1-3. Inki mutindu bantu ya Babilone vwezaka bansadi ya Yehowa, mpi sambu na nki?

YINDULA nde nge kele Muyuda mosi ya kwikama mpi nge ke zinga na mbanza Babilone. Bantu na beno kele na kimpika banda bamvula 50 to kuluta. Mutindu nge ke salaka na kilumbu ya Kisabatu, nge me kwenda kukutana ti bampangi na nge sambu na kusambila Yehowa. Ntangu nge ke luta na babala-bala yina me fuluka ti bantu, nge ke mona batempelo ya nene mpi tu-batempelo mingi kibeni. Bantu mingi me vukana na bisika yango, bo ke pesa makabu mpi ke yimba bankunga ya ke kumisa banzambi na bo, mu mbandu Marduk.

² Ntama ti bimvuka ya bantu yina, nge me kutana ti kimvuka mosi ya fioti ya bampangi na nge. * Beno me zwa kisika mosi ya pima, ziku na lweka ya kisika yina masa ke lutaka na mbanza, sambu na kusamba, kuyimba bankunga mpi kuyindulula Ndinga ya Nzambi kumosi. Ntangu beno ke samba na kimvuka, beno ke wa makelele ya maswa yina ke nataka banti yina bo me kanga na lweka ya masa. Beno ke wa kiese sambu mwa ngemba kele na kisika yina. Beno ke tula ntima nde ata muntu mosi ve ya bwala yina ta mona beno mpi ta kanga beno nzila ya kusala lukutakanu  mutindu bo ke salaka yo mbala mingi. Sambu na nki bo ke salaka mutindu yina?

³ Babilone me nungaka bitumba mingi mpi bantu ke tubaka nde banzambi na bo ya luvunu bantu vandaka kukumisa mbanza ngolo. Sambu na bantu ya Babilone, kufwa ya Yeruzalemi ke monisa nde nzambi na bo Marduk kele ngolo mingi kuluta Yehowa! Yo yina, bo ke vweza Nzambi mpi bansadi na yandi. Bantangu ya nkaka, bo ke lomba bansadi ya Nzambi ti kuvweza yonso nde: “Beno yimbila beto nkunga mosi ya Sioni”! (Nk. 137:3) Bankunga mingi ke tubilaka mutindu Sioni nungaka bambeni ya Yehowa. Ziku bantu ya Babilone ke zola kaka kuvweza bankunga yango. Kansi, bankunga ya nkaka ke tubila bantu ya Babilone. Mu mbandu, nkunga mosi ke tuba nde: “Bo me kumisa Yeruzalemi mayumbu. . . . Bayina kele na nziunga na beto ke vweza beto mpi ke seka beto.”—Nk. 79:1, 3, 4.

4, 5. Inki kivuvu mbikudulu ya Ezekiele pesaka, mpi nki beto ta tadila na kapu yai? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya kapu.)

⁴ Diaka, Bayuda yina me kolamaka ke sosa kuvweza lukwikilu na beno na Yehowa mpi na baprofete na yandi. Ata bo ke vweza beno, lusambu ya bunkete ke pesa nge mpi dibuta na beno kikesa. Yo kele mbote na kusamba mpi kuyimba kumosi. Kutanga Ndinga ya Nzambi ke pesaka kikesa. (Nk. 94:19; Bar. 15:4) Yindula nde na kilumbu yango, mpangi mosi me nata kima mosi ya mfunu na lukutakanu, disongidila rulo yina kele ti mbikudulu ya Ezekiele. Nge kele na kiese ya kuwidikila lusilu ya Yehowa ya kuvutula bansadi na yandi na bwala na bo. Ntima na nge kele na kiese mingi ntangu bo ke tanga mbikudulu yango na ndinga ya ngolo mpi nge ke tula ntima nde kilumbu kele nge ti dibuta na beno ta vutuka mpi ta pesa maboko na ntangu ya kiese yina Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete!

⁵ Mbikudulu ya Ezekiele ke tubila mingi mutindu Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete. Bika beto tadila mbikudulu yango ya ke pesa kivuvu. Inki mutindu balusilu yai lunganaka sambu na bantu yina vandaka na kimpika? Bambikudulu yango ke tendula nki sambu na bilumbu na beto? Na bambandu ya nkaka, beto ta tubila mutindu bambikudulu yango ta lungana na mbala ya nsuka na bilumbu ke kwisa.

6. Inki mutindu Nzambi kebisaka mbala na mbala bansadi na yandi yina kolamaka?

⁶ Na nzila ya Ezekiele, Yehowa zabisaka bansadi na yandi pwelele mutindu yandi ta pesa bo ndola sambu na kukolama na bo. Yandi tubaka nde: “Bo ta nata bo na insi ya nzenza, na kimpika.” (Ezek. 12:11) Mutindu beto monaka yo na Kapu 6 ya mukanda yai, Ezekiele monisaka nkutu mutindu lusambisu yango ta salama. Kansi lukebisu yai vandaka ve ya ntete. Banda na bilumbu ya Moize, bamvula kiteso ya funda mosi na ntwala, Yehowa kebisaka bansadi na yandi nde kana bo ke landa kukolama, bo ta nata bo  na kimpika. (Kul. 28:36, 37) Baprofete yai, Yezaya mpi Yeremia, pesaka balukebisu ya mutindu mosi.—Yez. 39:5-7; Yer. 20:3-6.

