “Kana bo yotisa beno ve mutindu nsiku ya Moize ke lomba, beno lenda guluka ve.”’ (Bis. 15:1) Biblia ke tuba ve kana ‘bantu yai ya katukaka na Yudea’ vandaka ntete Bafarize na ntwala ya kukuma Bakristu. Kansi yo ke monana nde bo vandaka kaka ti bangindu ya Bafarize yina vandaka kuzola nde bantu kuzitisa mbote-mbote Nsiku ya Moize. Diaka, mbala ya nkaka bo tubaka nde bantumwa ti bankuluntu na Yeruzalemi bantu songaka bo mambu yina bo longaka. (Bis. 15:23, 24) Kansi sambu na nki Bakristu yina ya Bayuda vandaka kaka kuzola nde bo sala Bantu ya Makanda luyotisu ata bo zabaka nde bamvula kiteso ya 13 na ntwala  Nzambi songaka ntumwa Piere na kundima Bantu ya Makanda, yina bo yotisaka ve, na dibundu ya Nzambi? a​—Bis. 10:24-29, 44-48.

5, 6. (a) Mbala ya nkaka nki bikuma salaka nde Bakristu ya nkaka ya Bayuda kulanda kukangama na nsiku ya luyotisu? (b) Keti kuwakana ya luyotisu vandaka na kati ya kuwakana yina Nzambi salaka ti Abrahami? Tendula. (Tala noti na nsi ya lutiti.)

⁵ Mbala ya nkaka bo vandaka ti bangindu yina ya mbi sambu na bikuma mingi. Mu mbandu, Yehowa yandi mosi muntu lombaka nde bo sala babakala luyotisu mpi yo vandaka kumonisa nde bantu yango me kuma banduku na yandi. Mambu ya luyotisu bandaka ti Abrahami mpi babakala yonso ya nzo na yandi na ntwala nkutu nde Nzambi kupesa bantu ya Izraele Nsiku ya Moize yina vandaka mpi ti nsiku ya luyotisu. b (Levi 12:2, 3) Nsiku ya Moize vandaka kulomba nde bo sala mpi banzenza luyotisu na ntwala nde bo vukana na bafeti ya nkaka mu mbandu, Feti ya Paki. (Kub. 12:43, 44, 48, 49) Yo yina na ngindu ya Bayuda, kana bo me sala ve bakala mosi luyotisu, yandi kele mvindu mpi me fwana ve na kusambila Nzambi.​—Yez. 52:1.

⁶ Yo lombaka nde Bakristu yina ya kudikulumusa kumonisa mpi lukwikilu sambu na kukuma kutadila mambu bonso Yehowa. Kuwakana ya mpa bakaka kisika ya kuwakana ya Nsiku. Yo yina ata muntu me butuka Muyuda, yo vandaka kutendula diaka ve nde pana yandi me kuma mbala mosi nsadi ya Nzambi. Bonso Bakristu ya Yudea, Bakristu mingi ya Bayuda, yina vandaka na bisika yina Bayuda vandaka mingi, vandaka na mfunu ya kikesa mingi sambu na kumonisa lukwikilu na Kristu mpi kuvukana ti Bantu ya Makanda yina kumaka Bakristu mpi yina bo salaka ve luyotisu.​—Yer. 31:31-33; Luka 22:20.

7. Inki malongi ‘bantu yina katukaka na Yudea’ bakisaka ve?

⁷ Ya kieleka minsiku ya Nzambi me sobaka ve. Yo yina, kuwakana ya mpa me vutukilaka bansiku ya mfunu mingi ya Nsiku ya Moize. (Mat. 22:36-40) Mu mbandu, sambu na luyotisu, Polo sonikaka na nima nde: “Muyuda ya kieleka kele muntu yina kele Muyuda na kati, mpi luyotisu na yandi kele ya ntima na nzila ya mpeve, kansi ve na nzila ya nsiku” yina bo me sonikaka. (Bar. 2:29; Kul. 10:16) ‘Bantu yina katukaka na Yudea,’ bakisaka ve malongi yai. Kansi bo vandaka kaka kutuba nde Nzambi me katulaka ve ata fioti nsiku ya luyotisu. Keti bantu yai ta ndima kusoba bangindu na bo?

