1. Taarĩria ũrĩa kwahaanaga hĩndĩ ya Gĩathĩ kĩa Pentekoste.

 BARABARA cia Jerusalemu ciyũrĩtwo nĩ gĩkeno. a Ndogo ĩrambata kuuma kĩgongona-inĩ kĩa hekarũ Alawii makĩinaga nyĩmbo cia Haleli (Thaburi 113 nginya 118). Barabara-inĩ kwĩ na ageni aingĩ mũno. Maumĩte kũndũ kũraihu mũno ta Elamu, Mesopotamia, Kapadokia, Ponto, Misiri, na Roma. b Kaĩ kwĩ na kĩĩ? Nĩ hĩndĩ ya Gĩathĩ kĩa Pentekoste, kĩrĩa ningĩ gĩetagwo “mũthenya wa maciaro ma mbere.” (Ndar. 28:26) Gĩathĩ kĩu kĩrĩa gĩekagwo riita rĩmwe mwaka kĩoonanagia mũthia wa magetha ma cairi na kĩambĩrĩria kĩa magetha ma ngano. Nĩ mũthenya wa gĩkeno.

2. Nĩ maũndũ marĩkũ ma kũgegania meekĩkire hĩndĩ ya Pentekoste mwaka wa 33 M.M.?

² Mwaka-inĩ wa 33 M.M., mũthenya ũcio kĩndũ ta thaa ithatũ cia rũcinĩ, nĩ gwekĩkire ũndũ ũgũtũũra ũgegetie andũ kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ. O rĩmwe kwagĩire “mũgambo mũnene kuuma igũrũ, ta wa rũhuho rũnene rũkĩhurutana.” (Atũm. 2:2) Mũgambo ũcio mũnene ũkĩiyũra nyũmba ĩrĩa arutwo 120 a Jesu maacemanĩtie. Thutha ũcio gũgĩĩkĩka ũndũ wa kũgegania. Makĩona nĩmĩ ciatariĩ ta nĩnĩmbĩ cia mwaki, igĩikara igũrũ rĩao, rũmwe harĩ o mũrutwo. Arutwo magĩcoka “makĩiyũrũo nĩ roho mũtheru” na makĩambĩrĩria kwaria na thiomi ingĩ! Rĩrĩa arutwo maaumire nyũmba ĩyo, ageni arĩa maacemanagia nao barabara-inĩ cia Jerusalemu nĩ maagegaga mũno, tondũ arutwo acio nĩ maahotaga kũmaarĩria na thiomi ciao! Ma nĩ atĩ, o mũndũ nĩ aaiguaga “makĩaria na rũthiomi rwake mwene.”—Atũm. 2:1-6.

3. (a) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ Pentekoste ya mwaka wa 33 M.M. warĩ mũthenya wa bata mũno harĩ historĩ ya ũthathaiya wa ma? (b) Mĩario ya Petero yahutanĩtie atĩa na “cabi cia Ũthamaki”?

 ³ Ũhoro ũcio wa kũgegania ũtaarĩirie ũndũ wa bata mũno harĩ ũthathaiya wa ma—kwambĩrĩrio kwa rũrĩrĩ rwa Aisiraeli a kĩĩroho, kana kĩũngano kĩa Akristiano aitĩrĩrie maguta. (Gal. 6:16) No nĩ harĩ ũndũ ũngĩ makĩria. Rĩrĩa Petero aarĩirie kĩrĩndĩ mũthenya ũcio, nĩ aahũthĩrire cabi ya mbere harĩ ‘cabi iria ithatũ cia Ũthamaki,’ na o cabi nĩ ĩngĩahotithirie gĩkundi ngũrani kũgĩa na mweke wa kwamũkĩra irathimo cia mwanya. (Mat. 16:18, 19) Cabi ĩyo ya mbere nĩ yahotithirie Ayahudi na arĩa maagarũrũkĩte magatuĩka Ayahudi gwĩtĩkĩra ũhoro ũrĩa mwega na gũitĩrĩrio roho mũtheru wa Ngai. c Na njĩra ĩyo, magĩtuĩka gĩcunjĩ kĩa Aisiraeli a kĩĩroho, na kwoguo magĩkorũo na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaathana marĩ athamaki na athĩnjĩri-Ngai thĩinĩ wa Ũthamaki wa Kĩĩmesia. (Kũg. 5:9, 10) Thutha wa ihinda, Asamaria nĩ mangĩaheirũo mweke ũcio na thutha ũcio Andũ a Ndũrĩrĩ. Hihi Akristiano ũmũthĩ mangĩĩruta maũndũ marĩkũ kuumana na maũndũ macio ma bata meekĩkire hĩndĩ ya Pentekoste ya mwaka wa 33 M.M.?

