1, 2. (a) Nĩkĩ kũmenya rĩĩtwa rĩa mũndũ wĩ ngumo ti kuuga atĩ nĩ ũmũũĩ wega? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũhĩngĩcaga andũ aingĩ wĩgiĩ Jesu?

NĨ KŨRĨ andũ aingĩ marĩ ngumo thĩinĩ wa thĩ. Amwe moĩkaine wega itũũra-inĩ rĩao, taũni-inĩ, kana bũrũri-inĩ wao. Angĩ moĩkaine thĩ yothe. O na kũrĩ ũguo-rĩ, kũmenya o rĩĩtwa tu rĩa mũndũ wĩ ngumo ti kuuga atĩ nĩ ũmũũĩ wega. Ti kuuga atĩ nĩũĩ maũndũ makoniĩ mũtũũrĩre wake na we nĩ mũndũ wa mũthemba ũrĩkũ kũna.

² Andũ thĩ yothe manaigua ũhoro wa Jesu Kristo, o na gũtuĩka aatũũraga thĩ hakuhĩ mĩaka 2,000 mĩthiru. No andũ aingĩ matimenyaga wega Jesu aarĩ ũ kũna. Amwe moigaga atĩ aarĩ o mũndũ mwega tu. Angĩ moigaga aarĩ o mũnabii tu. Na angĩ metĩkĩtie atĩ Jesu nĩ Ngai na nĩ agĩrĩire gũthathaiyo. No nĩ agĩrĩire?

3. Harĩ bata ũmenye ma ĩkoniĩ Jesu nĩkĩ?

³ Nĩũndũ wa bata ũmenye ma ĩrĩa ĩkoniĩ Jesu. Nĩkĩ? Tondũ Bibilia yugaga ũũ: “Naguo muoyo wa tene na tene nĩ atĩrĩ, nĩ makũmenye wee Ngai ũrĩa ũmwe wa ma, na mamenye ũrĩa warekirie, na nĩwe Jesu Kristo.” (Johana 17:3) Ĩĩ, kũmenya ma ĩĩgiĩ Jehova Ngai na Jesu Kristo, no gũtongorie nginya muoyo-inĩ wa tene na tene, thĩinĩ wa paradiso gũkũ thĩ. (Johana 14:6) O na ningĩ-rĩ, Jesu nĩ aigĩte kĩonereria kĩega kĩa ũrĩa tũngĩtũũra na ũrĩa tũngĩikarania na andũ arĩa angĩ. (Johana 13:34, 35) Thĩinĩ wa  gĩcunjĩ kĩa mbere kĩa ibuku rĩrĩ, nĩtwarĩrĩirie ma ĩrĩa ĩkoniĩ Ngai. Rĩu reke tũthuthurie ũrĩa Bibilia ĩrutanaga kũna igũrũ rĩgiĩ Jesu Kristo.

4. Marĩĩtwa “Mesia” na “Kristo” moigĩte atĩa?

⁴ Tene Jesu atanaciarũo-rĩ, Bibilia nĩ yarathĩte gũũka kwa ũrĩa Ngai angĩatũmire arĩ Mesia, kana Kristo. Marĩĩtwa “Mesia” (kuumana na Kĩhibirania) na “Kristo” (kuumana na Kĩgiriki), merĩ moigĩte “Ũrĩa Mũitĩrĩrie Maguta.” Ũcio weranĩirũo nĩangĩaitĩrĩirio maguta, ũguo nĩ kuuga athuurwo nĩ Ngai aheo wĩra wa mwanya. Icunjĩ-inĩ cia thutha cia ibuku rĩrĩ-rĩ, nĩtũkeeruta makĩria  bata wa Mesia harĩ kũhinga gwa ciĩranĩro cia Ngai. O na no tũkeeruta ũhoro wa irathimo iria Jesu angĩtũrehera o na rĩu. No Jesu atanaciarũo-rĩ, andũ aingĩ hatarĩ nganja nĩmeyũragia, ‘Nũũ ũrĩtuĩka Mesia?’

