GĨCUNJĨ GĨA 2
Bibilia—Ibuku Riumĩte Kũrĩ Ngai
1, 2. Bibilia nĩ kĩheo kĩega kuuma kũrĩ Ngai nĩkĩ?
ŨIGUAGA atĩa rĩrĩa mũrata waku akũhe kĩheo? No gũkorũo nĩ ũhĩahĩaga mũno gũkĩhingũra na ũgakena nĩ kũmenya atĩ mũrata ũcio waku nĩ agwĩciragia, na nĩ ũndũ ũcio ũkamũcokeria ngatho mũno.
2 Bibilia nĩ kĩheo kuuma kũrĩ Ngai. Ĩtũheaga ũhoro tũtangĩona handũ hangĩ. Kwa ngerekano, ĩtwĩraga atĩ Ngai oombire igũrũ na thĩ, o hamwe na mũthuri na mũtumia wa mbere. Nĩ ĩkoragwo na motaaro mangĩtũteithia rĩrĩa tũrĩ na mathĩna. Ningĩ nĩ ĩtũteithagia kũmenya ũrĩa Ngai akaahingia muoroto wake wa gũtua thĩ kũndũ kwega gwa gũtũũra. Bibilia nĩ kĩheo kĩega mũno!
3. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũkuona wathiĩ na mbere kwĩruta Bibilia?
3 O ũrĩa ũreruta Bibilia nĩ ũkuona atĩ Ngai nĩ arenda ũtuĩke mũrata wake. Na o ũrĩa ũgũthiĩ na mbere kwĩruta, noguo ũkũgĩa na ũrata wa hakuhĩ hamwe nake.
4. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wonaga ũrĩ wa mwanya wĩgiĩ Bibilia?
4 Bibilia ĩtaũrĩtwo na thiomi makĩria ma 2,800, na kobĩ bilioni nyingĩ ciayo nĩ icabĩtwo. Makĩria ma gĩcunjĩ kĩa 90 harĩ 100 kĩa andũ thĩinĩ wa thĩ no mone Bibilia na rũthiomi rwao. Na o kiumia, makĩria ma andũ milioni ĩmwe nĩ magĩaga na Bibilia. Hatarĩ nganja, Bibilia nĩ ibuku rĩa mwanya.
5. Tũngiuga Bibilia ‘ĩtongoretio nĩ roho wa Ngai’ nĩkĩ?
5 Bibilia ‘ĩtongoretio nĩ roho wa Ngai.’ (Thoma 2 Timotheo 3:16.) No andũ amwe no meyũrie ũũ: ‘Tondũ Bibilia yaandĩkirũo nĩ andũ-rĩ, ĩngĩkorũo yumĩte kũrĩ Ngai na njĩra ĩrĩkũ?’ Bibilia ĩcokagia ũũ: “Andũ maaririe maũndũ moimĩte kũrĩ Ngai o ta ũrĩa maatongoririo nĩ roho mũtheru.” (2 Petero 1:21) Ũndũ ũcio no ũringithanio na karani angĩrũo andĩke marũa nĩ ũrĩa ũmwandĩkĩte. Marũa macio mangĩrũo moimĩte kũrĩ ũ? Moimĩte kũrĩ mwandĩkani no ti karani. Na njĩra o ta ĩyo, ũhoro ũrĩa ũrĩ Bibilia-inĩ woimire kũrĩ Ngai, no ti kũrĩ arĩa maamĩandĩkire. Maatongoririo nĩ Ngai makĩwandĩka. Kwoguo Bibilia nĩ “kiugo kĩa Ngai.”—1 Athesalonike 2:13; rora Kohoro ga 2 Mũico-inĩ wa Ibuku.
Bibilia ya New World Translation of the Holy Scriptures nĩ ĩrutĩtwo na thiomi nyingĩ
BIBILIA NDĨHĨTAGIA
6, 7. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ Bibilia ndĩĩhĩngĩcaga?