4. Kĩũngano gĩa Gĩkristiano ũmũthĩ kĩhutanĩtie atĩa na kĩũngano kĩrĩa kĩaambĩrĩirio mwaka wa 33 M.M.?

⁴ Kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩaambĩrĩirie na arutwo ta 120 arĩa  “maarĩ handũ hamwe othe,” nyũmba ya igũrũ, na magĩitĩrĩrio maguta kũgerera roho mũtheru. (Atũm. 2:1) Gũkinyĩria mũthia wa mũthenya ũcio, andũ ngiri cigana ũna nĩ maabatithirio. Nĩ kwaambĩrĩirio ithondeka rĩrĩa rĩrathiĩ na mbere gũkũra nginya ũmũthĩ! Ũmũthĩ, ithondeka rĩu nĩ Kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩrĩa gĩkoragwo na arũme na atumia metigĩrĩte Ngai. Mahunjagia “ũhoro [ũrĩa] mwega wa Ũthamaki” nĩguo ũtuĩke ũira kũrĩ ndũrĩrĩ ciothe mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ ũtananiinwo.—Mat. 24:14.

5. Nĩ irathimo irĩkũ ingĩoimanire na kũnyitanĩra na kĩũngano gĩa Gĩkristiano hĩndĩ ya karine ya mbere na nginya mahinda-inĩ maya?

⁵ Kĩũngano kĩu gĩa Gĩkristiano ningĩ nĩ gĩekĩrire hinya Akristiano aitĩrĩrie maguta, na thutha ũcio arĩa a “ngʼondu ingĩ.” (Joh. 10:16) Paulo nĩ oonanirie ũrĩa aakenagĩra itemi rĩa o mũndũ thĩinĩ wa kĩũngano rĩa gwĩkĩrana hinya rĩrĩa aandĩkĩire Akristiano a Roma ũũ: “Nĩ ndĩrerirĩria kũmuona, nĩguo ndĩmũgaĩre kĩheo gĩa kĩĩroho nĩgetha mũgĩe na hinya; ũguo nĩ kuuga, twĩkĩrane ngoro kũgerera wĩtĩkio wa o mũndũ, wanyu na wakwa.”—Rom. 1:11, 12.

6, 7. Ũmũthĩ Kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩrahingia atĩa wĩra ũrĩa Jesu aaheanire wa kũhunjĩria ndũrĩrĩ ciothe?

⁶ Ũmũthĩ, kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩrutaga wĩra o ũrĩa kĩarĩ naguo hĩndĩ ya karine ya mbere. Jesu aaheire arutwo ake wĩra wa gũcanjamũra o na gũtuĩka nĩ mangĩacemanirie na moritũ. Aameerire ũũ: “Thiĩi mũgatue andũ arutwo kuuma ndũrĩrĩ-inĩ ciothe, mũkĩmabatithagia thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Ithe witũ, na rĩa Mũriũ, na rĩa roho mũtheru, mũkĩmarutaga kũrũmia maũndũ marĩa mothe ndĩmwathĩte.”—Mat. 28:19, 20.

⁷ Mahinda-inĩ maya, Jehova ahũthagĩra kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩa Aira  a Jehova kũhingia wĩra ũcio. Hatarĩ nganja, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ kũhunjĩria andũ arĩa maragia thiomi ingĩ. O na kũrĩ ũguo, Aira a Jehova nĩ macabithĩtie mabuku mararĩrĩria Bibilia na makĩria ma thiomi 1,000. Angĩkorũo nĩ ũthiaga mĩcemanio ya Kĩũngano gĩa Gĩkristiano ũtegũtĩĩrĩria na ũkanyitanĩra wĩra-inĩ wa kũhunjia Ũthamaki na gũtua andũ arutwo, ũrĩ na gĩtũmi gĩa gũkena. Ũrĩ ũmwe wa andũ anini thĩinĩ wa thĩ ũmũthĩ arĩa makoragwo na mweke wa kũruta ũira kĩhinyio wĩgiĩ rĩĩtwa rĩa Jehova!