7. Inki mutindu Yehowa pesaka bansadi na yandi ndola?

⁷ Ata mpidina, bantu mingi tulaka ve dikebi na balukebisu yango. Yo yina, Yehowa waka mpasi sambu na kukolama ya bansadi na yandi, lusambu na bo ya biteki, kukonda kwikama na bo, mpi mambu ya mbi yina bo vandaka kusala na nsi ya lutwadisu ya bangungudi ya mbi. Yandi bikaka nde bo niokwama na nzala, yina vandaka diambu ya mpasi mpi ya nsoni, sambu insi na bo vandaka nsi yina “mabele ti bwiki [vandaka] mingi.” (Ezek. 20:6, 7) Na nima, mutindu Yehowa tubaka banda ntama, yandi bikaka nde bansadi na yandi ya ntu-ngolo kukwenda na kimpika. Na 607 N.T.B., Nebukadenezare ntotila ya Babilone nwanisaka na mbala ya nsuka Yeruzalemi mpi fwaka yo ti tempelo na yo. Bo nataka Bayuda mingi yina gulukaka na kimpika na Babilone. Kuna bo vandaka kuvweza mpi kutelamina bo mutindu beto tubilaka yo na luyantiku ya kapu yai.

8, 9. Inki mutindu Nzambi pesaka balukebisu na dibundu ya Bukristu na yina me tala malongi ya luvunu?

⁸ Keti mambu ya mutindu mosi ti kimpika ya Babilone kuminaka mpi dibundu ya Bukristu? Ee! Bonso Bayuda ya ntangu ya ntama, bo kebisaka balongoki ya Yezu na ntwala. Na luyantiku ya kisalu na yandi ya kulonga, Yezu tubaka nde: “Beno keba na bambikudi ya luvunu yina ke kwisaka na beno na bilele ya mameme, kansi na kati bo kele bibulu yina kele na nzala ya ngolo.” (Mat. 7:15) Bamvula mingi na nima, ntumwa Polo pesaka lukebisu ya mutindu mosi na nsadisa ya mpeve santu: “Mono me zaba nde kana mono kwenda, bibulu ya nku ta kota na kati na beno mpi bo ta sadila ve mameme mambu ti mawete, mpi na kati na beno mosi, bantu ta basika mpi ta tuba mambu ya nioka-nioka sambu na kubenda balongoki na kulanda bo.”—Bis. 20:29, 30.

⁹ Bo songaka Bakristu mutindu ya kuzaba mpi ya kutina bantu yai ya kigonsa. Bo songaka bankuluntu na kubasisa bantu yina kolamaka na dibundu. (1 Tim. 1:19; 2 Tim. 2:16-19; 2 Pie. 2:1-3; 2 Yoa. 10) Ata mpidina, mutindu yo vandaka na Izraele mpi na Yuda ya ntama, Bakristu mingi yantikaka malembe-malembe kubuya kutula dikebi na balukebisu yina ya zola. Na nsuka ya mvu-nkama ya ntete, malongi ya luvunu kotaka mingi na dibundu. Yoane, ntumwa ya nsuka yina vandaka kaka na luzingu pene-pene ya nsuka ya mvu-nkama ya ntete T.B., monaka mutindu dibundu vandaka kuniokwama sambu na mambu ya mbi mpi kukolama ya mingi. Yandi mpamba muntu bikalaka yina vandaka kunwanisa mpeve yai ya mbi. (2 Bate. 2:6-8; 1 Yoa. 2:18) Inki salamaka na nima ya lufwa ya Yoane?

10, 11. Inki mutindu kingana ya Yezu ya ble mpi ya matiti ya mbi lunganaka banda na mvu-nkama ya zole T.B. mpi na nima?

¹⁰ Na nima ya lufwa ya Yoane, kingana ya Yezu ya ble mpi ya matiti ya mbi yantikaka kulungana. (Tanga Matayo 13:24-30.) Mutindu Yezu tubilaka yo, Satana kunaka “matiti ya mbi” to Bakristu ya luvunu na dibundu, mpi mambu ya mbi yantikaka kusalama  mingi kibeni na dibundu. Ziku Yehowa waka mpasi kibeni na kumona mutindu dibundu yina Mwana na yandi salaka bebaka sambu na lusambu ya biteki, bankinsi ya mimpani, mpi malongi ya luvunu yina katukaka na bantu ya filozofi yina vandaka kukwikila ve na Nzambi mpi na mabundu ya satana! Inki Yehowa salaka? Kaka mutindu yandi salaka Izraele yina kondaka kwikama, yandi bikaka nde bo nata bansadi na yandi na kimpika. Banda na ntangu mosi buna na mvu-nkama ya zole T.B., yo vandaka mpasi na kuzaba Bakristu yina vandaka bonso ble sambu Bakristu ya luvunu vandaka mingi. Ya kieleka, dibundu ya kieleka ya Bukristu vandaka na kimpika na Babilone ya Nene, kimvuka ya mabundu ya luvunu ya ntoto ya mvimba, mpi kuna Bakristu ya luvunu kudipesaka na malongi na yo ya luvunu. Sambu Bakristu ya luvunu kumaka mingi, mabundu ya Kikristu kangukaka.

