1, 2. (a) Beto fwete landa lutwadisu ya banani? (b) Inki bangiufula beto ta tadila na kapu yai?

NTANGU nge vandaka mwana, ziku bantangu ya nkaka bibuti na nge vandaka kulomba nge na kusala mambu yina nge vandaka ve kuzola kusala. Nge vandaka kuzola bibuti na nge mpi nge vandaka kuzaba nde nge fwete lemfukila bo. Kansi bantangu ya nkaka, ziku nge vandaka kuzola ve kulemfukila bo.

² Beto ke zabaka nde Yehowa, Tata na beto, ke zolaka beto. Yandi ke kudiyangisaka sambu na beto mpi ke pesaka beto bima yonso yina beto kele na yo mfunu na luzingu. Yandi ke pesaka beto lutwadisu yina beto ke vandaka na yo mfunu sambu na kununga. Bantangu ya nkaka, yandi ke sadilaka bantu ya nkaka sambu na kupesa beto lutwadisu. Beto fwete zitisa kiyeka ya Yehowa. (Bingana 24:21) Kansi sambu na nki bantangu ya nkaka yo ke vandaka mpasi na kundima lutwadisu? Sambu na nki Yehowa ke lombaka beto na kulanda lutwadisu? Mpi nki mutindu beto ke monisaka nde beto ke zitisaka kiyeka na yandi?—Tala Noti 9.

3, 4. Inki mutindu bantu me kumaka ya kukonda kukuka? Sambu na nki yo lenda vanda mpasi sambu beto ndima lutwadisu ya bantu ya nkaka?

³ Beto bantu, beto ke vandaka ti kikalulu ya kukolama. Mambu ke salamaka mutindu yai banda ntangu bakala ti nkento ya ntete, Adami ti Eva, salaka disumu. Ata bo salaka bo ya kukuka, bo kolamaka na kiyeka ya Nzambi. Banda ntangu yina, bantu yonso ke butukaka ya kukonda kukuka. Kukonda kukuka kele kikuma mosi ya ke salaka nde yo vanda mpasi na kulanda lutwadisu ya Yehowa mpi ya bantu. Kikuma ya nkaka kele nde bantu yina Yehowa ke sadilaka sambu na kutwadisa beto kele mpi bantu ya kukonda kukuka.—Kuyantika 2:15-17; 3:1-7; Nkunga 51:5; Baroma 5:12.

⁴ Beto lenda kuma lulendo sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka. Lulendo ke salaka nde yo vanda mpasi na kundima lutwadisu. Mu mbandu, na Izraele ya ntama, Yehowa ponaka Moize sambu na kutwadisa bantu na yandi. Kora, muntu mosi yina vandaka kusadila Yehowa banda bamvula mingi, kumaka lulendo mpi zitisaka kibeni ve Moize. Ata Moize vandaka kutwadisa bantu ya Nzambi, yandi vandaka ve muntu ya lulendo. Ya kieleka, Biblia ke tuba nde yandi vandaka muntu ya kuluta kudikulumusa na ntangu yina. Kansi Kora ndimaka ve lutwadisu ya Moize. Nkutu yandi pusaka bantu mingi na kulanda yandi mpi na kukolama na Moize. Inki kuminaka Kora mpi bantu yina kolamaka? Bo fwaka bo. (Kutanga 12:3; 16:1-3, 31-35) Biblia kele ti bambandu mingi yina ke monisa nde kuvanda lulendo kele kigonsa.—2 Bansangu 26:16-21; tala Noti 10.