8. Sambu na nki bampangi nataka mambu ya luyotisu na nto-kimvuka na Yeruzalemi?

⁸ Luka ke yika nde: “Ntangu ntembe ya ngolo mpi kukonda kuwakana basikaka na kati na bo [bantu yina ‘katukaka na Yudea’] mpi Polo ti Barnabasi, bo [ponaka] Polo, Barnabasi, ti ndambu ya bantu ya nkaka na kati na bo sambu bo tombuka na bantumwa mpi na bankuluntu yina vandaka na Yeruzalemi sambu na diambu yina.” c (Bis. 15:2) “Ntembe ya ngolo mpi kukonda kuwakana” basikaka sambu bimvuka yina zole vandaka kukangama ngolo na bangindu na bo mpi dibundu ya Antioshe kukaka ve kuyidika mambu yina. Sambu na kutanina ngemba mpi bumosi, dibundu bakaka lukanu ya mbote ya kunata mambu yango “na bantumwa mpi na bankuluntu yina vandaka na Yeruzalemi,” disongidila nto-kimvuka. Mambu yai ya bankuluntu ya Antioshe salaka ke longa beto nki?

9, 10. Inki mbandu ya mbote bampangi ya Antioshe, Polo mpi Barnabasi me bikilaka beto?

⁹ Dilongi mosi ya mfunu ya beto ke baka na disolo yai kele nde, beto fwete tudila dibundu ya Nzambi ntima. Yindula mambu yai: Bampangi na Antioshe zabaka nde bampangi yonso ya nto-kimvuka vandaka Bayuda. Ata mpidina, bo tudilaka nto-kimvuka ntima. Bo zabaka nde nto-kimvuka ta yidika mambu yina ya luyotisu na mutindu Ndinga ya Nzambi ke lombaka. Sambu na nki bampangi ya Antioshe tudilaka nto-kimvuka ntima? Sambu bo vandaka kundima nde Yehowa ta yidika mambu yina na nsadisa ya mpeve santu mpi ya Yezu Kristu, Mfumu ya dibundu. (Mat. 28:18, 20; Baef. 1:22, 23) Bubu yai kana beto ke wakana ve na diambu mosi, beto fwete landa mbandu ya mbote ya bampangi ya Antioshe mpi beto fwete tudila dibundu ya Nzambi mpi bampangi ya Nto-Kimvuka yina Nzambi me tulaka mafuta, ntima.

¹⁰ Disolo yai ke yibusa beto mpi mfunu ya kumonisa kudikulumusa mpi ntima-nda. Mpeve santu ponaka Polo ti Barnabasi na kukwenda kulonga Bantu ya Makanda. Ata mpidina, bo sadilaka ve kiyeka yina sambu na kuyidika ntembe yina basisaka sambu na luyotisu na Antioshe. (Bis. 13:2, 3) Nkutu na nima Polo sonikaka nde: “Mono tombukaka [na Yeruzalemi] sambu mono monaka mbona-meso.” Yo ke monisa nde mpeve santu lombaka yandi na kukwenda na Yeruzalemi. (Baef. 2:2) Bankuluntu bubu yai ke salaka bikesa ya kumonisa kudikulumusa mpi ntima-nda ya mutindu yai ntangu diambu mosi ke sosa kukabula bampangi  na dibundu. Na kisika ya kuswana, bo ke sosaka lutwadisu ya Yehowa na Biblia mpi ke sosaka kuzaba mambu yina mpika ya kwikama ke tuba na diambu yango.​—Bafil. 2:2, 3.

11, 12. Sambu na nki yo kele mfunu na kuvingila Yehowa?

¹¹ Bantangu ya nkaka, yo ke lombaka nde beto vingila tii ntangu Yehowa ta tendula mambu ya nkaka. Kuvila ve nde na bilumbu ya Polo, yo lombaka nde bampangi kuvingila bamvula kiteso ya 13, disongidila banda na mvula 36 ya ntangu na beto, mvula yina Nzambi tulaka Korneye mafuta tii na mvula 49 ya ntangu na beto na ntwala nde Yehowa kumonisa pwelele kana bo fwete sala Bantu ya Makanda luyotisu to ve. Sambu na nki Yehowa zolaka nde bamvula mingi kuluta? Mbala ya nkaka, yandi sepelaka kubikila Bayuda ya ntima-masonga ntangu ya me fwana sambu bo ndima nsoba yina ya nene. Mutindu mosi mpi, kuwakana ya luyotisu sukaka, yo vandaka nsoba ya nene sambu bamvula 1 900 lutaka banda Yehowa salaka yo ti nkaka na bo Abrahami, yina bo vandaka kuzola mingi!​—Yoa. 16:12.

