Kwahoteka Jesu arĩ Kaperinaumu, rĩrĩa arokĩrĩra Afarisai. Thutha-inĩ mũthenya o ũcio, akoima nyũmba na agathiĩ Iria-inĩ rĩa Galili rĩrĩa rĩrĩ hakuhĩ, na kĩrĩndĩ gĩkongana. Jesu akaingĩra gatarũ-inĩ, gagatonya maĩ-inĩ hanini, na akambĩrĩria kũruta andũ ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa igũrũ. Akamaruta akĩhũthĩra ngerekano cigana ũna. Arĩa maramũthikĩrĩria nĩ marataũkĩrũo nĩ indo na maũndũ marĩa Jesu aragweta, na ũndũ ũcio ũkamateithia kũnyita maũndũ matiganĩte megiĩ Ũthamaki.

Wa mbere, Jesu akaria ũhoro wa mũndũ ũrahura mbeũ. Mbeũ imwe ikagwa njĩra-inĩ na ikarĩo nĩ nyoni. Ingĩ ikagwa mahiga-inĩ, handũ hatarĩ na tĩri mũingĩ. Ciagĩa mĩri, mĩri ĩyo ĩkaaga gũthiĩ kũraihu, na mĩmera ĩyo mĩerũ ĩkahĩa nĩ riũa ĩkoma. Mbeũ ingĩ nacio ikagwa mĩigua-inĩ, na mĩigua ĩyo ĩkahatĩka mĩmera ĩyo mĩerũ yambĩrĩria gũkũra. No mbeũ imwe ikagwa tĩri-inĩ mũnoru. Mbeũ icio igaciara, “imwe maita igana, ingĩ maita mĩrongo ĩtandatũ, nacio ingĩ maita mĩrongo ĩtatũ.”​—Mathayo 13:8.

Ngerekano-inĩ ĩngĩ, Jesu akahaanania Ũthamaki na rĩrĩa mũndũ ahura mbeũ. Rita rĩrĩ, gũtekũmakania kana mũndũ ũcio nĩ egũkoma kana ndegũkoma, mbeũ icio igakũra, “ũndũ atangĩhota gũtaarĩria.” (Mariko 4:27) Igekũria cio nyene na ikaruta maciaro angĩgetha.

Jesu agacoka akaheana ngerekano ya gatatũ ĩgiĩ kũhura. Harĩ mũndũ wahurire mbeũ njega, no “rĩrĩa andũ maarĩ toro,” thũ ĩkĩhanda itindiĩ ngano-inĩ. Ndungata cia mũndũ ũcio ikoria kana no imunye itindiĩ rĩu. Nake agacicokeria: “Aca; nĩguo mũkĩmunya itindiĩ  mũtikarĩmunyanĩrie na ngano. Rekei ikũranĩre nginya hĩndĩ ya magetha, na hĩndĩ ĩyo-rĩ, nĩ ngeera agethi ũũ: Ambai mũrĩcokanĩrĩrie nĩguo mũrĩcine; mũcoke mũcokanĩrĩrie ngano thĩinĩ wa ikũmbĩ rĩakwa.”​—Mathayo 13:​24-30.

Andũ aingĩ arĩa marathikĩrĩria Jesu nĩ moĩ ũhoro wa ũrĩmi. Ningĩ akagweta kĩndũ kĩngĩ kĩũĩkaine mũno, kabegũ kanini ga karatarĩ. Gakũraga gagatuĩka mũtĩ mũnene mũno, nginya nyoni igaka itara honge-inĩ ciaguo. Ũhoro-inĩ wĩgiĩ kabegũ kau, akoiga ũũ: “Ũthamaki wa igũrũ ũtariĩ ta mbegũ ya karatarĩ, ĩrĩa mũndũ ũmwe aahandire mũgũnda wake.” (Mathayo 13:31) No Jesu ti kũrutana ararutana ũhoro wĩgiĩ mĩmera. Araheana ngerekano ya ũrĩa kanyamũ kanini kangĩkũra na njĩra ya magegania gatuĩke kĩndũ kĩnene mũno.

