1-3. Yehowa zolaka nde Ezekiele kumona nki na tempelo na Yeruzalemi, mpi sambu na nki? (Tala bangogo ya luyantiku mpi kifwanisu ya Kitini 2.)

SAMBU profete Ezekiele vandaka mwana ya nganga-nzambi, yandi zabaka mbote kibeni Nsiku ya Moize. Yo yina, yandi zabaka tempelo yina vandaka na Yeruzalemi mpi lusambu ya bunkete ya Yehowa yina vandaka kusalama kuna. (Ezek. 1:3; Mal. 2:7) Kansi ntangu yai, na mvu 612 N.T.B., mambu yina ke salama na tempelo ya Yehowa fwete yangisa Bayuda yonso ya kwikama ti Ezekiele mpi.

² Yehowa ke zola nde Ezekiele kumona mambu ya mbi yina ke salama na tempelo mpi na nima yandi songa “bankuluntu ya Yuda,” yina kele na kimpika mpi yina me vukana na nzo na yandi, mambu yina yandi ke mona. (Tanga Ezekiele 8:1-4; Ezek. 11:24, 25; 20:1-3) Na nsadisa ya mpeve santu, Yehowa katulaka Ezekiele na nzo na yandi na Tele-abibi, pene-pene ya nzadi Kebare na Babilone mpi nataka yandi (na mbona-meso) ntama na ndambu ya westi na Yeruzalemi. Yehowa me nata profete na tempelo, na kielo ya nordi ya kibansala ya kati. Katuka na kisika yai, Yehowa me yantika kutambwisa yandi na mbona-meso sambu na kutala tempelo.

 ³ Ntangu yai Ezekiele ke tala mambu iya ya ke pesa mpasi, yina ke monisa mutindu lusambu ya bunkete bebaka kibeni na Izraele. Inki me kumina lusambu ya bunkete ya Yehowa? Mpi mbona-meso yai ke tendula nki sambu na beto bubu yai? Bika beto landa Ezekiele ntangu Nzambi ke tambwisa yandi. Kansi, beto fwete tadila ntete mambu yina Yehowa ke lombaka bansadi na yandi.

4. Yehowa ke lombaka bansadi na yandi na kusala nki?

⁴ Bamvu-nkama kiteso ya uvwa na ntwala ya Ezekiele, Yehowa monisaka pwelele mambu yina yandi ke lombaka bansadi na yandi. Na nsiku ya zole na kati ya Bansiku Kumi, yandi songaka bana ya Izraele nde: * “Mono Yehowa Nzambi na nge, mono kele Nzambi yina ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi.” (Kub. 20:5) Na nsadisa ya bangogo “kangama kaka,” Yehowa monisaka nde yandi ta ndima ve ata fioti nde bansadi na yandi kusambila banzambi ya nkaka. Mutindu beto monaka yo na Kapu 2 ya mukanda yai, kima ya ntete yina lusambu ya bunkete ke lombaka kele nde Yehowa muntu fwete baka lusambu na beto. Bansadi na yandi fwete tula yandi na kisika ya ntete na luzingu na bo. (Kub. 20:3) Yo ke tendula nde, Yehowa ke zolaka nde bansadi na yandi kulanda kuvanda bunkete na kimpeve mpi bo vukisa ve lusambu ya kieleka ti lusambu ya luvunu. Na 1513 N.T.B., bana ya Izraele ndimaka na luzolo yonso kuwakana ya Nsiku. Mpidina, bo ndimaka na kukangama kaka na Yehowa. (Kub. 24:3-8) Yehowa kele ya kwikama na kuwakana na yandi, mpi yandi ke lombaka bansadi na yandi na kumonisa kwikama ya mutindu yai.—Kul. 7:9, 10; 2 Sam. 22:26.

5, 6. Sambu na nki yo fwanaka nde bantu ya Izraele kukangama kaka na Yehowa?