¹¹ Na nsungi ya bamvu-nkama yina mabundu ya Kikristu vandaka kuyala, kuvandaka ti ndambu ya Bakristu ya kieleka, disongidila “ble” ya kingana ya Yezu. Bonso Bayuda yina vandaka na kimpika yina Ezekiele 6:9 ke tubila, bo yibukaka Nzambi ya kieleka. Bantu ya nkaka telaminaka na kikesa yonso malongi ya luvunu ya mabundu ya Kikristu. Bantu vwezaka bo mpi niokulaka bo. Keti Yehowa vandaka ti lukanu ya kubika bansadi na yandi kimakulu  na dibundu ya luvunu? Ve! Mutindu yandi salaka Izraele ya ntama, Yehowa monisaka makasi na yandi na kiteso ya me fwana mpi na ntangu yina me fwana. (Yer. 46:28) Diaka, Yehowa bikisaka ve bansadi na yandi kukonda kivuvu. Beto tubila diaka Bayuda yina vandaka na kimpika na Babilone ya ntama mpi beto mona mutindu Yehowa pesaka bo kivuvu nde kimpika na bo ta mana.

12, 13. Sambu na nki nsuka-nsuka makasi ya Yehowa sambu na bansadi na yandi yina vandaka na kimpika na bilumbu ya Ezekiele lembamaka?

¹² Yehowa monisaka pwelele makasi yina yandi wilaka bansadi na yandi, kansi yandi ndimisaka bo mpi nde makasi na yandi ya lunungu ta vanda ve kimakulu. Mu mbandu, beto tadila mambu yai ya yandi tubaka: “Makasi na mono ta kuma na nsuka, mpi nganzi ya mono ke wila bo ta lembama, mpi mono ta wa kiese. Ebuna bo ta zaba nde mono, Yehowa, muntu me tuba sambu mono ke lombaka kibeni nde bo kangama kaka na mono, ntangu mono ta manisa kumonisila bo makasi na mono.” (Ezek. 5:13) Sambu na nki nsuka-nsuka makasi ya Yehowa zolaka kulembama?

¹³ Bo nataka Bayuda ya kwikama mpi Bayuda ya kukonda kwikama na kimpika. Diaka, na nzila ya Ezekiele, Nzambi monisaka nde bansadi na yandi ya nkaka yina vandaka na kimpika ta balula ntima. Bayuda yina balulaka ntima zolaka kutubila mambu ya  nsoni yina bo salaka sambu bo kolamaka na Nzambi na bo, mpi bo zolaka kusamba Yehowa sambu yandi lolula bo mpi kuwila bo mawa. (Ezek. 6:8-10; 12:16) Ezekiele mpi profete Daniele ti banduku na yandi tatu vandaka na kati ya bantu ya kwikama. Ya kieleka, Daniele zingaka mingi kibeni yo yina yandi monaka luyantiku ya kimpika mpi nsuka na yo. Kisambu na yandi ya masonga ya kubalula ntima sambu na masumu ya Izraele kele na kapu 9 ya mukanda ya Daniele. Ntembe kele ve nde mawi na yandi vandaka kumonisa mawi ya bantu mingi yina vandaka na kimpika yina vandaka na mfunu ya ndolula mpi ya balusakumunu ya Yehowa. Balusilu ya ke tubila kukatuka na kimpika mpi mutindu Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete yina Ezekiele tubilaka na nsadisa ya mpeve santu pesaka kiese kibeni!

14. Sambu na nki Yehowa zolaka kuvutula bansadi na yandi na bwala na bo?

¹⁴ Kansi, kuvandaka ti diambu mosi ya mfunu mingi yina zolaka kupusa Yehowa na kukatula bansadi na yandi na kimpika mpi kuvutula bo na bwala na bo. Kimpika na bo ya bamvula mingi zolaka kusuka, ve sambu yo lombaka nde bo katuka na kimpika, kansi sambu ntangu lungaka diaka sambu Yehowa kusantisa zina na yandi na ntwala ya makanda yonso. (Ezek. 36:22) Bantu yina ya Babilone ta zaba kibeni nde banzambi na bo ya luvunu, mu mbandu Marduk, me swaswana kibeni ti Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene! Beto tadila balusilu tanu yina Yehowa pesaka Ezekiele mpeve santu sambu na kuzabisa yo na bampangi na yandi yina vandaka na kimpika. Beto tadila ntete mambu yina konso lusilu zolaka kutendula sambu na bantu yina ya kwikama. Na nima, beto ta mona mutindu balusilu yango lunganaka na mutindu ya nene kibeni.