5. Inki mutindu bantu ya nkaka me sadilaka kiyeka na bo na mutindu ya mbi?

⁵ Ziku nge me waka dezia bangogo yai, “Kiyeka ke bebisaka  bantu.” Na disolo ya luzingu ya bantu, bantu mingi me sadilaka kiyeka na bo na mutindu ya mbi. (Tanga Longi 8:9.) Mu mbandu, Saule vandaka muntu ya mbote mpi ya kudikulumusa ntangu Yehowa ponaka yandi na kuvanda ntotila ya Izraele. Kansi, yandi bikaka nde lulendo mpi kimpala kuyela na ntima na yandi, mpi yo pusaka yandi na kuniokula Davidi, yina salaka yandi ve ata kima mosi ya mbi. (1 Samuele 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Na nima, Davidi kumaka ntotila, mpi yandi vandaka na kati ya bantotila ya kuluta mbote na Izraele. Kansi na nima, Davidi mpi sadilaka kiyeka na yandi na mutindu ya mbi. Yandi vukisaka nitu ti Bat-sheba, nkento ya Uria, mpi na nima sambu na kubumba disumu na yandi, yandi tindaka Uria na bitumba sambu bo fwa yandi.—2 Samuele 11:1-17.

6, 7. (a) Zola na beto sambu na Yehowa ke pusaka beto na kusala inki? (b) Inki ta sadisa beto na kulemfuka ata ntangu yo kele ve pete na kusala yo?

⁶ Beto ke zitisaka lutwadisu ya Yehowa sambu beto ke zolaka yandi. Beto ke zolaka kupesa Yehowa kiese sambu beto ke zolaka yandi kuluta konso kima to konso muntu ya nkaka. (Tanga Bingana 27:11; Marko 12:29, 30.) Banda ntangu bakala ti nkento ya ntete vandaka kuzinga na kilanga ya Edeni, Satana ke zolaka kupusa bantu na kutula ntembe na kiyeka ya Yehowa. Diabulu ke zolaka nde beto yindula nde Yehowa kele ve ti nswa ya kusonga beto mambu yina beto fwete sala. Kansi, beto ke zabaka nde yo kele luvunu. Beto ke ndimaka bangogo yai: “Yehowa Nzambi na beto, nge me fwana na kubaka nkembo, lukumu, mpi ngolo, sambu nge muntu gangaka bima yonso.”—Kusonga 4:11.

⁷ Ntangu nge vandaka mwana, ziku bo longaka nge  na kulemfukila bibuti na nge ata ntangu nge vandaka ve kuzola kusala yo. Mutindu mosi, bantangu ya nkaka yo lenda vanda mpasi sambu bansadi ya Yehowa kulemfuka. Kansi sambu beto ke zolaka mpi ke zitisaka Yehowa, beto ke salaka yonso sambu na kulemfukila yandi. Yezu me bikisilaka beto mbandu. Yandi vandaka kulemfukila Yehowa ata ntangu yo vandaka mpasi na kusala yo. Yo yina yandi tubilaka Tata na yandi nde: “Bika luzolo na nge kusalama kansi luzolo na mono ve.”—Luka 22:42; tala Noti 11.

8. Inki mutindu Yehowa ke twadisaka beto? (Tala lupangu “ Wa Bandongisila.”)

⁸ Bubu yai, Yehowa ke twadisaka beto na mitindu mingi. Mu mbandu, yandi me pesaka beto Biblia. Yandi me pesaka beto mpi bankuluntu na dibundu. Beto ke monisaka nde beto ke zitisaka kiyeka ya Yehowa kana beto ke zitisa bantu yina yandi ke sadilaka sambu na kutwadisa beto. Kana beto ke buya lusadisu na bo, pana yo kele bonso nde beto ke buya lutwadisu ya Yehowa. Ntangu bantu ya Izraele buyaka Moize, Yehowa monaka yo mbi kibeni. Yandi monaka yo bonso nde bo me buya yandi.—Kutanga 14:26, 27; tala Noti 12.

