1. Tũrabatara kwĩruta ũhoro wa araika nĩkĩ?

JEHOVA nĩ endaga tũmenye ũhoro wĩgiĩ famĩlĩ yake. Araika nĩ a famĩlĩ ya Ngai. Bibilia ĩmetaga “ariũ a Ngai.” (Ayubu 38:7) Araika marutaga wĩra ũrĩkũ? Manateithia andũ atĩa mahinda-inĩ mahĩtũku? Hihi no matũteithie mahinda-inĩ maya?—Rora Kohoro ga 8 Mũico-inĩ wa Ibuku.

2. Araika mooimire kũ? Moombirũo marĩ aigana?

² Nĩ tũrabatara kũmenya kũrĩa araika mooimire. Rĩandĩko rĩa Akolosai 1:16 rĩtwĩraga atĩ thutha wa Jehova kũũmba Jesu, ‘indo iria ingĩ ciothe nĩ ciombirũo, iria irĩ igũrũ na iria irĩ thĩ.’ O na araika moombirũo hĩndĩ ĩyo. Moombirũo marĩ aigana? Bibilia yugaga atĩ gũkoragwo na araika milioni magana maingĩ.—Thaburi 103:20; Kũguũrĩrio 5:11.

3. Rĩandĩko rĩa Ayubu 38:4-7 rĩtwĩraga atĩa igũrũ rĩgiĩ araika?

³ Ningĩ Bibilia ĩtũrutaga atĩ Jehova oombire araika atanomba thĩ. Maaiguire atĩa rĩrĩa moonire thĩ? Ibuku rĩa Ayubu rĩtwĩraga atĩ nĩ maakenire mũno. Maatungatagĩra Jehova marĩ hamwe ta famĩlĩ.—Ayubu 38:4-7.

4. Tũmenyaga atĩa atĩ araika nĩ makenagio nĩ andũ?

⁴ Kuuma tene, araika makoretwo magĩkenio nĩ andũ, na muoroto wa Jehova harĩ andũ na thĩ. (Thimo 8:30, 31; 1 Petero 1:11, 12) Kwoguo no mũhaka akorũo nĩ maaiguire ũũru mũno rĩrĩa Adamu na Hawa maaremeire Jehova. Na rĩu no mũhaka akorũo nĩ maiguaga ũũru makĩria kuona atĩ andũ aingĩ matiathĩkagĩra Jehova. No rĩrĩa mũndũ  erira na acokerera Ngai, araika nĩ makenaga mũno. (Luka 15:10) Araika nĩ makenagio mũno nĩ andũ arĩa matungatagĩra Ngai. Jehova nĩ ahũthagĩra araika gũteithia na kũgitĩra ndungata ciake gũkũ thĩ. (Ahibirania 1:7, 14) Reke tũthuthurie ngerekano imwe ironania ũndũ ũcio.

5. Araika manateithia ndungata cia Ngai atĩa mahinda-inĩ mahĩtũku?

⁵ Jehova nĩ aatũmire araika erĩ magateithie Loti na famĩlĩ yake kũũra rĩrĩa matũũra ma Sodomu na Gomora  maanangagwo. (Kĩambĩrĩria 19:15, 16) Mĩaka magana maingĩ thutha ũcio, mũnabii Danieli nĩ aaikirio irima-inĩ rĩa mĩrũthi, no ndĩamũrĩire tondũ ‘Ngai nĩ aatũmire mũraika wake na akĩhinga tũnua twa mĩrũthi.’ (Danieli 6:22) Ningĩ rĩrĩa mũtũmwo Petero aaikĩtio njera, Jehova nĩ aatũmire mũraika nĩguo amũrute kuo. (Atũmwo 12:6-11) Araika ningĩ nĩ maateithirie Jesu rĩrĩa aarĩ gũkũ thĩ. Kwa ngerekano, thutha wa kũbatithio, “araika nĩ maamũtungatagĩra.” (Mariko 1:13) Kahinda kanini Jesu atanoragwo, mũraika nĩ ookire “akĩmwĩkĩra hinya.”—Luka 22:43.