15. Inki bansoba zolaka kusalama na mambu ya lusambu ya bantu yina katukaka na kimpika?

¹⁵ LUSILU 1. Lusambu ya biteki mpi mambu ya nkaka ya nzanzi yina kele ti kuwakana ti dibundu ya luvunu ta vanda diaka ve. (Tanga Ezekiele 11:18; 12:24.) Mutindu beto tubilaka yo na Kapu 5 ya mukanda yai, mambu ya dibundu ya luvunu, mu mbandu lusambu ya biteki, bebisaka Yeruzalemi ti tempelo na yo. Yo yina,  bantu bebaka mpi kabwanaka ti Yehowa. Na nzila ya Ezekiele, Yehowa tubaka nde bantu yina vandaka na kimpika lendaka kuvingila ntangu yina bo ta vukana diaka na lusambu ya bunkete mpi ya kukonda mvindu. Bantu ta baka balusakumunu yonso ya nkaka yina bambikudulu yai ke tubila kaka kana diambu yai ya mfunu me lungana: kana Nzambi me vutula lusambu ya bunkete.

16. Yehowa salaka nki lusilu na yina me tala bwala ya bansadi na yandi?

¹⁶ LUSILU 2. Kuvutuka na bwala na bo. Yehowa songaka bantu yina vandaka na kimpika nde: “Mono ta pesa beno insi ya Izraele.” (Ezek. 11:17) Lusilu yai vandaka ya kuyituka sambu bantu ya Babilone yina nataka bansadi ya Nzambi na kimpika, pesaka bo ve ata fioti kivuvu ya kuvutuka na bwala na bo yina bo vandaka kuzola mingi. (Yez. 14:4, 17) Diaka, ntangu yonso yina bantu yina vutukaka na insi bikalaka ya kwikama, ntoto na bo vandaka kubuta mpi kubasisa bima mingi, mpi yo vandaka kupesa bo madia mpi kisalu ya mbote. Nsoni mpi mpasi yina nzala nataka vandaka diambu mosi ya ntama.—Tanga Ezekiele 36:30.

17. Inki ta salama na yina me tala bimenga yina bo vandaka kupesa Yehowa?

¹⁷ LUSILU 3. Kupesa diaka makabu na mesa-kimenga ya Yehowa. Mutindu beto monaka yo na Kapu 2 ya mukanda yai, na ntangu ya Nsiku ya Moize, bimenga mpi makabu vandaka bitini ya mfunu ya lusambu ya bunkete. Ntangu yonso yina bantu yina katukaka na kimpika vandaka bulemfu mpi bunkete na kimpeve, Yehowa vandaka kundima makabu na bo. Yo yina, Nzambi lendaka kulolula masumu na bo mpi bo zolaka kuvanda pene-pene na yandi. Yehowa silaka nde: “Nzo ya mvimba ya Izraele, bo yonso, ta sadila mono na insi yina. Kuna mono ta wa kiese sambu na bo, mpi mono ta lomba makabu na beno mpi bambuma ya ntete ya makabu na beno, bima na beno yonso ya santu.” (Ezek. 20:40) Nzambi zolaka kibeni kuvutula lusambu ya bunkete mpi kunatila bansadi na yandi balusakumunu.

18. Inki mutindu Yehowa zolaka kutwadisa bansadi na yandi?

¹⁸ LUSILU 4. Bo ta katula bangungudi ya mbi. Bansadi ya Nzambi salaka bifu yai ya ngolo sambu na bupusi ya mbi ya bantu  yina vandaka kutwadisa bo. Yehowa silaka na kukatula bo. Yandi silaka mambu yai sambu na bangungudi yina ya mbi: “Mono ta kula bo sambu bo disa diaka ve mameme na mono . . . Mono ta gulusa mameme na mono na munoko na bo.” Kansi, Yehowa ndimisaka bansadi na yandi ya kwikama nde: “Mono ta keba mameme na mono.” (Ezek. 34:10, 12) Inki mutindu yandi zolaka kusala yo? Yandi zolaka kusadila bangungudi ya kwikama.

19. Inki Yehowa silaka na yina me tala bumosi?

¹⁹ LUSILU 5. Bumosi na kati ya bansadi ya Yehowa. Yindula mpasi yina bansadi ya kwikama waka ntangu bo monaka kukabwana na kati ya bansadi ya Nzambi na ntwala nde bo kwenda na kimpika. Na bupusi ya baprofete ya luvunu mpi ya bangungudi ya mbi, bantu kolamaka na baprofete ya kwikama yina vandaka kumonisa Yehowa; nkutu bantu kabwanaka mpi bo kumaka kunwana. Yo yina, mosi na kati ya mambu ya kuluta mfunu yina monisaka mutindu Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete vandaka lusilu yai ya Ezekiele: “Mono ta pesa bo ntima yina kele na bumosi, mpi mono ta tula mpeve mosi ya mpa na kati na bo.” (Ezek. 11:19) Ntangu yonso yina Bayuda yina vutukaka, vandaka na bumosi ti Yehowa Nzambi mpi bantu ya nkaka, ata mbeni mosi ve lendaka kubedisa  bo. Dikanda yai lendaka diaka kupesa Yehowa lukumu na kisika ya kupesa yandi makasi mpi nsoni.