8. Nĩ ũteithio ũrĩkũ twamũkagĩra kũgerera kĩũngano gĩa Gĩkristiano?

⁸ Jehova nĩ atũheete aarĩ na ariũ a Ithe witũ a thĩ yothe, nĩguo atũteithie gũkirĩrĩria twĩ na gĩkeno mahinda-inĩ maya maritũ. Paulo aandĩkĩire Akristiano Ahibirania ũũ: “Nĩ twĩciranagie mũndũ na ũrĩa ũngĩ nĩguo twĩkĩranage hinya ũhoro-inĩ wĩgiĩ wendo na ciĩko njega, tũtegũtiga gũcemanagia hamwe, ta ũrĩa andũ amwe memenyeretie, no twĩkĩranage ngoro, na tũgakĩrĩrĩria gwĩka ũguo o ũrĩa mũrona mũthenya ũcio ũgĩkuhĩrĩria.” (Ahib. 10:24, 25) Kĩũngano gĩa Gĩkristiano nĩ kĩheo tũheetwo nĩ Jehova, nĩguo tũkahotaga gwĩkĩranaga ngoro. Ikaraga hakuhĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Ndũkanatige gũthiĩ mĩcemanio ya Gĩkristiano.

9, 10. Andũ amwe merutĩire na njĩra ĩrĩkũ nĩguo mahote kũhunjĩria andũ arĩa maragia rũthiomi rũngĩ?

⁹ Ta wĩcirie gĩkeno kĩrĩa Ayahudi na andũ arĩa maagarũrũkĩte magatuĩka Ayahudi maarĩ nakĩo hĩndĩ ĩyo ya Pentekoste ya mwaka wa 33 M.M. No kũhoteke andũ aingĩ arĩa maarĩ kuo maaragia  na thiomi iria ciahũthagĩrũo kaingĩ, hihi ta rwa Kĩngiriki kana rwa Kĩhibirania. No rĩu “o mũndũ nĩ aaiguaga [arutwo] makĩaria na rũthiomi rwake mwene.” (Atũm. 2:6) Hatarĩ nganja, no mũhaka akorũo andũ acio nĩ maahutirio mũno nĩ ũndũ wa kũigua ũhoro ũrĩa mwega na rũthiomi rwao ene. Ũmũthĩ, Akristiano matiheetwo ũhoti wa kwaria thiomi ingĩ na njĩra ya kĩama. O na kũrĩ ũguo, andũ aingĩ nĩ merutĩire kũhunjia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki kũrĩ andũ a ndũrĩrĩ ciothe. Mekaga ũguo atĩa? Amwe nĩ meerutĩte rũthiomi rũngĩ nĩguo mahote gũtungata kĩũngano-inĩ kĩrĩ hakuhĩ nao kĩaragia rũthiomi rũngĩ, o na kana magathaamĩra bũrũri-inĩ ũngĩ. Kaingĩ nĩ monaga atĩ andũ arĩa mamathikagĩrĩria nĩ makenagio mũno nĩ kĩyo kĩao.

¹⁰ Ta wĩcirie ũhoro wa Christine ũrĩa marĩ hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ mũgwanja meerutire rũthiomi rwa Gujarati. Rĩrĩa aacemanirie na mũirĩtu maarutaga wĩra nake waragia rũthiomi rwa Gujarati, aamũgeithirie na rũthiomi rũu. Mũirĩtu ũcio nĩ aakenire na akĩenda kũmenya kĩrĩa gĩatũmaga Christine ende kwĩruta rũthiomi rũritũ ũguo ta rwa Gujarati. Christine nĩ aagĩire na mweke mwega wa kũruta ũira. Mũirĩtu ũcio eerire Christine ũũ: “No mũhaka mũkorũo mwĩ na ndũmĩrĩri ya bata mũno.”

11. Tũngĩĩhaarĩria atĩa kũhunjia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki kũrĩ andũ arĩa maragia thiomi ingĩ?

