1, 2. Sambu na nki beto fwete pona na mayele yonso bansaka ya kulutisa ntangu?

YINDULA nde nge ke zola kudia dimbuma kansi nge me bakisa nde kitini mosi kele ya kupola. Inki nge ta sala? Keti nge ta dia kaka mpidina? Keti nge ta losa yo yonso? To keti nge ta zenga kitini ya kupola mpi ta dia kitini yina kele ya mbote?

² Na mambu ya nkaka, bansaka ya kulutisa ntangu me fwanana ti dimbuma yina. Bansaka ya nkaka lenda monana mbote, kansi mambu mingi ya kele na kati na yo ke  vandaka ya kubeba sambu yo kele ya mansoni, ya mubulu, to ya bademo. Yo yina ntangu nge ke ponaka bansaka ya kulutisa ntangu, keti nge ke tubaka nde: “Yo me tala mono mosi. Mono lenda pona konso nsaka yina mono ke zola”? To keti nge tubaka nde: “Bansaka yonso kele mbi”? To keti nge ke ponaka na mayele yonso bansaka ya mbote mpi ke buyaka bansaka ya mbi?

3. Inki beto fwete vila ve ntangu beto ke pona bansaka ya kulutisa ntangu?

³ Beto yonso ke vandaka ti mfunu ya kubaka mupepe mpi ya kusala bansaka ya kulutisa ntangu, mpi beto ke zolaka kupona yo mbote. Yo yina, beto fwete kudiyula nki bupusi bansaka na beto lenda vanda ti yo na lusambu yina beto ke pesaka Yehowa.

4. Tanga munsiku mosi ya Biblia yina lenda sadisa beto na kupona bansaka.

⁴ Ntangu beto ke kudipesaka na Yehowa, beto ke silaka yandi nde beto ta sadilaka yandi luzingu na beto ya mvimba. (Tanga Longi 5:4.) Beto ke silaka nde beto ta “sala mambu yonso sambu na nkembo ya Nzambi.” (1 Bakorinto 10:31) Yo ke tendula nde beto ke vandaka bantu ya me kudipesaka na Nzambi ata ntangu beto ke bakaka mupepe to ke salaka bansaka ya kulutisa ntangu, kansi ve kaka ntangu beto ke vandaka na balukutakanu to na kisalu ya kusamuna.

5. Lusambu ya nki mutindu beto fwete pesa Yehowa?

⁵ Mambu yonso ya beto ke salaka na luzingu ke vandaka na kuwakana ti lusambu yina beto ke pesaka Yehowa. Polo tendulaka yo ntangu yandi tubaka nde: ‘Beno pesa nitu na beno bonso kimenga ya moyo, ya santu, mpi ya Nzambi ke ndimaka.’ (Baroma 12:1) Yezu tubaka nde:  “Nge fwete zola Yehowa Nzambi na nge na ntima na nge ya mvimba, na moyo na nge ya mvimba, na mabanza na nge yonso, mpi na ngolo na nge yonso.” (Marko 12:30) Beto ke zolaka ntangu yonso kupesa Yehowa bima ya kuluta mbote. Na Izraele ya ntama, ntangu bantu vandaka kutambika mbisi na Yehowa, Yehowa vandaka kulomba bo na kutambika mbisi ya mbote. Kana mbisi yina kele ti kifu, Nzambi vandaka ve kundima yo. (Levi 22:18-20) Mutindu mosi, Yehowa lenda buya kundima lusambu na beto. Inki mutindu?

6, 7. Inki mutindu bansaka lenda vanda ti bupusi na lusambu yina beto ke pesaka Yehowa?

⁶ Yehowa ke songaka beto nde: “Beno fwete vanda santu, sambu mono kele santu.” (1 Piere 1:14-16; 2 Piere 3:11) Yehowa ta ndima lusambu na beto kaka kana yo kele ya santu, to ya bunkete. (Kulonga 15:21) Lusambu na beto lenda vanda ve bunkete kana beto ke sala mambu yina Yehowa ke mengaka, mu mbandu mambu ya mansoni, ya mubulu, to yina kele na kuwakana ti bademo. (Baroma 6:12-14; 8:13) Kansi, yo ta sepedisa mpi ve Yehowa kana beto ke sala bansaka yina kele ti bima yai. Bima yai lenda bebisa lusambu na beto, yo lenda sala nde Yehowa kubuya lusambu na beto, mpi yo lenda bebisa kibeni kinduku na beto ti yandi.

⁷ Yo yina, inki mutindu beto lenda pona bansaka na mayele yonso? Inki minsiku ta sadisa beto na kuzaba bansaka yina kele mbote mpi yina kele mbi?

8, 9. Bansaka ya nki mutindu beto fwete buya? Sambu na nki?