9. Inki mutindu zola ke pusaka beto na kulanda lutwadisu?

⁹ Ntangu beto ke zitisaka bantu yina kele ti kiyeka, yo ke monisaka nde beto ke zolaka mpi bampangi na beto. Yindula fioti. Ntangu kisumbula ya lugangu me salama, mbala mingi bantu yina ke kwisaka kusadisa ke salaka na bumosi sambu bo gulusa bantu mingi. Sambu mambu kukwendila mbote na kimvuka yina, muntu mosi fwete twadisa yo mpi bantu yonso fwete landa lutwadisu na yandi. Kansi, inki ta salama kana muntu mosi kubuya kulanda lutwadisu mpi kusala kaka mambu yina yandi ke zola? Ata bangindu na yandi kele mbote, kukolama na yandi lenda  nata bampasi na kimvuka na bo, ziku yo lenda sala nde bo lwala ngolo. Mutindu mosi, kana beto ke landa ve lutwadisu ya Yehowa mpi ya bantu yina yandi me pesaka kiyeka, bantu ya nkaka lenda mona mpasi. Kansi, kana beto ke lemfukila Yehowa, pana beto ke monisa nde beto ke zolaka bampangi na beto mpi ke zitisaka ngidika yai ya Yehowa me bakaka.—1 Bakorinto 12:14, 25, 26.

10, 11. Inki beto ta tubila ntangu yai?

¹⁰ Mambu yonso ya Yehowa ke lombaka beto na kusala kele sambu na mambote na beto. Kana beto ke zitisa bantu yina kele ti kiyeka na dibuta mpi na dibundu, mpi kana beto ke zitisa bamfumu ya luyalu, beto yonso ta baka mambote.—Kulonga 5:16; Baroma 13:4; Baefezo 6:2, 3; Baebreo 13:17.

¹¹ Kuzaba sambu na nki Yehowa ke zolaka nde beto zitisa bantu ya nkaka lenda sadisa beto na kusala yo. Beto tadila  na mudindu mutindu beto lenda monisa luzitu na mambu tatu ya luzingu.

12. Inki mutindu bakala lenda monisa nde yandi ke zitisaka kiyeka ya Nzambi?

¹² Yehowa muntu salaka dibuta mpi yandi pesaka mukumba na konso muntu ya dibuta. Kana konso muntu na dibuta ke bakisa mambu yina Yehowa ke lomba nde yandi sala, dibuta ta vanda mbote mpi bantu yonso ta baka mambote. (1 Bakorinto 14:33) Yehowa me tulaka bakala mfumu ya dibuta. Yo ke tendula nde Yehowa ke vingilaka nde bakala kulungisa bampusa ya nkento ti bana na yandi mpi yandi twadisa bo na zola yonso. Yo yina, Yehowa ta sambisa bakala na mutindu yandi ke lungisaka bampusa ya bantu ya dibuta na yandi. Bakala yina kele Mukristu ke vandaka ntima-mbote, ke zolaka mpi ke sadilaka bantu  ya dibuta na yandi mambu mutindu Yezu ke sadilaka dibundu. Kana bakala ke sala mutindu yai, pana yandi ke monisa nde yandi ke zitisaka Yehowa.—Baefezo 5:23; tala Noti 13.

13. Inki mutindu nkento lenda monisa nde yandi ke zitisaka kiyeka ya bakala na yandi?

¹³ Nkento yina kele Mukristu ke vandaka mpi ti mukumba ya mfunu mpi ya lukumu. Yandi ke sadisaka bakala na yandi na bikesa yina bakala ke salaka sambu na kuvanda mfumu ya mbote ya dibuta. Kumosi ti bakala, yandi ke vandaka ti mukumba ya kulonga bana. Mutindu mosi ya kulonga bana na kuvanda luzitu, kele ya kupesa mbandu yandi mosi. (Bingana 1:8) Yandi ke zitisaka bakala na yandi mpi ke sadilaka balukanu ya bakala na yandi. Ata ntangu yandi me ndima ve ngindu ya bakala na yandi na kima mosi buna, yandi ke pesaka bangindu na yandi na mawete mpi na luzitu yonso. Kana mpangi-nkento mosi me kwelana ti muntu yina kele ve Mbangi ya Yehowa, yandi ke kutanaka ti bampasi ya nkaka. Kansi kana yandi ke landa kusadila bakala na yandi mambu ti zola mpi luzitu, ziku kilumbu kele bakala na yandi ta zola kuzaba Yehowa mpi kusambila yandi.—Tanga 1 Piere 3:1.

