Thiĩ harĩ ũhoro

Thiĩ harĩ ũhoro ũrĩa wĩ thĩinĩ

GĨCUNJĨ GĨA 18

Ũũgĩ Thĩinĩ wa “Kiugo kĩa Ngai”

Ũũgĩ Thĩinĩ wa “Kiugo kĩa Ngai”

1, 2. Nĩ “marũa” marĩkũ Jehova atwandĩkĩire, na nĩkĩ?

 HIHI no ũririkane riita rĩa mũico rĩrĩa waamũkĩrire marũa kuuma kũrĩ mũndũ wendete ũikaraga kũraihu? Tũngĩamũkĩra marũa ma kuuma ngoro kana ndũmĩrĩri kuuma kũrĩ mũndũ twendete, nĩ tũiguaga tũkenete mũno. Nĩ tũkenaga kũmenya ũrĩa arathiĩ na mbere, ũtũũro wake, na mĩbango yake. Kwaranĩria ta kũu nĩ gũtũmaga andũ mendaine makuhanĩrĩrie, o na angĩkorũo marĩ kũndũ kũraihanĩrĩirie.

2 Nĩ ũndũ ũcio, gũtirĩ kĩndũ kĩngĩ kĩngĩtũrehera gĩkeno gũkĩra kwamũkĩra ndũmĩrĩri nyandĩke kuuma kũrĩ Ngai witũ twendete! Na njĩra ĩngĩ, nĩ ta Jehova atwandĩkĩire “marũa,” na nĩmo Kiugo gĩake, Bibilia. Thĩinĩ wayo nĩ atwĩraga we nĩwe ũ, maũndũ marĩa ekĩte, marĩa abangĩte gwĩka, na mangĩ maingĩ. Jehova atũheete Kiugo gĩake tondũ nĩ endaga tũmũkuhĩrĩrie. Ngai witũ mwene ũũgĩ wothe aathuurire njĩra ĩrĩa njega biũ ya kwaranĩria na ithuĩ. Njĩra ĩrĩa Bibilia yandĩkĩtwo nayo, na ũhoro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wayo cionanagia ũũgĩ wa gĩkĩro kĩa igũrũ mũno.

Aandĩkithirie Kiugo Gĩake Nĩkĩ?

3. Jehova aahũthĩrire njĩra ĩrĩkũ kũhe Musa Watho?

3 Andũ amwe mahota kwĩyũria atĩrĩrĩ, ‘Jehova aagire kwaranĩria na andũ akĩhũthĩra njĩra ĩngĩ ya mwanya makĩria hihi ta mũgambo kuuma igũrũ nĩkĩ?’ Ma nĩ atĩ, Jehova aanaria kuuma igũrũ akĩhũthĩra araika. Ngerekano ĩmwe nĩ rĩrĩa aaheire Aisiraeli Watho. (Agalatia 3:19) Mũgambo ũcio woimaga igũrũ warĩ wa kũmakania mũno nginya Aisiraeli makĩnyitwo nĩ guoya, makiuga atĩ matikwenda Jehova aranagĩrie nao na njĩra ĩyo, no kaba ahũthagĩre Musa. (Thama 20:18-20) Kwoguo Watho ũcio, ũrĩa warĩ na maathani ta 600, waheanirũo kũgerera Musa na njĩra ya kwĩrũo ciugo iria ekwandĩka.

4. Taarĩria nĩkĩ gũkinyĩria andũ mawatho ma Ngai kũgerera ciugo cia kanua gũtingĩarĩ njĩra ya kwĩhokeka.

4 Kũngĩathiire atĩa korũo Watho ũcio ndwandĩkirũo? Hihi Musa nĩ angĩahotire kũririkana ciugo o iria eerĩtwo cia Watho ũcio warĩ na maathani maingĩ ũguo, na akinyĩrie rũrĩrĩ rũu ruothe atekũhĩtia? Ĩ nacio njiarũa iria ingĩokire thutha-inĩ? Hihi nĩ cingĩehokire ciugo o cia gũkinyĩrio na kanua? Ĩyo ndĩngĩarĩ njĩra ya kwĩhokeka ya gũkinyĩria andũ mawatho ma Ngai. Ta wĩcirie ũrĩa kũngĩthiĩ ũngĩtuĩka atĩ nĩ ũkũhe andũ aingĩ rũgano na njĩra ya kwĩra mũndũ wa mbere, macoke mathiĩ meranĩte nginya rũkinyĩre mũndũ wa mũthia. No kũhoteke ũhoro ũrĩa mũndũ wa mũthia egũkinyĩrũo nĩguo ũngĩkorũo ũrĩ ngũrani mũno na ũrĩa ũkũheanĩte kĩambĩrĩria-inĩ. Ciugo cia Watho wa Ngai itiarĩ ũgwati-inĩ ta ũcio.