5. Nĩ ũndũ ũrĩkũ arutwo a Jesu metĩkĩtie biũ ũmũkoniĩ?

⁵ Arutwo a Jesu wa Nazarethi arĩa maatũũraga hĩndĩ yake, nĩmeetĩkĩtie biũ atĩ nĩwe Mesia ũrĩa weranĩirũo. (Johana 1:41) Ũmwe wa arutwo acio, wetagwo Simoni Petero, eerire Jesu ũũ atarĩ na nganja: “Wee, nĩwe Kristo.” (Mathayo 16:16) No rĩrĩ, arutwo acio mangĩakorirũo na ma atĩa, atĩ Jesu kũna nĩwe Mesia ũrĩa weranĩirũo? Ĩ ithuĩ tũngĩkorũo na ma atĩa?

6. Heana ngerekano ya kuonania ũrĩa Jehova ateithĩtie arĩa ehokeku makũũrane Mesia.

⁶ Anabii a Ngai arĩa maatũũraga mbere ya Jesu nĩ maarathĩte maũndũ maingĩ makoniĩ Mesia. Maũndũ macio nĩ mangĩateithirie andũ angĩ kũmũkũũrana. No tũheane ngerekano ĩno: Ta wĩcirie werũo nĩ mũndũ ũthiĩ kĩwanja kĩa mbathi kana ceceni ya ngari ya mwaki, kana handũ hangĩ harĩ na andũ aingĩ ta ndũnyũ, ũgathaagaane mũndũ ũtarĩ wona rĩngĩ. Githĩ to ũteithĩke mũno korũo wataarĩrio wega ũrĩa mũndũ ũcio ahaana? No taguo Jehova aahũthĩrire anabii a Bibilia gũtaarĩria wega ũrĩa Mesia aarĩ eke, na maũndũ marĩa angĩacemanirie namo. Kũhinga kwa morathi macio maingĩ nĩ kũngĩateithirie arĩa ehokeku mamũkũũrane wega.

7. Nĩ morathi marĩkũ merĩ makoniĩ Jesu maahingire?

⁷ Wĩcirie ngerekano o igĩrĩ tu. Ya mbere, mũnabii Mika nĩ aarathĩte, makĩria ma mĩaka 700 mbere, atĩ Ũrĩa weranĩirũo angĩaciarĩirũo Bethilehemu, gataũni kanini bũrũri-inĩ wa Juda. (Mika 5:2) Jesu na ma aaciarĩirũo kũ? O kũu kũu, gataũni-inĩ kau! (Mathayo 2:1, 3-9) Ya kerĩ, mĩaka magana maingĩ mbere-rĩ, ũrathi ũrĩa wĩ thĩinĩ wa Danieli 9:25 nĩ woonanĩtie mwaka ũrĩa guo Mesia aangĩonekire;  wa 29 M.M. *  * Kũhinga kwa morathi macio na mangĩ nĩ kuonanĩtie atĩ Jesu nĩwe Mesia ũrĩa weranĩirũo.

8, 9. Nĩ ũira ũrĩkũ woonekire rĩrĩa Jesu aabatithagio wa kuonania atĩ aarĩ Mesia?

