1, 2. Sambu na nki yo kele mfunu nde nge vanda ti muntu to kima yina ke twadisa nge ntangu nge kele na kisika yina nge me zaba ve? Yehowa me pesaka beto nki sambu na kutwadisa beto?

YINDULA nde nge ke tambula na ntoto ya zelo na zelo. Mupepe ya ngolo ke nangula-nangula zelo na bandambu yonso mpi nseke ke landa na kusoba-soba. Nge lenda vila kukonda mpasi. Inki mutindu nge ta zaba nzila yina nge fwete kwenda? Nge ta vanda na mfunu ya muntu to kima mosi sambu na kutwadisa nge. Yo lenda vanda busole, ntangu mpi bambwetete, karti, apareyi yina bo ke bingaka  GPS (système de repérage universel), to nkutu muntu yina me zaba ntoto yina mbote-mbote. Kuvanda ti muntu to kima yina ke twadisa nge kele mfunu, sambu yo lenda gulusa luzingu na nge.

² Beto yonso ke kutanaka ti bampasi mingi na luzingu, mpi bantangu ya nkaka beto lenda vila nzila kukonda mpasi. Kansi sambu na kutwadisa beto, Yehowa me pesaka konso muntu kansansa. (Yakobo 1:17) Beto tadila kansansa kele nki mpi nki mutindu yo ke salaka. Na nima, beto ta longuka mutindu beto lenda longa kansansa na beto, sambu na nki beto fwete zitisa kansansa ya bantu ya nkaka, mpi mutindu kansansa ya bunkete lenda kumisa luzingu na beto mbote.

3. Kansansa kele inki?

³ Kansansa kele dikabu ya mbote yina Yehowa me pesaka beto. Yo kele kima yina ke vandaka na kati na beto yina ke sadisaka beto na kuzaba mambu ya mbote mpi ya mbi. Ngogo ya Kigreki yina bo ke sadilaka na Biblia sambu na “kansansa” ke tendula “kudizaba.” Kana kansansa na beto ke sala mbote, yo ke sadisaka beto na kuditala mutindu beto kele kibeni. Yo lenda sadisa beto na kutadila mawi mpi bangindu na beto na masonga yonso. Yo lenda pusa beto na kusala mambu ya mbote mpi na kutina mambu ya mbi. Yo lenda sala nde beto wa kiese ntangu beto me baka lukanu ya mbote to beto kudiyangisa ntangu beto me baka lukanu mosi ya mbi.—Tala Noti 5.

4, 5. (a) Inki salamaka ntangu Adami ti Eva buyaka kuwidikila kansansa na bo? (b) Tanga mwa bambandu ya Biblia ya ke monisa mutindu kansansa ke salaka.

⁴ Konso muntu lenda pona kana yandi ta widikila kansansa na yandi to ve. Adami ti Eva buyaka kuwidikila  kansansa na bo, yo yina bo salaka disumu. Na nima, bo kumaka kudiyangisa, kansi bo kolamaka dezia na Nzambi. (Kuyantika 3:7, 8) Ata bo vandaka ti kansansa ya kukuka mpi bo zabaka nde kukolama na Nzambi vandaka kima mosi ya mbi, bo buyaka kuwidikila kansansa na bo.

⁵ Ata mpidina, bantu mingi ya kukonda kukuka me widikilaka kansansa na bo. Yobi vandaka mbandu ya mbote. Sambu yandi bakaka balukanu ya mbote, yandi tubaka nde: “Ntima na mono ta bedisa mono ve ntangu yonso ya mono kele na luzingu.” (Yobi 27:6) Ntangu Yobi tubilaka “ntima” na yandi, yandi vandaka kutubila kansansa, kima yina vandaka kusadisa yandi na kuzaba mambu ya mbote mpi ya mbi. Bantangu ya nkaka Davidi buyaka kuwidikila kansansa na yandi mpi yandi kolamaka na Yehowa. Na nima, yandi kumaka kudiyangisa mingi yo yina yo vandaka bonso nde ntima na yandi vandaka “kubula” yandi. (1 Samuele 24:5) Kansansa ya Davidi vandaka kusonga yandi nde mambu yina yandi salaka vandaka mbi. Kuwidikila kansansa na yandi zolaka kusadisa yandi na kusala diaka ve kifu yina.