¹² Beto kele ti dibaku ya nene mutindu Tata na beto ya zulu ke longaka mpi ke sadisaka beto ti ntima-nda mpi na mawete sambu beto kuma kuyindula mpi kutadila mambu bonso yandi! Yo ke natilaka beto ntangu yonso mambote. (Yez. 48:17, 18; 64:8) Yo yina, beto fwete buya lulendo ya kuzola kukangama kaka na bangindu na beto, ya kubuya kundima mambu yina dibundu ya Nzambi ke soba to bantendula ya mpa na mutindu na beto ya kubakisa baverse ya nkaka ya Biblia. (Lon. 7:8) Kana bangindu ya mutindu yai me banda kukwisila nge, yo ta vanda mbote nde nge yindula malongi yina kele na Bisalu kapu 15 mpi nge samba Yehowa na kusadisa nge na kusadila malongi yango. d

13. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya ntima-nda ya Yehowa na kisalu ya kulonga?

 ¹³ Yo kele mfunu nde beto monisa ntima-nda ntangu beto ke longuka Biblia ti bantu yina ke kuka ve kuyambula nswalu mambu ya luvunu ya mabundu na bo. Beto lenda bikila balongoki ya mutindu yai ntangu ya me fwana sambu mpeve santu kusimba bantima na bo. (1 Bak. 3:6, 7) Diaka, yo ta vanda mbote nde beto samba sambu na bo. Nsuka-nsuka na ntangu ya me fwana, Nzambi ta sadisa beto na kubakisa mutindu ya mbote ya kusadisa bo.​—1 Yoa. 5:14.

14, 15. Inki mutindu bampangi ya Antioshe pesaka Polo, Barnabasi mpi banduku na bo ya voyage lukumu mpi nki mambote bampangi bakaka mutindu Polo ti banduku na yandi vandaka kukwenda kutala bo?

¹⁴ Luka ke yika nde: “Bampangi ya dibundu fidisaka bo tii na mwa kitamina, na nima bo lutaka na Fenisia mpi na Samaria, bo vandaka kukwenda kuzabisa na bunda mutindu bantu ya makanda vandaka kusoba bikalulu; mpi nsangu yina vandaka kupesa kiese mingi na bampangi yonso.” (Bis. 15:3) Mutindu bampangi fidisaka Polo ti Barnabasi mpi banduku na bo ya nkaka ya voyage na nzila, yo monisaka nde bampangi yai vandaka kuzola bo, kupesa bo lukumu mpi nde bo vandaka kuzola nde Yehowa kusakumuna bo mingi. Yai kele mbandu ya nkaka ya mbote ya bampangi ya Antioshe me bikilaka beto! Keti nge ke pesaka bampangi-babakala mpi bankento lukumu, “mingi-mingi [bankuluntu yina] ke salaka ngolo na kutuba mpi na kulonga”?​—1 Tim. 5:17.

¹⁵ Bampangi yai ya vandaka kusala voyage sadisaka mingi Bakristu ya Fenisia mpi ya Samaria ntangu bo zabisaka bo mambu mingi yina bo kutanaka ti yo ntangu bo vandaka kulonga Bantu ya Makanda. Mbala ya nkaka bantu ya nkaka yina vandaka kuwidikila bo vandaka Bayuda yina kumaka Bakristu, yina tinaka ntangu bo fwaka Etiene mpi kwendaka na bisika yina. Bubu yai mpi, bansangu ya ke tubilaka mutindu Yehowa ke sakumunaka kisalu ya kukumisa bantu balongoki, ke pesaka bampangi na beto kikesa mingi, mingi-mingi bayina ke kutana ti bampasi. Keti nge ke kwendaka na balukutakanu ya dibundu, ya nziunga mpi ya distrike sambu na kubaka mpenza mambote ya bansangu yai? Keti nge ke tangaka masolo ya luzingu ya bantu yina ke basikaka na mikanda na beto to na jw.org?