⁸ Bubu yai, bansaka ya kulutisa ntangu kele mitindu mingi. Ya nkaka kele mbote sambu na Bakristu, kansi mingi na kati na yo kele mbi. Beto tadila ntete bansaka ya nki mutindu beto fwete buya.

 ⁹ Mambu mingi ya kele na bafilme, na Internet, na televizio, na bansaka ya video, mpi na bankunga kele ya mansoni, ya mubulu, to ya bademo. Mbala mingi bo ke monisaka bima ya mbi bonso nde yo kele bima ya mbote mpi nkutu bima ya ke sekisaka. Ata mpidina, Bakristu ke buyaka bansaka yina ke zitisaka ve minsiku ya bunkete ya Yehowa. (Bisalu 15:28, 29; 1 Bakorinto 6:9, 10) Ntangu beto ke buyaka bansaka yai, beto ke monisaka Yehowa nde beto ke mengaka mambu ya mbi.—Nkunga 34:14; Baroma 12:9.

10. Inki lenda salama kana beto ke pona bansaka ya mbi?

¹⁰ Kansi bantu ya nkaka ke monaka nde bansaka ya mubulu, ya mansoni, to ya bademo kele mbi ve. Bo ke tubaka nde: ‘Mbi kele na wapi? Mono ta sala ve ata fioti mambu yai.’ Kana beto ke yindula mutindu yai, beto ke kudikusa. Biblia ke tuba nde: “Ntima kele luvunu kuluta konso kima ya nkaka mpi yo kele mbi kibeni.” (Yeremia 17:9) Kana beto ke sala bansaka yina Yehowa ke buyaka, inki mutindu beto lenda tuba nde beto ke mengaka mambu yai? Kana beto ke sala yo mingi, beto ta kuma kumona yo mbi ve. Nsuka-nsuka, kansansa na beto ta lemba mpi yo ta yambula kukebisa beto ntangu beto ke zola kubaka lukanu ya mbi.—Nkunga 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2.

11. Inki mutindu Bagalatia 6:7 lenda sadisa beto na kupona bansaka?

¹¹ Ndinga ya Nzambi ke songa beto nde: “Konso kima yina muntu ke kuna, yandi ta katula yo mpi.” (Bagalatia 6:7) Yo kele kieleka nde kana beto ke sala bansaka yina kele ti mambu ya mbi, nsuka-nsuka beto lenda kuma kusala mambu yina. Mu mbandu, bansaka ya mansoni me bebisaka bantu ya nkaka yo yina bo me salaka mansoni.  Kansi Yehowa ke pesaka beto lusadisu yina beto kele ti yo mfunu sambu na kupona bansaka na beto na mayele yonso.

12. Inki ta sadisa beto na kubaka balukanu ya mbote na yina me tala bansaka?

¹² Yo kele pwelele nde bansaka ya nkaka kele mbi na meso ya Yehowa, mpi beto me zaba nde beto fwete buya yo. Kansi, nki nge ke yindula kana yo kele ve pwelele? Yehowa ke pesaka beto ve bansiku yonso sambu na mambu yina beto lenda to yina beto lenda ve kutala, kuwidikila, to kutanga. Kansi, yandi ke zolaka nde beto sadila kansansa na beto yina beto me longaka na Biblia. (Tanga Bagalatia 6:5.) Yehowa ke pesaka beto minsiku, disongidila, bakieleka ya mfunu yina ke longaka beto mutindu yandi ke tadilaka mambu. Minsiku yango ke sadisaka beto na kulonga kansansa na beto. Yo ke sadisaka beto na kuzaba “kana luzolo ya Yehowa kele inki” sambu beto pona mambu yina ta pesa yandi kiese.—Baefezo 5:17.

13. Sambu na nki Bakristu ke bakaka balukanu ya kuswaswana na yina me tala bansaka? Kansi, inki kele mfunu sambu na Bakristu yonso?

¹³ Mbala mingi, bansaka yina Mukristu mosi ke pona lenda swaswana ti yina Mukristu ya nkaka ke pona. Sambu na inki? Sambu beto yonso ve ke zolaka bima ya mutindu mosi. Diaka, mambu yina muntu mosi ke sepela ti yo, muntu ya nkaka lenda sepela ve ti yo. Ata mpidina, sambu na kubaka balukanu ya mbote, Bakristu yonso fwete bika nde minsiku ya Biblia kutwadisa bo. (Bafilipi 1:9) Minsiku yai ta sadisa beto na kupona bansaka yina Nzambi ke ndimaka.—Nkunga 119:11, 129; 1 Piere 2:16.

14. (a) Inki kele kima ya mfunu ya kutadila na yina me tala mutindu beto ke sadilaka ntangu? (b) Inki ndongisila Polo pesaka Bakristu?

