1-3. (a) Nĩ kĩĩ kĩaiguithĩtie Paulo ũũru arĩ Athene? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩĩruta tũngĩthuthuria kĩonereria kĩa Paulo?

 PAULO arĩ Athene thĩinĩ wa Ngiriki, itũũra rĩa bata maũndũ-inĩ ma gĩthomo, kũrĩa athomi ta Socrates, Plato, na Aristotle maathomithanagia tene. Andũ a Athene nĩ a ndini mũno. Mathathayagia Ngai nyingĩ, na kwoguo kũrĩa guothe Paulo arathiĩ—hekarũ-inĩ, ihaaro-inĩ cia mũingĩ, na barabara-inĩ—nĩ arona mĩhianano mĩingĩ. Ũndũ ũcio nĩ ũraiguithia Paulo ũũru mũno tondũ nĩ oĩ ũrĩa Jehova, Ngai ũrĩa wa ma onaga ũhoi wa mĩhianano. (Tham. 20:4, 5) O ta Jehova, mũtũmwo ũcio mwĩhokeku nĩ athũire mĩhianano!

² Kĩrĩa Paulo arona aingĩra agora, kana thoko, nĩ kĩramũmakia mũno. Harĩ na mĩhianano mĩingĩ ĩrĩ magigi ya ngai ya Herime, kona-inĩ ya mwena wa rũgongo wa irathĩro, hakuhĩ na kĩhingo kĩrĩa kĩnene. Kũrĩ na kũndũ kũingĩ gwa gũthathaĩria thoko-inĩ ĩyo. Hihi mũtũmwo ũcio ekũhunjĩria atĩa andũ acio mathathayagia mĩhianano mĩingĩ ũguo? Hihi nĩ egũikara ahooreire na arĩ na gĩtĩo na acarie ũndũ maraiguithanĩria angĩarĩrĩria? Hihi nĩ harĩ andũ ekũhota gũteithia mamenye Ngai ũrĩ wa ma na mamũthathaiye?

³ Mĩario ĩrĩa Paulo aaheire andũ athomu a Athene, ĩrĩa ĩrĩ thĩinĩ wa Atũmwo 17:22-31, nĩ yonanagia atĩ nĩ ooĩ kũruta ihooto, na nĩ aaragia na njĩra ya ũũgĩ na arĩ na ũtaũku. Tũngĩthuthuria kĩonereria kĩa Paulo, nĩ tũkwĩruta ũrĩa tũngĩcaria ũndũ tũraiguithanĩria na athikĩrĩria aitũ nĩguo tũmateithie gwĩciria.

4, 5. Paulo aahunjagia kũ itũũra-inĩ rĩa Athene, na itũũra rĩu rĩarĩ na andũ a mũthemba ũrĩkũ?

⁴ Paulo aathiire Athene rũgendo-inĩ rwake rwa kerĩ rwa ũmishonarĩ,  kĩndũ mwaka wa 50 M.M. a O etereire Sila na Timotheo makinye kuuma Beroea, “akĩambĩrĩria kũhũthĩra ihooto kũiguithia Ayahudi thunagogi-inĩ,” o ta ũrĩa aamenyerete. Ningĩ nĩ aathiire kũhunjia thoko-inĩ, kũrĩa angĩahotire kwarĩria andũ mataarĩ Ayahudi arĩa maaikaraga Athene. (Atũm. 17:17) Thoko ya Athene yarĩ nene mũno, na yarĩ hakuhĩ na karĩma karĩa geetagwo Akropoli. Makĩria ma thoko ĩyo kũhũthĩka ĩrĩ handũ ha kũgũrĩra na kwenderia indo, noyo yarĩ kĩhaaro kĩa mũingĩ. Ibuku rĩmwe riugaga atĩ ahũũri biacara, ateti, na athomi maacemanagĩria hau. Andũ a Athene nĩ meendete gũcemanĩria hau magateereta maũndũ ma gĩthomo.