14. Inki mutindu bana lenda zitisa bibuti na bo?

¹⁴ Bana kele mfunu na meso ya Yehowa, mpi bo ke vandaka na mfunu ya lutaninu mpi lutwadisu. Kana bana ke lemfukila bibuti na bo, bo ke pesaka bibuti kiese. Kima ya kuluta mfunu kele nde, kana bo kele bulemfu, pana bo ke zitisa Yehowa mpi ke pesa yandi kiese. (Bingana 10:1) Na mabuta mingi, kibuti mosi kaka ke sansaka bana. Yo lenda vanda mpasi kibeni sambu na kibuti mpi bana. Kansi kana bana kele bulemfu mpi ke sadisa mama to tata na bo, luzingu ya dibuta ta vanda mbote kibeni. Yo vanda mpidina to ve, ata dibuta mosi ve kele ya kukuka. Kansi mabuta yonso  lenda vanda na kiese kana konso muntu ke landa lutwadisu ya Yehowa. Yo ke pesaka Yehowa, Ngangi ya mabuta yonso, lukumu.—Baefezo 3:14, 15.

15. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ke zitisaka bantu yina kele ti kiyeka na dibundu?

¹⁵ Yehowa ke twadisaka beto na nsadisa ya dibundu ya Bukristu, mpi yandi me pesaka Yezu kiyeka yonso na zulu na yo. (Bakolosai 1:18) Yezu mpi me pesaka “mpika ya kwikama mpi ya mayele” mukumba ya kukeba bansadi ya Nzambi na ntoto. (Matayo 24:45-47) Bubu yai, “mpika ya kwikama mpi ya mayele” kele Nto-Kimvuka. Nto-Kimvuka ke pesaka beto bima yina beto kele ti yo mfunu na ntangu ya me fwana sambu beto landa kuvanda ti lukwikilu ya ngolo. Bankuluntu, bansadi ya kisalu, mpi bankengi ya nziunga ke sadisaka mabundu ya ntoto ya mvimba mpi bo ke bakaka lutwadisu ya ke katukaka na Nto-Kimvuka. Bampangi yai yonso kele ti mukumba ya kukeba beto. Yehowa ta sambisa bo na mutindu bo ke lungisaka mukumba yai. Yo yina, kana beto ke zitisa bantu yai, pana beto ke zitisa Yehowa.—Tanga 1 Batesalonika 5:12; Baebreo 13:17; tala Noti 14.

16. Sambu na nki beto lenda tuba nde bo ke ponaka bankuluntu mpi bansadi ya kisalu na nsadisa ya mpeve santu?

¹⁶ Bankuluntu mpi bansadi ya kisalu ke sadisaka dibundu na kubikala ya kwikama mpi na kuvanda na bumosi. Ya kieleka, bo kele bantu ya kukonda kukuka bonso beto. Inki mutindu bo ke ponaka bo? Bampangi yai fwete lungisa mambu yina Biblia ke lombaka. (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Yehowa sadilaka mpeve santu sambu na kusadisa bantu yina sonikaka Biblia na kutendula mambu yango. Bankuluntu ke sambaka Yehowa sambu yandi pesa bo mpeve santu ntangu bo ke tubila bampangi yina bo  ta pona sambu bo kuma bankuluntu to bansadi ya kisalu. Yo kele pwelele nde, mabundu kele na nsi ya lutwadisu ya Yezu ti Yehowa. (Bisalu 20:28) Bantu yina bo me ponaka sambu na kusadisa mpi kukeba beto kele makabu ya Nzambi.—Baefezo 4:8.