 ¹⁴ Diambu ya nkaka ya kutadila kele bantangu ikwa beto ke lutisaka na bansaka. Yo lenda monisa kana bansaka kele mfunu mingi sambu na beto. Sambu na beto Bakristu, kisalu ya Yehowa kele kima ya kuluta mfunu na luzingu na beto. (Tanga Matayo 6:33.) Kansi kukonda kubakisa yo, beto lenda bika nde bansaka kubaka beto ntangu mingi mpenza. Polo pesaka Bakristu ndongisila yai: ‘Beno keba nde mutindu beno ke tambula kuvanda ve bonso bazoba kansi bonso bantu ya mayele, beno sadila ntangu na beno mbote kibeni.’ (Baefezo 5:15, 16) Yo yina, beto fwete tula bandilu na kiteso ya  ntangu yina beto ke lutisaka na bansaka mpi ntangu yonso beto fwete zikisa kana kisalu ya beto ke salaka sambu na Nzambi kele na kisika ya ntete na luzingu na beto.—Bafilipi 1:10.

15. Inki mutindu beto ke kuditaninaka na bansaka yina lenda bebisa kinduku na beto ti Yehowa?

¹⁵ Yo kele pwelele nde beto fwete buya bansaka yina beto me zaba nde Yehowa ke buyaka. Kansi, inki beto lenda tuba sambu na bansaka yina beto ke bakisa ve mbote kana yo kele mbi to ve? Keti beto fwete landa kuvanda mayele? Yindula mambu yai. Kana nge ke tambula na ngumba, keti nge ke kwendaka na lweka ya bandilu na yo? Ve. Kana nge ke bakaka luzingu na valere, nge ta sala yonso sambu na kutina kigonsa. Yo kele mutindu mosi ti bansaka ya beto ke ponaka. Ndinga ya Nzambi ke songaka beto nde: “Katula makulu na nge na mambu ya mbi.” (Bingana 4:25-27) Yo yina beto ke buyaka kaka ve bansaka yina beto me zaba nde yo kele mbi, kansi beto ke tinaka konso nsaka yina beto ke mona bonso nde yo lenda vanda ve mbote sambu na beto mpi yina lenda bebisa kinduku na beto ti Yehowa.

16. (a) Tanga mwa mambu yina Yehowa ke mengaka. (b) Inki mutindu beto ke monisaka nde beto ke mengaka mambu yina Yehowa ke mengaka?

¹⁶ Muyimbi-bankunga sonikaka nde: “O beno bantu yina ke zolaka Yehowa, beno menga mambu ya mbi.” (Nkunga 97:10) Biblia ke longaka beto mutindu Yehowa ke yindulaka mpi mutindu yandi ke kudiwaka. Kudiyula, nki mutindu mambu yina nge ke longukaka lenda sadisa nge na kumona mambu mutindu Yehowa ke monaka yo. Mu mbandu, beto longukaka nde Yehowa ke mengaka  “ludimi ya ke kusaka, mpi maboko yina ke tiamunaka menga ya muntu yina me sala kima ve, ntima yina ke kanaka mambu ya mbi, [mpi] makulu yina ke bakaka ntinu sambu na kusala mambi.” (Bingana 6:16-19) Beto ke longukaka mpi nde beto fwete buya “pite, . . . lusambu ya biteki, bisalu ya bampeve ya mbi, . . . kimpala, nganzi, . . . kulula, kulawuka malafu, bankinsi yina bantu ke salaka mambu ya kisaka-saka, mpi mambu ya me fwanana ti yai.” (Bagalatia 5:19-21) Keti nge ke monaka mutindu minsiku yai ya Biblia lenda sadisa nge na kupona bansaka? Beto ke zolaka kuzitisa minsiku ya Yehowa na mambu yonso ya luzingu, yo vanda ntangu beto kele ti bantu ya nkaka mpi ntangu beto kele beto mosi. (2 Bakorinto 3:18) Ya kieleka, mambu yina beto ke ponaka ntangu beto ke vandaka beto mosi ke monisaka mbala mingi kimuntu na beto ya kieleka.—Nkunga 11:4; 16:8.

17. Na ntwala ya kupona bansaka, inki bangiufula beto fwete kudiyula?

¹⁷ Yo yina, ntangu nge ke pona bansaka, kudiyula nde: ‘Inki bupusi bansaka yina ta vanda ti yo na kinduku na mono ti Yehowa? Inki bupusi yo ta vanda ti yo na kansansa na mono?’ Bika beto tadila minsiku ya nkaka yina lenda sadisa beto ntangu beto ke pona bansaka.

18, 19. (a) Inki ndongisila Polo pesaka Bakristu? (b) Inki minsiku ta sadisa beto na kupona bansaka?

