1-3. (a) Paulo aathuurire ũ mathiage nake, na ũcio aathuurire aatariĩ atĩa? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwĩruta gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

 PAULO maragerera mĩkuru-inĩ ĩrĩ na mahiga kuuma taũni ĩmwe gũthiĩ ĩrĩa ĩngĩ, na nĩ areciria mũno ũhoro wĩgiĩ maũndũ marĩa megũkora mwanake ũcio marĩ nake wĩtagwo Timotheo. Timotheo arĩ na mĩaka ta 20 ũguo, na kwoguo no mwĩthĩ na arĩ na hinya mũingĩ wa mwĩrĩ. O ũrĩa mararaihĩrĩria gĩcigo kĩa Listra na Ikoniamu, noguo Timotheo araraihĩrĩria kwao. Hihi nĩ maũndũ marĩkũ marĩ mbere yao? Paulo nĩ aramenya maũndũ marĩa mangĩĩrĩgĩrĩra tondũ rũrũ nĩ rũgendo rwake rwa kerĩ rwa ũmishonarĩ. Nĩ aramenya atĩ nĩ gũgũkorũo na mogwati na mathĩna maingĩ. Hihi mwanake ũcio nĩ ekũhota gũkirĩrĩria mathĩna marĩa megũcemania namo?

² No kũhoteke Paulo nĩ arehoka atĩ Timotheo nĩ egũtooria, gũkĩra ũrĩa Timotheo we mwene arecirĩria. Maũndũ marĩa Paulo erĩgĩte kũgerera nĩ matũmĩte akorũo na ma atĩ gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe, nĩ arabatara mũndũ ũrĩa mwagĩrĩru wa gũthiaga nake. Paulo nĩ aramenya atĩ wĩra ũrĩa ũrĩ mbere yao wa gũceerera ciũngano na gũciĩkĩra ngoro ũrabatara arori mehotorete biũ na marĩ na mwĩcirĩrie ũmwe. Nĩ kĩĩ kĩratũma Paulo one maũndũ na njĩra ĩyo? No kũhoteke gĩtũmi kĩmwe nĩ ũrĩa mbere ĩyo Paulo na Baranaba maakararanĩtie nginya makagayũkana.

³ Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, nĩ tũkwĩruta njĩra ĩrĩa njega biũ ya kũniina ngarari. Ningĩ nĩ tũkuona kĩrĩa gĩatũmire Paulo athuure Timotheo mathiage nake, na tuone itemi rĩa bata rĩrĩa arori a mũthiũrũrũko makoragwo narĩo ũmũthĩ.

4. Paulo aarĩ na muoroto ũrĩkũ rũgendo-inĩ rwake rwa kerĩ rwa ũmishonarĩ?

⁴ Gĩcunjĩ gĩa 14 nĩ kĩonanĩtie ũrĩa ariũ a Ithe witũ ana arĩa maatũmĩtwo—Paulo, Baranaba, Judasi, na Sila—meekĩrire kĩũngano hinya thĩinĩ wa Antiokia kũgerera itua rĩa kĩama kĩrĩa gĩatongoragia rĩgiĩ kũrua. Hihi Paulo eekire atĩa thutha ũcio? Aathiire kũrĩ Baranaba arĩ na mĩbango ya rũgendo rũngĩ, akĩmwĩra ũũ: “Reke rĩu tũcoke matũũra-inĩ mothe marĩa twaheanire kiugo kĩa Jehova, tũgaceerere ariũ a Ithe witũ nĩguo tuone ũrĩa marathiĩ na mbere.” (Atũm. 15:36) Paulo ndaaugaga mathiĩ o iceera rĩa kĩũrata tu kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio maakoretwo matuĩka Akristiano. Ibuku rĩa atũmwo nĩ rĩonanagia wega muoroto wa rũgendo rwa kerĩ rwa Paulo rwa ũmishonarĩ. Wa mbere, nĩ angĩathiire na mbere kũmenyithania matua marĩa maaheanĩtwo nĩ kĩama kĩrĩa gĩatongoragia. (Atũm. 16:4) Wa kerĩ, Paulo arĩ mũrori ũrĩa wagendaga, nĩ aatuĩte itua rĩa gwĩkĩra ciũngano hinya kĩĩroho nĩguo aciteithie kũgĩa na hinya ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio. (Rom. 1:11, 12) Aira a Jehova ũmũthĩ marũmagĩrĩra atĩa kĩonereria kĩrĩa kĩaigirũo nĩ atũmwo?

5. Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kĩheaga ciũngano ũtongoria na gĩgaciĩkĩra ngoro atĩa?

⁵ Ũmũthĩ, Kristo ahũthagĩra Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kĩa Aira a Jehova gũtongoria kĩũngano gĩake. Arũme acio aitĩrĩrie maguta na ehokeku maheaga ciũngano ciothe thĩinĩ wa thĩ ũtongoria na magaciĩkĩra ngoro makĩhũthĩra marũa, mabuku marĩa macabĩtwo na marĩa mekĩrĩtwo intaneti-inĩ, mĩcemanio, na njĩra ingĩ. Ningĩ Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩ kĩĩrutanagĩria kũmenya ũrĩa o kĩũngano kĩrathiĩ na mbere. Nĩguo kĩhote gwĩka ũguo, kĩhũthagĩra arori arĩa magendaga. Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩ kĩamũrĩte athuri a kĩũngano agĩrĩru ngiri nyingĩ thĩinĩ wa thĩ yothe nĩguo matungate marĩ arori a mũthiũrũrũko.

6, 7. Mawĩra mamwe ma arori a mũthiũrũrũko nĩ marĩkũ?

⁶ Mahinda-inĩ maya, arori a mũthiũrũrũko maigaga meciria mao harĩ kũrũmbũiya andũ othe ciũngano-inĩ iria maceeragĩra na makamekĩra ngoro. Mekaga ũguo atĩa? Na njĩra ya kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩrĩa kĩaigirũo nĩ Akristiano a karine ya mbere ta Paulo. Paulo eerire Timotheo ũrĩa warĩ mũrori o take eke ũũ: “Hunjia kiugo; ĩka ũguo ũtekũmaĩrĩria mahinda marĩa magĩrĩru o na marĩa maritũ; rũngaga andũ, ũkamakaania, na ũkamataaraga  ũrĩ na wetereri wothe o na ũhoti mwega wa kũrutana. . . . Rutaga wĩra wa mũhunjia.”—2 Tim. 4:2, 5.

⁷ O ta ũrĩa ciugo icio ironania, mũrori wa mũthiũrũrũko—o hamwe na mũtumia wake angĩkorũo nĩ ahikanĩtie—nĩ anyitanagĩra na ahunjia a kĩũngano ũtungata-inĩ. Arori acio a mũthiũrũrũko makoragwo na kĩyo ũtungata-inĩ na nĩ aarimũ ega a Bibilia—ngumo iria ikoragwo na maumĩrĩro mega harĩ kĩũngano. (Rom. 12:11; 2 Tim. 2:15) Ngumo ĩrĩa nene ĩkoragwo na arĩa matungataga wĩra-inĩ ũcio nĩ wendo wa kwĩima. Meheanaga meyendeire, magathiĩ nginya kũndũ rĩera rĩtarĩ rĩega, na nginya icigo irĩ na mogwati. (Afil. 2:3, 4) Ningĩ arori a mũthiũrũrũko nĩ mekĩraga kĩũngano ngoro, magakĩruta, na magakĩrũnga kũgerera mĩario yumĩte Bibilia-inĩ. Andũ othe kĩũngano-inĩ nĩ magunĩkaga mecũrania igũrũ rĩa mĩthiĩre ya arori acio a mũthiũrũrũko na megerekania na wĩtĩkio wao.—Ahib. 13:7.

8. Baranaba aaiyũkirie atĩa mawoni ma Paulo?

⁸ Baranaba nĩ aanyitire mbaru mawoni ma Paulo ma ‘gũceerera ariũ a Ithe witũ.’ (Atũm. 15:36) Nĩ maarutithanĩtie wĩra wega rĩrĩa maathiaga hamwe, na eerĩ nĩ mooĩ wega icigo cia andũ arĩa meendaga gũthiĩ gũceerera. (Atũm. 13:2–14:28) Kwoguo rĩciria rĩa gũthiĩ hamwe wĩra-inĩ ũcio nĩ rĩngĩonekire rĩrĩ rĩega. No nĩ harĩ gathĩna kooimĩrire. Atũmwo 15:37 yugaga: “Baranaba nĩ aatuĩte atĩ nĩ megũthiĩ na Johana, ũrĩa wetagwo Mariko.” Baranaba ti kũheana aaheanaga mawoni make, no nĩ “aatuĩte” itua rĩa gũthiĩ hamwe na Mariko, ũrĩa warĩ mũihwa wake, rũgendo-inĩ rũu rwa ũmishonarĩ.