⁵ Keti yo fwanaka nde Yehowa kulomba bana ya Izraele na kukangama kaka na yandi? Ee! Yandi kele Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso, Mfumu ya Bima Yonso, Nto ya luzingu mpi Muntu ya ke taninaka yo. (Nk. 36:9; Bis. 17:28) Yehowa vandaka mpi Ngulusi ya bana ya Izraele. Ntangu yandi pesaka bo Bansiku Kumi, yandi yibusaka bantu nde: “Mono kele Yehowa Nzambi na nge, yina basisaka nge na insi ya Ezipte, na nzo ya kimpika.” (Kub. 20:2) Ya kieleka, yo fwanaka nde bana ya Izraele kusambila kaka Yehowa.

⁶ Yehowa ke sobaka ve. (Mal. 3:6) Yandi ke lombaka ntangu yonso bansadi na yandi na kukangama kaka na yandi. Ebuna, yindula mutindu yandi waka na yina me tala mambu iya ya mbi yina yandi monisaka Ezekiele na mbona-meso.

7. (a)  Bayuda yina kolamaka vandaka kusala nki na kielo ya nordi ya tempelo, mpi yo pusaka Yehowa na kusala nki? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.) (b) Inki pusaka Yehowa na kuwa kimpala? (Tala noti na nsi ya lutiti.)

⁷ Tanga Ezekiele 8:5, 6. Ziku Ezekiele waka mpasi! Na kielo ya nordi ya tempelo, Bayuda yina kolamaka vandaka kusambila kiteki to kifwanisu. Ziku yo vandaka nti ya santu yina vandaka kumonisa Ashera, nzambi-nkento ya luvunu ya bantu ya Kanana yina bo vandaka kutadila bonso nkento ya Baale. Yo vanda mpidina to  ve, bantu yai ya Izraele yina vandaka kusambila biteki fwaka kuwakana na bo ti Yehowa. Bo tedimisaka kimpala ya Yehowa mpi bo pusaka yandi na kuwa makasi ya lunungu sambu bo vandaka kupesa kiteki lusambu yina yandi mpamba fwanaka na kubaka. * (Kul. 32:16; Ezek. 5:13) Yindula fioti: Na nsungi ya bamvula kuluta 400, bo vandaka kutadila kisika ya santu ya tempelo bonso nzo ya Yehowa. (1 Bant. 8:10-13) Kansi ntangu yai, ntangu bantu yina vandaka kusambila biteki nataka lusambu yai na tempelo, bo salaka nde Yehowa ‘kukwenda ntama ti kisika na yandi ya santu.’

8. Mbona-meso ya Ezekiele ya kiteki ya ke tedimisaka kimpala ke tendula nki sambu na beto bubu yai?

⁸ Mbona-meso ya Ezekiele ya kiteki yina ke tedimisaka kimpala ke tendula nki sambu na beto bubu yai? Ya kieleka, Yuda yina kolamaka ke yibusa beto mabundu ya Kikristu. Lusambu ya biteki kele mingi na mabundu ya Kikristu, yo ke salaka nde lusambu yina bantu ke yindulaka nde bo ke pesa Nzambi kukuma kukonda mfunu. Sambu Yehowa ke sobaka ve, beto ke ndima nde bonso Yuda yina kolamaka, mabundu ya Kikristu, ke tedimisaka makasi na yandi ya lunungu. (Yak. 1:17) Ya kieleka, Yehowa kele ntama kibeni ti mabundu yonso ya Kikristu!

9, 10. Bantu yina vandaka kusambila kiteki na tempelo ke longa beto nki?

⁹ Mambu ya bantu yina vandaka kusambila biteki na tempelo ke longa beto nki? Beto fwete “tina lusambu ya biteki” sambu beto kangama kaka na Yehowa. (1 Bak. 10:14) Nge lenda tuba nde, ‘Mono ta sadila ve ata fioti biteki na lusambu yina mono ke pesaka Yehowa!’ Ata mpidina, lusambu ya biteki kele mitindu mingi, ya nkaka ke vandaka kibeni ya kubumbana. Mukanda mosi ya ke tendulaka Biblia ke tuba nde: “Kana kima mosi ya valere mingi, kimvwama, to kiyeka me kuma mfunu mingi sambu na beto kuluta lusambu yina beto ke pesaka Yehowa, pana yo me kuma lusambu ya biteki.” Yo yina, lusambu ya biteki lenda tadila bima ya kinsuni, mbongo, kuvukisa nitu, bansaka, disongidila konso kima yina lenda baka kisika ya ntete na luzingu na beto mpi kubaka kisika ya lusambu yina Yehowa me fwana na kubaka. (Mat. 6:19-21, 24; Baef. 5:5; Bakol. 3:5) Beto fwete tina lusambu ya biteki ya mitindu yonso, sambu Yehowa ke zolaka nde beto kangama kaka na yandi mpi beto sambila kaka yandi!—1 Yoa. 5:21.