20, 21. Inki mutindu balusilu ya Nzambi lunganaka sambu na bampika yina vutukaka?

²⁰ Keti balusilu yai tanu lunganaka sambu na Bayuda yina katukaka na kimpika? Yo ke mbote na kuyibuka mambu yai ya Yozue muntu ya kwikama tubaka: “Ata diambu mosi ve na kati ya balusilu ya mbote yina Yehowa Nzambi na beno pesaka beno kondaka kulungana. Yonso lunganaka sambu na beno. Ata diambu mosi ve na kati na yo kondaka kulungana.” (Yoz. 23:14) Sambu Nzambi lungisaka balusilu na yandi na bilumbu ya Yozue; yandi ta lungisa mpi balusilu na yandi na bilumbu ya bampika yina vutukaka na bwala na bo.

²¹ Bayuda yambulaka lusambu ya biteki mpi mambu ya nkaka ya nzanzi ya dibundu ya luvunu yina vandaka kukabula bo ti Yehowa. Ata yo lendaka kumonana mpasi, bo vutukilaka kuzinga na bwala na bo, kukuna bima mpi kusepela ti luzingu kuna. Kima ya ntete yina bo salaka vandaka kuvutula mesa-kimenga ya Yehowa na Yeruzalemi mpi kupesa makabu yina yandi ke ndimaka na zulu na yo. (Esd. 3:2-6) Yehowa sakumunaka bo na mpila yandi pesaka bo bangungudi ya mbote, mu mbandu nganga-nzambi ya  kwikama mpi nsekudi Esdrasi, guvernere Nehemia mpi Zorobabele, Nganga-Nzambi ya Nene Yozue mpi baprofete ya kikesa Agai, Zekaria mpi Malaki. Ntangu yonso yina bantu vandaka kulemfuka na bantuma mpi na lutwadisu ya Yehowa, bo vandaka na bumosi yina bo vandaka na yo ntete ve banda bamvula mingi.—Yez. 61:1-4; tanga Yeremia 3:15.

22. Inki mutindu beto me zaba nde kulungana ya ntete ya bambikudulu yina ke tubila mutindu Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete vandaka kumonisa diambu mosi ya nene kibeni?

²² Ntembe kele ve nde kulungana ya ntete ya balusilu yina ke tubila mutindu Yehowa zolaka kuvutula lusambu ya bunkete pesaka kibeni kikesa! Kansi, kulungana yina vandaka kaka kumonisa diambu mosi ya nene kibeni. Inki mutindu beto me zaba yo? Ee, Yehowa zolaka kulungisa balusilu yina kaka kana bansadi na yandi bikalaka ya kwikama na yandi mpi kana bo lemfukilaka yandi. Na nima, Bayuda kolamaka diaka. Kansi mutindu Yozue tubaka yo, mambu ya Yehowa ke tubaka ke lunganaka ntangu yonso. Yo yina, balusilu yina zolaka kulungana na mutindu mosi ya nene kibeni. Beto tala mutindu yo lunganaka.

23, 24. Inki ntangu mpi nki mutindu “bantangu yina bo ta vutula bima yonso” yantikaka?

²³ Beto balongoki ya Biblia, beto me zaba nde nsi-ntoto yai ya mbi me kotaka na bilumbu na yo ya nsuka banda na 1914. Diambu yai ke pesaka ve bansadi ya Yehowa mawa. Ya kieleka, Biblia ke monisa nde nsungi mosi ya kiese kibeni, disongidila “bantangu yina bo ta vutula bima yonso,” yantikaka na 1914. (Bis. 3:21) Inki mutindu beto me zaba yo? Inki salamaka na zulu na 1914? Yezu Kristu bakaka kimfumu mpi kumaka Ntotila yina kele Mesia! Mambu yango salamaka nki mutindu? Kuvila ve nde Yehowa silaka ntotila Davidi nde kimfumu na dibuta na yandi ta zinga kimakulu. (1 Bans. 17:11-14) Kimfumu yina sukaka na 607 N.T.B. ntangu bantu ya Babilone fwaka Yeruzalemi mpi tulaka nsuka na luyalu ya bantotila ya dibuta ya Davidi.

²⁴ Yezu, “Mwana ya muntu,” vandaka mwana ya Davidi, yo yina yandi kumaka ti nswa ya me fwana ya kubaka kimfumu ya Davidi. (Mat. 1:1; 16:13-16; Luka 1:32, 33) “Bantangu yina bo ta vutula  bima yonso” yantikaka na 1914 ntangu Yehowa pesaka Yezu kiti ya kimfumu ya zulu! Na ntangu yina, Yehowa kumaka ti dibaku ya kusadila Ntotila yina ya kukuka sambu yandi landa kusala kisalu ya kuvutula lusambu ya bunkete.