⁵ Ndwarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ Paulo kũiguithia andũ arĩa maarĩ thoko-inĩ. Andũ amwe arĩa maamũthikagĩrĩria maarĩ arũmĩrĩri a ũrutani wa Epikurio na wa Sitoiko, na maarĩ na mawĩtĩkio ngũrani. b Arĩa maarũmagĩrĩra ũrutani wa Epikurio meetĩkĩtie atĩ muoyo nĩ kwĩyumĩria weyumĩririe. Ũũ nĩguo metĩkĩtie: “Ndũrabatara gwĩtigĩra Ngai; Gũtirĩ ũndũ mũndũ mũkuũ aiguaga; Mũndũ no agĩe na mawega; Mũndũ no akirĩrĩrie maũũru.” Arũmĩrĩri a ũrutani wa Sitoiko meetĩkĩtie atĩ nĩ ũndũ wa bata kũgĩa na ũmenyo na ũtaũku. Arũmĩrĩri a ikundi icio igĩrĩ matietĩkĩtie ũrutani wa ũriũkio, ũrĩa warutanagwo nĩ arutwo a Kristo. Hatarĩ nganja, mawĩtĩkio ma ikundi icio igĩrĩ maarĩ ngũrani mũno na wĩtĩkio wa ma wa Gĩkristiano ũrĩa Paulo aarutanaga.

6, 7. Athomi amwe a Ngiriki maaiyũkirie atĩa ũrutani wa Paulo, na andũ amwe maiyũkagia atĩa ũrutani witũ ũmũthĩ?

⁶ Athomi a kũu Ngiriki maaiyũkirie atĩa ũrutani wa Paulo? Andũ amwe meetaga Paulo “mũhũhũtĩki,” kiugo kĩrĩa na Kĩngiriki ningĩ kiugĩte “mũrogoti tũbegũ.” (Atũm. 17:18) Mũthomi ũmwe aaugire ũũ igũrũ rĩgiĩ kiugo kĩu gĩa Kĩngiriki: “Kĩambĩrĩria-inĩ kiugo kĩu kĩahũthagĩrũo gũtaarĩria kanyoni kanini karĩa gathiaga gakĩũnganagia tũbegũ. No thutha-inĩ gĩkĩambĩrĩria kũhũthĩrũo gũtaarĩria mũndũ ũrĩa ũũnganagia matigari ma irio na indo ingĩ itiganĩte thoko-inĩ. Ningĩ nĩ gĩacokire kũhũthĩrũo na njĩra ya ngerekano, gũtaarĩria mũndũ ũracokanĩrĩria icunjĩ cia ũhoro, na makĩria mũndũ ũtarataũkĩrũo nĩ ũhoro ũcio wega.” Kwoguo andũ acio athomu nĩ ta maaugaga atĩ Paulo ndaarĩ mũũgĩ na atĩ aacokagĩra o maũndũ marĩa aaiguĩte na andũ arĩa angĩ. No o ta ũrĩa tũkuona, Paulo ndoragirũo ngoro nĩ irumi ta icio.

⁷ Ũguo noguo gũtariĩ ũmũthĩ. Kaingĩ andũ nĩ matũrumaga tondũ tũrĩ Aira a Jehova na nĩ twĩtĩkĩtie Bibilia. Kwa ngerekano, arutani  amwe maugaga atĩ indo nĩ kwĩyumĩria cieyumĩririe, na atĩ mũndũ o wothe mũũgĩ no mũhaka etĩkie ũrutani ũcio. Kwoguo makenda kuonania atĩ arĩa matetĩkĩtie ũrutani ũcio nĩ akĩgu. Andũ acio athomu mendaga andũ arĩa angĩ mecirie atĩ tũtikoragwo tũrĩ ogĩ tondũ tũrutanaga ũrĩa Bibilia yugaga na tũkonania ũira wa atĩ no mũhaka akorũo kũrĩ na Mũũmbi ũrĩa wombire indo ciothe. No ũndũ ũcio ndũtũũragaga ngoro. Ngũrani na ũguo, twaragia na ũcamba rĩrĩa tũratetera wĩtĩkio witũ wa atĩ muoyo thĩinĩ wa thĩ wombirũo nĩ Mũũmbi mũũgĩ, Jehova Ngai.—Kũg. 4:11.