⁸ Ũira ũngĩ wa kuonania atĩ Jesu nĩwe warĩ Mesia woonekire wega mũthia-inĩ wa mwaka wa 29 M.M. Ũcio nĩguo mwaka ũrĩa Jesu aathire kũrĩ Johana ũrĩa Mũbatithania, nĩguo abatithio thĩinĩ wa Rũũĩ rwa Jorodani. Jehova nĩ eerĩire Johana kĩonania nĩguo ahote gũkũũrana Mesia. Johana nĩ oonire kĩonania kĩu rĩrĩa Jesu aabatithirio. Bibilia yugaga gwekĩkire ũũ: “Nake Jesu aarĩkia kũbatithio, akiumĩra o rĩmwe maĩ-inĩ, na atĩrĩrĩ, Igũrũ rĩkĩhingũka, akĩona Roho wa Ngai agĩikũrũka ta ndutura, akĩũmba igũrũ rĩake. Na atĩrĩrĩ, mũgambo ũkiuma Igũrũ, ũkiuga, Ũyũ nĩwe Mũrũ wakwa nyendete mũno, nĩngenaga nĩ ũndũ wake.” (Mathayo 3:16, 17) Thutha wa kuona na kũigua ũrĩa gwathire-rĩ, Johana ndaarĩ na nganja atĩ Jesu aatũmĩtwo nĩ Ngai. (Johana 1:32-34) Hĩndĩ ĩrĩa roho wa Ngai, kana hinya Wake wa wĩki, waitĩrĩirio Jesu mũthenya ũcio-rĩ, nĩrĩo aatuĩkire Mesia, kana Kristo, ũrĩa mwamũre atuĩke Mũtongoria na Mũnene.—Isaia 55:4.

⁹ Kũhinga kwa ũrathi wa Bibilia na ũira wa Jehova Ngai we mwene, kuonanagia wega atĩ Jesu nĩwe Mesia ũrĩa weranĩirũo. No Bibilia nĩĩcokagia ciũria ingĩ igĩrĩ cia bata ikoniĩ Jesu Kristo: We oimire kũ, na aarĩ mũndũ wa mũthemba ũrĩkũ?

10. Bibilia ĩrutanaga atĩa igũrũ rĩgiĩ ũtũũro wa Jesu atanoka gũkũ thĩ?

¹⁰ Bibilia ĩrutanaga atĩ Jesu aatũũraga igũrũ atanoka gũkũ thĩ. Mika aarathĩte atĩ Mesia angĩaciarĩirũo Bethilehemu  na ningĩ akiuga atĩ kĩhumo Gĩake “aarĩ o ho o tene na tene [nĩ kuuma o tene, NW ] .” (Mika 5:2) Maita maingĩ Jesu we mwene nĩoigire atĩ aatũũraga igũrũ, atanaciarũo arĩ ta mũndũ. (Johana 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5) Arĩ kĩũmbe kĩa roho igũrũ-rĩ, Jesu aarĩ na ũkuruhanu wa mwanya hamwe na Jehova.

11. Bibilia yonanagia na njĩra ĩrĩkũ atĩ Jesu nĩwe mũrũ wa Jehova ũrĩa endete makĩria?

¹¹ Jesu nĩwe Mũrũ wa Jehova ũrĩa endete makĩria, na nĩ harĩ na gĩtũmi kĩega. Eragwo “nĩwe waambire kũrigithathwo indo ciothe itaanombwo,” tondũ nĩwe warĩ kĩũmbe kĩa mbere kĩa Ngai. * (Akolosai 1:15) Harĩ ũndũ ũngĩ ũtũmaga Mũrũ ũcio atuĩke wa mwanya. Nĩwe “Mũrũ wake wa mũmwe.” (Johana 3:16) Ũguo nĩ kuuga atĩ Jesu nowe wiki tu wombirwo nĩ Ngai na moko make. Jesu ningĩ nowe wiki tu wahũthĩrirũo nĩ Ngai rĩrĩa oombaga indo iria ingĩ ciothe. (Akolosai 1:16) O na ningĩ nĩetagwo “Ũhoro.” (Johana 1:14) Ũguo nĩ kuuga atĩ aarĩ mwaria wa Ngai; aatwaraga ndũmĩrĩri na motaaro kũrĩ araika arĩa angĩ o hamwe na andũ.