25, 26. (a) Inki ntangu nsungi ya nda ya kimpika na Babilone ya Nene sukaka, mpi nki mutindu beto me zaba yo? (Tala mpi lupangu “Sambu na Nki 1919?”) (b) Inki mambu yantikaka kulungana banda na 1919 mpi na nima?

²⁵ Kisalu ya ntete yina Kristu salaka bonso Ntotila vandaka ya kupesa maboko na Tata na yandi na kisalu ya kutala lusambu ya bunkete na ntoto. (Mal. 3:1-5) Mutindu Yezu tubilaka yo na kingana ya ble mpi ya matiti ya mbi, banda ntama yo vandaka mpasi na kuswaswanisa ble ti matiti ya mbi, disongidila Bakristu ya kieleka yina bo me tulaka mafuta ti Bakristu ya luvunu. * Kansi ntangu yai, nsungi ya kukatula bambuma yantikaka na 1914, mpi luswaswanu monanaka pwelele. Bamvula mingi na ntwala ya 1914, balongoki ya kwikama ya Biblia yantikaka kumonisa bifu ya nene ya mabundu ya Kikristu mpi bo yantikaka kukabwana ti mabundu yango. Na ntangu yina, Yehowa vutulaka kibeni lusambu ya bunkete. Yo yina, na luyantiku ya 1919, bamvula fioti na nima ya luyantiku ya “nsungi ya kukatula bima,” bansadi ya Nzambi katukaka kibeni na kimpika ya Babilone ya Nene. (Mat. 13:30) Kimpika sukaka!

²⁶ Bambikudulu ya Ezekiele ya ke tubila mutindu Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete yantikaka kulungana na mutindu ya nene kibeni kuluta mitindu yonso yina bansadi ya Nzambi me monaka na ntangu ya ntama. Ntangu yai, bika beto tadila mutindu balusilu tanu yina beto me tubila dezia lunganaka na mutindu ya nene.

27. Inki mutindu Nzambi kumisaka bansadi na yandi bunkete na yina me tala lusambu ya biteki?

²⁷ LUSILU 1. Lusambu ya biteki mpi mambu ya nkaka ya nzanzi ya dibundu ya luvunu ta vanda diaka ve. Na nsuka ya mvu-nkama ya 19 mpi na luyantiku ya mvu-nkama ya 20, Bakristu ya kwikama vandaka kuvukana mpi yantikaka kuyambula malongi ya dibundu ya luvunu. Bo yambulaka malongi ya dibundu ya luvunu, mu mbandu Butatu, kukwikila nde moyo ya muntu ke fwaka ve, mpi dilongi ya bilungi ya tiya. Bo bakisaka mbote-mbote nde kusadila biteki vandaka lusambu ya biteki. Malembe-malembe, bansadi ya  Nzambi kumaka kutadila kusadila kulunsi bonso lusambu ya biteki.—Ezek. 14:6.

28. Na nki mutindu bansadi ya Yehowa vutukaka na insi na bo?

²⁸ LUSILU 2. Kuvutula bansadi ya Nzambi na insi ya kimpeve. Mutindu bo yambulaka dibundu ya Babilone, Bakristu ya kwikama kumaka na insi na bo ya kimpeve, kisika mosi ya balusakumunu yina bo ta niokwama diaka ve ata fioti na nzala ya kimpeve. (Tanga Ezekiele 34:13, 14.) Mutindu beto ta mona yo na Kapu 19 ya mukanda yai, Yehowa me sakumunaka insi yina ti madia mingi kibeni ya kimpeve.—Ezek. 11:17.

29. Inki mutindu bo tomisaka kisalu ya kulonga na 1919?

²⁹ LUSILU 3. Kupesa diaka makabu na mesa-kimenga ya Yehowa. Na mvu-nkama ya ntete T.B., Bakristu longukaka nde bo fwete pesa ve Nzambi makabu ya bambisi, kansi bo fwete pesa yandi makabu ya valere mingi kibeni, disongidila mambu yina bo vandaka kutuba sambu na kukumisa Yehowa mpi kulonga bantu ya nkaka mambu ya me tala yandi. (Baeb. 13:15) Na nsungi yina ya kimpika,  kuvandaka ve ata ti dibundu mosi yina lendaka kutwadisa bansadi ya Nzambi na kupesa makabu yai. Kansi, na nsuka ya kimpika yina, bansadi ya Nzambi vandaka dezia kupesa bimenga ya lukumu. Bo vandaka kudipesa na kisalu ya kulonga mpi bo vandaka na kiese ya kukumisa Nzambi na balukutakanu na bo. Banda na 1919 mpi na nima, “mpika ya kwikama mpi ya mayele” monisaka kibeni mfunu ya kisalu ya kulonga mpi yidikaka yo mbote-mbote kibeni. (Mat. 24:45-47) Yo yina, ntalu ya bantu yina vandaka kupesa makabu yai sambu na kukumisa zina na yandi ya santu kumaka mingi kibeni!