¹⁰ Diambu ya ntete yina Yehowa monisaka Ezekiele vandaka kutadila “mambu ya mbi mpi ya nzanzi.” Ata mpidina, Yehowa songaka profete na yandi ya kwikama nde: “Nge ta mona mambu ya nzanzi yina kele diaka mbi kuluta.” Inki mambu kele mbi kuluta lusambu ya kiteki yina ke tedimisaka kimpala yina bo vandaka kusala na tempelo?

11. Ezekiele monaka nki mambu ya mpasi ntangu yandi kotaka na kibansala ya kati ya tempelo pene-pene ya mesa-kimenga?

¹¹ Tanga Ezekiele 8:7-12. Ezekiele tobulaka kibaka mpi kotaka na kibansala ya kati ya tempelo pene-pene ya mesa-kimenga, ntangu yai yandi monaka bifwanisu ya mbi kibeni “ya bambisi ya ke  tambulaka divumu na ntoto, ya bambisi ya nzanzi, mpi ya biteki yonso ya nzanzi” na kibaka. * Kima ya kuluta mbi kibeni kele mambu yina Ezekiele monaka na nima: “Bankuluntu 70 ya nzo ya Izraele” vandaka ya kutelama “na mpimpa” mpi bo vandaka kupesa ndumbu na banzambi ya luvunu. Na nsi ya Nsiku ya Moize, midinga ya ndumbu ya nsudi ya kitoko vandaka kumonisa bisambu ya bansadi ya Nzambi ya kwikama yina yandi ke ndimaka. (Nk. 141:2) Kansi, ndumbu yina bankuluntu yai 70 pesaka na banzambi ya luvunu vandaka nsudi ya mbi sambu na Yehowa. Bisambu na bo vandaka nzanzi sambu na yandi. (Bing. 15:8) Bankuluntu yina vandaka kudikusa, bo vandaka kutuba nde: “Yehowa ke mona beto ve.” Kansi Yehowa vandaka kumona bo, mpi yandi monisaka Ezekiele mambu yonso yina bo vandaka kusala na tempelo na yandi!

12. Sambu na nki beto fwete bikala ya kwikama ata “na mpimpa,” mpi banani mingi-mingi fwete pesa mbandu ya mbote na mambu yai?

¹² Disolo ya Ezekiele ya me tala bankuluntu 70 ya Izraele yina vandaka kupesa ndumbu na banzambi ya luvunu ke longa beto nki? Sambu Nzambi kuwa bisambu na beto, mpi sambu lusambu na beto kulanda kuvanda bunkete na meso na yandi, beto fwete bikala ya kwikama ata “na mpimpa.” (Bing. 15:29) Beto fwete vila ve nde Yehowa ke monaka mambu yonso ya beto ke salaka. Kana  beto ke ndima nde Yehowa kele muntu ya kieleka, beto ta sala ve kima mosi ya ke sepedisaka yandi ve ata beto kele beto mosi. (Baeb. 4:13) Bankuluntu mingi-mingi fwete pesa mbandu ya mbote na yina me tala kuzitisa minsiku ya Biblia. (1 Pie. 5:2, 3) Bampangi na dibundu ke sosaka kibeni nde nkuluntu yina ke telamaka na ntwala na bo mpi ke twadisaka bo na balukutakanu kuzitisa minsiku ya Biblia ata “na mpimpa,” disongidila, ntangu bantu ya nkaka ke mona yandi ve.—Nk. 101:2, 3.