17. Bantangu ya nkaka, inki mpangi-nkento fwete sala sambu na kumonisa luzitu?

¹⁷ Bantangu ya nkaka, bankuluntu to bansadi ya kisalu lenda vanda ve sambu na kulungisa mukumba mosi buna na dibundu. Bampangi-babakala ya nkaka yina me bakaka mbotika lenda sadisa, kansi kana ata bakala mosi ve kele pana, mpangi-nkento mosi lenda lungisa mukumba mosi yina mbala mingi mpangi-bakala mosi ya me bakaka mbotika ke salaka. Kana yo kele mutindu yai, yandi fwete fika ntu na yandi, ziku ti kitambala to mpu. (1 Bakorinto 11:3-10) Mpidina, yandi ta monisa nde yandi ke zitisaka kiyeka yina Yehowa me tulaka na dibuta mpi na dibundu.—Tala Noti 15.

18, 19. (a) Baroma 13:1-7 ke longa beto inki? (b) Inki mutindu beto ke monisaka luzitu sambu na bamfumu ya luyalu?

¹⁸ Bubu yai, Yehowa me pesaka baluyalu nzila ya kuvanda ti ndambu ya kiyeka, yo yina beto fwete zitisa bo. Bo ke yidikaka mambu na bansi mpi na babwala sambu yo tambula mbote mpi bo ke salaka bisalu ya mfunu sambu na bantu. Bakristu ke lemfukaka na lutwadisu yina kele na Baroma 13:1-7. (Tanga.) Beto ke zitisaka “bamfumu ya nene” mpi bansiku ya insi to ya bwala yina beto ke zingaka. Bansiku yango lenda tadila dibuta, mumbongo, to bima na beto. Mu mbandu, beto ke futaka mpaku mpi ke pesaka bansangu yina luyalu ke lombaka beto. Kansi, inki beto fwete sala kana luyalu ke lomba beto na kusala mambu yina ke fwa bansiku ya Nzambi? Ntumwa Piere tubaka  nde: “Beto fwete lemfukila Nzambi bonso mfumu na kisika ya kulemfukila bantu.”—Bisalu 5:28, 29.

¹⁹ Kana yo ke lomba nde beto sala diambu mosi ti mfumu mosi ya luyalu, mu mbandu zuzi to polisi, beto fwete vanda ntangu yonso luzitu. Baleke yina kele Bakristu ke zitisaka balongi na bo mpi bantu ya nkaka yina ke salaka na banzo-nkanda na bo. Na kisika na beto ya kisalu, beto ke zitisaka mfumu na beto, ata bantu ya nkaka ya kisalu ke sala yo ve. Kana beto sala mpidina, beto ke landaka mbandu ya ntumwa Polo, yina vandaka kuzitisa bamfumu ata yo vandaka mpasi bantangu ya nkaka. (Bisalu 26:2, 25) Ata bantu ya nkaka ke sadila beto ve mambu mbote, beto ke landaka kuvanda luzitu.—Tanga Baroma 12:17, 18; 1 Piere 3:15.

20, 21. Inki mambu ya mbote lenda salama kana beto ke zitisa bantu ya nkaka?

²⁰ Na ntoto ya mvimba, bantu mingi ke zitisaka diaka ve bantu ya nkaka. Kansi, bansadi ya Yehowa kele ve mutindu yina. Beto ke vandaka ti lukanu ya kuzitisa bantu yonso. Beto ke landaka lutwadisu yai ya ntumwa Piere: “Beno pesa bantu ya mitindu yonso lukumu.” (1 Piere 2:17) Kana beto ke zitisa bantu ya nkaka, bo ke monaka yo. Yezu songaka beto nde: “Bika nde nsemo na beno kusema na meso ya bantu, sambu bo mona bisalu na beno ya mbote mpi bo pesa nkembo na Tata na beno.”—Matayo 5:16.

²¹ Kana beto ke monisa luzitu na dibuta na beto, na dibundu na beto, mpi na mambu ya nkaka ya luzingu, mbandu na beto ya mbote lenda pusa bantu ya nkaka na kuzola kulonguka mambu mingi ya me tala Yehowa. Mpi kana beto ke zitisa bantu ya nkaka, beto ke zitisaka Yehowa yandi mosi. Yo ke pesaka Yehowa kiese mpi yo ke monisaka nde beto ke zolaka yandi.