30. Inki Yezu salaka sambu na kulungisa mpusa ya bansadi na yandi ya kuvanda ti bangungudi ya mbote?

³⁰ LUSILU 4. Bo ta katula bangungudi ya mbi. Kristu katulaka bansadi ya Nzambi na kimpika ya bangungudi ya luvunu ya mabundu ya Kikristu yina ke sosaka mambote na bo mosi. Na dibundu ya Kristu, bo katulaka mikumba ya bangungudi yina vandaka kusala mambu bonso bangungudi yai ya luvunu. (Ezek. 20:38) Yezu, Ngungudi ya Mbote, ke zikisaka kana bo ke keba mameme na yandi mbote. Na 1919, yandi tulaka mpika ya kwikama mpi ya mayele. Kimvuka yina ya fioti ya Bakristu ya kwikama ya bo me tulaka mafuta yantikaka kupesa bansadi ya Nzambi madia ya kimpeve yo yina bansadi ya Nzambi kumaka kudia mbote kibeni. Na nima, bo pesaka bankuluntu formasio ya kukeba “mameme ya Nzambi.” (1 Pie. 5:1, 2) Mambu yina bo ke tendula na nsadisa ya mpeve santu na Ezekiele 34:15, 16, bo ke sadilaka yo mbala mingi sambu na kuyibusa bangungudi yina kele Bakristu bansiku yina Yehowa Nzambi ti Yezu Kristu me tulaka.

31. Inki mutindu Yehowa lungisaka mbikudulu ya kele na Ezekiele 11:19?

³¹ LUSILU 5. Bumosi na kati ya bansadi ya Yehowa. Na nsungi ya bamvula mingi, mabundu ya Kikristu me kabwanaka na bitini mingi, disongidila na mabundu mpi na tumabundu mingi kibeni yina kele ve na bumosi mpi yina ke wakanaka ve. Kansi, Yehowa me salaka kibeni mambu ya kuyituka ti bansadi na yandi. Lusilu yai, “mono ta pesa bo ntima yina kele na bumosi” yina yandi salaka na nzila ya Ezekiele, me lunganaka na mutindu ya kuyituka. (Ezek. 11:19) Na ntoto ya mvimba, Kristu kele ti balongoki mingi yina me katuka na bandinga, na mabundu, mpi na bisika mingi ya kuswaswana. Ata mpidina, bo yonso ke longukaka bakieleka ya mutindu mosi mpi ke salaka kibeni na kuwakana kisalu ya mutindu mosi. Na mpimpa ya nsuka ya luzingu na yandi na ntoto, Yezu sambaka na masonga yonso sambu balongoki na yandi kuvanda na bumosi. (Tanga Yoane 17:11, 20-23.) Bubu yai, Yehowa ke lungisa kisambu yai na mutindu ya nene kibeni.

32. Inki mutindu nge ke kudiwaka sambu na kulungana ya bambikudulu ya ke tubila mutindu Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete? (Tala mpi lupangu “Bambikudulu ya Me Tala Kimpika mpi Kuvutulama.”)

³² Keti nge ke sepela ve kuzinga na ntangu yai ya kiese yina Nzambi me vutula lusambu ya bunkete? Beto ke mona kulungana ya bambikudulu ya Ezekiele na mambu yonso ya lusambu na beto bubu yai. Beto ke ndima nde ntangu yai Yehowa ke sepela ti bansadi na yandi kaka mutindu yandi tubaka na nzila ya Ezekiele nde: “Mono ta wa kiese sambu na beno.” (Ezek. 20:41) Keti nge  ke bakisa dibaku yina nge kele na yo ya kuvanda na kati ya bantu ya kele na bumosi, ya ke diaka mbote mpi yina ke kumisaka Yehowa na ntoto ya mvimba, disongidila bantu yina me katukaka na kimpika ya kimpeve na nima ya bamvula mingi? Ata mpidina, bambikudulu ya nkaka ya Ezekiele yina ke tubila mutindu Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete ta lungana na mutindu ya nene kibeni.

33-35. (a) Mbikudulu yina kele na Ezekiele 36:35 vandaka kutendula nki sambu na Bayuda yina vandaka na kimpika? (b) Mbikudulu yango ke tendula nki sambu na bansadi ya Yehowa bubu yai? (Tala mpi lupangu “Bantangu Yina Bo Ta Vutula Bima Yonso.”)

³³ Mutindu beto monaka yo, “bantangu yina bo ta vutula bima yonso” yantikaka na ntangu yina Nzambi vutulaka kimfumu ya dibuta ya Davidi ntangu Yezu bakaka kimfumu na 1914. (Ezek. 37:24) Na nima, Yehowa pesaka Kristu kiyeka ya kuvutula lusambu ya bunkete na kati ya bansadi na yandi na nima ya bamvula mingi ya kimpika ya kimpeve. Ata mpidina, keti kisalu ya Kristu ya kuvutula lusambu ya bunkete sukaka pana? Ata fioti ve! Kisalu yai ta landa kusalama na mutindu ya kuyituka na bilumbu ke kwisa mpi bambikudulu ya Ezekiele ke pesa beto bantendula ya mbote kibeni.