6. (a) Tũmenyaga atĩa atĩ araika nĩ mateithagia andũ a Ngai matukũ-inĩ maya? (b) Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria?

⁶ Rĩu araika matiumagĩrĩra andũ ta ũrĩa meekaga tene. O na kũrĩ ũguo, Ngai no amahũthagĩra gũteithia ndungata ciake. Bibilia yugaga ũũ: “Mũraika wa Jehova ambaga hema gũthiũrũrũkĩria arĩa metigĩrĩte Ngai, na akamahonokia.” (Thaburi 34:7) Tũbataraga kũgitĩrũo nĩkĩ? Tondũ tũrĩ na thũ irĩ hinya iria ciendaga gũtwĩka maũndũ moru. Nĩ thũ irĩkũ icio? Cioimire kũ? Igeragia gũtwĩka maũndũ moru na njĩra ĩrĩkũ? Nĩguo tuone macokio ma ciũria icio, reke tũthuthurie ũrĩa kwahaanĩkire ihinda inini thutha wa Adamu na Hawa kũũmbwo.

7. Shaitani atũmĩte andũ meke atĩa?

⁷ Thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 3 nĩ twerutire atĩ nĩ harĩ mũraika waremeire Ngai na nĩ eendaga gwathana. Bibilia ĩmwĩtaga Shaitani ũrĩa Mũcukani. (Kũguũrĩrio 12:9) Shaitani o na nĩ eendaga angĩ maremere Ngai. Nĩ aahotire kũhĩtithia Hawa, na kuuma hĩndĩ ĩyo nĩ ahĩtithĩtie andũ aingĩ mũno. O na kũrĩ ũguo, andũ amwe ta Habili, Enoko, na Nuhu, nĩ maatũũrire marĩ ehokeku harĩ Jehova.—Ahibirania 11:4, 5, 7.

8. (a) Gwathiire atĩa araika amwe magĩtuĩka ndaimono? (b) Ndaimono ciekire atĩa nĩguo itikaniinwo nĩ Mũiyũro?

 ⁸ Matukũ-inĩ ma Nuhu, araika amwe nĩ maaremeire Ngai na magĩtiga mũciĩ wao kũrĩa igũrũ magĩũka gũikaraga gũkũ thĩ mahaana ta andũ. Meekire ũguo nĩkĩ? Bibilia ĩtwĩraga atĩ meendaga kũgĩa na atumia. (Thoma Kĩambĩrĩria 6:2.) No gwĩka ũguo kwarĩ mehia harĩ araika. (Judasi 6) O ta araika acio aremi, andũ aingĩ matukũ-inĩ macio nĩ maambĩrĩirie gwĩkaga maũndũ moru na kũhũthĩra ũhinya. Nĩ ũndũ ũcio, Jehova agĩtua itua rĩa kũniina andũ aganu na njĩra ya kũrehe mũiyũro thĩinĩ wa thĩ yothe. No nĩ aahonokirie ndungata ciake iria ciarĩ njĩhokeku. (Kĩambĩrĩria 7:17, 23) Araika acio maacokire igũrũ nĩguo matikaniinwo. Bibilia ĩtaga araika acio oru ndaimono. Maathuurire kũrũmĩrĩra Shaitani, na kwoguo Mũcukani agĩtuĩka mũnene wao.—Mathayo 9:34.

9. (a) Gwathiire atĩa rĩrĩa ndaimono ciacokire igũrũ? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ rĩu tũkwĩruta?

⁹ Tondũ araika arĩa maatuĩkire ndaimono nĩ kũrema maaremire, Jehova ndaametĩkĩririe macoke famĩlĩ-inĩ yake. (2 Petero 2:4) Ndaimono itingĩhota kwĩhumba mĩĩrĩ ta ya andũ rĩngĩ, ĩndĩ nginya rĩu no ‘ihĩtithagia thĩ yothe ĩrĩa ĩikaragwo.’ (Kũguũrĩrio 12:9; 1 Johana 5:19) Reke rĩu twĩrute ũrĩa ihotaga kũhĩtithia andũ aingĩ.—Thoma 2 Akorintho 2:11.

10. Ndaimono ihĩtithagia andũ atĩa?

¹⁰ Ndaimono ihĩtithagia andũ na njĩra nyingĩ. Andũ arĩa maranagĩria na ndaimono mekaga ũguo ĩmwe kwa ĩmwe kana kũgerera mũndũ ũngĩ ta mũndũ mũgo kana mũragũri. Kwaranĩria na ndaimono nĩkuo gwĩtagwo ũgo kana ũragũri. No Bibilia nĩ ĩtwĩraga twĩtheme kĩndũ  kana ũndũ o wothe ũhutanĩtie na ndaimono. (Agalatia 5:19-21) Nĩkĩ? O ta ũrĩa mũhĩti ahũthagĩra mũtego kũnyita nyamũ, no taguo ndaimono ihũthagĩra wara gũikia andũ mũtego-inĩ na ikamatongoria.—Rora Kohoro ka 26 Mũico-inĩ wa Ibuku.

11. Ũragũri nĩ kĩĩ, na twagĩrĩirũo kũwĩthema nĩkĩ?

¹¹ Mũtego ũmwe ndaimono ihũthagĩra nĩ ũragũri. Ũragũri nĩ kũhũthĩra mahinya makĩrĩte ma ndũire gũtuĩria maũndũ ma ihinda rĩroka kana marĩa matoĩkaine. Mũndũ no agerie gwĩka ũguo na njĩra ya gũthoma njara [rũhĩ], gũtaũra iroto, kũroterũo, kũhũthĩra ithitũ, na gwĩtĩkia atĩ ndundu ĩngĩrĩra kana kanyau kairũ gakĩre bara kũrĩ ũndũ ũgwĩkĩka. Andũ aingĩ meciragia atĩ maũndũ macio ti moru, no ũcio ti ũhoro wa ma. Maũndũ macio makoragwo marĩ ũgwati mũno. Kwa ngerekano, Bibilia yonanagia atĩ arĩa marathaga mohoro marutithanagia wĩra na ndaimono. Thĩinĩ wa rĩandĩko rĩa Atũmwo 16:16-18 nĩ tũthomaga ũhoro wa “ndaimono ya ũragũri” ĩrĩa yateithagia mũirĩtu ũmwe “kũratha mohoro.” Rĩrĩa mũtũmwo Paulo aaingatire ndaimono ĩyo, mũirĩtu ũcio ndaacokire kũhota kũratha mohoro rĩngĩ.

12. (a) Kũgeria kwaranĩria na andũ arĩa makuĩte nĩ ũgwati nĩkĩ? (b) Ndungata cia Ngai ciagaga kwĩingĩrania na mĩtugo ĩhutanĩtie na ndaimono nĩkĩ?

¹² Nĩ harĩ mũtego ũngĩ ndaimono ihũthagĩra kũhĩtithia andũ. Ciendaga twĩtĩkie atĩ no tũhote kwarĩria andũ arĩa makuĩte na atĩ andũ arĩa makuĩte makoragwo muoyo kũndũ kũngĩ, na no maranĩrie na ithuĩ kana o na matwĩke maũndũ moru. Kwa ngerekano, mũndũ ũkuĩrĩirũo nĩ mũrata kana mũndũ wa famĩlĩ no athiĩ kũrĩ mũndũ uugaga atĩ no ahote kwaranĩria na arĩa makuĩte, ta hihi mũndũ waragia na maroho. Mũndũ ũcio waragia na maroho no amwĩre kaũndũ kega kegiĩ mũrata kana  mũndũ ũcio wa famĩlĩ ũkuĩte o na kana arie na mũgambo ta wa mũndũ ũcio ũkuĩte. (1 Samueli 28:3-19) Mĩtugo mĩingĩ ĩrĩa ĩkagwo hĩndĩ ĩrĩa mũndũ akua yumanaga na wĩtĩkio atĩ andũ arĩa makuĩte makoragwo muoyo kũndũ kũngĩ. Mĩtugo ĩyo nĩ ta kũruta magongona nĩ ũndũ wa arĩa makuĩte, kũririkana mũndũ ũrĩa ũkuĩte o mwaka, na gwĩka maũndũ mangĩ ta macio kũndũ kũrĩa gũkuĩtwo. Rĩrĩa Akristiano marega kwĩingĩria mĩtugo-inĩ ta ĩyo, andũ a famĩlĩ kana a itũũra no mamanyũrũrie, mamarume, kana marege kũnyitanĩra nao. No Akristiano nĩ moĩ atĩ arĩa makuĩte matikoragwo muoyo kũndũ kũngĩ. Gũtingĩhoteka kwaranĩria nao na matingĩhota gũtwĩka maũndũ moru. (Thaburi 115:17) Wĩmenyerere mũno. Ndũkanagerie kwaranĩria na arĩa makuĩte kana ndaimono na ndũkaneingĩranie na mĩtugo ĩhutanĩtie na ndaimono.—Thoma Gũcokerithia Maathani 18:10, 11; Isaia 8:19.

13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ andũ amwe arĩa meetigagĩra ndaimono tene mahotete gwĩka?

¹³ Ndaimono to kũhĩtithia ihĩtithagia andũ, no nĩ nginya kũmekĩra guoya. Ihinda-inĩ rĩrĩ Shaitani na ndaimono ciake marĩ na marũrũ maingĩ mũno gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe, tondũ nĩ moĩ atĩ matigairie o “ihinda inini” Ngai oke ameherie thĩinĩ wa thĩ. (Kũguũrĩrio 12:12, 17) O na kũrĩ ũguo, andũ aingĩ arĩa meetigagĩra ndaimono tene maticiĩtigagĩra rĩu. Mahotete atĩa kũniina guoya ũcio?

14. Tũngĩhota atĩa kwĩyeherania na ndaimono o ta ũrĩa Akristiano a karine ya mbere meekire?

¹⁴ Bibilia nĩ ĩtwĩraga ũrĩa tũngĩregana na ndaimono na ũrĩa tũngĩyeherania nacio. Kwa ngerekano, andũ  amwe thĩinĩ wa itũũra rĩa Efeso nĩ maaranagĩria na ndaimono matanamenya ũhoro wa ma. Maahotire atĩa kwĩyeherania nacio? Bibilia yugaga ũũ: “Andũ aingĩ arĩa meekaga maũndũ na hinya wa ũragũri magĩcokanĩrĩria mabuku mao na makĩmacina andũ othe makĩĩyonagĩra.” (Atũmwo 19:19) Maacinire mabuku mao mothe megiĩ ũragũri tondũ nĩ meendaga gũtuĩka Akristiano. O na ũmũthĩ ikinya ta rĩu nĩ rĩrabatarania. Mũndũ o wothe ũrenda gũtungatĩra Jehova no mũhaka atigane na indo ciothe ihutanĩtie na ndaimono. Indo icio nĩ hamwe na mabuku, ngathĩti, thenema, imenyithia, nyĩmbo, o na mĩthaako, iria itũmaga ndaimono, ũragũri, na maũndũ mangĩ ta macio moneke ta matarĩ moru. Ningĩ nĩ hamwe na indo ingĩ andũ mekĩraga nĩguo megitĩre kuumana na maũndũ moru.—1 Akorintho 10:21.

15. Nĩ atĩa ũngĩ tũrabatara gwĩka nĩguo tũhote kũregana na Shaitani na ndaimono?

¹⁵ Mĩaka ĩigana ũna thutha wa Akristiano a Efeso gũcina mabuku mao megiĩ ũragũri, mũtũmwo Paulo nĩ aandĩkire atĩ no maabataraga kũrũa ‘mbaara’ nĩguo matoorie “maroho moru.” (Aefeso 6:12) O na gũtuĩka nĩ maacinĩte mabuku macio, ndaimono no ciageragia kũmeka maũndũ moru. Hihi nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩ maabataraga gwĩka? Paulo aameerire ũũ: “Oyai ngo ĩrĩa nene ya wĩtĩkio, ĩrĩa mũrĩhotaga kũhoria nayo mĩguĩ yothe ĩrĩa ĩrĩ mwaki ya ũrĩa mũũru.” (Aefeso 6:16) O ta ũrĩa ngo ĩgitagĩra mũthigari mbaara-inĩ, no taguo wĩtĩkio witũ ũngĩtũgitĩra. Tũngĩkorũo na ma biũ atĩ Jehova no atũgitĩre, nĩ tũrĩhotaga kũregana na Shaitani hamwe na ndaimono.—Mathayo 17:20.

16. Tũngĩĩkĩra wĩtĩkio witũ harĩ Jehova hinya atĩa?

¹⁶ Tũngĩĩkĩra wĩtĩkio witũ harĩ Jehova hinya atĩa? Twagĩrĩirũo  gũthomaga Bibilia o mũthenya na twĩrute kũmwĩhoka nĩguo atũgitĩre. Tũngĩĩhoka Jehova biũ, gũtirĩ ũndũ mũũru Shaitani na ndaimono marĩhotaga gũtwĩka.—1 Johana 5:5.

17. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩ ũrĩtũgitagĩra kuumana na ndaimono?

¹⁷ Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩ Akristiano a Efeso maabataraga gwĩka? Maaikaraga itũũra-inĩ rĩaiyũire maũndũ ma ndaimono. Nĩ ũndũ ũcio Paulo aameerire ũũ: ‘Thiĩi na mbere kũhoya hingo ciothe.’ (Aefeso 6:18) Nĩ maabataraga kũhoya Jehova amagitĩre hingo ciothe. Ĩ ithuĩ na ithuĩ? O na ithuĩ tũratũũra thĩinĩ wa thĩ ĩiyũire maũndũ ma ndaimono. Kwoguo o na ithuĩ nĩ twagĩrĩirũo kũhoya Jehova atũgitĩre, na tũkahũthĩra rĩĩtwa rĩake rĩrĩa tũrahoya. (Thoma Thimo 18:10.) Tũngĩthiĩ na mbere kũhoya Jehova atũhonokie kuuma harĩ Shaitani, Jehova nĩ arĩcokagia mahoya maitũ.—Thaburi 145:19; Mathayo 6:13.

18, 19. (a) Tũngĩhota gũtooria Shaitani na ndaimono atĩa? (b) Nĩ kĩũria kĩrĩkũ gĩkwarĩrĩrio thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

¹⁸ Tũngĩtigana na indo iria ciothe ihutanĩtie na maũndũ ma ndaimono na twĩhoke Jehova atũgitagĩre, no tũhote kũregana na Shaitani na ndaimono. Tũtirabatara kũmetigĩra. (Thoma Jakubu 4:7, 8.) Jehova nĩ arĩ hinya mũingĩ gũkĩra ndaimono. Nĩ aaciherithirie hĩndĩ ya Nuhu, na ihinda rĩũkĩte nĩ agaaciniina. (Judasi 6) Ririkana atĩ tũtirĩ ithuiki mbaara-inĩ ĩyo. Jehova nĩ ahũthagĩra araika ake gũtũgitĩra. (2 Athamaki 6:15-17) No tũkorũo na ma atĩ tũrĩ na ũteithio wa Jehova, nĩ tũkũhota gũtooria Shaitani na ndaimono.—1 Petero 5:6, 7; 2 Petero 2:9.

¹⁹ No angĩkorũo Shaitani na ndaimono nĩguo marehagĩra andũ mathĩna maingĩ-rĩ, nĩ kĩĩ gĩtũmĩte Ngai age kũmaniina? Kĩũria kĩu nĩkĩo gĩkwarĩrĩrio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.