5, 6. Jehova eerire Musa eke atĩa na ciugo iria aamũheete, na nĩkĩ nĩ kĩrathimo gũkorũo na Kiugo kĩa Jehova kĩrĩ kĩandĩke?

5 Jehova aatuire itua rĩa ũũgĩ rĩa kwandĩkithia ciugo ciake. Eerire Musa ũũ: “Andĩka ciugo icio, tondũ kũringana na ciugo icio, nĩ ngũrĩkanĩra kĩrĩkanĩro nawe na hamwe na Isiraeli.” (Thama 34:27) Nĩ ũndũ ũcio Bibilia ĩkĩambĩrĩria kwandĩkwo mwaka wa 1513 M.M.M. Ihinda-inĩ rĩa mĩaka 1,610 ĩrĩa yarũmĩrĩire, Jehova nĩ ‘aaragia maita maingĩ, na njĩra nyingĩ’ na andũ ta 40 arĩa maandĩkire Bibilia. (Ahibirania 1:1) Ihinda-inĩ rĩu rĩothe, andũ angĩ ehokeku arĩa maakobirie ũhoro ũcio nĩ meerutanĩirie gũtigĩrĩra atĩ nĩ maruta kobĩ itarĩ na mahĩtia cia Maandĩko.—Ezara 7:6; Thaburi 45:1.

6 Bibilia nĩ kĩheo kĩa goro kuuma kũrĩ Jehova. Nĩ ũrĩ wamũkĩra marũa maagũkenirie mũno nginya ũkĩmaiga ũmathomage kaingĩ hihi nĩ ũndũ wa ũrĩa maakũmĩrĩirie? Ũguo noguo “marũa” marĩa Jehova aatwandĩkĩire mahaana. Tondũ nĩ aandĩkithirie ciugo ciake, nĩ tũhotaga gũcithoma kaingĩ na gwĩcũrania igũrũ rĩacio. (Thaburi 1:2) No tũhote “kũũmĩrĩrio nĩ Maandĩko” rĩrĩa tũrabatara kũũmĩrĩrio.—Aroma 15:4.

Aahũthĩrire Andũ Kwandĩkithia Nĩkĩ?

7. Gũkorũo atĩ Jehova aahũthĩrire andũ kwandĩka Kiugo gĩake kuonanagia ũũgĩ wake atĩa?

7 Jehova oonanirie ũũgĩ wake na njĩra ya kũhũthĩra andũ kwandĩka Kiugo gĩake. Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Korũo Jehova aahũthĩrire araika kwandĩka Bibilia-rĩ, hihi nĩ ĩngĩtũgucagĩrĩria ta ũrĩa ĩtũgucagĩrĩria rĩu? Nĩ ma, araika nĩ mangĩaandĩkire ũhoro wĩgiĩ Jehova kũringana na muonere wao wa gĩkĩro kĩa igũrũ, mataarĩrie wĩrutĩri wao harĩ we, na maheane ũhoro wĩgiĩ ndungata njĩhokeku cia Ngai. No hihi nĩ tũngĩtaũkagĩrũo nĩ ũhoro wandĩkĩtwo nĩ ciũmbe nginyanĩru cia kĩĩroho iria ikoragwo na ũũgĩ mũingĩ, hinya mũnene, na ciĩyoneire maũndũ maingĩ gũtũkĩra?—Ahibirania 2:6, 7.

8. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ andĩki a Bibilia meetĩkĩririo kũhũthĩra ũhoti wao wa gwĩciria? (Rora nginya kohoro ka magũrũ-inĩ.)