16. Inki ke monisa nde ntembe yina basikaka sambu na luyotisu kumaka ngolo?

¹⁶ Na nima ya kutambula na sudi bakilometre kiteso ya 550, bampangi yina dibundu ya Antioshe tindaka kumaka na Yeruzalemi. Luka ke tuba nde: “Ntangu bo kumaka na Yeruzalemi, dibundu, bantumwa, mpi bankuluntu yambaka bo mbote, ebuna bo zabisaka bo mambu yonso  yina Nzambi salaka na nzila na bo.” (Bis. 15:4) Kansi, “bantu ya nkaka ya ka-dibundu ya Bafarize yina kumaka kukwikila telamaka mpi tubaka nde: ‘Beto fwete yotisa bo mpi beto fwete songa bo na kuzitisa Nsiku ya Moize.’” (Bis. 15:5) Yo kele pwelele nde ntembe yina basikaka sambu na luyotisu ya Bakristu yina vandaka ve Bayuda kumaka ngolo mpi yo lombaka nde bo manisa yo.

17. Banani vandaka kusala na nto-kimvuka na Yeruzalemi mpi mbala ya nkaka sambu na nki bo kotisaka “bankuluntu” ya nkaka na nto-kimvuka?

¹⁷ Bingana 13:10 ke tuba nde: “Mayele kele na bantu yina ke sosaka bandongisila.” Na kuwakana ti ngindu ya mfunu ya verse yai, “bantumwa ti bankuluntu vukanaka sambu na kutadila mambu [ya luyotisu].” (Bis. 15:6) Kaka mutindu Nto-Kimvuka ke salaka bubu yai, “bantumwa ti bankuluntu” vandaka kubaka balukanu sambu na mambote ya mabundu yonso ya Bakristu. Sambu na nki “bankuluntu” yina vandaka kusala ti bantumwa? Kuvila ve nde bo katukaka kufwa ntumwa Yakobo mpi nde na ntangu mosi buna Piere kotaka boloko. Mbala ya nkaka kana mambu ya mutindu mosi kukumina mpi bantumwa ya nkaka, bankuluntu ya nkaka ya me fwana mpi ya Nzambi tulaka mafuta na mpeve santu, lendaka kulanda kutwadisa mambu na dibundu.

18, 19. Inki mambu ya mfunu Piere tubaka mpi nki bantu yina vandaka pana bakisaka?

¹⁸ Luka ke yika diaka nde: “Ntangu bo manisaka kutulana ntembe ya ngolo, Piere telamaka mpi tubilaka bo nde: ‘Babakala, bampangi, beno me zaba mbote nde yantika bilumbu ya ntete Nzambi [ponaka] mono na kati na beno sambu na nzila na mono bantu ya makanda kuwa ndinga ya nsangu ya mbote mpi bo kwikila. Ebuna Nzambi yina ke zabaka ntima ya bantu, taka kimbangi mutindu yandi pesaka bo mpeve santu, mpila yandi pesaka beto mpi. Yandi salaka ve luswaswanu ata fioti na kati na beto ti bo, kansi yandi kumisaka bantima na bo bunkete sambu na lukwikilu na bo.’” (Bis. 15:7-9) Mukanda mosi ke tuba nde bangogo ya Kigreki ya bo me balula nde “kutulana ntembe ya ngolo” lenda tendula  mpi “kuyula bangiufula to kusala bansosa mbote-mbote.” Yo ke monana nde ata bo yonso vandaka ve kubakisa mambu yango kiteso mosi, konso muntu vandaka kutubila pwelele bangindu na yandi.

¹⁹ Mambu ya mfunu yina Piere tubaka yibusaka bo yonso nde Piere vandaka pana ntangu Bantu yai ya Makanda, Korneye ti bantu ya nzo na yandi yina bo salaka ve luyotisu, bakaka mpeve santu na mvula 36 ya ntangu na beto. Yo yina, kana Yehowa me kuma kutadila Bayuda mpi bantu yina kele ve Bayuda kiteso mosi, nki kiyeka bantu kele ti yo ya kubuya yo? Diaka, Yehowa ke ndimaka bantu kana bo ke monisa lukwikilu na Kristu kansi ve sambu bo ke zitisa Nsiku ya Moize.​—Bag. 2:16.