¹¹ Ũhoro wa ma nĩ atĩ, amwe aitũ no tũremwo kwĩruta rũthiomi rũngĩ. O na kũrĩ ũguo, no tũkorũo twĩhaarĩirie kũhunjia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki kũrĩ andũ arĩa maragia thiomi ingĩ. Tũngĩka ũguo atĩa? Njĩra ĩmwe nĩ kũhũthĩra app ya JW Language^® kwĩruta ngeithi cia thiomi iria kaingĩ ihũthagĩrũo  gĩcigo-inĩ kĩanyu. Ningĩ no wĩrute ciugo cigana ũna iria ingĩgucĩrĩria andũ arĩa maragia rũthiomi rũu. Monie ũrĩa mangĩhingũra website ya jw.org, na hihi ũmonie video na mabuku matiganĩte marĩa marĩ ho ma rũthiomi rwao. Tũngĩhũthĩra njĩra ta icio ũtungata-inĩ, no tũgĩe na gĩkeno ta kĩrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ a karine ya mbere maagĩire nakĩo, rĩrĩa andũ a kuuma mabũrũri matiganĩte maagegire kũigua ũhoro ũrĩa mwega “o mũndũ . . . na rũthiomi rwake mwene.”

12. (a) Mũnabii Joeli aarathĩte atĩa igũrũ rĩgiĩ kĩama kĩrĩa gĩekĩkire hĩndĩ ya Pentekoste ya mwaka wa 33 M.M.? (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩatũmire arutwo a Jesu merĩgĩrĩre ũrathi wa Joeli ũhinge?

¹² “Petero akĩrũgama” nĩguo aarĩrie kĩrĩndĩ kĩoimĩte mabũrũri-inĩ ngũrani. (Atũm. 2:14) Aamataarĩirie atĩ ũhoti wa kwaria na thiomi ingĩ na njĩra ya kĩama waheanĩtwo nĩ Ngai nĩguo ũrathi ũyũ warathĩtwo nĩ Joeli ũhinge: “Nĩ ngaaitĩrĩria andũ a mĩthemba yothe roho wakwa.” (Joel. 2:28) Jesu atanambata igũrũ, eerire arutwo ake ũũ: “Nĩ ngũhoya Awa na nĩ ekũmũhe mũteithia ũngĩ.” Jesu oonanirie atĩ mũteithia ũcio nĩ “roho.”—Joh. 14:16, 17.

13, 14. Petero eerutanĩirie atĩa gũkinyĩra ngoro cia athikĩrĩria ake, na tũngĩĩgerekania nake atĩa?

¹³ Petero aarĩkĩrĩirie na ciugo ici ciarĩ na ũritũ: “Nyũmba ya Isiraeli yothe nĩ ĩmenye atĩ, hatarĩ nganja Ngai nĩ aatuire Jesu Mwathani na Kristo, o ũcio muoragĩire mũtĩ-inĩ.” (Atũm. 2:36) Ma nĩ atĩ, andũ aingĩ arĩa maathikagĩrĩria Petero matiarĩ ho rĩrĩa Jesu ooragĩirũo mũtĩ-inĩ wa kũnyarirĩrũo. O na kũrĩ ũguo, maarĩ na mehia marĩ ta rũrĩrĩ nĩ ũndũ wa gĩĩko kĩu. No Petero  aarĩirie Ayahudi acio na njĩra ya gĩtĩo na ya gũkinyĩra ngoro ciao. Muoroto wa Petero warĩ gũteithia athikĩrĩria ake merire, no ti kũmamenereria. Hihi kĩrĩndĩ kĩu nĩ kĩarakaririo nĩ ciugo cia Petero? Aca. Handũ ha ũguo, andũ acio ‘maathecirũo ngoro,’ na makĩũria ũũ: “Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa?” No kũhoteke njĩra ĩyo Petero aahũthĩrire ya gĩtĩo, nĩ yamũteithirie gũkinyĩra ngoro cia andũ aingĩ nginya makĩenda kwĩrira.—Atũm. 2:37.

¹⁴ No twĩgerekanie na kĩonereria kĩa Petero gĩa gũkinyĩra ngoro. Rĩrĩa tũrahunjĩria andũ, tũtirabatara kwarĩrĩria ũndũ o wothe mangiuga ũtaratwarana na maandĩko. Handũ ha ũguo, twagĩrĩirũo kwarĩrĩria maũndũ marĩa tũngĩiguithanĩria. Tũngĩka ũguo, no tũmateithie na njĩra ya ũũgĩ gũtaũkĩrũo nĩ Kiugo kĩa Ngai. Kaingĩ, rĩrĩa ma cia Bibilia ciaheanwo na njĩra ta ĩyo, kũrĩ na ũhotekeku mũnene wa andũ a ngoro njega gwĩtĩkĩra ndũmĩrĩri itũ.

15. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Petero aaugire, na warĩ na moimĩrĩro marĩkũ? (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩatũmire andũ ngiri nyingĩ arĩa maaiguire ũhoro ũrĩa mwega hĩndĩ ya Pentekoste magĩrĩire kũbatithio mũthenya o ũcio?

¹⁵ Mũthenya ũcio wa gũcanjamũra wa Pentekoste ya mwaka wa 33 M.M., Petero eerire Ayahudi na arĩa maagarũrũkĩte magatuĩka Ayahudi ũũ: “Mwĩrirei, na o mũndũ abatithio.” (Atũm. 2:38) Moimĩrĩro maarĩ atĩ, andũ ta 3,000 nĩ maabatithirio, hihi makĩbatithĩrio tũria-inĩ tũrĩa twarĩ Jerusalemu kana hakuhĩ nakuo. d Hihi andũ acio mooire ikinya rĩu matecirĩtie? Hihi ũndũ ũcio ũrenda kũruta  arutwo a Bibilia na ciana cia Akristiano gũtengʼerera kũbatithio o na matehaarĩirie? Aca. Ririkana atĩ, Ayahudi acio na andũ arĩa maagarũrũkĩte magatuĩka Ayahudi, arĩa maabatithirio mũthenya ũcio, maarĩ arutwo ega a Kiugo kĩa Ngai, na maarĩ a rũrĩrĩ rũrĩa rweyamũrĩire Jehova. Ningĩ nĩ moonanĩtie kĩyo, nginya amwe magathiĩ rũgendo rũraihu nĩguo makorũo gĩathĩ-inĩ kĩu gĩekagwo o mwaka. Thutha wa gwĩtĩkĩra ma cia bata ciĩgiĩ itemi rĩa Jesu Kristo harĩ kũhinga kwa muoroto wa Ngai, rĩu nĩ meeharĩirie gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Ngai, no rĩu marĩ arũmĩrĩri abatithie a Kristo.

16. Akristiano a karine ya mbere moonanirie roho wa kwĩima atĩa?

¹⁶ Hatarĩ nganja, gĩkundi kĩu kĩarĩ na irathimo cia Jehova. Bibilia yugaga ũũ: “Arĩa othe maatuĩkire etĩkia maarĩ hamwe na nĩ maagayanaga indo ciothe, na makendia mĩgũnda yao na indo ciao, na kĩrĩa mona magakĩgayania kũrĩ andũ othe, kũringana na mabataro ma o mũndũ.” e (Atũm. 2:44, 45) Hatarĩ nganja, Akristiano othe a ma nĩ magĩrĩirũo kwĩgerekania na kĩonereria kĩu gĩa kuonania wendo na roho wa kwĩima.

17. Mũndũ abataraga kuoya makinya marĩkũ nĩguo agĩrĩre kũbatithio?

¹⁷ Nĩguo mũndũ eyamũrĩre Jehova na abatithio, nĩ arabatara kũhingia makinya maigana ũna ma Kĩĩmandĩko. Nĩ arabatara kũgĩa na ũmenyo wa Kiugo kĩa Ngai. (Joh. 17:3) Nĩ arabatara kuonania wĩtĩkio, na no mũhaka erire mehia make ma hau kabere, na onanie atĩ nĩ ekĩte ũguo biũ kuuma ngoro. (Atũm. 3:19) Thutha ũcio no mũhaka agarũrĩre mĩthiĩre yake, na ambĩrĩrie gwĩkaga maũndũ marĩa mararingana na wendi wa Ngai. (Rom. 12:2; Ef. 4:23, 24) Thutha wa kuoya makinya macio, akeyamũrĩra Ngai kũgerera mahoya na thutha ũcio akabatithio.—Mat. 16:24; 1 Pet. 3:21.

18. Arutwo arĩa abatithie a Kristo makoragwo na mweke ũrĩkũ?

¹⁸ Hihi wee ũrĩ mũrutwo wa Jesu Kristo wĩyamũrĩre Jehova na akabatithio? Angĩkorũo nĩ wĩkĩte ũguo, onanagia atĩ ũrĩ na ngatho nĩ ũndũ wa mweke ũcio ũheetwo. O ta arutwo a karine ya mbere arĩa maaiyũrirũo nĩ roho mũtheru, o nawe no ũhũthĩrũo na njĩra nene kũruta ũira kĩhinyio na kũhingia wendi wa Jehova!