Keti nge kele ti kikalulu ya kukonda kuyambula? Keti mambu yai me kumina nge . . .

•   lufwa ya muntu mosi ya nge vandaka kuzola?

•   maladi mosi ya ke wumela?

•   kisumbula mosi ya lugangu?

 Bantu ya ke salaka bansosa ke tubaka nde, yo kele kaka ve bampasi ya nene ya ke salaka nde muntu kudibika. Basusi ya konso kilumbu lenda bebisa mpi sante ya muntu. Yo yina, yo vanda makambu ya nge ke kutana ti yo kele ya nene to ve, yo kele mfunu nde nge kuma ti kikalulu ya kukonda kuyambula.

•  Kukonda kuyambula ke tendula inki?

•  Sambu na nki nge fwete vanda ti kikalulu ya kukonda kuyambula?

•  Inki mutindu nge lenda kuma ti kikalulu ya kukonda kuyambula?

•  Mambu yina banduku na nge ke tubaka

 Kukonda kuyambula kele makuki yina muntu ke vandaka ti yo ya kukanga ntima na bampasi yina ke kumina yandi. Kana muntu ke yambula ve, yo ke tendula ve nde yandi me bakaka mangwele ya bampasi. Kansi yo ke tendula nde, yandi ke kangila yo ntima mpi yandi ke kwenda na ntwala. Ntembe kele ve nde, yo ke niokula yandi kansi yo ke pesa yandi diaka ngolo.

•   Sambu bampasi ke kuminaka bantu yonso. Biblia ke tuba nde: “Bantu ya ntinu ke nungaka ve ntangu yonso na nsaka ya kubaka ntinu, . . . bantu yina kele ti nzayilu ke nungaka ve ntangu yonso, sambu ntangu mpi mambu ya kukonda kukana ke kuminaka bo yonso.” (Longi 9:11) Dilongi yo yai: bantu ya mbote ke monaka mpi mpasi, mpi mbala mingi yo ke vandaka ve foti na bo.

•   Sambu kukonda kuyambula ta tanina nge. Muntu mosi ya ke longisilaka bana ya nzo-nkanda ke tuba nde: “Bana mingi ya nzo-nkanda ke kwisaka na biro na mono ti makasi ya ngolo mpi bo ke kukaka ve kudiyala kaka sambu bo me nunga ve to sambu na kima mosi ya mbi ya bantu me sonika sambu na bo na basite Internet ya kusolula ti bantu.” Yo vanda sambu na mambu bonso yai ya kukonda kibeni mfunu, kana muntu ke kuka ve kukangila yo ntima, longi yango ke tuba nde yo lenda niokula ngolo “muntu na mabanza mpi na mawi” a

•   Sambu kukonda kuyambula kele mfunu sambu na nge bubu mpi yo ta vanda kaka mfunu sambu na nge ntangu nge ta kuma mbuta. Na yina me tala mambu ya mbi ya beto ke kutanaka ti yo na luzingu, doktere Richard Lerner sonikaka nde: “Kuvanda ti luzingu ya mbote ke tendula, kununga mambu bonso yina, kuditudila balukanu ya nkaka to kumeka kusosa banzila ya nkaka yina ta sadisa na kulungisa lukanu na nge.” b

•   Tadila bampasi na nge na mutindu ya mbote. Longuka na kusala luswaswanu na kati ya bampasi ya nene mpi ya fioti. Biblia ke tuba nde: “Zoba ke monisaka kiseku na yandi nswalu, kansi muntu ya mayele ke monaka mafingu mpamba.” (Bingana 12:16) Nge fwete bika ve nde konso mpasi yina kulembisa nge.

   Joanne ke tuba nde: “Na nzo-nkanda, bana ya nkaka vandaka kukumisa mambu ya fioti grave. Na nima, na basite Internet ya kusolula ti bantu, banduku na bo vandaka kusala mutindu mosi, mpi yo vandaka kupesa bo makasi. Bo vandaka ve ti makuki ya kusosa kuzaba kana mambu yango kele ya nene to ve.”