13. Bankento yina ya bankolami yina Ezekiele monaka na kielo ya tempelo vandaka kusala nki?

¹³ Tanga Ezekiele 8:13, 14. Na nima ya mambu zole yina ya nzanzi, Yehowa songaka diaka Ezekiele nde: “Nge ta mona mambu ya nzanzi yina kele diaka mbi kuluta yina bo ke sala.” Ebuna, nki profete monaka na nima? Na “munoko ya kielo ya nordi ya nzo ya Yehowa,” yandi monaka “bankento me vanda mpi ke dila nzambi Tamuzi.” Bantu ke tubaka nde Tamuzi, nzambi mosi ya Mezopotamia, vandaka bakala ya Ishtare, nzambi-nkento ya lubutu. * Ya kieleka, bankento ya Izraele yina vandaka kudila vandaka kulanda bansiku ya mabundu yina kele ti kuwakana ti lufwa ya Tamuzi. Sambu bo vandaka kudila Tamuzi na tempelo ya Yehowa, bankento yina vandaka kusala mambu ya mimpani na kisika ya lusambu ya bunkete. Kansi kusala lusambu ya luvunu na tempelo ya Nzambi salaka ve nde yandi ndima yo. Na meso ya Yehowa, bankento yai ya bankolami vandaka kusala kibeni “mambu ya nzanzi”!

14. Mutindu Yehowa vandaka kutadila mambu yina bankento yai ya bankolami vandaka kusala ke longa beto nki?

¹⁴ Mutindu Yehowa vandaka kutadila mambu yina bankento yai vandaka kusala ke longa beto nki? Sambu lusambu na beto kulanda kuvanda bunkete, beto fwete vukisa yo ve ata fioti ti mambu ya mvindu ya mimpani. Yo yina, beto fwete sala ve ata nkinsi mosi yina me katukaka na mabundu ya mimpani. Keti bisika yina yo me katukaka kele kibeni mfunu? Ee! Bubu yai, yo lenda monana nde mambu yina bantu ke salaka na bankinsi ya nkaka, mu mbandu na Noël mpi na Paki ya Lufutumuku, kele mbi ve. Kansi, beto fwete vila ve nde Yehowa monaka mambu ya mabundu ya mimpani yina me kumaka bankinsi bubu yai. Na meso ya Yehowa, bansiku ya mimpani ke kumaka ve bunkete kaka sambu bantu ke zitisaka yo banda ntama to sambu bo ke vukisaka yo ti lusambu ya bunkete.—2 Bak. 6:17; Kus. 18:2, 4.

15, 16. Babakala yina 25 vandaka kusala nki na kibansala ya kati ya tempelo, mpi sambu na nki mambu yina bo salaka pesaka Yehowa mpasi mingi?

¹⁵ Tanga Ezekiele 8:15-18. Yehowa yantikaka diambu ya iya mpi ya nsuka ti bangogo yai: “Nge ta mona mambu ya nzanzi yina kele diaka mbi kuluta mambu yai.” Ziku profete kudiyulaka nde: ‘Inki mambu kele mbi kuluta yai ya mono me mona dezia?’ Ntangu yai Ezekiele vandaka na kibansala ya kati ya tempelo. Kuna, na munoko ya tempelo, yandi monaka babakala 25 ke fukama sambu na  kusambila “ntangu na ndambu ya esti.” Babakala yai fingaka Yehowa na mutindu ya mbi kibeni. Inki mutindu?

¹⁶ Yindula diambu yai: Kielo ya tempelo ya Nzambi vandaka kutala na ndambu ya esti. Bantu yina vandaka kusambila na tempelo vandaka kutala na ndambu ya westi, mpi bo vandaka kupesa mikongo na bo na ndambu ya esti kisika ntangu ke basikaka. Kansi babakala 25 yina mbona-meso ke tubila pesaka “mikongo na tempelo” mpi bo vandaka kutala na ndambu ya esti sambu na kusambila ntangu. Mpidina, bo pesaka Yehowa mukongo, sambu tempelo yina vandaka “nzo ya Yehowa.” (1 Bant. 8:10-13) Babakala yina 25 kolamaka. Bo vilaka Yehowa, mpi bo fwaka nsiku yina kele na Kulonga 4:15-19. Bo pesaka Nzambi yina me fwana kibeni nde bantu yonso kukangama kaka na yandi mpasi na ntima!