9. Paulo aagire gwĩtĩkania na Baranaba nĩkĩ?

⁹ Paulo ndetĩkanirie nake. Nĩkĩ? Bibilia yugaga ũũ: “Paulo ndoonaga arĩ wega mathiĩ [na Mariko], tondũ nĩ aamatigire rĩrĩa maarĩ Pamfilia akĩaga gũthiĩ nao wĩra-inĩ.” (Atũm. 15:38) Mariko nĩ aathiĩte hamwe na Paulo na Baranaba rũgendo-inĩ rwao rwa mbere rwa ũmishonarĩ, no ndaatwaranire nao nginya mũthia wa rũgendo rũu. (Atũm. 12:25; 13:13) Kĩambĩrĩria-inĩ kĩa rũgendo rwao, marĩ o Pamfilia, Mariko nĩ aamatigire agĩcoka kwao Jerusalemu. O na gũtuĩka Bibilia ndĩtaarĩirie kĩrĩa gĩatũmire amatige, no mũhaka akorũo Paulo oonire Mariko arĩ mũndũ ũtarĩ kĩhaarĩro. No kũhoteke Paulo nĩ eeyũragia kana Mariko no ehokwo.

10. Ngarari gatagatĩ ga Paulo na Baranaba yarĩ na maumĩrĩro marĩkũ?

 ¹⁰ O na kũrĩ ũguo, Baranaba nĩ aatuĩte itua irũmu rĩa gũthiĩ na Mariko. Nake Paulo nĩ aatuĩte itua irũmu rĩa kwaga gũthiĩ nake. Atũmwo 15:39 yugaga ũũ: “Nĩ ũndũ ũcio, magĩkararania marakarĩte mũno, nginya magĩtigana.” Baranaba agĩkĩoya Mariko, magĩthiĩ na meri merekeire gĩcigĩrĩra gĩa kwao gĩa Kuporo. Nake Paulo agĩthiĩ na mbere na mĩbango yake. Bibilia yugaga ũũ: “Paulo agĩthuura Sila na makiumagara thutha wa ariũ a Ithe witũ kũmũneana ũtugi-inĩ mũnene wa Jehova.” (Atũm. 15:40) Maathiire makĩgerera “Siria na Kilikia, [magĩĩkĩraga] ciũngano hinya.”—Atũm. 15:41.

11. Nĩ ngumo irĩkũ ingĩtũteithia gũtũũria ũrata hamwe na andũ arĩa matũhĩtĩirie?

¹¹ Rũgano rũu no rũtũririkanie atĩ tũrĩ andũ matarĩ akinyanĩru. Paulo na Baranaba maamũrĩtwo marĩ arũgamĩrĩri a kĩama kĩrĩa gĩatongoragia. No kũhoteke thutha-inĩ Paulo nĩ aatuĩkire wa kĩama kĩu. O na kũrĩ ũguo, ihinda-inĩ rĩu Paulo na Baranaba maatongoririo nĩ kwaga gũkinyanĩra kwao. Hihi nĩ maarekire ũndũ ũcio ũthũkie biũ ũrata wao? O na gũtuĩka matiarĩ akinyanĩru, Paulo na Baranaba maarĩ arũme enyihia marĩ na meciria ma Kristo. Thutha wa ihinda nĩ moohanĩire na magĩcokia ũrata wao. (Ef. 4:1-3) Thutha-inĩ, Paulo na Mariko nĩ maarutithanirie wĩra hamwe mawĩra-inĩ mangĩ ma gĩtheokrasi. a—Kol. 4:10.