8. (a) Andũ amwe arĩa maaiguire Paulo akĩhunjia maarĩ na muonere ũrĩkũ? (b) Nĩ kĩĩ gĩatũmire Paulo atwarũo Areopago? (Rora kohoro ka magũrũ-inĩ karatathi-inĩ ka 142.)

⁸ Angĩ nao arĩa maaiguire Paulo akĩhunjia thoko-inĩ maarĩ na mawoni ngũrani. Maaugire: “Aroneka ta arĩ mũhunjia wa ngai ngʼeni.” (Atũm. 17:18) Hihi Paulo aamenyithagia andũ a Athene ũhoro wa ngai ngʼeni? Gwĩka ũguo kũngĩarĩ ihĩtia iritũ rĩhaanaine na rĩrĩa mũthomi ũmwe wa tene wetagwo Socrates aathitangĩirũo na agĩtuĩrũo kũũragwo. Ndũkĩrĩ ũndũ wa kũgegania gũkorũo atĩ Paulo nĩ aatwarirũo Areopago na akĩrũo ataarĩrie morutani macio maaiguĩkaga marĩ mageni harĩ andũ a Athene. c Paulo angĩateteire atĩa ndũmĩrĩri yake harĩ andũ acio matooĩ Maandĩko?

9-11. (a) Paulo eekaga atĩa nĩguo agĩe na ũndũ mangĩiguithanĩria na athikĩrĩria ake? (b) Tũngĩĩgerekania atĩa na Paulo ũtungata-inĩ witũ?

⁹ Ririkana atĩ Paulo nĩ aaiguithĩtio ũũru nĩ ũhoi wa mĩhianano ũrĩa oonete. No handũ ha gũũkĩrĩra ũthathaiya ũcio wa mĩhianano, eerutanĩirie gũikara ahooreire. Aahũthĩrire ũũgĩ, akĩarĩrĩria ũndũ maaiguthanagĩria na athikĩrĩria ake, nĩguo amagucĩrĩrie. Aambĩrĩirie na kuuga ũũ: “Athuri aya a Athene, nguona atĩ maũndũ-inĩ mothe inyuĩ mũrĩ etigĩri ngai gũkĩra andũ arĩa angĩ.” (Atũm. 17:22) Nĩ ta Paulo aaugaga, ‘Nĩ ndĩrona atĩ mũrĩ andũ a ndini mũno.’ Warĩ ũndũ wa ũũgĩ Paulo kũmagaathĩrĩria nĩ ũndũ wa gũkorũo marĩ andũ a ndini. Nĩ aamenyaga atĩ andũ amwe arĩa maatumumarĩtio nĩ morutani ma maheeni maarĩ andũ me na ngoro njega. Makĩria ma ũguo, Paulo nĩ ooĩ atĩ o nake kũrĩ hĩndĩ eekaga maũndũ “nĩ ũndũ wa kwaga ũmenyo na kwaga wĩtĩkio.”—1 Tim. 1:13.

 ¹⁰ Paulo nĩ aagwetire ũndũ maaiguanĩire na athikĩrĩria ake, atĩ nĩ oonete ũira wa atĩ andũ a Athene maarĩ a ndini—kĩgongona kĩandĩkĩtwo “Kũrĩ Ngai Ũtoĩo.” Kũringana na ibuku rĩmwe, “warĩ ũndũ wa ndũire harĩ Angiriki na andũ angĩ kwamũra magongona kũrĩ ‘ngai itoĩo,’ magĩĩtigĩra atĩ mahota kũrakaria ngai imwe matoĩ nĩ ũndũ wa kwaga gũcithathaiya.” Kĩgongona kĩu kĩoonanagia atĩ andũ a Athene nĩ meetĩkĩtie atĩ nĩ kwarĩ na Ngai matoĩ. Paulo aahũthĩrire ũhoro wa kĩgongona kĩu kwambĩrĩria ndeereti ĩgiĩ ũhoro mwega ũrĩa aahunjagia. Aameerire ũũ: “Ũcio mũthathayagia mũtekũmũmenya nĩwe ndĩramũmenyithia.” (Atũm. 17:23) Paulo aaririe na njĩra ya ũũgĩ, na ĩrahutia athikĩrĩria ake. Ndaahunjagia ũhoro wa ngai ngʼeni ta ũrĩa andũ amwe maaugaga. Aamataaragĩria Ngai ũrĩa matooĩ—Ngai ũrĩa wa ma.