17, 18. (a) Disolo ya babakala yina vandaka kusambila ntangu ke longa beto nki? (b) Inki kinduku bantu ya Izraele yina kolamaka bebisaka, mpi nki mutindu bo salaka yo?

¹⁷ Disolo ya babakala yina vandaka kusambila ntangu ke longa beto nki? Sambu lusambu na beto kulanda kuvanda bunkete, beto fwete lomba Yehowa na kupesa beto mayele. Kuvila ve nde, “Yehowa Nzambi kele ntangu,” mpi nde Ndinga na yandi kele “nsemo” sambu na nzila na beto. (Nk. 84:11; 119:105) Yehowa ke pesaka beto mayele na nsadisa ya Ndinga na yandi mpi ya mikanda ya organizasio na yandi yina ke tendulaka Biblia; yo ke sadisaka beto na kubaka balukanu ya mbote sambu beto zinga na kiese bubu yai mpi beto baka luzingu ya mvula na mvula na bilumbu ke kwisa. Kansi, kana beto ke sosa mayele na nsi-ntoto yai na yina me tala mutindu beto fwete zinga, pana beto ke pesa Yehowa mukongo. Kusala mutindu yai ta pesa yandi mpasi mingi na ntima. Beto ta zola ve ata fioti kupesa Nzambi na beto mpasi! Mbona-meso ya Ezekiele kele mpi lukebisu sambu na beto na kubuya bantu yina ke yambulaka kieleka, disongidila bankolami.—Bing. 11:9.

¹⁸ Mutindu beto monaka yo, Ezekiele monaka mambu iya ya mpasi ya lusambu ya biteki mpi ya lusambu ya luvunu yina monisaka kibeni mutindu Bayuda yina kolamaka bebisaka lusambu ya bunkete. Sambu bantu yai ya Izraele vandaka diaka ve bunkete na kimpeve, bo bebisaka kinduku na bo ti Nzambi. Kansi lusambu ya kukonda bunkete ke bebisaka bikalulu ya mbote. Yo yina, bantu ya Izraele yina kolamaka salaka mambu mingi ya mbi yina bebisaka kinduku na bo ti Nzambi mpi ti bantu ya nkaka. Beto tala ntangu yai mutindu profete Ezekiele tendulaka na nsadisa ya mpeve santu mutindu bikalulu ya Yuda yina kolamaka bebaka.

19. Inki mutindu Ezekiele tendulaka kubeba ya bikalulu ya bansadi ya Yehowa?

¹⁹ Tanga Ezekiele 22:3-12. Bikalulu ya mbote ya bantu yonso bebaka, yo vanda ya bamfumu mpi ya bantu. ‘Bamfumu,’ to bantwadisi vandaka kusadila kiyeka na bo sambu na kutiamuna menga ya bantu yina me sala mbi ve. Bantu yonso vandaka kibeni kulanda bantwadisi na bo na yina me tala kufwa Nsiku ya Nzambi.  Na kati ya dibuta, bana vandaka ‘kuvweza’ bibuti na bo mpi bantu vandaka kuvukisa mingi nitu ti bampangi na bo. Na kati ya insi, bantu ya Izraele yina kolamaka vandaka kuniokula munzenza mpi mwana ya me konda tata, mpi mufwidi ya nkento. Babakala ya Izraele vandaka kuvukisa nitu ti bankento ya bankweno na bo. Bantu vandaka kibeni kusosa kaka mambote na bo, sambu bo vandaka kubaka avoka, kuyiba mbongo, mpi kudefisa mbongo sambu na kubaka mbongo mingi na zulu. Yehowa waka mpasi kibeni na kumona mutindu bantu ya Izraele vandaka kufwa bansiku na yandi na luzolo yonso mpi bo vilaka nde yandi pesaka bo bansiku yina sambu yandi vandaka kuzola bo! Kubeba ya bikalulu na bo pesaka Yehowa mpasi mingi. Yandi tindaka Ezekiele na kuzabisa bantu yai ya vandaka kusala mambu ya mbi nde, beno “me vila mono kibeni.”