6. Sambu na nki beto lenda tuba nde kansansa kele dikabu yina Nzambi me pesaka beto?

⁶ Ata bantu yina me zaba ve Yehowa ke zabaka ntangu yonso nde kele ti mambu ya mbote mpi ya mbi. Biblia ke tuba nde: “Mabanza na bo mosi ke fundaka bo to nkutu ke nungisaka bo.” (Baroma 2:14, 15) Mu mbandu, bantu mingi ke zabaka nde kufwa muntu to kuyiba kele mbi. Ata bo ke bakisaka yo ve, bo ke widikilaka kansansa na bo, kima yina Yehowa me tulaka na kati na bo yina ke sadisaka bo na kuzaba mambu ya mbote mpi ya mbi. Diaka, bo ke zitisaka minsiku ya Nzambi, to bakieleka ya mfunu yina Yehowa me pesaka sambu na kusadisa beto na kubaka balukanu ya mbote na luzingu.

7. Sambu na nki bantangu ya nkaka kansansa lenda beba?

 ⁷ Kansi bantangu ya nkaka kansansa na beto lenda beba. Mu mbandu, mabanza mpi mawi na beto ya kukonda kukuka lenda bebisa yo, ebuna yo lenda pusa beto na kubaka balukanu ya mbi. Kansansa ke kumaka ve mbote yo mosi. (Kuyantika 39:1, 2, 7-12) Beto fwete longa yo. Yehowa ke pesaka beto mpeve santu mpi minsiku ya Biblia sambu na kusadisa beto. (Baroma 9:1) Beto tadila mutindu beto lenda longa kansansa na beto.

8. (a) Inki mutindu mawi na beto lenda bebisa kansansa na beto? (b) Inki beto fwete kudiyula na ntwala ya kubaka lukanu?

⁸ Bantu ya nkaka ke yindulaka nde, kuwidikila kansansa na bo ke tendula kaka kulanda mawi na bo. Bo ke yindulaka nde bo lenda sala konso kima yina bo me zola. Kansi mawi na beto kele ya kukonda kukuka, mpi yo lenda kusa beto. Mawi na beto lenda kuma ngolo kibeni mpi kubebisa kansansa na beto. Biblia ke tuba nde: “Ntima kele luvunu kuluta konso kima ya nkaka mpi yo kele mbi kibeni. Nani lenda zaba yo?” (Yeremia 17:9) Yo yina, beto lenda kuma kumona nde kima mosi kele mbote ata yo kele mbi. Mu mbandu, na ntwala nde Polo kukuma Mukristu, yandi niokulaka ngolo bansadi ya Nzambi mpi yandi vandaka kumona nde mambu yina yandi vandaka kusala vandaka mbote. Yandi vandaka kumona nde kansansa na yandi vandaka mbote. Kansi na nima yandi tubaka nde: “Yehowa muntu ke sambisaka mono.” (1 Bakorinto 4:4; Bisalu 23:1; 2 Timoteo 1:3) Ntangu Polo zabaka mutindu Yehowa vandaka kutadila mambu yina yandi vandaka kusala, yandi bakisaka nde yandi fwete soba. Yo kele pwelele nde, na ntwala ya kusala kima, beto fwete kudiyula nde, ‘Inki Yehowa ke zola nde mono sala?’