6 Bibilia yaandĩkirũo na ihinda rĩa makĩria ma mĩaka 1,600. Arĩa maamĩandĩkire maatũũraga mahinda-inĩ matiganĩte. Amwe maarĩ athomu gũkĩra arĩa angĩ. Kwa ngerekano, ũmwe aarĩ ndagĩtarĩ. Angĩ maarĩ arĩmi, ategi a thamaki, arĩithi, anabii, aciirithania, na athamaki. O na gũtuĩka Bibilia yaandĩkirũo nĩ andũ ngũrani, ndĩĩhĩngĩcaga. Ndiugaga ũndũ ũmwe thĩinĩ wa mũrango ũmwe, no thĩinĩ wa mũrango ũngĩ ĩgakararia ũndũ ũcio. *
7 Mĩrango ya mbere ya Bibilia ĩtaaragĩria ũrĩa mathĩna maambĩrĩirie gũkũ thĩ, nayo mĩrango ya mũico ĩgataarĩria ũrĩa Ngai akaaniina mathĩna macio na njĩra ya gũtua thĩ paradiso. Bibilia nĩ yarĩrĩirie historĩ ya andũ ya mĩaka mĩingĩ na ĩkonania atĩ muoroto wa Ngai nĩ ũhingaga hĩndĩ ciothe.
8. Heana ngerekano ironania atĩ Bibilia ndĩhĩtagia rĩrĩa ĩkũgweta maũndũ megiĩ sayansi.
8 Bibilia ndĩandĩkirũo nĩguo ĩrutanage maũndũ megiĩ sayansi, no o na kũrĩ ũguo ndĩhĩtagia rĩrĩa ĩkũgweta maũndũ macio. Ũguo nĩguo tũngĩrĩgĩrĩra ibuku riumĩte kũrĩ Ngai rĩkorũo rĩhaana. Kwa ngerekano, ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii nĩ rĩkoragwo na motaaro maaheetwo Aisiraeli megiĩ ũrĩa mangĩagirĩrĩirie mĩrimũ gũtherema. Motaaro macio maandĩkirũo tene mbere ya andũ mamenyete ũrĩa mĩrimũ ĩtheremaga. Ningĩ Bibilia nĩ ĩrutanaga ĩtekũhĩtia atĩ thĩ ndĩkoragwo ĩnyitĩrĩirũo nĩ kĩndũ. (Ayubu 26:7) Bibilia nĩ yoigĩte o tene atĩ thĩ nĩ gĩthiũrũrĩ, rĩrĩa andũ aingĩ meetĩkĩtie ũndũ ũngĩ ngũrani.—Isaia 40:22.
9. Wĩhokeku wa arĩa maandĩkire Bibilia ũtũteithagia kũmenya ũndũ ũrĩkũ?
9 Bibilia ndĩhĩtagia ĩkĩaria ũhoro wa maũndũ meekĩkire tene. No mabuku maingĩ makĩaria ũhoro wĩgiĩ maũndũ ma tene, nĩ marĩ mahĩtia tondũ andĩki a mo matiarĩ ehokeku. Kwa ngerekano, rĩrĩa maahootagwo mbaara-inĩ ti hĩndĩ ciothe maandĩkaga maũndũ macio. No andĩki a Bibilia maarĩ ehokeku tondũ o na rĩrĩa Aisiraeli maahootagwo mbaara-inĩ nĩ maandĩkaga. Ningĩ nĩ maandĩkire ũhoro wĩgiĩ mahĩtia mao. Kwa ngerekano, thĩinĩ wa ibuku rĩa Ndari, Musa nĩ aandĩkire atĩ nĩ eekire ihĩtia inene na atĩ Ngai nĩ aamũrũithirie nĩ ũndũ wa rĩo. (Ndari 20:2-12) Wĩhokeku wa arĩa maandĩkire Bibilia wonanagia atĩ Bibilia yumĩte kũrĩ Ngai, na kwoguo no tũmĩĩhoke.
IBUKU RĨRĨ MOTAARO MEGA
10. Tũngiuga motaaro ma Bibilia no matũgune o na mahinda-inĩ maya nĩkĩ?
10 Bibilia ‘ĩtongoretio nĩ roho wa Ngai na ĩrĩ ũguni harĩ kũrutana, gũkaanania, na kũrũnga maũndũ.’ (2 Timotheo 3:16) Nĩ ma, motaaro ma Bibilia nĩ matũgunaga. Jehova nĩ atũĩ wega na kwoguo nĩ ataũkagĩrũo nĩ ũrĩa twĩciragia na ũrĩa tũiguaga. Nĩ atũĩ wega kũrĩ ũrĩa twĩyũĩ na nĩ endaga tũkorũo na gĩkeno. Nĩ oĩ kĩrĩa kĩega na ithuĩ na kĩrĩa twagĩrĩirũo nĩ gwĩthema.
11, 12. (a) Nĩ motaaro marĩkũ mega Jesu aaheanire thĩinĩ wa Mathayo mũrango wa 5 nginya wa 7? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩ tũngĩĩruta kuuma Bibilia-inĩ?