¹⁸ Ntangu beto ke ponaka bansaka, beto ke ponaka mambu yina beto ta kotisa na mabanza. Polo sonikaka nde: “Mambu yonso yina kele ya kieleka, mambu yonso yina bo lenda zitisa, mambu yonso yina kele ya lunungu, mambu yonso yina kele ya bunkete, mambu yonso yina ke pusaka na kuzola, mambu yonso yina kele ya lukumu, mambu yonso yina kele ya mbote, mpi mambu yonso yina me fwana na kubaka lukumu, beno landa kuyindula mambu yai.” (Bafilipi 4:8) Kana beto ke kotisa mambu ya  mbote na mabanza na beto, beto lenda tuba nde: “Bika bangogo ya munoko na mono mpi kuyindulula ya ntima na mono kupesa nge kiese, O Yehowa.”—Nkunga 19:14.

¹⁹ Kudiyula nde: ‘Inki mambu mono ke kotisaka na mabanza na mono? Na nima ya kutala filme to video mosi buna, keti mono ke vandaka ti bangindu ya mbote? Keti mono ke vandaka na ngemba mpi ti kansansa ya mbote? (Baefezo 5:5; 1 Timoteo 1:5, 19) Keti mono ke kudiwaka mbote na kusamba Yehowa? To keti mono ke kudiwaka mbote ve? Keti nsaka yina pusaka mono na kuyindula mambu ya mubulu to ya mansoni? (Matayo 12:33; Marko 7:20-23) Keti mono ke landaka “ngidika yai ya bima” na bansaka yina mono ke ponaka?’ (Baroma 12:2) Bamvutu na beto ya masonga na bangiufula yai lenda sadisa beto na kumona mambu yina beto fwete sala sambu kinduku na beto ti Yehowa kulanda kuvanda ngolo. Beto ke zolaka kusamba bonso muyimbi-bankunga yina tubaka nde: “Katula meso na mono sambu yo tala ve mambu ya kukonda mfunu.” *—Nkunga 119:37.

20, 21. Sambu na nki beto fwete tadila mawi ya bantu ya nkaka ntangu beto ke pona bansaka?

²⁰ Munsiku ya nkaka ya mfunu ya beto fwete vila ve, yo yai: “Bo me pesaka nzila na mambu yonso, kansi mambu yonso ve ke tungaka. Konso muntu kulanda na kusosa, mambote na yandi mosi ve, kansi ya muntu ya nkaka.” (1 Bakorinto 10:23, 24) Kana beto kele ti kimpwanza ya kusala kima mosi buna, yo ke tendula ve nde beto fwete  sala yo. Beto fwete yindula mbote-mbote bupusi yina balukanu na beto ke vandaka ti yo na bampangi na beto.

²¹ Kansansa ya bantu yonso ke vandaka ve kiteso mosi. Mu mbandu, kansansa na nge lenda pesa nge nzila ya kutala diambu mosi na televizio. Kansi na nima, nge me wa nde diambu yango ke yangisa kansansa ya mpangi na nge. Inki nge ta sala? Ata nge kele ti nswa ya kutala yo, nge lenda baka lukanu ya kutala yo diaka ve. Sambu na nki? Sambu nge ke zola ve ‘kusala disumu na bampangi na nge’ to nkutu “na Kristu.” (1 Bakorinto 8:12) Beto ke zolaka ve kusala konso kima yina ta budisa bampangi-Bakristu dibaku.—Baroma 14:1; 15:1; 1 Bakorinto 10:32.

22. Inki mutindu beto ta monisa bukati-kati na mambu yina Bakristu ya nkaka ke pona na kusala?

²² Kansi, nki nge ta sala kana kansansa na nge ke buyisa nge na kutala, kutanga, to kusala kima mosi yina mpangi mosi ke mona nde yo kele mbi ve? Sambu nge ke zolaka mpi ke zitisaka mpangi na nge, nge ta pusa yandi ve na ngolo na kusala mambu bonso nge. Muntu yina ke pusaka kamio ke zabaka nde bashofere ya nkaka lenda pusa nswalu to malembe mingi kuluta yandi, ata mpidina bo kele kaka bashofere ya mbote. Mutindu mosi, ziku nge ti mpangi ya nkaka, beno ke zitisaka minsiku ya Biblia kansi mutindu na beno ya kutadila bansaka yina kele mbote lenda swaswana fioti.—Longi 7:16; Bafilipi 4:5.

23. Inki ta sadisa beto na kupona bansaka ya mbote?

²³ Ebuna, inki ta sadisa beto na kupona bansaka ya mbote? Kana beto ke sadila kansansa na beto yina beto me longaka na minsiku ya Biblia mpi kana beto ke tadila mbote-mbote kansansa ya bampangi na beto, beto ta pona bansaka ya mbote. Beto ta vanda na kiese ya kuzaba nde beto ke sala “mambu yonso sambu na nkembo ya Nzambi.”