20. Na nki mutindu bantu yina vandaka kuzola mingi luyotisu ‘vandaka kumeka Nzambi’?

²⁰ Na nima ya kubenda dikebi na Ndinga ya Nzambi mpi na mambu yina Nzambi salaka na nzila ya mpeve santu, Piere sukisaka nde: “Ntangu yai, sambu na nki beno ke meka Nzambi mutindu beno ke tula kizitu ya nene na mapeka ya balongoki, kizitu yina ba-nkaka na beto mpi beto mosi ke monaka ve mpila ya kunata? Kansi, beto ke kwikila nde beto ta guluka na nzila ya ntima ya mbote ya nene ya Mfumu Yezu; bo mpi ke kwikila na kuguluka mutindu mosi.” (Bis. 15:10, 11) Yo vandaka bonso nde bantu yina vandaka kuzola mingi luyotisu ‘vandaka kumeka Nzambi’ to ‘ntima-nda ya Nzambi.’ Bo vandaka kulomba Bantu ya Makanda na kuzitisa Nsiku yina bo mosi Bayuda vandaka kukuka ve kuzitisa, yo yina bo vandaka kudinatila ndola ya lufwa. (Bag. 3:10) Yo yina, yo vandaka mfunu nde Bayuda yina vandaka kuwidikila Piere kumonisa ntonda ya mingi sambu na ntima ya mbote ya nene yina Nzambi monisilaka bo na nzila ya Yezu.

21. Inki mutindu Barnabasi ti Polo sadisaka mpi bampangi na kubaka lukanu ya mbote?

²¹ Yo kele pwelele nde mambu yina Piere tubaka pusaka bampangi na kuyindula mingi, yo yina “bantu yonso vandaka pima.” Na nima, Barnabasi ti Polo tubilaka “bidimbu mpi mambu mingi ya kuyituka yina Nzambi salaka na nzila na bo [ntangu bo vandaka kulonga bantu] na kati ya makanda.” (Bis. 15:12) Ntangu yai, bantumwa mpi bankuluntu vandaka ti banzikisa yonso ya me fwana yina bo lendaka kutadila sambu na kubaka lukanu yina ke wakana ti luzolo ya Nzambi na mambu yina ya luyotisu.

22-24. (a) Inki mutindu Nto-Kimvuka bubu yai ke landaka mbandu ya nto-kimvuka ya ntete? (b) Inki mutindu bankuluntu lenda monisa nde bo ke zola kusala mambu na mutindu Yehowa ke zola?

²² Bubu yai mpi ntangu bampangi ya Nto-Kimvuka ke vukanaka, bo ke tangaka Ndinga ya Nzambi sambu na kusosa lutwadisu ya Nzambi mpi ke sambaka mingi sambu yandi pesa bo mpeve santu. (Nk. 119:105; Mat. 7:7-11) Sambu na kubaka balukanu ya ke wakana ti luzolo ya Nzambi,  bo ke tindilaka konso mpangi ya Nto-Kimvuka na ntwala mambu yina bo ta tubila na lukutakanu sambu yandi baka ntangu ya kuyindula mpi kusamba sambu na yo. (Bing. 15:28) Ntangu bo ke salaka balukutakanu yango, bampangi yai ya Nzambi me tulaka mafuta na mpeve santu ke tubilaka na pwelele mpi na luzitu bangindu na bo. Bo ke sadilaka Biblia mbala mingi ntangu bo ke salaka balukutakanu.

²³ Bankuluntu fwete landa mbandu ya bampangi ya Nto-Kimvuka. Diaka, kana na lukutakanu bankuluntu me tadila diambu mosi ya nene kansi bo ke kuka kaka ve kuyidika yo, kimvuka ya bankuluntu lenda solula diambu yango ti Betele ya insi na bo to ti bampangi yina Betele me ponaka, mu mbandu bankengi ya nziunga. Na nima, kana yo kele mfunu, Betele lenda sonikila Nto-Kimvuka.

²⁴ Ya kieleka, Yehowa ke sakumunaka bampangi yina ke lemfukaka na lutwadisu ya dibundu na yandi, yina ke monisaka kudikulumusa, ntima-nda mpi ke kangamaka na yandi. Mutindu beto ta mona yo na kapu ya ke landa, kana beto ke sala mutindu yai, Nzambi ta pesa beto ngemba, beto ta zinga na bumosi ti bampangi mpi mabundu ta landa kuyela.