Rapore ya kimvuka mosi (agence fédérale américaine de contrôle et de prévention des maladies) monisaka nde ntangu bo yulaka bangiufula na bana mingi ya bamvula banda na 15 tii na 19, baleke mingi, disongidila kuluta kati-kati na kati na bo, tubaka nde bo me vukisaka dezia nitu na munoko. a Sharlene Azam, muntu ya sonikaka mukanda Kuvukisa Nitu na Munoko—Mutindu ya Mpa ya Kuzodilana Mpimpa ya Mbote (na Kingelesi), ke tuba nde: “Kana nge meka kusolula ti baleke mambu ya me tala kuvukisa nitu na munoko, bo ke tubaka nde yo kele ve mbi. Ya kieleka sambu na bo, yo kele ve kuvukisa nitu.”

•  Inki nge ke yindula?

•  Mambu yina beto me zaba.

•  Sambu na nki yo kele mfunu?

 Pesa mvutu ee to ve na bangiufula yai:

1.   Keti nkento lenda baka divumu kana yandi me vukisa nitu na munoko ti bakala?

   1.   Ee

   2.   Ve

2.   Keti kuvukisa nitu na munoko kele kigonsa sambu na sante?

   1.   Ee

   2.   Ve

3.   Keti kuvukisa nitu na munoko kele mpenza kuvukisa nitu?

   1.   Ee

   2.   Ve

 Fwanisa bamvutu ya nge me pesa awa na zulu ti bamvutu yai ya ke landa:

1.   Keti nkento lenda baka divumu kana yandi me vukisa nitu na munoko ti bakala?

    Mvutu: Ve. Yai kikuma mosi ya ke pusaka bantu mingi na kudikusa nde kuvukisa nitu na munoko kele ve kigonsa.

2.   Keti kuvukisa nitu na munoko kele kigonsa sambu na sante?

    Mvutu: Ee. Muntu yina ke vukisa nitu na munoko lenda baka maladi ya hépatite (A to B), gonorrhée, maladi ya bo ke bingaka herpès, sida (VIH) to mpi maladi ya kasende (syphilis).

3.   Keti kuvukisa nitu na munoko kele mpenza kuvukisa nitu?

    Mvutu: Ee. Kuvukisa nitu kele konso kima yina muntu mosi ke sala ti binama ya kuvukisila nitu ya muntu ya nkaka, mu mbandu kuvukisa nitu ti yandi na kinama ya kuvukisila nitu, na munoko, na kinama ya kunenina mpi kusimba-simba kinama ya kuvukisila nitu ya muntu ya nkaka yina kele ve bakala to nkento na yandi sambu na kuwa kiese ya ke katukaka na kuvukisa nitu.

 Tala baverse mingi ya Biblia ya ke wakana ti mambu ya me tala kuvukisa nitu na munoko:

 Biblia ke tuba nde: “Luzolo ya Nzambi yo yai: Beno fwete . . . sala ve pite.”—1 Batesalonika 4:3.

 Ngogo ya ndinga ya kisina yina bo me balula nde “pite” ke tadila mitindu yonso ya kuvukisa nitu na kati ya bantu zole yina me kwelanaka ve, mu mbandu kuvukisa nitu na kinama ya kuvukisila nitu, na munoko, na kinama ya kunenina mpi kusimba-simba kinama ya kuvukisila nitu ya muntu ya nkaka yina kele ve bakala to nkento na yandi sambu na kuwa kiese ya ke katukaka na kuvukisa nitu. Muntu yina ke salaka pite ke kudinatilaka bampasi ya ngolo kibeni. Mpasi ya kuluta mbi kele nde kinduku na yandi ti Yehowa ke bebaka.—1 Piere 3:12.

 Biblia ke tuba nde: “Muntu yina ke salaka pite ke salaka disumu na nitu na yandi mosi.”—1 Bakorinto 6:18.

 Kuvukisa nitu na munoko lenda natila muntu maladi, yo ke bebisaka kinduku na yandi ti Nzambi mpi yo ke salaka nde yandi kuma kudiyangisa mingi. Mukanda Mutindu ya Kusolula Mambu ya Kuvukisa Nitu ti Bana na Nge (na Kingelesi) ke tuba nde: “Kana bantu zole ya me kwelanaka ve me vukisa nitu, bantangu ya nkaka bo ke kudiyangisaka sambu na yo to mpi bo ke kumaka mawa-mawa sambu bo ke bakisaka nde muntu yina bo me vukisa nitu ti yandi ke zolaka bo ve mpi nde yandi me sakana ti bo. Bantu ke waka mpi mutindu yai kana bo vukisa nitu na mitindu ya nkaka ya mbi. Konso mpasi yina muntu lenda wa na nima ya kuvukisa nitu ti muntu yina yandi me kwelanaka ve ti yandi, yandi lenda wa yo mpi na nima ya kuvukisa nitu na konso mutindu yina ya mbi. Konso mutindu yina muntu ke vukisa nitu, lenda natila yandi bampasi yai.”

 Biblia ke tuba nde: “Mono, Yehowa, mono kele Nzambi na nge, muntu yina ke longa nge sambu na mambote na nge mosi.”—Yezaya 48:17.

 Keti nge ke ndimaka nde bansiku ya Nzambi ya ke tubilaka mambu ya kuvukisa nitu kele mpenza sambu na mambote na nge? To keti nge ke monaka nde yo ke bikilaka nge ve kimpwanza ya kusala konso kima ya nge me zola? Sambu na kusadisa nge na kupesa mvutu na bangiufula yai, beto baka mbandu ya mukidi to bala-bala mosi ya nene yina bakamio ke lutaka mingi mpi yina bo me tulaka bidimbu (panneaux) mingi ya ke monisa vitesi yina bashofere fwete pusa bakamio na bisika yina, bisika yina bo fwete telama mpi bidimbu mingi ya nkaka. Nge ke yindula nde bo me tulaka bidimbu yai sambu yo kanga nge nzila ya kusala konso kima ya nge me zola to sambu yo tanina nge? Inki lenda salama kana nge to bashofere ya nkaka ke kipe ve mambu ya bo me sonika na bidimbu yango?

 Yo kele mpi mutindu mosi sambu na bansiku ya Nzambi. Kana nge ke landa ve mambu yina yo ke tubaka, nge ta katula yina nge ke kuna. (Bagalatia 6:7) Mukanda Kuvukisa na Nitu na Mutindu ya Mbote (na Kingelesi) ke tuba nde: “Kana nge ke landa kutula na lweka mambu ya mbote yina nge ke kwikilaka na yo mpi kana nge ke tula na lweka bansiku ya mbote yina nge fwete landa kaka sambu na kusala mambu ya mbi yina lenda kumisa nge mawa-mawa na nima, nge ta kuma kibeni kudimona kukonda mfunu.” Kansi kana nge ke zitisa bansiku ya Nzambi na luzingu na nge, nge ta kudibasisa mpenza muntu ya mayele. Kima ya kuluta mfunu, nge ta landa kuvanda ti kansansa ya bunkete.—1 Piere 3:16.