8 Akĩhũthĩra andũ, Jehova aatũheire o kĩrĩa tũbataraga—ibuku “rĩtongoretio nĩ roho wa Ngai” na tũngĩhota gũtaũkĩrũo nĩrĩo. (2 Timotheo 3:16) Eekire ũguo atĩa? Maita maingĩ, aarekaga andĩki mahũthĩre meciria mao gũthuura “ciugo njega” na mandĩke “ciugo itarĩ na mahĩtia cia ũhoro wa ma.” (Kohelethu 12:10, 11) Nĩkĩo Bibilia ĩkoragwo na mĩandĩkĩre ĩtiganĩte, tondũ andĩki maarĩ a mĩrerere ĩtiganĩte na maarĩ na ngumo itaahaanaine. a O na kũrĩ ũguo, andũ acio “maaririe maũndũ moimĩte kũrĩ Ngai o ta ũrĩa maatongoririo nĩ roho mũtheru.” (2 Petero 1:21) Kwoguo, Bibilia na ma nĩ “kiugo kĩa Ngai.”—1 Athesalonike 2:13.

“Rĩandĩko o rĩothe rĩtongoretio na roho wa Ngai”

9, 10. Gũkorũo atĩ Bibilia yandĩkirũo nĩ andũ gũtũmaga ĩtũgucĩrĩrie na ĩtũhutie ngoro nĩkĩ?

9 Bibilia ĩtũgucagĩrĩria na ĩgatũhutia ngoro mũno tondũ nĩ andũ maahũthĩrirũo kũmĩandĩka. Andũ acio maahanaga o ta ithuĩ. Tondũ matiarĩ akinyanĩru, maacemanirie na magerio na moritũ o ta maitũ. Rĩmwe na rĩmwe, roho wa Jehova nĩ wamatongoragia kwandĩka igũrũ rĩgiĩ ũrĩa maaiguaga o hamwe na mathĩna mao. (2 Akorintho 12:7-10) Kwoguo maataarĩirie maũndũ marĩa maacemanĩtie namo makĩhũthĩra ciugo ciao ene, ũndũ araika matangĩahotire gwĩka.

10 Kwa ngerekano, wĩcirie ũhoro wa Daudi, ũrĩa warĩ mũthamaki wa Isiraeli. Thutha wa gwĩka mehia maritũ, nĩ aandĩkire thaburi ĩmwe gũitũrũrĩra Ngai ngoro yake akĩmũthaitha amuohere. Aandĩkire ũũ: “[Theria] kuumana na mehia makwa. Nĩ gũkorũo nĩ njũĩ wega mahĩtia makwa, na mehia makwa makoragwo mbere yakwa hingo ciothe. Atĩrĩrĩ, niĩ ndaciarirũo ndĩ na mahĩtia, na maitũ oohire nda ya kũnjiara arĩ o na mehia. Ndũkanyingate njehere mbere yaku; na ndũkanjehererie roho waku mũtheru. Magongona marĩa makenagia Ngai nĩ roho mũthuthĩku; ngoro ĩthuthĩkĩte na ĩkahehenjeka, wee Ngai ndũngĩmĩrega.” (Thaburi 51:2, 3, 5, 11, 17) Githĩ ciugo icio itiratũma wone ũrĩa mwandĩki wacio aatangĩkĩte? Mũndũ ũtarĩ mũkinyanĩru nowe tu ũngĩaaririe ciugo ta icio.

Aandĩkithirie Ibuku Rĩkoniĩ Andũ Nĩkĩ?

11. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Jehova andĩkithie ngʼano cia andũ thĩinĩ wa Bibilia?

11 Nĩ harĩ ũndũ ũngĩ ũtũmaga Bibilia ĩtũgucĩrĩrie. Gĩcunjĩ kĩnene kĩayo kĩaragĩrĩria ũhoro wa andũ maarĩ kuo, arĩa maatungatagĩra Ngai o na arĩa mataamũtungatagĩra. Nĩ tũthomaga ũhoro wĩgiĩ ũtũũro wao, moritũ mao, o na maũndũ mega marĩa maacemanirie namo. Ningĩ nĩ tuonaga moimĩrĩro ma matua marĩa maatuire. Maũndũ macio maandĩkirũo “marĩ ma gũtũruta.” (Aroma 15:4) Kũgerera cionereria icio cia andũ maarĩ kuo, Jehova atũrutaga na njĩra iratũhutia ngoro. Reke tũthuthurie ngerekano imwe.