Jesu agacoka akoiga ũndũ wĩkĩkaga na ũĩkaine nĩ andũ aingĩ arĩa maramũthikĩrĩria. Akahaanania Ũthamaki wa igũrũ na “ndawa ya kũimbia, ĩrĩa mũtumia ũmwe oire na agĩtukania na mũtu thĩinĩ wa ibaba ithatũ nene.” (Mathayo 13:33) O na gũtuĩka ndawa ĩyo ya kũimbia ndĩonekaga, ĩtukanaga na mũtu wothe na ĩgatũma ũimbe. Ĩimbagia mũtu o kahora ũndũ mũndũ atangĩhota kuona.

Thutha wa kũheana ngerekano icio, Jesu akeera kĩrĩndĩ gĩthiĩ na agacoka nyũmba kũrĩa araikara. Thutha wa kahinda arutwo ake magoka kũrĩ we makĩenda gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ marĩa arutanire.

Arutwo manaigua Jesu akĩhũthĩra ngerekano hau kabere, no ti na gĩkĩro kĩu. Makamũũria kĩũria gĩkĩ: “Ũmaragĩria na njĩra ya ngerekano nĩkĩ?”​—Mathayo 13:10.

Ũndũ ũmwe ũtũmaga eke ũguo nĩ kũhingia ũrathi wa Bibilia. Ibuku rĩa Mathayo riugĩte: “Gũtirĩ hĩndĩ aaragia nao hatarĩ ngerekano, nĩguo ahingie ũhoro ũrĩa waaririo kũgerera mũnabii ũrĩa woigire: ‘Nĩ ngaatumũra kanua gakwa njarie na ngerekano; Nĩ ngaamenyithania maũndũ marĩa makoretwo marĩ mahithe kuuma o kĩambĩrĩria.’”​—Mathayo 13:​34, 35; Thaburi 78:2.

Harĩ ũndũ ũngĩ ũtũmaga Jesu ahũthĩre ngerekano. Nĩ iteithagia kũguũria mĩerekera ya andũ. Andũ aingĩ makenagio nĩwe tondũ monaga oĩ kũgana ng’ano na arĩ na ũhoti wa kũringa ciama. Mationaga ta mangĩmwathĩkĩra arĩ ta Mwathi wao, kana mamũrũmĩrĩre hatarĩ ũndũ maragunĩka naguo. (Luka 6:​46, 47) Matiendaga gũcenjia muonere wao wa maũndũ kana mĩtugo yao. Ningĩ matiendaga ndũmĩrĩri yake ĩrikĩre ngoro-inĩ ciao.

Jesu akoiga ũũ agĩcokia kĩũria kĩa arutwo ake: “Kĩu nĩkĩo gĩtũmaga njarie nao na njĩra ya ngerekano, tondũ maroraga no mationaga, magathikĩrĩria no matiguaga; na matitaũkagĩrũo nĩ maũndũ macio. Na ũrathi wa Isaia nĩ ũrahinga harĩ o, ũrĩa ugaga ũũ: ‘. . .Andũ aya nĩ momĩtie ngoro ciao.’”​—Mathayo 13:​13-15; Isaia 6:​9, 10.

No ũguo tiguo andũ arĩa othe marathikĩrĩria Jesu matariĩ. Agataarĩria ũũ: “Gũkena nĩ maitho manyu tondũ nĩ monaga, na matũ manyu tondũ nĩ maiguaga. Nĩ ũndũ ngũmwĩra atĩrĩ na ma, anabii na andũ aingĩ athingu nĩ meeriragĩria kuona maũndũ marĩa inyuĩ mũrona no matiamonire, na kũigua maũndũ marĩa mũraigua no matiamaiguire.”​—Mathayo 13:​16, 17.