20. Sambu na nki mambu yina Ezekiele tubaka sambu na kubeba ya bikalulu ya Yuda kele mfunu sambu na beto bubu yai?

²⁰ Sambu na nki mambu yina Ezekiele tubaka sambu na kubeba ya bikalulu ya Yuda kele mfunu sambu na beto bubu yai? Mambu ya mbi ya Yuda yina kolamaka ke yibusa beto nde beto ke zinga na nsi-ntoto yina bantu kele ve ti bikalulu ya mbote. Bamfumu ya politiki ke sadilaka kiyeka na bo na mutindu ya mbi mpi bo ke niokulaka bantu. Bamfumu ya mabundu—mingi-mingi bamfumu ya mabundu ya Kikristu—me sakumunaka bitumba ya makanda yina me fwisaka bamilio ya bantu. Bamfumu ya mabundu ke zitisaka ve minsiku ya bunkete mpi ya pwelele ya Biblia na  yina me tala kuvukisa nitu. Yo yina, minsiku ya bikalulu ya mbote na nsi-ntoto ya mvimba ke landa kibeni na kubeba. Ya kieleka, Yehowa ta songa bantu ya mabundu ya Kikristu mambu yina yandi songaka Yuda yina kolamaka nde, beno “me vila mono kibeni.”

21. Kubeba ya bikalulu ya Yuda ya ntama ke longa beto nki?

²¹ Kubeba ya bikalulu ya Yuda ke longa beto nki? Sambu na kusambila Yehowa na mutindu yina yandi ke ndimaka, beto fwete landa kuvanda bunkete na mambu yonso. Yo kele ve diambu ya pete na nsi-ntoto yai ya bantu ke vandaka ti bikalulu ya mbi. (2 Tim. 3:1-5) Ata mpidina, beto ke zabaka mutindu Yehowa ke tadilaka bikalulu ya mbi ya mitindu yonso. (1 Bak. 6:9, 10) Beto ke lemfukaka na minsiku ya bikalulu ya mbote ya Yehowa sambu beto ke zolaka yandi mpi bansiku na yandi. (Nk. 119:97; 1 Yoa. 5:3) Kana beto kuma ti bikalulu ya mbi, yo ta monisa nde beto ke zolaka ve Nzambi ya bunkete mpi ya santu. Beto ta zola ve ata fioti kusala kima yina ta pusa Yehowa na kusonga beto nde, beno “me vila mono kibeni.”

22. (a) Inki lukanu nge me baka na nima ya kuzaba mambu yina Yehowa tubaka sambu na Yuda ya ntama? (b) Inki beto ta tadila na kapu yina ke landa?

²² Kutadila mutindu Yehowa tadilaka kubeba ya kimpeve mpi ya bikalulu ya Yuda ya ntama me longa beto mambu ya mfunu. Ya kieleka, beto me kumisa ngolo lukanu na beto ya kukangama kaka na Yehowa sambu yandi me fwana kibeni nde beto kangama na yandi. Yo yina, beto fwete tina lusambu ya biteki ya mitindu yonso mpi kulanda kuvanda ti bikalulu ya mbote. Ebuna, nki Yehowa salaka sambu na bansadi na yandi yina kondaka kwikama? Ntangu Yehowa manisaka kutambusa Ezekiele na tempelo, yandi songaka Ezekiele nde: “Mono ta sala mambu na makasi.” (Ezek. 8:17, 18) Beto ke zola kuzaba mambu yina Yehowa salaka Yuda yina kondaka kwikama, sambu yandi ta sambisa nsi-ntoto yai ya mbi kaka mutindu mosi. Na kapu yina ke landa, beto ta tubila mutindu balusambisu ya Yehowa sambu na Yuda lunganaka.