12. Icunjĩ cia Bibilia ciĩgiĩ andũ mataarĩ ehokeku itũrutaga na njĩra ĩrĩkũ?

12 Bibilia nĩ ĩtwĩraga ũhoro wa andũ mataarĩ ehokeku na aganu, na maumĩrĩro marĩa maamakorire. Ũhoro ũcio nĩ ũtũteithagia kuona ũrĩa andũ moonanirie ngumo njũru, na tũkahota gũtaũkĩrũo nĩ ngumo icio. Kwa ngerekano, hihi nĩ kũrĩ rĩathani rĩngĩtũkaania ũhoro wa ngumo njũru ya kwaga wĩhokeku, gũkĩra ngerekano ya ũrĩa Judasi aakunyanĩire Jesu? (Mathayo 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Ngerekano ta icio nĩ itũhutagia ngoro na njĩra nene, igatũteithia kũmenya na gwĩthema ngumo itagĩrĩire.

13. Bibilia ĩtũteithagia atĩa gũtaũkĩrũo nĩ ngumo iria njega?

13 Bibilia ningĩ nĩ yaragia ũhoro wa ndungata nyingĩ njĩhokeku cia Ngai. Nĩ tũthomaga igũrũ rĩgiĩ wĩyamũrĩri wao na wĩhokeku wao. Nĩ matũteithagia kũmenya ngumo iria tũbatiĩ gũkũria nĩguo tũkuhĩrĩrie Ngai. Kwa ngerekano, wĩcirie ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio. Bibilia nĩ ĩtaaragĩria wĩtĩkio nĩ kĩĩ na nĩkĩ nĩ wa bata nĩguo tũkenie Ngai. (Ahibirania 11:1, 6) No ningĩ nĩ ĩkoragwo na cionereria cia andũ moonanirie wĩtĩkio. Wĩcirie ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio ũrĩa Iburahimu oonanirie rĩrĩa eendaga kũruta Isaaka arĩ igongona. (Kĩambĩrĩria, mũrango wa 22; Ahibirania 11:17-19) Kũgerera icunjĩ ta icio, nĩ tuonaga wega ũrĩa kiugo “wĩtĩkio” kiugĩte, na tũkahota gũtaũkĩrũo na njĩra hũthũ. Na githĩ ti ũndũ wa ũũgĩ atĩ Jehova to gũtwĩra atwĩraga tũkũrie ngumo njega, no nĩ atũheaga nginya cionereria cia andũ moonanirie ngumo icio!

14, 15. Bibilia ĩtwĩraga atĩa ũhoro wĩgiĩ mũtumia ũmwe wathiire hekarũ-inĩ, na ũndũ ũcio ũtũrutaga atĩa igũrũ rĩgiĩ Jehova?

14 Icunjĩ cia Bibilia iria ciarĩrĩirie andũ maarĩ kuo nĩ itũrutaga ũrĩa Jehova ahaana. Ta wĩcirie ũndũ ũrĩa tũthomaga wĩgiĩ mũtumia ũrĩa Jesu oonire hekarũ-inĩ. Rĩrĩa Jesu aaikarĩte hakuhĩ na harĩa haaikagio kĩgĩĩna, nĩ eeroreire andũ magĩikia mĩhothi yao. Andũ aingĩ atongu maaikirie mĩhothi yao “kuumana na matigari ma kĩrĩa marĩ nakĩo.” No Jesu nĩ eeroreire mũno mũtumia ũmwe wa ndigwa warĩ mũthĩni, ũrĩa warutire mũhothi wa “tũthendi twĩrĩ twa thogora mũnini mũno.” b Icio nocio mbeca iria aatigarĩtie. Tondũ Jesu aarĩ na muonere ta wa Jehova wĩgiĩ maũndũ, ooigire ũũ: “Mũtumia ũyũ mũthĩni wa ndigwa aikia nyingĩ gũkĩra arĩa othe megũikagia mbeca thĩinĩ wa mathandũkũ ma mĩhothi.” Kũringana na ciugo icio, aaikirie nyingĩ gũkĩra cia arĩa angĩ othe ituranĩirũo.—Mariko 12:41-44; Luka 21:1-4; Johana 8:28.

15 Na githĩ ti ũndũ wa mwanya kuona atĩ harĩ andũ arĩa othe maathiĩte hekarũ-inĩ mũthenya ũcio, mũtumia ũcio wa ndigwa nowe ũgwetetwo thĩinĩ wa Bibilia? Kũgerera ngerekano ĩyo, Jehova atũrutaga atĩ nĩ akenagio nĩ maũndũ marĩa andũ mekaga. Nĩ akenaga kwamũkĩra iheo citũ cia kuuma ngoro, o na ingĩkorũo irĩ nini atĩa iringithanĩtio na cia andũ arĩa angĩ. Nĩ tũkenaga tondũ Jehova nĩ aahũthĩrire kĩonereria kĩa mũtumia ũcio gũtũruta ũndũ ũcio!

Maũndũ Marĩa Bibilia Ĩtagwetete

16, 17. Ũũgĩ wa Jehova wonekaga atĩa nginya kũgerera maũndũ marĩa aathuurire kwaga kũgweta Kiugo-inĩ gĩake?

16 Rĩrĩa ũrandĩkĩra mũndũ wendete marũa, ndũngĩmwandĩkĩra maũndũ mothe. Nĩ ũndũ ũcio ũthuuraga na ũũgĩ maũndũ marĩa ũkwandĩka. No taguo Jehova eekire, aathuurire kũgweta andũ amwe na maũndũ mamwe thĩinĩ wa Kiugo gĩake. O na kũrĩ ũguo, Bibilia ndĩgwetaga maũndũ mothe mamegiĩ. (Johana 21:25) Kwa ngerekano, rĩrĩa Bibilia ĩrataarĩria ũrĩa Ngai aahingirie matuĩro make, ũhoro ũrĩa ũheanĩtwo wahota kwaga gũcokia ciũria iria ciothe tũngĩĩyũria. Ũũgĩ wa Jehova nĩ wonekaga nginya kũgerera maũndũ marĩa aathuurire kwaga kũgweta. Na njĩra ĩrĩkũ?

17 Bibilia yandĩkĩtwo na njĩra ĩtũteithagia kũmenya maũndũ marĩa marĩ thĩinĩ wa ngoro citũ. Ahibirania 4:12 yugaga ũũ: “Kiugo kĩa Ngai kĩrĩ muoyo na nĩ kĩrĩ hinya na kĩrĩ ũũgĩ gũkĩra rũhiũ o ruothe rwa njora rũnooretwo mĩena yerĩ na gĩthecaga nginya gĩkagayũkania muoyo na roho, . . . na nĩ kĩhotaga gũkũũrana meciria na methugunda ma ngoro.” Ndũmĩrĩri ya Bibilia ĩingĩraga thĩinĩ witũ biũ ĩkaguũria mwĩcirĩrie na mĩerekera itũ. Arĩa mamĩthomaga marĩ na muoroto wa gũcaria mahĩtia, nĩ mahĩngĩkaga rĩrĩa mathoma rũgano no makaaga kuona ũhoro wothe ũrĩa mangĩenda kũmenya. Andũ ta acio o na no mekĩrĩre nganja kana Jehova kũna nĩ Ngai mwendani, mũũgĩ, na mwendi kĩhooto.

18, 19. (a) Nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo kũhĩngĩka tũngĩthoma gĩcunjĩ kĩna kĩa Bibilia gĩtũme twĩyũrie ciũria tũtarona macokio? (b) Nĩ kĩĩ kĩbataranagia nĩguo mũndũ ataũkĩrũo nĩ Kiugo kĩa Ngai, na ũndũ ũcio wonanagia ũũgĩ wa Jehova na njĩra ĩrĩkũ?

18 Ngũrani nao, rĩrĩa twathuthuria Bibilia na kinyi tũrĩ na muoroto mwega, nĩ tũhotaga kũmenya Jehova wega kũgerera ũrĩa ataarĩirio nĩ Bibilia ĩrĩ yothe. Kwoguo, tũtihĩngĩkaga rĩrĩa twaga kuona macokio ma ciũria iria ingĩyumĩria tũgĩthoma gĩcunjĩ kĩna. Nĩ tũmenyaga atĩ twathoma Bibilia, nĩ tũgũthiĩ tũkĩmenyaga Jehova nĩ Ngai ũhaana atĩa. O na tũngĩthoma gĩcunjĩ kĩna na twage gũtaũkĩrũo nĩkĩo kana twage kuona ũrĩa kĩratwarana na ngumo cia Ngai, wĩruti witũ wa Bibilia nĩ ũtũrutaga maũndũ maingĩ megiĩ Jehova, marĩa mangĩtũteithia kuona atĩ we nĩ Ngai wĩ wendo mũingĩ, ũtarĩ mũthutũkanio, na wa kĩhooto.

19 Kwoguo, nĩguo tũtaũkĩrũo nĩ Kiugo kĩa Ngai, no mũhaka tũgĩthome tũrĩ na muoroto mwega. Na githĩ ũndũ ũcio ndũronania ũũgĩ mũingĩ wa Jehova! Andũ athomu no mandĩke mabuku marĩa mangĩtaũkĩka no “andũ arĩa ogĩ na marĩ ũmenyo” tu. Ĩndĩ Ngai nowe ũrĩ na ũũgĩ wa kwandĩka ibuku rĩngĩtaũkĩka no arĩa tu marĩ na ngoro njega!—Mathayo 11:25.

Ibuku rĩa “Ũũgĩ”

20. Nĩkĩ Jehova nowe tu ũngĩtũruta ũrĩa tũngĩkorũo na ũtũũro mwega biũ, na nĩ kĩĩ Bibilia ĩkoragwo nakĩo kĩngĩtũteithia ũndũ-inĩ ũcio?

20 Thĩinĩ wa Kiugo gĩake, Jehova nĩ atũrutaga ũrĩa tũngĩkorũo na ũtũũro mwega. Arĩ we Mũũmbi witũ, nĩ oĩ mabataro maitũ wega gũtũkĩra. Na mabataro ma andũ, ta kwendwo, kũgĩa na gĩkeno, na gũkorũo na mĩikaranĩrie mĩega na arĩa angĩ, maticenjagia. Bibilia nĩ ĩkoragwo na “ũũgĩ” ũrĩa ũngĩtũteithia kũgĩa na ũtũũro ũrĩ na muoroto. (Thimo 2:7) O gĩcigo thĩinĩ wa ibuku rĩrĩ, kĩrĩ na gĩcunjĩ kĩronania ũrĩa tũngĩhũthĩra ũtaaro wa ũũgĩ ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Bibilia, no reke twarĩrĩrie ngerekano ĩmwe tu.

21-23. Nĩ motaaro marĩkũ ma ũũgĩ mangĩtũteithia kwaga kũiga marakara ngoro-inĩ?

21 Hihi nĩ wonete atĩ andũ arĩa maigaga marakara ngoro-inĩ marigagĩrĩria na gwĩtuurithia o ene? Kũiga marakara ngoro-inĩ nĩ mũrigo mũritũ mũndũ angĩtũũra atitikĩte. Tũngĩthiĩ na mbere kũmaiga ngoro-inĩ, no matũme tũtangĩke meciria, na twage thayũ na gĩkeno. Ũthuthuria wa sayansi wonanagia atĩ mũndũ angĩiga marakara ngoro-inĩ akoragwo ũgwati-inĩ wa kũnyitwo nĩ mũrimũ wa ngoro na mĩrimũ ĩngĩ mĩingĩ ĩikaraga mwĩrĩ-inĩ ihinda iraihu. Mĩaka mĩingĩ mbere ya ũthuthuria ũcio wa sayansi, Bibilia yaheanĩte ũtaaro ũyũ wa ũũgĩ: “Eheria marakara na ũtigane na mathũgũta.” (Thaburi 37:8) No hihi tũngĩka ũguo atĩa?

22 Kiugo kĩa Ngai kĩheanaga ũtaaro ũyũ wa ũũgĩ: “Ũtaũku wa mũndũ hatarĩ nganja nĩ ũhooragĩria marakara make, na nĩ ũthaka harĩ we kwaga gũtindanĩra na mahĩtia.” (Thimo 19:11) Ũtaũku nĩ ũhoti wa kuona maũndũ na njĩra ndikĩru. Ũtaũku nĩ wa bata, tondũ nĩ ũtũteithagia gũkũũrana na kũmenya kĩrĩa gĩtũmĩte mũndũ oige kana eke ũndũ mũna. Kũgeria gũtaũkĩrũo nĩ muoroto wake, maũndũ marĩa arahiũrania namo, na ũrĩa araigua ngoro-inĩ, no gũtũteithie kwaga kũmũkuua ũũru.

23 Ũtaaro ũngĩ Bibilia ĩheanaga nĩ ũyũ: “Thiĩi na mbere gũkiranagĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ na kuohanagĩra mwĩyendeire.” (Akolosai 3:13) Ciugo “thiĩi na mbere gũkiranagĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ,” ironania atĩ nĩ twagĩrĩirũo gũkirĩrĩria andũ arĩa angĩ rĩrĩa meka ũndũ ũngĩtũma tũrakare. Gwĩka ũguo no gũtũteithie kwaga kũiga marakara ngoro-inĩ nĩ ũndũ wa tũũndũ tũnini. ‘Kuohanĩra’ kũronania atĩ twagĩrĩirũo kweheria biũ marakara macio ngoro-inĩ. Ngai witũ mũũgĩ nĩ oĩ atĩ nĩ tũbatiĩ kuohanĩra harĩ na gĩtũmi kĩega gĩa gwĩka ũguo. Gwĩka ũguo nĩ kũrĩ ũguni harĩ mũndũ ũrĩa ũtũrakarĩtie, na o na ithuĩ ene nĩ tũgĩaga na thayũ wa meciria na wa ngoro. (Luka 17:3, 4) Hatarĩ nganja Kiugo kĩa Ngai nĩ kĩrĩ ũũgĩ!

24. Moimĩrĩro makoragwo marĩ marĩkũ rĩrĩa twahũthĩra ũũgĩ wa Ngai ũtũũro-inĩ witũ?

24 Jehova eendaga kwaranĩria na ithuĩ tondũ nĩ atwendete mũno. Aathuurire njĩra ĩrĩa njega biũ, ya gũtwandĩkĩra “marũa” akĩhũthĩra andũ maatongoririo nĩ roho mũtheru. Nĩ ũndũ ũcio, marũa macio makoragwo na ũũgĩ wa Jehova. Ũũgĩ ũcio nĩ wa “kwĩhokeka mũno.” (Thaburi 93:5) O ũrĩa tũrahũthĩra ũũgĩ ũcio ũtũũro-inĩ witũ na tũkeera arĩa angĩ ũhoro waguo, noguo tũkuhagĩrĩria Ngai witũ mũũgĩ. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire, nĩ tũkwarĩrĩria ũndũ ũngĩ ũrĩa wonanagia ũũgĩ wa Jehova: ũhoti wake wa kũratha maũndũ ma ihinda rĩũkĩte na kũhingia muoroto wake.

a Kwa ngerekano, Daudi, ũrĩa warĩ mũrĩithi, ahũthĩrĩte ngerekano ciumanĩte na ũtũũro wa arĩithi. (Thaburi 23) Mathayo nĩ agwetete mũno ũhoro wa mbeca na mũigana wa indo, tondũ mbere ĩyo aarĩ mwĩtia wa mbeca cia igooti. (Mathayo 17:27; 26:15; 27:3) Luka, ũrĩa warĩ ndagĩtarĩ, ahũthĩrĩte ciugo ironania atĩ nĩ ooĩ ũhoro wa ũrigitani.—Luka 4:38; 14:2; 16:20.

b Karine-inĩ ya mbere, tũthendi tũu twĩrĩ twarĩ na mũigana wa mũcara wa mũthenya ũmwe ũgayanĩtio maita 64. O na tũtingĩaiganire kũgũra kanyoni karĩa kaarĩ na thogora mũnini biũ, karĩa kaarĩagwo nĩ athĩni.