Atũmwo arĩa 12 na arutwo angĩ ehokeku nĩ mamũkagĩra ndũmĩrĩri yake wega. Nĩ ũndũ ũcio Jesu akoiga: “Inyuĩ nĩ mwĩtĩkĩrĩtio gũtaũkĩrũo  nĩ hitho cia Ũthamaki wa Ngai, no andũ acio matiĩtĩkĩrĩtio.” (Mathayo 13:11) Tondũ ngoro-inĩ ciao marĩ na wendi mũnene wa gũtaũkĩrũo, Jesu akamataarĩria ũrĩa ngerekano ya mũhuri yugĩte.

Akameera: “Mbeũ nĩ kiugo kĩa Ngai.” (Luka 8:11) Naguo tĩri nĩ ngoro. Ũndũ ũcio nĩ wa bata harĩ gũtaũkĩrũo nĩ ngerekano ĩyo.

Ũhoro-inĩ wĩgiĩ mbeũ iria ciagũire njĩra-inĩ, agataarĩria ũũ: “Mũcukani okaga agakĩeheria kuuma ngoro-inĩ ciao nĩguo matigetĩkie na mahonokio.” (Luka 8:12) Akĩaria ũhoro wa mbeũ iria ciagũire mahiga igũrũ, Jesu araria ũhoro wa ngoro cia andũ arĩa metĩkagĩra ũhoro makenete no ũhoro ũcio ũkaaga gũkorũo na mĩri ngoro-inĩ ciao. Magacoka makahĩngĩka “kwagĩa magerio kana mĩnyamaro nĩ ũndũ wa ũhoro wa Ũthamaki.” Rĩrĩa “kwagĩa magerio,” hihi nĩ ũndũ wa gũũkĩrĩrũo nĩ andũ a famĩlĩ, makagwa.​—Mathayo 13:21; Luka 8:13.

Ĩ ũhoro wa mbeũ iria ciagũire mĩigua-inĩ? Jesu akeera arutwo ake atĩ irũgamĩrĩire andũ arĩa maiguĩte ũhoro. Andũ acio magacoka magatoorio nĩ “mĩtangĩko ya mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ na hinya wa maheeni wa ũtonga.” (Mathayo 13:22) Makoretwo na ũhoro ngoro-inĩ ciao, no rĩu ũhoro ũcio ũkahatĩkwo ũkaaga gũciara maciaro.

Tĩri wa mũico Jesu kwarĩrĩria nĩ ũrĩa mũnoru. Ũrũgamĩrĩire andũ arĩa maiguaga ũhoro na makawĩtĩkĩra ngoro-inĩ ciao, na magataũkĩrũo kũna nĩ ũrĩa uugĩte. Makagĩa na moimĩrĩro marĩkũ? “Magaciara maciaro.” Nĩ ũndũ wa maũndũ matiganĩte ta ũkũrũ kana ũgima wa mwĩrĩ, othe matingĩka maũndũ maiganaine; ũmwe agaciara maita 100 makĩria, ũngĩ maita 60 makĩria, na ũngĩ maita 30 makĩria. Irathimo iria ciumanaga na gũtungatĩra Ngai nĩ cia “arĩa thutha wa kũigua kiugo marĩ na ngoro njega, makĩigaga  na magaciara maciaro marĩ na ũkirĩrĩria.”​—Luka 8:15.

No mũhaka ciugo icio ikorũo nĩ ciakenia arutwo a Jesu makĩria, tondũ nĩ mamũcarĩtie nĩguo mataarĩrio morutani make! Rĩu marĩ na ũtaũku mũrikarikĩru wa ngerekano ciake. Jesu arenda mataũkĩrũo nĩ ngerekano ciake, nĩguo o nao mamenyithie andũ arĩa angĩ ũhoro wa ma. Akooria ũũ: “Tawa ndũkunĩkagĩrio na gĩkabu kana ũkaigwo rungu rwa ũrĩrĩ, githĩ tiguo? Githĩ ndũrehagwo nĩguo ũigĩrĩrũo handũ igũrũ?” Kwoguo Jesu akamahe ũtaaro ũyũ: “Ũrĩa ũrĩ matũ ma kũigua, nĩ aigue.”​—Mariko 4:21-23.