9. Kuwa Nzambi boma ke tendula inki?

 ⁹ Kana nge ke zola muntu mosi, nge ta zola ve kupesa yandi mpasi. Sambu beto ke zolaka Yehowa, beto ke zolaka ve kusala ata kima mosi yina ta pesa yandi mpasi. Beto fwete vanda ti boma ya ngolo ya kusala mambu yina ke pesaka ve Yehowa kiese. Beto ke mona diambu yai na mbandu ya Nehemia. Yandi buyaka kusadila kiyeka na yandi ya guvernere sambu na kukuma mvwama. Sambu na nki? Yandi tubaka nde yandi salaka yo ve “sambu na boma ya Nzambi.” (Nehemia 5:15) Nehemia buyaka kusala konso kima yina zolaka kupesa Yehowa mpasi. Bonso Nehemia, beto fwete vanda na boma ya kupesa Yehowa mpasi, yo yina beto fwete sala ve mambu ya mbi. Kutanga Biblia ke sadisaka beto na kuzaba mambu yina ke pesaka Yehowa kiese.—Tala Noti 6.

10, 11. Inki minsiku ya Biblia lenda sadisa beto na kubaka balukanu ya mbote na yina me tala malafu?

¹⁰ Mu mbandu, Mukristu lenda pona kana yandi ta nwa malafu to ve. Inki minsiku ta sadisa yandi na kubaka lukanu ya mbote? Yai kele mwa minsiku yango: Biblia ke buyisaka ve kunwa malafu. Ya kieleka, yo ke songa beto nde malafu kele dikabu ya Nzambi. (Nkunga 104:14, 15) Ata mpidina, Yezu songaka balongoki na yandi na ‘kulutisa ve ndilu na kunwa.’ (Luka 21:34) Diaka, Polo songaka Bakristu na “kusala ve bankinsi yina bantu ke salaka mambu ya kisaka-saka mpi na kulawuka malafu ve.” (Baroma 13:13) Yandi tubaka nde bantu yina ke lawukaka malafu “ta baka ve Kimfumu ya Nzambi.”—1 Bakorinto 6:9, 10.

¹¹ Mukristu lenda kudiyula nde: ‘Inki mutindu mono ke tadilaka malafu? Keti mono ke sadilaka yo sambu na kulutisa ntangu? Keti mono ke nwaka malafu sambu na kuwa mbote? Keti mono lenda zaba kiteso ya malafu yina  mono ke nwaka mpi mbala ikwa mono ke nwaka? * Keti mono lenda lutisa ntangu ya mbote ti banduku ata malafu kele ve?’ Beto lenda lomba Yehowa na kusadisa beto na kubaka balukanu ya mbote. (Tanga Nkunga 139:23, 24.) Kana beto ke sala mutindu yai, pana beto ke longa kansansa na beto na kulanda minsiku ya Biblia. Kansi mutindu beto ta mona yo, yo ke lombaka kusala mambu mingi ya nkaka.

12, 13. Sambu na nki kansansa na beto lenda swaswana ti ya bantu ya nkaka? Inki nge ta sala kana mambu yai me salama?

¹² Beto yonso ke vandaka ve ti kansansa ya kiteso mosi. Kansansa na nge lenda pesa nge nzila ya kusala kima mosi yina muntu ya nkaka ke salaka ve. Mu mbandu, nge lenda pona kunwa malafu, kansi muntu ya nkaka ke mona nde yandi fwete nwa ve. Sambu na nki bantu zole ke yindula ve mutindu mosi na diambu yai?

¹³ Mbala mingi, kisika yina muntu yelaka, mutindu dibuta na bo vandaka kutadila diambu mosi buna, mambu yina yandi me kutanaka ti yo na luzingu, mpi mambu ya nkaka ke vandaka ti bupusi na mutindu yandi ke tadilaka diambu yango. Na yina me tala kunwa malafu, ziku muntu yina vandaka kunwa malafu mingi na ntangu ya ntama lenda buya kunwa malafu ata fioti. (1 Bantotila 8:38, 39) Yo yina, kana nge pesa muntu malafu mpi yandi buya kunwa yo, inki nge ta sala? Keti nge ta kudiyangisa? Keti nge ta zola kupusa yandi na ngolo na kunwa? Keti ta zola kuzaba sambu na nki yandi me buya?  Nge ta sala ve mutindu yina sambu nge ke zitisa kansansa na yandi.