¹¹ Tũngĩĩgerekania atĩa na Paulo ũtungata-inĩ? Tũngĩkorũo tũrĩ maitho, no tuone ũndũ ũronania atĩ mũndũ nĩ wa ndini, hihi tuone ekĩrĩte kĩndũ kĩhutanĩtie na ndini kana aigĩte kĩndũ ta kĩu gwake mũciĩ. No tuuge ũũ: ‘Nĩ ndĩrona atĩ wĩ mũndũ wa ndini. Nĩ ngwĩriragĩria mũno kwaria na mũndũ wa ndini.’ Tũngĩamba tuonanie atĩ  nĩ tũratĩĩa mawĩtĩkio ma mũndũ ũcio, no tuone ũndũ tũngĩtĩkanĩria nake ũrĩa tũngĩarĩrĩria. Ririkana atĩ tũtingĩenda gũtuĩra andũ kũringana na mawĩtĩkio mao. O na aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ kũrĩ hĩndĩ meetĩkĩtie morutani ma maheeni.

12. Paulo aagarũrĩire atĩa mũrutanĩre wake?

¹² Hihi Paulo nĩ aahotire gũthiĩ na mbere kũhunjĩria andũ a Athene akĩhũthĩra maũndũ marĩa maaiguithanagĩria? Nĩ aamenyaga atĩ athikĩrĩria ake nĩ mooĩ morutani ma andũ ma Ngiriki no matioĩ Maandĩko, na kwoguo akĩgarũrĩra mũrutanĩre wake na njĩra cigana ũna. Wa mbere, aarĩrĩirie morutani ma Bibilia ategũthoma ĩmwe kwa ĩmwe kuuma Maandĩko-inĩ. Wa kerĩ, nĩ aatũmaga athikĩrĩria ake maigue atĩ nĩ arataũkĩrũo nĩo na atĩ aahaanaga o tao, tondũ mĩario-inĩ yake rĩmwe nĩ eeĩkĩraga ho. Wa gatatũ, nĩ aagwetire ciugo ciandĩkĩtwo mabuku-inĩ ma Ngiriki kuonania atĩ maũndũ mamwe aarutanaga nĩ maagwetetwo nginya mabuku-inĩ mao. Reke rĩu tũthuthurie mĩario ĩyo ya Paulo. Nĩ ma irĩkũ cia bata aamenyithanirie ciĩgiĩ Ngai ũcio ũtooĩkaine nĩ andũ a Athene?

13. Paulo aataarĩirie atĩa kĩhumo kĩa igũrũ na thĩ, na ciugo ciake cioonanirie ũndũ ũrĩkũ?

¹³ Ngai nĩwe wombire igũrũ na thĩ. Paulo aaugire ũũ: “Ngai ũrĩa wombire thĩ na indo iria ciothe irĩ thĩinĩ wayo, arĩ we Mwathani wa igũrũ na thĩ-rĩ, ndaikaraga thĩinĩ wa hekarũ ciakĩtwo na moko.” d (Atũm. 17:24) Igũrũ na thĩ ti kwĩyumĩria cieyumĩririe. Ngai ũrĩa wa ma nĩwe Mũũmbi wa indo ciothe. (Thab. 146:6) Ngũrani na ngai ya Athena na ngai ingĩ iria ciabataraga magongona na hekarũ nĩguo igoocithio, Mwathani Mũnene wa igũrũ na thĩ ndangĩiganĩra hekarũ ciakĩtwo na moko ma andũ. (1 Ath. 8:27) Paulo nĩ oonanirie wega atĩ Ngai ũrĩa wa ma nĩ mũnene biũ, gũkĩra mĩhianano o yothe ĩthondeketwo nĩ andũ ĩrĩa ĩrĩ thĩinĩ wa hekarũ ciakĩtwo nĩ andũ.—Isa. 40:18-26.