Thutha wa gũtaarĩrio nĩ Jesu ngerekano ya mũhuri, arutwo no marenda kwĩruta maũndũ makĩria. Makamwĩra ũũ: “Tũtaarĩrie ngerekano ĩyo ya itindiĩ thĩinĩ wa mũgũnda wa ngano.”​—Mathayo 13:36.

Ihoya rĩu rĩao rĩkonania mwerekera ngũrani mũno na wa andũ arĩa angĩ othe moima rũteere-inĩ rwa iria. Andũ acio nĩ maiguire ũhoro no maaga wendi wa kwĩruta ũrĩa ngerekano icio ciugĩte na ũrĩa mangĩgunĩka nĩcio. Maiganĩrire tu na ũmenyo wa igũrũ igũrũ wa ngerekano icio. Jesu akonania ngũrani ya andũ acio moima iria-inĩ na arutwo ake arĩa mokire kũrĩ we marĩ na wendi wa kũmenya, akoiga:

“Thikagĩrĩriai na kinyi maũndũ marĩa mũraigua. Gĩthimi kĩrĩa mũthimagĩra andũ nakĩo, no kĩo mũgaathimĩrũo nakĩo, o na nĩ mũkongererũo.” (Mariko 4:24) Arutwo acio nĩ marathikĩrĩria na kinyi maũndũ marĩa maraigua kuuma kũrĩ we. Marathimĩra Jesu wendi wao mũnene wa kũmenya na gũthikĩrĩria kwao, nao makarathimwo na motaaro makĩria, na ũtaũku makĩria. Kwoguo agĩcokia kĩũria kĩa arutwo ake kĩgiĩ ngerekano ya ngano na itindiĩ, Jesu agataarĩria ũũ:

“Mũhandi wa mbeũ ĩrĩa njega nĩ Mũrũ wa mũndũ; mũgũnda nĩ thĩ. Nayo mbeũ ĩrĩa njega, nĩ ariũ a Ũthamaki, no itindiĩ nĩ ariũ a ũrĩa mũru, nayo thũ ĩrĩa yahandire itindiĩ nĩ Mũcukani. Magetha nĩ ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ, nao agethi nĩ araika.”​—Mathayo 13:​37-39.

Thutha wa gũtaarĩria o kĩndũ kĩrũgamĩrĩire kĩĩ ngerekano-inĩ yake, Jesu akonania moimĩrĩro nĩ marĩkũ. Akoiga atĩ mũthia-inĩ wa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ, agethi, kana araika, nĩ makaamũrania Akristiano a maheeni arĩa mahaana ta itindiĩ kuuma harĩ “ariũ a Ũthamaki” a ma. “Arĩa athingu” nĩ magaacokanĩrĩrio hamwe, na mũthia-inĩ makenge o ta riũa “Ũthamaki-inĩ wa Ithe wao.” Ĩ nao “ariũ a ũrĩa mũru”? Nĩ kũninwo makaaninwo, na nĩkĩo ‘makaarĩra na mahagaranie magego.’​—Mathayo 13:​41-43.

Jesu agacoka akarathima arutwo ake na ngerekano ingĩ ithatũ. Wa mbere akameera: “Ũthamaki  wa igũrũ ũtariĩ ta kĩndũ kĩa goro kĩahithĩtwo mũgũnda-inĩ, kĩrĩa mũndũ ũmwe onire na agĩcoka akĩhitha, na nĩ ũndũ wa gĩkeno kĩrĩa aarĩ nakĩo, agĩthiĩ akĩendia indo ciake ciothe na akĩgũra mũgũnda ũcio.”​—Mathayo 13:44.