³⁴ Mu mbandu, beto tadila mambu yai ya Biblia ke tuba: “Bantu ta tuba nde: ‘Insi yina me bikalaka mpamba me kuma bonso kilanga ya Edeni.’” (Ezek. 36:35) Lusilu yai vandaka kutendula nki sambu na Ezekiele ti bampangi na yandi yina vandaka na kimpika? Bo zabaka kibeni nde yo ta lungana na mutindu ya kifwani, disongidila nde insi yina bo ta vutuka ta kuma ve bonso kilanga ya kisina ya Edeni, to Paladisu, yina Yehowa yandi mosi salaka! (Kuy. 2:8) Kansi, bo bakisaka nde Yehowa vandaka kundimisa bo nde insi yina bo ta vutuka ta vanda kitoko mpi ta basisa bima mingi.

³⁵ Lusilu yango ke tendula nki sambu na beto bubu yai? Beto ke zabaka nde yo ke lungana ve na mutindu ya masonga bubu yai, na nsi-ntoto yai ya mbi yina Satana Diabulu ke yala. Kansi, beto ke bakisa nde mambu yai ke lungana na mutindu ya kimpeve bubu yai. Beto bansadi ya Yehowa, beto ke zingaka na insi mosi ya kimpeve, kisika mosi yina beto ke salaka mbote mpi ke kumisaka kisalu na yandi ya santu kima ya kuluta mfunu na luzingu na beto. Insi yai ya kimpeve ke na kukuma malembe-malembe kibeni bonso paladisu. Ebuna sambu na bilumbu yina ke kwisa?

36, 37. Inki balusilu ta lungana na Paladisu na bilumbu ke kwisa?

³⁶ Na nima ya bitumba ya nene ya Armagedoni, kisalu ya Yezu ya kuvutula bima yonso ta tadila mpi ntoto yai ya beto ke zinga. Na nsungi ya Luyalu na yandi ya Bamvula Funda, yandi ta sadisa bantu na kukumisa ntoto ya mvimba kilanga ya Edeni, disongidila paladisu, kaka mutindu Yehowa ke zolaka ntangu yonso nde yo vanda! (Luka 23:43) Na nima, bantu yonso ta sala na kuwakana ti bantu ya nkaka mpi ti ntoto yina bo ta zinga. Kigonsa to kima ya ke pesa boma ta vanda diaka ve bisika yonso. Yindula ntangu yina lusilu yai ta lungana: “Mono ta sala ti bo kuwakana mosi ya  ngemba, mpi mono ta katula bambisi ya mfinda ya makasi na insi yina, na mpila nde bo zinga na lutaninu na ntoto-makanga mpi bo lala na bamfinda.”—Ezek. 34:25.

³⁷ Yindula fioti! Nge ta kwenda na konso kisika ya ntama na ntoto kukonda boma. Ata mbisi mosi ve ta nwanisa nge. Ata kigonsa mosi ve ta bebisa ngemba na nge. Nge ta tambula kukonda mpasi na kati ya mfinda ya nene, nge ta sepela ti kitoko na yo ya mingi, nkutu nge ta lala kuna na lutaninu kibeni, nge ta pema mpi ta telama mbote sambu ata kima mosi ve ta sala nge mbi!

38. Inki mutindu nge ke kudiwaka na yina me tala kumona mutindu lusilu yina kele na Ezekiele 28:26 ta lungana?

³⁸ Beto ta mona mpi kulungana ya lusilu yai: “Bo ta zinga na kati [ya insi yina] na lutaninu, bo ta tunga banzo mpi ta kuna bilanga ya vinu, ebuna bo ta zinga na lutaninu ntangu mono ta pesa ndola na bantu yonso yina kele na nziunga na bo, bayina ke sekaka bo; ebuna bo ta zaba nde mono kele Yehowa Nzambi na bo.” (Ezek. 28:26) Ntangu bambeni ya Yehowa yonso ta vanda diaka ve, beto ta vanda na ngemba mpi na lutaninu na ntoto ya mvimba. Ntangu beto ke keba ntoto, beto ta kudikebaka mpi ta kebaka bantu yina beto ke zolaka, beto ta tungaka banzo ya kitoko yina beto ta zingaka mpi ta salaka bilanga ya vinu.

39. Sambu na nki nge ke ndima nde bambikudulu ya Ezekiele yina ke tubila Paladisu ta lungana?

³⁹ Keti balusilu yai kele kaka bandosi sambu na nge? Kuvila ve mambu yina nge me mona dezia na nsungi yai ya bo ke “vutula bima yonso.” Ata Satana ke nwanisa beto na makasi ya ngolo, bo me pesaka Yezu kiyeka ya kuvutula lusambu ya bunkete na nsungi ya kuluta mbi ya nsi-ntoto yai. Mambu yai ke monisa kibeni nde balusilu yonso ya Nzambi yina yandi tubaka na nzila ya Ezekiele ta lungana!