14. Paulo oonanirie atĩa atĩ Ngai ndabataraga kĩndũ kuuma kũrĩ andũ?

¹⁴ Ngai ndabataraga kĩndũ kuuma kũrĩ andũ. Ahoi mĩhianano maagemagia mĩhianano ĩyo na nguo thaka, makamĩrehera iheo cia goro, kana gĩa kũrĩa na gĩa kũnyua. Meeciragia atĩ mĩhianano ĩyo nĩ yabataraga indo ta icio! O na kũrĩ ũguo, no kũhoteke athomi amwe arĩa maathikagĩrĩria Paulo meetĩkĩtie atĩ ngai ndĩngĩbatara kĩndũ kuuma  kũrĩ andũ. Angĩkorũo nĩguo, no mũhaka akorũo nĩ meetĩkanirie na ciugo cia Paulo, atĩ Ngai “ndatungatagwo na moko ma andũ ta kũrĩ kĩndũ arabatara.” Hatarĩ nganja, hatirĩ kĩndũ Mũũmbi witũ abataraga kuuma kũrĩ andũ! Handũ ha ũguo, aheaga andũ kĩrĩa marabatara—“muoyo na mĩhũmũ na indo ciothe,” nginya riũa, mbura, na tĩri mũnoru. (Atũm. 17:25; Kĩam. 2:7) Kwoguo Ngai, ũrĩa ũtũheaga indo ciothe, ndabataraga kĩndũ o na kĩ kuuma kũrĩ ithuĩ.

15. Paulo aarũngire atĩa muonere wa andũ a Athene wa kwĩyona marĩa a bata gũkĩra arĩa angĩ, na nĩ ũndũ ũrĩkũ wa bata tũreruta kuumana na kĩonereria gĩake?

¹⁵ Ngai nĩwe wombire mũndũ. Andũ a Athene meeyonaga marĩ a bata gũkĩra andũ arĩa mataarĩ Angiriki. No Bibilia yonanagia atĩ tũtibatiĩ kwĩrahĩra bũrũri kana rangi witũ. (Gũcok. 10:17) Paulo aarĩrĩirie ũndũ ũcio na njĩra ya ũũgĩ na ũtaũku. Rĩrĩa aaugire atĩ “[Ngai] oombire andũ a ndũrĩrĩ ciothe kuumana na mũndũ ũmwe,” ciugo icio nĩ ciatũmire athikĩrĩria ake mecũranie. (Atũm. 17:26) Aaragĩrĩria rũgano rũrĩa rũrĩ ibuku-inĩ rĩa Kĩambĩrĩria, rwĩgiĩ Adamu, ithe wa ndũrĩrĩ ciothe. (Kĩam. 1:26-28) Tondũ andũ othe maaumanire na mũndũ ũmwe, gũtirĩ rũrĩrĩ rwa bata gũkĩra rũrĩa rũngĩ. Athikĩrĩria othe a Paulo nĩ mangĩataũkĩirũo nĩ ũrĩa eendaga kuuga. Nĩ harĩ ũndũ wa bata tũreruta kuumana na kĩonereria gĩake. O na gũtuĩka nĩ twendaga kuonania ũũgĩ na ũigananĩru rĩrĩa tũrahunjia, tũtiendaga kũgarũra ma cia Bibilia, atĩ nĩguo igucĩrĩrie arĩa tũrahunjĩria.