12. Arori Akristiano ũmũthĩ magĩrĩirũo kwĩgerekania atĩa na Paulo na Baranaba?

¹² Baranaba na Paulo matioĩkaine marĩ andũ a marakara ta macio moonanirie hĩndĩ ĩyo. Baranaba aarĩ mũndũ ũrĩ wendo na mũtaana mũno, ũũ atĩ atũmwo maamwĩtaga Baranaba, rĩĩtwa rĩrĩa riugĩte “Mũrũ wa Kũũmanĩrĩria,” handũ ha rĩĩtwa rĩake Jusufu. (Atũm. 4:36) Paulo o nake aarĩ mũndũ mũhooreri na warĩ na wendo muororo. (1 Thes. 2:7, 8) Arori othe Akristiano ũmũthĩ, nginya arori a mũthiũrũrũko, nĩ magĩrĩirũo kwĩrutanĩria kwĩgerekanagia na Paulo na Baranaba harĩ gũkorũo marĩ enyihia, na kũrũmbũyania na athuri arĩa angĩ a kĩũngano o hamwe na rũũru ruothe rwa Ngai na njĩra ya wororo.—1 Pet. 5:2, 3.

13, 14. (a) Timotheo aarĩ ũ, na maacemanirie rĩ na Paulo? (b) Nĩ kĩĩ gĩatũmire Paulo agucĩrĩrio nĩ Timotheo? (c) Timotheo eehokeirũo wĩra ũrĩkũ?

¹³ Paulo arĩ rũgendo-inĩ rwa kerĩ rwa ũmishonarĩ nĩ aathiire gĩcigo-inĩ  kĩa Galatia kĩa Roma, kũrĩa gwakoretwo kwambĩrĩrio ciũngano cigana ũna. Bibilia yugaga ũũ: “Paulo agĩgĩkinya Deribe o na Listra. Na kũu nĩ kwarĩ na mũrutwo ũmwe wetagwo Timotheo, mũrũ wa mũtumia Mũyahudi warĩ mwĩtĩkia no ithe aarĩ Mũngiriki.”—Atũm. 16:1. b

¹⁴ No kũhoteke Paulo aacemanĩtie na Timotheo na famĩlĩ yao rĩrĩa aaceerete gĩcigo-inĩ kĩu riita rĩa mbere mwaka wa 47 M.M. Na rĩu aathiĩte kuo riita rĩa kerĩ thutha wa mĩaka ta ĩĩrĩ kana ĩtatũ, na nĩ aagucĩrĩirio mũno nĩ Timotheo. Nĩkĩ? Tondũ Timotheo nĩ “aagaathagĩrĩrio nĩ ariũ a Ithe witũ.” Timotheo ndaagaathagĩrĩrio tu nĩ ariũ a Ithe witũ a kĩũngano gĩa kwao, no ngumo yake njega yathiĩte nginya kũndũ kũngĩ kũraihu na kwao. Rũgano rũu rũtaaragĩria atĩ ariũ a Ithe witũ a Listra na a Ikoniamu, ĩrĩa yarĩ kilomita ta 30 kuuma Listra, maarĩ na maũndũ mega ma kuuga megiĩ Timotheo. (Atũm. 16:2) Athuri a kĩũngano magĩtongorio nĩ roho mũtheru nĩ meehokeire Timotheo wĩra mũritũ, wa gũteithĩrĩria Paulo na Sila arĩ mũrori ũrĩa ũgendaga.—Atũm. 16:3.

15, 16. Timotheo aagĩire atĩa na ngumo njega?

¹⁵ Timotheo aagĩire atĩa na ngumo njega ũguo arĩ mũndũ mwĩthĩ? Hihi nĩ ũũgĩ wake, ũrĩa oonekaga ahaana, kana ũhoti wake wa mũciarĩre? Kaingĩ andũ magucagĩrĩrio nĩ maũndũ ta macio. O na kũrĩ hĩndĩ mũnabii Samueli aarorete maũndũ na njĩra ĩyo. No Jehova aamũririkanirie ũũ: “Maũndũ marĩa mũndũ aroraga timo maũndũ marĩa Ngai aroraga, tondũ mũndũ aroraga kĩrĩa kĩroneka na maitho, no Jehova aroraga ngoro thĩinĩ.” (1 Sam. 16:7) Makĩria ma ũrĩa Timotheo oonekaga na nja, aarĩ na ngumo njega cia na thĩiniĩ iria ciatũmire akorũo na rĩĩtwa rĩega gatagatĩ-inĩ ka Akristiano arĩa angĩ.