Agathiĩ na mbere akoiga: “Ũthamaki wa igũrũ ũtariĩ ta mũhũri biacara wagendaga agĩcaria ruru njega. Arĩkia kuona ruru ĩmwe ya goro, agĩthiĩ na akĩendia indo ciake ciothe na ihenya na akĩmĩgũra.”​—Mathayo 13:​45, 46.

Ngerekano-inĩ icio cierĩ, Jesu akonania ũhoro wa mũndũ gũkorũo ehaarĩirie kwĩima nĩ ũndũ wa kĩndũ kĩa goro. Mũhũri ũcio wa biacara eendirie “indo ciake ciothe” nĩgetha agũre ruru ĩmwe ya goro mũno. Arutwo a Jesu no mahote gũtaũkĩrũo nĩ ngerekano ĩyo ĩgiĩ ruru ya goro. Nake mũndũ ũcio wonire mũthithũ ũhithĩtwo mũgũnda-inĩ ‘eendirie indo ciake ciothe’ nĩguo agũre mũgũnda ũcio. Ngerekano-inĩ icio cierĩ, harĩ na kĩndũ kĩa goro mũno mũndũ abatiĩ kwĩgĩĩra nakĩo na kuona kĩrĩ kĩa bata. Kĩndũ kĩu no kĩhaananio na maũndũ marĩa mũndũ eimaga nĩguo ahingie mabataro make ma kĩĩroho. (Mathayo 5:3) Amwe a arĩa marathikĩrĩria Jesu akĩheana ngerekano icio, nĩ monanĩtie atĩ nĩ mehaarĩirie kwĩima nĩgetha mahingie mabataro mao ma kĩĩroho na matuĩke arũmĩrĩri ake a ma.​—Mathayo 4:​19, 20; 19:27.

Mũthia-inĩ, Jesu akaringithania Ũthamaki wa igũrũ na neti ĩrĩa yũnganagia thamaki cia mĩthemba yothe. (Mathayo 13:47) Thamaki icio ciarĩkia gũcagũranio, iria njega igekĩrũo handũ no iria itarĩ njega igateo. Jesu akoiga atĩ noguo gũkahaana mũthia-inĩ wa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ, araika nĩ magacagũrania andũ arĩa oru kuuma harĩ arĩa ega.

Jesu we mwene nĩ ta aarutaga wĩra wa gũtega na njĩra ya kĩĩroho rĩrĩa eetire arutwo ake a mbere matuĩke “ategi a andũ.” (Mariko 1:17) O na kũrĩ ũguo, akoiga atĩ ngerekano yake ya neti ĩgiĩ ihinda rĩrĩa rĩũkĩte, “hĩndĩ ya ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ.” (Mathayo 13:49) Kwoguo atũmwo na arutwo angĩ arĩa marathikĩrĩria Jesu no mone atĩ kũrĩ na maũndũ mega marĩ mbere.

Acio maiguire Jesu akĩheana ngerekano arĩ gatarũ-inĩ makagunĩka makĩria. Jesu nĩ aronania arĩ na wendi wa ‘gũtaarĩria arutwo ake maũndũ mothe hatarĩ andũ angĩ.’ (Mariko 4:34) Atariĩ ta “mũndũ mwene nyũmba, ũrĩa ũrutaga indo iria njerũ na ngũrũ kuuma mũthithũ-inĩ wake.” (Mathayo 13:52) Jesu akĩheana ngerekano icio, ti ũhoti wake wa kũrutana arenda kuonania. Handũ ha ũguo, arenda arutwo ake mamenye ma iria ihaananĩtio na mũthithũ wa goro. We nĩ “mũrutani” ũtangĩringithanio na arĩa angĩ.