16. Mũũmbi witũ akoragwo na muoroto ũrĩkũ kwerekera andũ?

¹⁶ Ngai nĩ endaga andũ mamũkuhĩrĩrie. O na angĩkorũo kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ athomi arĩa maathikagĩrĩria Paulo nĩ maageragia gũtaarĩria muoroto wa ũtũũro, matingĩahotire gũtaarĩria ũndũ ũcio na njĩra ĩngĩatũmire andũ maiganĩre. No Paulo nĩ aatarĩirie wega muoroto ũrĩa Mũũmbi witũ akoragwo naguo kwerekera andũ, atĩ “macarie Ngai, mahambate makĩmwetha nĩgetha mamuone, o na gũtuĩka ndarĩ haraya na o ũmwe witũ.” (Atũm. 17:27) Mũndũ no ahote  kũmenya Ngai ũcio ũtooĩo nĩ andũ a Athene. Ma nĩ atĩ, ndakoragwo haraya na arĩa mendaga kũmũcaria na kwĩruta ũhoro wake. (Thab. 145:18) Rora wone atĩ Paulo aahũthĩrire ciugo “o ũmwe witũ,” na kwoguo nĩ eĩkĩrire ho harĩ andũ arĩa maabataraga ‘gũcaria Ngai’ na ‘kũhambata makĩmwetha.’

17, 18. Andũ magĩrĩirũo kũigua makuhĩrĩirie Ngai nĩkĩ, na tũngĩĩruta atĩa kuumana na njĩra ĩrĩa Paulo aahũthĩrire kũgucĩrĩria athikĩrĩria ake?

¹⁷ Andũ nĩ magĩrĩirũo gũkorũo na wendi wa gũkuhĩrĩria Ngai. Paulo aaugire atĩ Ngaĩ nĩwe ũtũmaga “tũkorũo muoyo, tũkahota gwĩtwara, na tũgakorũo ho.” Athomi amwe maugaga atĩ Paulo aagwetaga ciugo cia mwandĩki ũmwe wa marebeta, wa kuuma Kirete, wetagwo Epimenides, wa karine ya gatandatũ Mbere ya Mahinda Maitũ, na watĩĩtwo mũno ũndũire-inĩ wa andũ a Athene. Paulo nĩ oonanirie ũndũ ũngĩ wagĩrĩirũo gũtũma andũ mende gũkuhĩrĩria Ngai. Augire: “Andĩki amwe anyu a marebeta moigĩte, ‘Nĩ gũkorũo o na ithuĩ tũrĩ ciana ciake.’” (Atũm. 17:28) Andũ nĩ magĩrĩirũo kũigua makuhĩrĩirie Ngai, tondũ nĩwe wombire mũndũ wa mbere, ũrĩa andũ arĩa angĩ othe maaumanire nake. Nĩguo agucĩrĩrie athikĩrĩria ake, Paulo aagwetire na ũũgĩ ũhoro umĩte ĩmwe kwa ĩmwe mabuku-inĩ ma Kĩngiriki, marĩa kwahoteka maatĩĩtwo nĩ athikĩrĩria ake. e O ta Paulo,  o na ithuĩ rĩmwe na rĩmwe no tũgwetage ũhoro ũrĩ mabuku-inĩ ma historĩ, encyclopedia, kana mabuku mangĩ metĩkĩrĩku. Kwa ngerekano, ũhoro mwagĩrĩru kuuma ibuku-inĩ rĩtĩĩtwo nĩ andũ, no ũteithie kũiguithia mũndũ ũtarĩ Mũira wa Jehova ũhoro wĩgiĩ kĩhumo kĩa ikũngũĩro imwe cia ndini cia maheeni.

¹⁸ Gũkinyĩria hau Paulo nĩ aagwetete ma cia bata ciĩgiĩ Ngai, na akagarũrĩra ciugo ciake nĩguo igucĩrĩrie athikĩrĩria ake. Hihi mũtũmwo ũcio eendaga andũ acio a Athene mahũthĩre atĩa ũhoro ũcio wa bata aamaheaga? Aameerire o rĩo ũrĩa maagĩrĩirũo nĩ gwĩka.