¹⁶ Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, mũtũmwo Paulo nĩ aagwetire ngumo imwe cia kĩĩroho iria Timotheo aarĩ nacio. Paulo nĩ aataarĩirie ũrĩa Timotheo aarĩ na mwerekera mwega, wendo wa kwĩima, na kĩyo harĩ kũhingia maũndũ marĩa eehokeirũo kĩũngano-inĩ. (Afil. 2:20-22) Ningĩ Timotheo nĩ ooĩkaine atĩ aarĩ na ‘wĩtĩkio ũtarĩ na ũhinga.’—2 Tim. 1:5.

17. Andũ ethĩ mangĩĩgerekania atĩa na Timotheo?

¹⁷ O na ũmũthĩ, andũ aingĩ ethĩ nĩ megerekanagia na Timotheo na njĩra ya gũkũria ngumo iria ikenagia Ngai. Ũndũ ũcio nĩ  ũtũmaga magĩe na rĩĩtwa rĩega na Jehova o hamwe na andũ arĩa angĩ marĩ o ethĩ. (Thim. 22:1; 1 Tim. 4:15) Makoragwo na wĩtĩkio ũtarĩ na ũhinga na magethema gwĩka maũndũ moru o na rĩrĩa mataronwo nĩ andũ angĩ. (Thab. 26:4) Nĩ ũndũ ũcio, o ta Timotheo, andũ aingĩ ethĩ no mahingie itemi rĩa bata thĩinĩ wa kĩũngano. Hĩndĩ ĩrĩa magĩrĩra gũtuĩka ahunjia matarĩ abatithie na rĩrĩa meyamũrĩra Jehova na mabatithio, nĩ matũmaga andũ arĩa othe mendete Jehova maigue mekĩrĩtwo ngoro mũno!

18. (a) Paulo na Timotheo maahingirie maũndũ marĩkũ marĩ arori arĩa magendaga? (b) Ciũngano ciagunĩkire atĩa?

¹⁸ Paulo na Timotheo nĩ maarutithanirie wĩra kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ. Tondũ maarĩ arori arĩa magendaga, nĩ maahingagia maũndũ matiganĩte handũ-inĩ ha kĩama kĩrĩa gĩatongoragia. Bibilia yugaga ũũ: “Na matũũra-inĩ marĩa maageragĩra, maathiaga makĩmenyithanagia matua ma kũrũmĩrĩrũo marĩa maatuĩtwo nĩ atũmwo na athuri arĩa maarĩ Jerusalemu.” (Atũm. 16:4) Hatarĩ nganja, ciũngano nĩ ciarũmagĩrĩra ũtongoria ũrĩa ciaheagwo nĩ atũmwo na athuri arĩa maarĩ Jerusalemu. Nĩ ũndũ wa wathĩki ũcio, “ciũngano igĩthiĩ na mbere kũgĩa na hinya ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio na kuongerereka mũthenya o mũthenya.”—Atũm. 16:5.

19, 20. Akristiano magĩrĩirũo gwathĩkĩra “arĩa matongoragia” gatagatĩ-inĩ kao nĩkĩ?

¹⁹ O na ũmũthĩ, Aira a Jehova nĩ magunĩkaga nĩ ũndũ wa gwathĩkĩra ũtongoria ũrĩa mamũkagĩra kuuma kũrĩ “arĩa matongoragia” gatagatĩ-inĩ kao. (Ahib. 13:17) Tondũ maũndũ ma thĩ ĩno maikaraga magĩcenjagia, nĩ ũndũ wa bata mũno harĩ Mũkristiano o wothe gwathĩkĩra ũtongoria wa “ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ.” (Mat. 24:45; 1 Kor. 7:29-31) Ũndũ ũcio no ũtũgitĩre kuumana na mogwati ma kĩĩroho na ũtũteithie gũikaraga tũtarĩ na kameni kuumana na thĩ ĩno.—Jak. 1:27.

²⁰ Ma nĩ atĩ, o ta Paulo, Baranaba, Mariko, na arori arĩa angĩ a karine ya mbere, arori Akristiano ũmũthĩ, nginya athuri a Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia, ti akinyanĩru. (Rom. 5:12; Jak. 3:2) No tondũ Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩ kĩrũmagĩrĩra biũ Kiugo kĩa Ngai na kĩonereria kĩrĩa kĩaigirũo nĩ atũmwo, nĩ kĩonanagia atĩ no kĩĩhokwo. (2 Tim. 1:13, 14) Ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga ciũngano ciĩkĩrũo hinya ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio.