GĨCUNJĨ GĨA 5
“No Mũhaka Twathĩkĩre Ngai arĩ We Mũtongoria”
Atũmwo kũigĩra Akristiano othe a ma kĩonereria
Gĩcunjĩ gĩkĩ kĩĩhocetie harĩ Atũmwo 5:12–6:7
1-3. (a) Nĩ kĩĩ gĩatũmĩte atũmwo matwarũo mbere ya Sanhedrini, na kĩũria kĩrĩa kĩnene nĩ kĩrĩkũ? (b) Nĩ kĩĩ gĩtũmaga tũgucĩrĩrio nĩ mũrũgamo ũrĩa atũmwo mooire?
ACIIRITHANIA a Sanhedrini marakarĩte mũno! Atũmwo a Jesu nĩ gũciirithio maraciirithio nĩ igooti rĩu inene. Maraciirithio nĩkĩ? Kaiafa ũrĩa wetagwo Jusufu, mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene na mũtongoria wa Sanhedrini akameera ũũ arĩ na marũrũ: “Twamwathire mũtige kũhunjia na rĩĩtwa rĩrĩ.” Nĩ ũndũ wa kũrakara, mũtongoria ũcio o na ndaretĩkĩra kũgweta rĩĩtwa rĩa Jesu. Agacoka akauga: “No rĩu mũiyũrĩtie ũrutani wanyu Jerusalemu na nĩ mwĩhotorete gũtũcokereria thakame ya mũndũ ũcio.” (Atũm. 5:28) Ndũmĩrĩri yake nĩ ya ĩmwe kwa ĩmwe: Mũtige kũhunjia na mwaga gwĩka ũguo nĩ mũkũherithio!
2 Hihi atũmwo acio megwĩka atĩa? Maahetwo wĩra wa kũhunjia nĩ Jesu, ũrĩa waheetwo wathani nĩ Ngai. (Mat. 28:18-20) Hihi atũmwo nĩ megwĩtigĩra andũ na matige kũhunjia? Kana hihi nĩ mekwĩhanda marĩ na ũmĩrĩru na mathiĩ na mbere kũhunjia? Kĩũria kĩrĩa kĩnene nĩ gĩkĩ: Hihi megwathĩkĩra Ngai kana andũ? O rĩo mũtũmwo Petero akaria na njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe arĩ na ũmĩrĩru, handũ-inĩ ha atũmwo arĩa angĩ othe.
3 Tũrĩ Akristiano a ma, nĩ twendaga kũmenya ũrĩa atũmwo meekire mehĩtĩrũo nĩ Sanhedrini. O na ithuĩ nĩ tũheetwo wĩra wa kũhunjia. Tũkĩruta wĩra ũcio tũheetwo nĩ Ngai, o na ithuĩ no tũcemanie na ũkararia. (Mat. 10:22) Akararia no magerie gwĩkĩrĩra wĩra witũ mĩkaana kana kũũhũũra marubuku. Hihi tũngĩka atĩa? No tũgunĩke tũngĩĩciria ũhoro wa mũrũgamo ũrĩa wooirũo nĩ atũmwo na maũndũ marĩa maatũmire maciirithio mbere ya Sanhedrini. a
“Mũraika wa Jehova Akĩhingũra Mĩrango” (Atũmwo 5:12-21a)
4, 5. Nĩ kĩĩ gĩatũmĩte Kaiafa na Asadukai ‘maiyũrũo nĩ ũiru’?
4 Ririkana atĩ rĩrĩa Petero na Johana maathĩtwo riita rĩa mbere matige kũhunjia, maaugire ũũ: “Tũtingĩtiga kwaria ũhoro wa maũndũ marĩa tuonete na tũkaigua.” (Atũm. 4:20) Thutha ũcio, Petero na Johana hamwe na atũmwo arĩa angĩ, magĩthiĩ na mbere kũhunjia hekarũ-inĩ. Atũmwo acio nĩ maaringaga ciama nene, ta kũhonia arwaru na kũingata ndaimono. Meekaga ũguo marĩ “Gĩthaku-inĩ gĩa Suleimani,” handũ haarĩ hagite mwena wa irathĩro wa hekarũ, harĩa Ayahudi aingĩ maacemanagia. O na andũ arĩa maahutagio nĩ kĩĩruru kĩa Petero nĩ maahonagio! Andũ aingĩ arĩa maahonagio nĩ meetĩkagĩra ũhoro ũrĩa mwega. Nĩ ũndũ ũcio, “arĩa meetĩkagia Mwathani makĩongerereka o kuongerereka, arũme na atumia aingĩ.”—Atũm. 5:12-15.
5 Kaiafa hamwe na arũmĩrĩri arĩa angĩ a gĩkundi kĩa nyamũkano kĩa Asadukai “makĩiyũrũo nĩ ũiru” na makiuga atũmwo acio maikio njera. (Atũm. 5:17, 18) Nĩ kĩĩ kĩarakarĩtie Asadukai acio? Atũmwo maarutanaga atĩ Jesu nĩ aariũkĩtio, no Asadukai matietĩkĩtie ũhoro wa kũriũka. Atũmwo maarutanaga atĩ nĩguo mũndũ ahonokio aabataraga gũkorũo na wĩtĩkio harĩ Jesu, no Asadukai nĩ meetigagĩra kũherithio nĩ Aroma andũ mangĩetĩkĩrire Jesu arĩ Mũtongoria wao. (Joh. 11:48) Nĩkĩo Asadukai meerutanagĩria mũno kũgirĩrĩria atũmwo kũhunjia!
6. Nĩa ũmũthĩ macogagĩra mũno nĩguo ndungata cia Jehova inyarirũo, na nĩkĩ ũndũ ũcio ndwagĩrĩirũo gũtũgegia?
6 O na ũmũthĩ, atongoria a ndini cia maheeni nĩo macogagĩra mũno nĩguo ndungata cia Jehova inyarirũo. Kaingĩ mageragia kũhũthĩra anene a thirikari na nyũmba cia mohoro nĩguo matũgirĩrĩrie kũhunjia. Hihi nĩ tũbatiĩ kũgegio nĩ ũndũ ũcio? Aca. Ndũmĩrĩri itũ nĩ ĩguũragia maheeni ma ndini icio. Rĩrĩa andũ a ngoro njega metĩkĩra ma cia Bibilia, nĩ makũũragwo kuumana na mawĩtĩkio na mĩtugo ĩtaratwarana na Maandĩko. (Joh. 8:32) Nĩkĩo kaingĩ ndũmĩrĩri itũ ĩtũmaga atongoria a ndini maiyũrũo nĩ ũiru na rũmena.
7, 8. Ciugo cia mũraika ciahutirie atũmwo na njĩra ĩrĩkũ, na twagĩrĩirũo kwĩyũria kĩũria kĩrĩkũ?
7 Hĩndĩ ĩyo atũmwo maarĩ njera metereire gũciirithio, no kũhoteke nĩ meeyũragia kana hihi nĩ mangĩoragirũo nĩ thũ ciao nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao. (Mat. 24:9) No ũtukũ, gũgĩkĩka ũndũ ũteerĩgĩrĩirũo o na hanini—“mũraika wa Jehova akĩhingũra mĩrango ya njera.” b (Atũm. 5:19) Mũraika ũcio agĩcoka akĩmahe ũtongoria ũyũ: “Thiĩi mũrũgame thĩinĩ wa hekarũ, mũthiĩ na mbere [kwaria].” (Atũm. 5:20) No mũhaka akorũo ũndũ ũcio nĩ watũmire atũmwo makorũo na ma atĩ meekaga ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. Ningĩ no kũhoteke ciugo icio cia mũraika nĩ ciamekĩrire hinya kwĩhanda wega o na mangĩanyaririrũo. Atũmwo marĩ na wĩtĩkio mũrũmu na ũmĩrĩru, “makĩingĩra hekarũ-inĩ rũcinĩ gũgĩthererũka na makĩambĩrĩria kũrutana.”—Atũm. 5:21.
8 O ũmwe witũ agĩrĩirũo kwĩyũria: ‘Hihi niĩ no ngorũo na wĩtĩkio na ũmĩrĩru ũrĩa ũrabatarania nĩguo mũndũ ahote kũhunjia arĩ ũndũ-inĩ ta ũcio?’ No twĩkĩrũo ngoro nĩ kũmenya atĩ araika nĩ manyitaga mbaru na magatongoria wĩra ũyũ wa bata wa “[kũruta] ũira kĩhinyio wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai.”—Atũm. 28:23; Kũg. 14:6, 7.
“No Mũhaka Twathĩkĩre Ngai arĩ We Mũtongoria, no ti Andũ” (Atũmwo 5:21b-33)
“Makĩmaingĩria na makĩmarũgamia mbere ya Sanhedrini.”—Atũmwo 5:27
9-11. Atũmwo maaugire atĩa rĩrĩa Sanhedrini yameerire matige kũhunjia, na ũndũ ũcio waigĩire Akristiano a ma kĩonereria na njĩra ĩrĩkũ?
9 Rĩu Kaiafa na aciirithania arĩa angĩ a Sanhedrini nĩ meeharĩirie kuoera atũmwo ikinya. Matekũmenya ũrĩa gwekĩkĩte njera, magĩtũma thigari ikagĩĩre atũmwo acio moohetwo. Ta hũũra mbica ũrĩa thigari icio ciamakire rĩrĩa ciakorire atĩ ohwo acio matiarĩ kuo, o na gũtuĩka njera yarĩ hinge na ‘arangĩri maarũgamĩte mĩrango-inĩ.’ (Atũm. 5:23) Thutha wa ihinda inini, mũnene wa hekarũ akĩmenya atĩ atũmwo nĩ maacokete hekarũ-inĩ na maarutaga ũira wĩgiĩ Jesu Kristo—wĩra o ũrĩa watũmĩte maikio njera! Mũnene ũcio hamwe na thigari ciake magĩthiĩ hekarũ-inĩ na ihenya nĩguo manyite atũmwo acio na mamacokie igooti-inĩ rĩa Sanhedrini.
10 O ta ũrĩa hataarĩirio kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ, atongoria acio a ndini arĩa maarĩ arakaru, meerire atũmwo matige kũhunjia. Hihi atũmwo maaugire atĩa? Petero akĩaria handũ-inĩ ha atũmwo arĩa angĩ, akiuga ũũ arĩ na ũmĩrĩru: “No mũhaka twathĩkĩre Ngai arĩ we mũtongoria, no ti andũ.” (Atũm. 5:29) Na njĩra ĩyo, atũmwo makĩigĩra Akristiano a ma kĩonereria gĩa kũrũmagĩrĩra. O na gũtuĩka Ngai nĩ atwĩrĩte twathĩkagĩre atongoria a gũkũ thĩ, matikoragwo na kĩhooto gĩa gũtũgiria gwĩka wendi wa Ngai. Kwoguo mahinda-inĩ maya maitũ, “athani arĩa anene” mangĩhũũra marubuku wĩra witũ wa kũhunjia, tũtingĩtiga kũruta wĩra ũrĩa tũheetwo nĩ Ngai wa kũheana ũhoro ũrĩa mwega. (Rom. 13:1) Handũ ha ũguo, tũngĩhũthĩra ũũgĩ gũcaria njĩra ingĩ cia gũthiĩ na mbere kũruta ũira wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai.
11 Ũmĩrĩru ũcio wa atũmwo nĩ watũmire aciirithania acio marakare mũno na magĩtua itua rĩa ‘kũũraga’ atũmwo acio. (Atũm. 5:33) Atũmwo acio meeciragia atĩ nĩ mangĩoragirũo, no Jehova akĩmateithia na njĩra matangĩerĩgĩrĩire o na hanini!
“Mũtikũmatooria” (Atũmwo 5:34-42)
12, 13. (a) Gamalieli aaheire aciirithania arĩa angĩ ũtaaro ũrĩkũ, na meekire atĩa? (b) Jehova angĩrũĩrĩra andũ ake atĩa ũmũthĩ, na tũngĩkorũo na ma na maũndũ marĩkũ angĩtĩkĩria ‘tũnyamarĩke nĩ ũndũ wa ũthingu’?
12 Gamalieli, ũrĩa “warĩ mũrutani wa Watho waheetwo gĩtĩo nĩ andũ othe” nĩ aaririe. c No mũhaka akorũo Gamalieli nĩ aatĩĩtwo mũno nĩ aciirithania acio angĩ, tondũ nĩ maamũthikĩrĩirie rĩrĩa “[aathanire atĩ atũmwo] acio mambe moimio nja hanini.” (Atũm. 5:34) Thutha wa kũgweta ngerekano cia ikundi cieyumĩrĩtie no igĩthira thutha wa atongoria a cio gũkua, Gamalieli eerire igooti rĩu rĩkorũo na wetereri harĩ atũmwo acio, tondũ Mũtongoria wao, Jesu, ndaaikarĩte mũno kuuma akua. Gamalieli aameerire ũũ: “Mũtigetonyererie maũndũ-inĩ ma andũ aya, tiganai nao. Tondũ-rĩ, angĩkorũo mũbango ũyũ kana wĩra ũyũ uumanĩte na andũ, no ũgũtoorio; no angĩkorũo uumanĩte na Ngai, mũtikũmatooria. Kwaga ũguo, mwahota gũkorũo mũrarũa na Ngai we mwene.” (Atũm. 5:38, 39) Aciirithania acio nĩ maarũmĩrĩire ũtaaro wake. O na kũrĩ ũguo, no maahũũrire atũmwo acio, magĩcoka makĩmaatha “matige kwaria na rĩĩtwa rĩa Jesu.”—Atũm. 5:40.
13 O na ũmũthĩ, Jehova no ahũthĩre andũ marĩ igweta ta Gamalieli nĩguo marũĩrĩre andũ Ake. (Thim. 21:1) Jehova no ahũthĩre roho wake gũtũma atongoria marĩ na hinya, aciirithania, kana arĩa matungaga watho meke kũringana na wendi wake. (Neh. 2:4-8) No angĩtĩkĩria ‘tũnyamarĩke nĩ ũndũ wa ũthingu,’ no tũkorũo na ma na maũndũ merĩ. (1 Pet. 3:14) Wa mbere, Ngai no atũhe hinya wa gũkirĩrĩria. (1 Kor. 10:13) Wa kerĩ, akararia ‘matingĩtooria’ wĩra wa Ngai.—Isa. 54:17.
14, 15. (a) Atũmwo meekire atĩa maahũũrũo, na meekire ũguo nĩkĩ? (b) Heana ngerekano ĩronania ũrĩa andũ a Jehova makiragĩrĩria marĩ na gĩkeno.
14 Hihi atũmwo acio nĩ maakuire ngoro nĩ ũndũ wa kũhũũrũo? Aca! “[Meeherire] mbere ya Sanhedrini makenete.” (Atũm. 5:41) Hihi ‘maakenire’ nĩkĩ? Hatarĩ nganja ti tondũ wa ruo rũrĩa maaiguire maahũũrũo. Maakenire tondũ nĩ maamenyire atĩ maanyariragwo nĩ ũndũ wa gũtũũria wĩkindĩru wao harĩ Jehova na kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Jesu.—Mat. 5:11, 12.
15 O ta Akristiano a karine ya mbere, nĩ tũkiragĩrĩria tũrĩ na gĩkeno rĩrĩa tũranyamarĩka nĩ ũndũ wa ũhoro ũrĩa mwega. (1 Pet. 4:12-14) Tũtikenaga nĩ ũndũ wa kwĩhĩtĩrũo, kũnyarirũo, kana kuohwo njera, no nĩ tũiguaga tũiganĩire mũno nĩ ũndũ wa gũtũũria wĩkindĩru witũ. Ta wĩcirie ũhoro wa kĩonereria kĩa Henryk Dornik, ũrĩa wakirĩrĩirie mĩaka mĩingĩ akĩnyarirũo nĩ thirikari ciaathanaga na gĩthũri. Aaugire atĩ kũrĩ Agosti 1944, atongoria a thirikari nĩ maatuire itua rĩa kũmũtwara marĩ hamwe na mũrũ wa nyina kambĩ-inĩ ya kũnyarirĩrũo. Akararia acio maaugire: “Tũtingĩhota kũmahatĩrĩria meke ũndũ o na ũrĩkũ. Nĩ makenagĩra gũkua nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao.” Mũrũ wa Ithe witũ Dornik aaugire: “O na gũtuĩka ndieriragĩria gũkua, kũnyamarĩka ndĩ na ũmĩrĩru nĩ ũndũ wa wĩhokeku wakwa harĩ Jehova nĩ kwandehagĩra gĩkeno.”—Jak. 1:2-4.
O ta atũmwo, nĩ tũhunjagia “nyũmba kwa nyũmba”
16. Atũmwo moonanirie atĩa atĩ nĩ maatuĩte itua rĩa kũruta ũira kĩhinyio, na ithuĩ tũrũmagĩrĩra atĩa njĩra ĩrĩa atũmwo maahũthagĩra kũhunjia?
16 Atũmwo maacokereire wĩra wa kũhunjia o rĩo. Mategwĩtigĩra, maathiire na mbere “mũthenya o mũthenya kũrutana na kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega wĩgiĩ Kristo Jesu thĩinĩ wa hekarũ na nyũmba kwa nyũmba.” d (Atũm. 5:42) Ahunjia acio nĩ maatuĩte itua rĩa kũruta ũira kĩhinyio. Ta rora wone atĩ maatwaraga ndũmĩrĩri yao mĩciĩ-inĩ ya andũ, o ta ũrĩa Jesu Kristo aamaathĩte. (Mat. 10:7, 11-14) Na ũguo nĩguo maahotete kũiyũria ũrutani wao Jerusalemu. Mahinda-inĩ maya, Aira a Jehova nĩ moĩkaine atĩ mahunjagia na njĩra o ĩyo yahũthagĩrũo nĩ atũmwo. Rĩrĩa twaceerera mĩciĩ yothe gĩcigo-inĩ gitũ, tuonanagia wega atĩ o na ithuĩ nĩ tũrenda kũruta ũira kĩhinyio, tũkahe mũndũ o wothe mweke wa kũigua ũhoro ũrĩa mwega. Hihi Jehova nĩ arathimĩte ũtungata witũ wa nyũmba kwa nyũmba? Ĩĩ, nĩ aũrathimĩte! Andũ milioni nyingĩ nĩ metĩkĩrĩte gũthikĩrĩria ndũmĩrĩri ya Ũthamaki ihinda-inĩ rĩrĩ rĩa mũthia, na aingĩ ao maaiguire ũhoro ũrĩa mwega riita rĩa mbere rĩrĩa Mũira wa Jehova aamaceereire kwao mũciĩ.
Arũme Agĩrĩru a Kũrũgamĩrĩra ‘Ũndũ wa Bata’ (Atũmwo 6:1-6)
17-19. Nĩ thĩna ũrĩkũ woimĩrire ũngĩarehire ngayũkano, na atũmwo maaheanire ũtongoria ũrĩkũ nĩguo maũrũnge?
17 Kĩũngano kĩu kĩerũ nĩ gĩacemanirie na thĩna wehithanĩtie ũngĩatũmire kĩgayũkane. Arutwo aingĩ arĩa maabatithirio maarĩ ageni mookĩte Jerusalemu na nĩ meendaga kwĩruta maũndũ mangĩ maingĩ matanacoka kwao. Arutwo arĩa maaikaraga Jerusalemu nĩ maahothire mbeca meyendeire cia kũgũra irio na indo ingĩ iria ciabataranagia. (Atũm. 2:44-46; 4:34-37) Hĩndĩ ĩyo, gũkiumĩra ũndũ wabataraga mahiũranie naguo na njĩra ya ũũgĩ. Atumia a ndigwa arĩa maaragia Kĩngiriki “matiagayagĩrũo irio iria maagĩrĩirũo kũgaĩrũo o mũthenya.” (Atũm. 6:1) No atumia a ndigwa arĩa maaragia Kĩhibirania nĩ maagayagĩrũo irio iria maagĩrĩirũo kũgaĩrũo. Kwoguo kũroneka atĩ kwarĩ na thĩna wa mũthutũkanio. Mũthutũkanio nĩ ũmwe wa maũndũ marĩa mangĩrehe ngayũkano na njĩra nene.
18 Atũmwo, arĩa maatungataga ta kĩama kĩrĩa gĩatongoragia kĩũngano-inĩ kĩu gĩakũraga, makĩona atĩ ndũngĩarĩ ũndũ wa ũũgĩ harĩ o ‘gũtiga kiugo kĩa Ngai nĩguo magayage irio.’ (Atũm. 6:2) Nĩguo marũnge ũndũ ũcio, meerire arutwo mathuure arũme mũgwanja “maiyũrĩtwo nĩ roho na ũũgĩ,” nĩguo atũmwo mamaamũre marũgamĩrĩre ‘ũndũ ũcio wa bata.’ (Atũm. 6:3) Kwabataranagia arũme agĩrĩru tondũ no kũhoteke wĩra ũcio ndwahutĩtie o kũgaya irio, no nĩ nginya kũiga mbeca, kũgũra indo, na kũiga rekondi. Arũme othe arĩa maathuurirũo maarĩ na marĩĩtwa ma Kĩngiriki, ũndũ ũrĩa hihi watũmire mehokwo makĩria nĩ atumia acio a ndigwa. Thutha wa gwĩciria na kinyi ũhoro wa arũme acio maathuurĩtwo, na kũhoya igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio, atũmwo makĩamũra arũme acio mũgwanja nĩguo marũgamĩrĩre ‘ũndũ ũcio wa bata.’ e
19 Hihi arũme acio mũgwanja nĩ meehereirio ũigĩrĩrĩki wa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega atĩ tondũ nĩ maahetwo wĩra wa kũgayaga irio? Aca! Ũmwe wa arũme arĩa maathuurirũo aarĩ Stefano ũrĩa wacokire kuonania atĩ nĩ mũhunjia ũrĩ na ũmĩrĩru na kĩyo. (Atũm. 6:8-10) Filipu o nake aarĩ ũmwe wa arũme acio mũgwanja, na etĩtwo “mũhunjia.” (Atũm. 21:8) Kwoguo hatarĩ nganja, arũme acio mũgwanja maathiire na mbere marĩ ahunjia a Ũthamaki marĩ kĩyo.
20. Andũ a Ngai ũmũthĩ marũmagĩrĩra kĩonereria kĩa atũmwo atĩa?
20 Andũ a Jehova ũmũthĩ marũmagĩrĩra kĩonereria kĩu kĩaigirũo nĩ atũmwo. Arũme arĩa mangĩagĩrĩra kwĩhokerũo maũndũ kĩũngano-inĩ, no mũhaka monanie atĩ marĩ na ũũgĩ kuuma kũrĩ Ngai na atĩ roho mũtheru nĩ ũraruta wĩra thĩinĩ wao. Rungu rwa ũtongoria wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia, arũme arĩa mahingĩtie ithimi cia Kĩĩmandĩko nĩ maamũragwo nĩguo matungate marĩ athuri a kĩũngano kana ndungata cia kĩũngano. f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Tondũ ithimi iria mabataraga kũhingia irĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai kĩrĩa gĩtongoretio nĩ roho, no merũo atĩ maamũrĩtwo kũgerera roho mũtheru. Arũme acio marĩ kĩyo marũmbũyagia maũndũ maingĩ ma bata. Kwa ngerekano, athuri a kĩũngano no mabange ũrĩa andũ akũrũ arĩa ehokeku mangĩheo ũteithio ũrĩa marabatara. (Jak. 1:27) Athuri amwe a kĩũngano nĩ manyitanagĩra harĩ wĩra wa gwaka Nyũmba cia Ũthamaki, kũbanga igomano, kana makarutithania wĩra na Kamĩtĩ cia Ũiguano na Thibitarĩ. Ndungata cia kĩũngano nĩ irutaga mawĩra maingĩ kĩũngano-inĩ, marĩa matahutanĩtie ĩmwe kwa ĩmwe na maceera ma ũrĩithi kana kũrutana. O na gũtuĩka arũme acio amũre nĩ magĩrĩirũo kũhingia maũndũ marĩa mehokeirũo kĩũngano-inĩ na ithondeka-inĩ, no mũhaka mathiĩ na mbere kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki.—1 Kor. 9:16.
“Ũhoro wa Ngai Ũgĩgĩthiĩ na Mbere Kũhunja” (Atũmwo 6:7)
21, 22. Nĩ kĩĩ kĩonanagia atĩ Jehova nĩ aarathimire kĩũngano kĩu kĩambĩrĩirio?
21 Kĩũngano kĩu kĩerũ gĩgĩteithio nĩ Jehova, nĩ kĩahotire gwĩtiria mĩnyamaro na thĩna ũrĩa woimĩrĩte kĩũngano-inĩ, ũrĩa ũngĩarehire ngayũkano. Jehova nĩ aamarathimire, tondũ twĩrĩtwo ũũ: “Ũhoro wa Ngai ũgĩgĩthiĩ na mbere kũhunja, nao arutwo makĩongerereka mũno kũu Jerusalemu; na kĩrĩndĩ kĩnene kĩa athĩnjĩri-Ngai gĩkĩambĩrĩria gwathĩkĩra ũhoro wa wĩtĩkio.” (Atũm. 6:7) Ĩyo no riboti ĩmwe harĩ riboti nyingĩ tũthomaga ibuku-inĩ rĩa Atũmwo ciĩgiĩ gũkũra gwa kĩũngano kĩu. (Atũm. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Githĩ o na ũmũthĩ tũtiĩkĩragwo ngoro mũno rĩrĩa twaigua ũrĩa wĩra wa kũhunjia ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki ũrathiĩ na mbere icigo-inĩ ingĩ thĩinĩ wa thĩ?
22 Hĩndĩ ya karine ya mbere, atongoria a ndini arĩa maarĩ na marakara matiatigire kũnyarira Akristiano. Akristiano maarĩ hakuhĩ kwambĩrĩria kũnyarirũo na njĩra nene. Ihinda inini thutha ũcio, Stefano nĩ aanyarirũo na njĩra nene, o ta ũrĩa tũkuona gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.
a Rora gathandũkũ ka, “ Sanhedrini—Igooti Inene rĩa Ayahudi.”
b Rĩrĩ nĩrĩo riita rĩa mbere harĩ maita 20 marĩa araika magwetetwo ibuku-inĩ rĩa Atũmwo. Thĩinĩ wa Atũmwo 1:10, araika nĩ magwetetwo na njĩra ĩtarĩ ya ĩmwe kwa ĩmwe, mageetwo ‘arũme meehumbĩte nguo njerũ.’
c Rora gathandũkũ ka, “ Gamalieli—Aatĩĩtwo Gatagatĩ-inĩ ka Arutani Arĩa Angĩ.”
d Rora gathandũkũ ka, “ Kũhunjia ‘Nyũmba kwa Nyũmba.’”
e No kũhoteke arũme acio nĩ maahingĩtie maũndũ marĩa mendekanaga nĩguo mũndũ atuĩke mũthuri wa kĩũngano, tondũ kũrũgamĩrĩra ‘ũndũ ũcio wa bata’ kwarĩ wĩra mũritũ. O na kũrĩ ũguo, Maandĩko matigwetaga rĩrĩa arũme maambĩrĩirie kwamũrũo marĩ athuri kana arori thĩinĩ wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano.
f Karine-inĩ ya mbere, arũme agĩrĩru nĩ maahetwo wĩra wa kwamũra athuri a kĩũngano. (Atũm. 14:23; 1 Tim. 5:22; Tit. 1:5) Ũmũthĩ, Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kĩamũraga arori a mũthiũrũrũko, nao arori a mũthiũrũrũko nĩo makoragwo na ũigĩrĩrĩki wa kwamũra athuri a kĩũngano na ndungata cia kĩũngano.