19, 20. (a) Paulo aahũthĩrire ũtaũku atĩa kũguũria atĩ ti ũndũ wa ũũgĩ gũthathaiya mĩhianano? (b) Athikĩrĩria a Paulo maabataraga kuoya ikinya rĩrĩkũ?

¹⁹ Paulo nĩ eehaarĩirie gwĩkĩra ngoro athikĩrĩria ake moe ikinya. Aaugire ũũ akĩaria ũhoro wa ciugo iria aagwetete kuuma mabuku-inĩ ma Ngiriki: “Kwoguo-rĩ, tondũ tũrĩ ciana cia Ngai, tũtiagĩrĩirũo gwĩciria atĩ Ngai ahaana ta thahabu kana betha kana ihiga, kana kĩndũ gĩicũhĩtio na ũũgĩ wa andũ.” (Atũm. 17:29) Angĩkorũo Ngai nĩwe wombire andũ-rĩ, kũngĩgĩthiĩ atĩa akorũo atariĩ ta mĩhianano, ĩrĩa ĩthondeketwo nĩ andũ? Ihooto icio Paulo aarutire arĩ na ũtaũku nĩ cioonanirie atĩ ti ũndũ wa ũũgĩ gũthathaiya mĩhianano, ĩrĩa ĩthondeketwo nĩ andũ. (Thab. 115:4-8; Isa. 44:9-20) Tondũ Paulo nĩ eeingĩririe ho akĩhũthĩra ciugo “tũtiagĩrĩirũo,” ũndũ ũcio nĩ watũmire ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ athikĩrĩria ake kwamũkĩra ũtaaro ũcio.

²⁰ Paulo nĩ oonanirie wega atĩ athikĩrĩria ake nĩ maabatiĩ kuoya ikinya, tondũ aaugire ũũ: “Ngai ndaigana gũtindanĩra na mahinda macio ma kwaga ũmenyo [ma gwĩciria atĩ Ngai no akenio nĩ andũ arĩa marathathaiya mĩhianano]; no rĩu nĩ aramenyithia andũ othe kũndũ guothe atĩ magĩrĩirũo kwĩrira.” (Atũm. 17:30) No kũhoteke athikĩrĩria amwe a Paulo nĩ maamakire mũno maigua akĩmeera atĩ nĩ magĩrĩirũo kwĩrira. No ciugo cia Paulo nĩ cioonanirie wega atĩ Ngai nĩwe wamaheete muoyo, na atĩ nĩ angĩamooririe nĩ ũndũ wa ũrĩa maraũhũthĩra. Nĩ maabataraga gũcaria Ngai, merute ma ĩmũkoniĩ, na matũũre kũringana na wendi wake. Ũguo nĩ kuuga atĩ andũ a Athene nĩ maabataraga gũtaũkĩrũo atĩ nĩ mehia gũthathaiya mĩhianano, na nĩ maagĩrĩirũo gũtigana na mũtugo ũcio.

21, 22. Paulo aarĩkĩrĩirie mĩario yake na ciugo irĩkũ, na twĩrutaga maũndũ marĩkũ kuumana na ciugo icio?

²¹ Paulo aarĩkĩrĩirie mĩario yake na ciugo ici: “[Ngai] nĩ atuĩte mũthenya ũrĩa agaaciirithia na kĩhooto thĩ ĩrĩa ĩikaragwo akĩhũthĩra mũndũ ũrĩa amũrĩte, na nĩ ekĩrĩte ũndũ ũcio mũkonde na njĩra ya  kũmũriũkia kuuma kũrĩ arĩa akuũ.” (Atũm. 17:31) Rĩu tondũ nĩ maamenyete atĩ Mũthenya wa Ciira ũrĩ hakuhĩ, maarĩ na gĩtũmi kĩiganu gĩa gũcaria Ngai ũrĩa wa ma na kwĩruta ũhoro wake! Paulo ndaagwetire rĩĩtwa rĩa Mũciirithania ũrĩa wamũrĩtwo. Handũ ha ũguo, aagwetire ũndũ ũyũ wa kũgegania wĩgiĩ Mũciirithania ũcio: Nĩ aatũũrĩte arĩ mũndũ, agĩkua, agĩcoka akĩriũkio nĩ Ngai!