14, 15. Inki diambu salamaka na bilumbu ya Polo? Inki ndongisila ya mbote Polo pesaka?

¹⁴ Na bilumbu ya ntumwa Polo, diambu mosi basikaka yina monisaka mutindu kansansa ya bantu lenda swaswana. Misuni ya nkaka ya bambisi yina bo vandaka kuteka na bazandu, bo vandaka kusadila yo ntete na lusambu ya luvunu mpi bo pesaka yo na biteki. (1 Bakorinto 10:25) Polo monaka nde yo vandaka mbi ve na kusumba mpi kudia misuni yina. Sambu na yandi, bima yonso ke katukaka na Yehowa. Kansi bampangi ya nkaka yina vandaka kusambila ntete biteki tadilaka diambu yina na mutindu ya nkaka. Bo monaka nde yo vandaka mbi na kudia misuni yina. Keti Polo tubaka nde: ‘Yo ke yangisa ve kansansa na mono. Mono kele ti nswa ya kudia konso kima yina mono me zola’?

¹⁵ Polo yindulaka ve mutindu yina. Mawi ya bampangi na yandi vandaka mfunu sambu na yandi, yo yina yandi yambulaka mambu ya nkaka yina vandaka banswa na yandi. Polo tubaka nde beto fwete “kudisepedisa ve beto mosi.” Yandi yikaka nde: “Ata Kristu kudisepedisaka ve.” (Baroma 15:1, 3) Bonso Yezu, Polo vandaka kuditula mingi na kisika ya bantu ya nkaka.—Tanga 1 Bakorinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Sambu na nki beto fwete sambisa ve mpangi na beto na mambu yina kansansa na yandi me pesa yandi nzila ya kusala?

¹⁶ Ebuna kana kansansa ya muntu ya nkaka ke pesa yandi nzila ya kusala diambu mosi yina beto ke mona nde yo kele mbi? Beto fwete tuba ve mambu ya mbi sambu na yandi mpi beto fwete tuba ve nde yandi me sala mbi mpi nde beto bantu ke yindula mbote. (Tanga Baroma 14:10.) Yehowa me pesaka beto kansansa sambu yo sambisa beto mosi kansi ve sambu na kusambisa bantu  ya nkaka. (Matayo 7:1) Beto fwete zola ve ata fioti nde mambu yina beto ke pona kukabula bantu na dibundu. Kansi, beto fwete sosa mambu ya beto fwete sala sambu zola mpi bumosi kuvanda na dibundu.—Baroma 14:19.

17. Inki me kuminaka kansansa ya bantu ya nkaka?

¹⁷ Ntumwa Piere sonikaka nde: “Beno vanda ti kansansa ya mbote.” (1 Piere 3:16) Diambu ya mawa kele nde, kana bantu ke landa kubuya kuzitisa minsiku ya Yehowa, nsuka-nsuka kansansa na bo ta kebisaka bo diaka ve ata fioti. Polo tubaka nde kansansa ya mutindu yai  “kele bonso nde bo me zikisaka yo ti kibende ya tiya.” (1 Timoteo 4:2) Keti nge me zikaka dezia ngolo? Ntangu mambu yai ke salamaka, mpusu ke zikaka nkutu yo ke salaka nde nge wa diaka ve ata kima kisika yina. Kana muntu ke landa kusala mambu ya mbi, kansansa na yandi lenda ‘zika’ mpi nsuka-nsuka yo ke salaka diaka ve.

18, 19. (a) Mawi ya kudiyangisa to ya kuwa nsoni ke longa beto inki? (b) Inki beto lenda sala kana beto ke kudiyangisa sambu na masumu yina beto me balulaka dezia ntima?