12. Tũmenyaga atĩa atĩ Mũrũ ũcio wa irigithathi ndaiganaine na Ngai?

¹² Hihi Mũrũ ũcio wa irigithathi nĩ maiganaine na Ngai, ta ũrĩa andũ amwe metĩkĩtie? Ũguo tiguo Bibilia ĩrutanaga. Ta ũrĩa tuonire thĩinĩ wa kĩbungo kĩu kĩ hau igũrũ-rĩ, Mũrũ ũcio nĩ kũũmbwo oombirwo. Kwoguo hatirĩ nganja aarĩ na kĩambĩrĩria, no Jehova Ngai ndarĩ kĩambĩrĩria kana mũthia. (Thaburi 90:2) Mũrũ ũcio wa mũmwe ndarĩ o na eeciria kũgeria kwĩiganania na Ithe. Bibilia ĩrutanaga wega atĩ Ithe nĩ mũnene kũrĩ Mũrũwe. (Johana 14:28; 1 Akorintho 11:3)  Jehova nowe wiki tu “Mwene-Hinya-Wothe.” (Isaia 13:6) Kwoguo, gũtirĩ ũngĩ maiganaine. *

13. Bibilia ĩkoragwo ĩkiuga atĩa rĩrĩa ĩkũgweta atĩ Mũrũ “nĩwe mũhianĩre wa ũrĩa Ngai ahaana, o we ũtonekaga”?

¹³ Jehova na Mũrũ wake wa irigithathi maarĩ na ũkuruhanu mũnene ihinda rĩa mĩaka bilioni nyingĩ mbere ya igũrũ na thĩ kũũmbwo. No nginya makorũo nĩ meendanĩte mũno! (Johana 3:35; 14:31) Mũrũ ũcio mwende aatariĩ o ta Ithe biũ. Nĩkĩo Bibilia yugaga Mũrũ ũcio “nĩwe mũhianĩre wa ũrĩa Ngai ahaana, o we ũtonekaga.” (Akolosai 1:15) Ĩĩ, o ta ũrĩa mwana wa mũndũ angĩtũkia ithe biũ na njĩra nyingĩ-rĩ, no taguo Mũrũ ũcio wa igũrũ aatũkirie ngumo cia Ithe.

14. Kwahanĩkire atĩa nĩguo Mũrũ wa mũmwe wa Jehova aciarũo arĩ ta mũndũ?

¹⁴ Mũrũ wa Jehova wa mũmwe nĩ ooimire igũrũ na kwĩendera gwake na agĩũka gũtũũra thĩ arĩ ta mũndũ. No ũrigwo atĩrĩ, ‘Kũngĩhoteka atĩa kĩũmbe kĩa roho gĩciarũo kĩrĩ ta mũndũ?’ Jehova aaringire kĩama nĩgetha ahingie ũndũ ũcio. Aathamirie muoyo wa Mũrũwe wa irigithathi kuuma igũrũ o nginya nda ya mũirĩtu gathirange Mũyahudi wetagwo Mariamu. Hatiarĩ na ithe wa gũkũ thĩ wahũthĩkire. Nĩ ũndũ ũcio Mariamu agĩciara kahĩĩ gakinyanĩru na agĩgeeta Jesu.—Luka 1:30-35.

15. Nĩkĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ no tũmenye Jehova wega kũgerera harĩ Jesu?

¹⁵ Ũrĩa Jesu oigire na ũrĩa ekire rĩrĩa aarĩ gũkũ thĩ nĩ ũtũteithagia kũmũmenya wega. Makĩria ma ũguo-rĩ, kũgerera kũrĩ Jesu nĩtũmenyaga Jehova wega makĩria. Nĩkĩ? Ririkana atĩ Mũrũ ũcio nĩ mũhianĩre mũkinyanĩru wa Ithe. Nĩkĩo Jesu eerire ũmwe wa arutwo ake ũũ: “Mũndũ ũnyonete  niĩ nĩonete Ithe witũ.” (Johana 14:9) Mabuku marĩa mana ma Bibilia metagwo Injiri, na nĩmo Mathayo, Mariko, Luka, na Johana, nĩ matwĩraga ũhoro mũingĩ wa ũtũũro, wĩra, na ngumo cia Jesu Kristo.

16. Ndũmĩrĩri ĩrĩa Jesu eekĩrĩire mũno yaarĩ ĩrĩkũ, na ũrutani wake woimĩte kũ?

¹⁶ Jesu ooĩkaine wega ta “Mũrutani.” (Johana 1:38; 13:13) Aarutanaga ũhoro ũrĩkũ? Makĩria ndũmĩrĩri yake yaarĩ “Ũhoro-ũrĩa-Mwega wa ũthamaki,” nĩguo Ũthamaki wa Ngai, kana thirikari ya igũrũ ĩrĩa ĩgaathana thĩ yothe na ĩrehe irathimo itarĩ mũthia kũrĩ andũ arĩa aathĩki. (Mathayo 4:23) Ndũmĩrĩri ĩyo yaarĩ ya ũ? Jesu we mwene oigire ũũ: “Ũhoro ũrĩa ndutanaga ti wakwa; nĩ wa ũrĩa wandekirie,” nĩwe Jehova. (Johana 7:16) Jesu nĩaamenyaga atĩ Ithe nĩendaga andũ maigue ũhoro-ũrĩa-mwega wa Ũthamaki. Thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 8, nĩtũkeeruta makĩria ũhoro wa Ũthamaki wa Ngai na maũndũ marĩa ũkaahingia.

17. Jesu aarutanagĩra kũ, na nĩkĩ gĩatũmaga etungumanie ũguo kũruta andũ?

¹⁷ Jesu aarutanagĩra kũ? Kũrĩa guothe aakoraga andũ; mĩgũnda-inĩ, o hamwe na taũni-inĩ, icagi-inĩ, ndũnyũ-inĩ, na mĩciĩ kwao. Jesu ndeetagĩrĩra andũ mathiĩ kũrĩ we. Aathiaga kũrĩ o. (Mariko 6:56; Luka 19:5, 6) Nĩkĩ gĩatũmaga Jesu etungumanie ũguo na ahũthĩre mahinda make maingĩ akĩhunjia na kũrutana? Nĩ tondũ ũguo nĩguo Ngai eendaga eke. Jesu hingo ciothe eekaga wendi wa Ithe. (Johana 8:28, 29) No kwarĩ na gĩtũmi kĩngĩ gĩatũmaga ahunjie. Nĩ aaiguagĩra irĩndĩ cia andũ tha iria ciokaga kũmuona. (Mathayo 9:35, 36) Maarĩ atiganĩrie nĩ atongoria ao a ndini arĩa maagĩrĩirũo gũkorũo makĩmaruta ma ĩkoniĩ Ngai na matanya make. Jesu nĩaamenyaga andũ nĩmaabataraga mũno kũigua ndũmĩrĩri ĩyo ya Ũthamaki.

18. Nĩ ngumo irĩkũ cia Jesu ikũgucagĩrĩria mũno?

¹⁸ Jesu aarĩ mũndũ mũcanjamũku na mũigua tha.  Kwoguo andũ maamuonaga arĩ mũndũ ũngĩkinyĩrĩka na mũtugi. Nginya ciana nĩciahotaga kũmũkuhĩrĩria. (Mariko 10:13-16) Jesu ndaarĩ na mũthutũkanio. Nĩaathũire uungumania na waagi wa kĩhooto. (Mathayo 21:12, 13) Hĩndĩ ĩrĩa atumia mataaheagwo gĩtĩo na moonagwo ta matarĩ kĩene-rĩ, we nĩ oonaga marĩ a bata. (Johana 4:9, 27) Jesu aarĩ mwĩnyihia kũna. Hĩndĩ ĩmwe nĩaathambirie arutwo ake magũrũ, wĩra ũrĩa kaingĩ warutagwo nĩ ndungata ya thĩ mũno.