•   Baka malongi na bantu ya nkaka. Kingana mosi ya Biblia ke tubaka nde: “Mutindu kibeni ke tulaka kibende makasi, mutindu mosi mpi, muntu ke semisaka nduku na yandi.” (Bingana 27:17) Beto lenda baka malongi ya mbote na lweka ya bantu yina me kangaka dezia ntima na bampasi na luzingu.

   Julia ke tuba nde: “Kana nge ke solula ti bantu ya nkaka, nge ta bakisa nde bo me kutanaka ti bampasi ya ngolo. Kansi sesepi, bo me kumaka mbote. Solula ti bo sambu na kuzaba inki bo salaka to inki bo salaka ve sambu nge mpi nge kangila bampasi yina ntima.”

•   Vanda ntima-nda. Biblia ke tuba nde: “Muntu ya lunungu lenda bwa mbala nsambwadi, mpi yandi ta telama diaka.” (Bingana 24:16) Yo ke lombaka ntangu ya mingi sambu na kundima kima mosi ya mpasi ya me kumina beto. Yo yina, kuyituka ve kana bilumbu ya nkaka, nge ke kudiwa ve mbote. Kima ya mfunu kele nde nge “telama.”

   Andrea ke tuba nde: “Sambu na kudiwa mbote na nima ya mpasi mosi buna, ntima fwete beluka ntete. Yo kele nzila ya nda, yo ke bakaka ntangu. Mono me bakisa nde konso kima yina beto ke sala na ntangu beto ke sosa kudiwa mbote, yo ke kumaka pete mpi beto ke kudiwaka mwa mbote kuluta.”

•   Monisa ntonda. Biblia ke tuba nde: “Beno pesa matondo.” (Bakolosai 3:15) Yo vanda bampasi na nge kele ngolo inki mutindu, yo ke vandaka kaka ti mambu yina nge lenda monisila ntonda to kuvanda na kiese. Yindula mambu tatu yina ke salaka nde nge sepela kuvanda na luzingu.

   Samantha ke tuba nde: “Kana nge ke kutana ti mpasi mosi buna, yo ke vandaka mpasi na kutuba ve nde: ‘Sambu na nki mambu yai ke kumina mono?’ Kukonda kuyambula ke tendula ve kuyindula diambu yina, kansi kubaka lukanu ya kuvanda ti bangindu ya mbote mpi na kiese sambu na yina beto kele ti yo mpi mambu yina beto lenda sala.”

•   Pona kusepela ti yina nge kele na yo. Ntumwa Polo tubaka nde: “Mono me longukaka na kuwa kiese na bima yina mono kele na yo.” (Bafilipi 4:11) Polo vandaka ve kupona bampasi yina yandi fwete kutana ti yo. Kansi kima ya yandi vandaka kupona vandaka mutindu ya kusala mambu kana yandi me kutana ti bampasi. Yandi bakaka lukanu ya kutadila mambu na mutindu ya mbote yo vanda inki yandi ke kutana ti yo.

   Matthew ke tuba nde: “Kima mosi ya mono me longuka na kimuntu na mono kele nde, kana mono me kutana ti mpasi mosi buna, na mbala ya ntete mono ke salaka ve mambu mbote. Lukanu na mono kele ya kuvanda ti ngindu ya mbote yo vanda nki me kumina mono. Mono ta kudiwa mbote, yo vanda bantu yina kele pene-pene na mono.”

•   Samba. Biblia ke tuba nde: “Losila Yehowa kizitu na nge, ebuna yandi ta sadisa nge. Yandi ta pesa ve nzila ata fioti nde muntu ya lunungu kubwa.” (Nkunga 55:22) Kisambu kele ve kima yina nge fwete sala kaka sambu nge kudiwa mbote. Yo kele nzila yina ke sadisaka nge na kusolula ti Muntu Yina Salaka nge mpi ya ‘ke kudibanzaka sambu na nge.’—1 Piere 5:7.

   Carlos ke tuba nde: “Yo ke lomba ve nde mono nwana kaka mono mosi. Kana mono ke songa Yehowa bampasi na mono na masonga yonso mpi mono ke pesa yandi matondo sambu na mambu ya mbote ya mono ke mona, mono ke tulaka dikebi na mambu ya mbote yina yandi ke sadila mono. Yo ke salaka nde mawi na mono ya mbi kuvila. Kisambu kele mfunu mingi kibeni.”