¹⁸ Kana beto ke kudiyangisa, ziku kansansa na beto ke songa beto nde beto me sala diambu mosi ya mbi. Yo lenda sadisa beto na kuzaba diambu yina beto salaka mpi kuyambula kusala yo. Beto fwete baka dilongi na bifu na beto sambu beto vutukila yo ve. Mu mbandu, ata ntotila Davidi salaka disumu, kansansa na yandi pusaka yandi na kubalula ntima. Yandi mengaka mambu yina yandi  salaka mpi yandi bakaka lukanu ya kulemfukila Yehowa na bilumbu ke kwisa. Sambu na mambu yina yandi kutanaka ti yo, Davidi lendaka kutuba nde Yehowa “kele mbote mpi ya kuyilama na kulolula.”—Nkunga 51:1-19; 86:5; tala Noti 7.

¹⁹ Ata mpidina, muntu lenda landa kudiyangisa sambu na disumu yina yandi me salaka ata yandi me balulaka dezia ntima banda ntama. Mawi ya kudiyangisa lenda pesa muntu mpasi mpi yo lenda sala nde yandi kudimona kukonda mfunu. Kana bantangu ya nkaka nge ke yindulaka mutindu yina, yibuka nde nge lenda soba ve mambu yina salamaka na ntangu ya ntama. Ata na ntangu yina nge bakisaka mbote to ve mambu yina vandaka ya mbote to ya mbi, Yehowa lolulaka nge na ntima ya mvimba, mpi yandi vwansaka masumu yina. Nge kele bunkete na ntwala ya Yehowa mpi zaba nde ntangu yai nge ke  sala mambu ya mbote. Ntima na nge lenda landa kuyangisa nge, kansi Biblia ke tuba nde: “Nzambi kele nene kuluta bantima na beto.” (Tanga 1 Yoane 3:19, 20.) Yo ke tendula nde zola na yandi mpi mutindu yandi lolulaka beto kele ngolo kuluta mawi ya kudiyangisa to ya kuwa nsoni yina beto lenda vanda ti yo. Nge lenda ndima nde Yehowa me lolulaka nge. Kana muntu me ndima mutindu Yehowa lolulaka yandi, kansansa na yandi ta vanda na ngemba mpi yandi lenda sadila Nzambi ti kiese.—1 Bakorinto 6:11; Baebreo 10:22.

20, 21. (a) Sambu na nki bo me sala mukanda yai? (b) Inki kimpwanza Yehowa me pesaka beto? Inki mutindu beto fwete sadila yo?

²⁰ Bo me sala mukanda yai sambu na kusadisa nge na kulonga kansansa na nge sambu yo kebisa nge mpi yo tanina nge na bilumbu yai ya nsuka ya kele mpasi. Yo ta sadisa nge mpi na kusadila minsiku ya Biblia na mambu ya mutindu na mutindu yina nge ke kutana ti yo na luzingu. Ya kieleka, mukanda yai ta pesa beto ve bansiku ya ke tubila mambu yina beto lenda sala na konso diambu ya beto ta kutana ti yo. Beto ke zitisaka “nsiku ya Kristu,” yina me simbama na minsiku ya Nzambi. (Bagalatia 6:2) Kana kele ve ti nsiku ya pwelele yina ke tubila diambu mosi, beto fwete sadila ve diambu yango bonso kikuma ya kusala mambu ya mbi. (2 Bakorinto 4:1, 2; Baebreo 4:13; 1 Piere 2:16) Kansi, beto fwete sadila kimpwanza na beto sambu na kumonisa zola na beto sambu na Yehowa.

²¹ Kana beto ke yindulula minsiku ya Biblia mpi ke sadila yo, beto ta longuka kusadila ‘mayele na beto ya kuswaswanisa mambu’ mpi beto ta kuma kuyindula mutindu Yehowa ke yindulaka. (Baebreo 5:14) Yo ta sala nde beto vanda ti kansansa yina beto me longa mpi yina ta twadisa beto na luzingu mpi ta sadisa beto na kubikala na zola ya Nzambi.