²² No twĩrute maũndũ maingĩ kuumana na ciugo icio cia kũhutia ngoro Paulo aarĩkĩrĩirie nacio. Nĩ tũĩ atĩ Mũciirithania ũrĩa wamũrĩtwo nĩ Ngai nĩ Jesu Kristo. (Joh. 5:22) Ningĩ nĩ tũĩ atĩ Mũthenya wa Ciira ũkoya ihinda rĩa mĩaka ngiri ĩmwe na wĩ hakuhĩ mũno. (Kũg. 20:4, 6) Tũtiĩtigĩrĩte Mũthenya wa Ciira, tondũ nĩ tũĩ atĩ nĩ ũkaarehera andũ arĩa athingu irathimo cia magegania. Twĩ na ma atĩ kĩĩrĩgĩrĩro gitũ kĩa ihinda rĩega rĩũkĩte nĩ gĩkaahinga, nĩ ũndũ wa kĩama kĩrĩa kĩnene kĩanaringwo—kũriũkio kwa Jesu Kristo!

23. Andũ maaiyũkirie atĩa mĩario ya Paulo?

²³ Andũ maaiyũkirie mĩario ya Paulo na njĩra itiganĩte. ‘Amwe maambĩrĩirie kũmũnyũrũria’ rĩrĩa maaiguire ũhoro wa ũriũkio. Angĩ nao matiarĩ na ũũru, no matiatuĩte itua rĩa kwĩrira na gũtuĩka etĩkia. Maaugire: “Nĩ tũrĩgũthikĩrĩria hĩndĩ ĩngĩ ũtũhe ũhoro ũcio.” (Atũm. 17:32) O na kũrĩ ũguo, nĩ kũrĩ maaiyũkirie ũhoro ũcio wega. “Andũ amwe [maanyitanĩire] nake na magĩtuĩka etĩkia. Amwe ao maarĩ Dionisio, ũrĩa warĩ mũciirithania thĩinĩ wa igooti rĩa Areopago, na mũtumia wetagwo Damari, na angĩ.” (Atũm. 17:34) O na ũmũthĩ, andũ maiyũkagia ndũmĩrĩri itũ na njĩra itiganĩte. Andũ amwe no matũnyũrũrie, nao angĩ o na matarĩ na ũũru matituaga itua rĩa kuoya ikinya. O na kũrĩ ũguo, nĩ tũkenaga mũno rĩrĩa amwe metĩkĩra ndũmĩrĩri ya Ũthamaki na matuĩka etĩkia.

24. Nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩruta kuumana na mĩario ĩyo ya Paulo?

²⁴ Rĩrĩa twecũrania ũhoro wĩgiĩ mĩario ya Paulo, no twĩrute maũndũ maingĩ megiĩ ũrĩa tũngĩtaarĩria ũhoro na njĩra ĩragucĩrĩria andũ, na tũmaiguithie atĩ ũhoro ũrĩa tũrarutana nĩ wa ma. Makĩria ma ũguo, no twĩrute atĩ nĩ tũrabatara gũkorũo na wetereri na ũũgĩ rĩrĩa tũrahunjĩria andũ arĩa matumumarĩtio nĩ morutani ma ndini cia maheeni. Ningĩ no twĩrute ũndũ ũyũ wa bata: Tũtiagĩrĩirũo kũgarũra ma cia Bibilia, no getha tu tũkenie athikĩrĩria aitũ. Ĩndĩ tũngĩĩgerekania na mũtũmwo Paulo, no tũtuĩke arutani ega rĩrĩa tũrĩ ũtungata-inĩ. Ningĩ arori no matuĩke arutani ega kĩũngano-inĩ. Kwoguo tũrĩkoragwo twĩhaarĩirie wega gũteithia arĩa angĩ “macarie Ngai . . . nĩgetha mamuone.”—Atũm. 17:27.