19. Nĩ kĩĩ kĩonanagia atĩ Jesu nĩaarũmbũyanagia na mathĩna ma andũ arĩa angĩ?

¹⁹ Jesu nĩaarũmbũyanagia na mabataro ma andũ arĩa angĩ. Ũndũ ũcio woonekire wega hĩndĩ ĩrĩa aahotithirio nĩ hinya wa roho wa Ngai kũringa ciama cia kũhonania. (Mathayo 14:14) Kwa ngerekano-rĩ, mũndũ ũmwe warũarĩte mangũ nĩookire kũrĩ Jesu na akĩmwĩra ũũ: “Ũngĩenda-rĩ, wahota kũ’honia ’there.” Jesu akĩigua ta arĩ we mwene waiguaga ruo rũu na kũnyamarĩka. Nĩ ũndũ wa kũringwo  nĩ tha, Jesu aatambũrũkirie guoko, akĩmũhutia akĩmwĩra atĩrĩ: “Nĩngwenda; gĩtherio.” Na mũndũ ũcio warĩ mũrũaru akĩhona! (Mariko 1:40-42) Ũgwĩciria mũndũ ũcio aaiguire atĩa?

20, 21. Jesu aaigire kĩonereria kĩa wathĩki mwĩhokeku harĩ Ngai na njĩra ĩrĩkũ?

²⁰ Jesu aaigire kĩonereria kĩega biũ kĩa wathĩki mwĩhokeku harĩ Ngai. We aarĩ mwĩhokeku harĩ Ithe wake wa matu-inĩ hĩndĩ ciothe, o na aakarario atĩa na kũnyamario kũingĩ. Jesu nĩeetiiririe magerio ma Shaitani atakwenyenya na agĩtooria. (Mathayo 4:1-11) Hĩndĩ ĩmwe andũ amwe ake mwene matiamwĩtĩkagia, nginya moigaga atĩ “nĩagũrũkĩte.” (Mariko 3:21) No Jesu ndaarekire mamũgarũre; aathire o na mbere kũruta wĩra wa Ngai. O na aarumwo na gũthĩnio-rĩ, Jesu nĩeegirĩrĩirie, na ndaageririe gwĩka ũũru arĩa maamũkararagia.—1 Petero 2:21-23.

 ²¹ Jesu aarĩ mwĩhokeku o nginya gĩkuũ, gĩkuũ kĩarĩ kĩũru mũno na kĩa ruo moko-inĩ ma thũ ciake. (Afilipi 2:8) Ta wĩcirie maũndũ marĩa oomĩrĩirie mũthenya wa mũthia wa ũtũũro wake gũkũ thĩ. Aanyitirũo, agĩthitangwo nĩ aira a maheni, agĩtuĩrwo nĩ acirithania maarĩ na uungumania, agĩthekererwo nĩ andũ, na akĩnyamario nĩ thigari. Acuurĩtio na mĩcumarĩ mũtĩ igũrũ-rĩ, aahuhirie rĩa mũthia, akĩanĩrĩra ũũ: “Ũhoro nĩwarĩka! ” (Johana 19:30; Atũmwo 5:30) No mũthenya wa gatatũ thutha wa Jesu gũkua, Ithe wake wa igũrũ nĩ aamũriũkirie akĩmũcokia muoyo arĩ roho. (1 Petero 3:18) Thutha wa ciumia cigana-ũna-rĩ, Jesu agĩcoka igũrũ. Akinya kũu “agĩikara thĩ guoko-inĩ kwa ũrĩo kwa Ngai,” agĩeterera aheo hinya wa gũthamaka.—Ahibirania 10:12, 13.

22. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jesu aahingirie nĩgũkorũo arĩ mwĩhokeku nginya gĩkuũ?

²² Jesu aahingirie ũndũ ũrĩkũ nĩgũkorũo arĩ mwĩhokeku nginya gĩkuũ? Gĩkuũ kĩa Jesu nĩkĩo gĩtũhingũragĩra mweke wa muoyo wa tene na tene thĩinĩ wa paradiso gũkũ thĩ, o ta ũrĩa itanya rĩa Jehova rĩa mbere rĩatariĩ. Ũrĩa gĩkuũ kĩa Jesu gĩtũhingũragĩra mweke ũcio nĩũkwarĩrĩrio thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ kĩrũmĩrĩire.