11 Thĩinĩ wa Mathayo mũrango wa 5 nginya wa 7 nĩ hakoragwo na motaaro mega Jesu aaheanire megiĩ ũrĩa tũngĩgĩa na gĩkeno, ũrĩa tũngĩikarania na andũ arĩa angĩ, ũrĩa twagĩrĩirũo kũhoya, na mawoni marĩa twagĩrĩirũo gũkorũo namo megiĩ mbeca. O na gũtuĩka motaaro macio maaheanirũo mĩaka 2,000 mĩhĩtũku, makoragwo na ũguni o ta ũrĩa maarĩ naguo hĩndĩ ĩyo.
12 Ningĩ thĩinĩ wa Bibilia, Jehova nĩ atũheaga motaaro mangĩtũteithia gũkenera ũtũũro thĩinĩ wa famĩlĩ, gũkorũo tũrĩ aruti wĩra ega, na gũikarania na thayũ na andũ arĩa angĩ. Motaaro ma Bibilia no matũteithie hĩndĩ ciothe gũtekũmakania tũrĩ a, tũikaraga kũ, kana tũrĩ na mathĩna mahaana atĩa.—Thoma Isaia 48:17; rora Kohoro ga 3 Mũico-inĩ wa Ibuku.
NO WĨHOKE ŨRATHI WA BIBILIA
Mũnabii Isaia nĩ aarathĩte atĩ Babuloni nĩ ĩngĩkahootwo
13. Isaia aarathĩte atĩa ũhoro wĩgiĩ itũũra rĩa Babuloni?
13 Morathi maingĩ ma Bibilia nĩ mahingĩte. Kwa ngerekano, Isaia nĩ aarathĩte atĩ Babuloni nĩ ĩngĩanangirũo. (Isaia 13:19) Nĩ aataarĩirie ũrĩa itũũra rĩu rĩngĩahootirũo. Itũũra rĩu rĩarĩ na ihingo nene na rĩathiũrũrũkĩirio nĩ rũũĩ. Ĩndĩ Isaia aarathĩte atĩ rũũĩ rũu nĩ rũngĩahũithirio na ihingo itigwo irĩ hingũre. Itũũra rĩu rĩngĩahootirũo hatarĩ mbaara. Isaia o na nĩ aarathĩte atĩ Babuloni ĩngĩatooririo nĩ mũndũ wetagwo Kurusu.—Thoma Isaia 44:27–45:2; rora Kohoro ga 4 Mũico-inĩ wa Ibuku.
14, 15. Ũrathi wa Isaia wahingire atĩa?
14 Mĩaka 200 thutha wa ũrathi ũcio kwandĩkwo, nĩ gwokire mbũtũ ĩhaarĩirie gũtharĩkĩra Babuloni. Nũũ watongoretie mbũtũ ĩyo? O ta ũrĩa kwarathĩtwo, yatongoretio nĩ mũthamaki wa Perisia wetagwo Kurusu. Hihi maũndũ macio mangĩ Isaia aarathĩte nĩ mangĩahingire?
15 Ababuloni maarĩ na ndĩa nene ũtukũ ũrĩa maatharĩkĩirũo. Moonaga marĩ na ũgitĩri tondũ wa thingo nene cia itũũra rĩu na rũũĩ rũrĩa rwamathiũrũrũkĩirie. Nake Kurusu na mbũtũ yake marĩ nja ya itũũra rĩu, nĩ kwenja meenjaga mũtaro nĩguo maunithie rũũĩ rũu. Maĩ nĩ maahũire ũndũ mbũtũ ya Perisia ĩngĩahotire kũgera rũũĩ thĩinĩ. No mbũtũ ĩyo ĩngĩahotire kũingĩra Babuloni atĩa? O ta ũrĩa kwarathĩtwo, ihingo itiarĩ hinge na kwoguo mbũtũ ĩyo yaingĩrire Babuloni hatarĩ mbaara.
16. (a) Isaia aarathĩte itũũra rĩa Babuloni rĩngĩkahaana atĩa thutha-inĩ? (b) Tũmenyaga atĩa atĩ ũrathi wa Isaia nĩ wahingire?
16 Ningĩ Isaia nĩ aarathĩte atĩ thutha-inĩ Babuloni ndĩngĩgacoka gũtũũrũo rĩngĩ. Aandĩkire ũũ: “Gũtirĩ hĩndĩ rĩgaikarũo o na rĩ, o na kana rĩtuĩke kũndũ gwa gũtũũrũo njiarũa-inĩ ciothe.” (Isaia 13:20) Hihi ũndũ ũcio nĩ wahingire? No wone maganjo ma Babuloni kĩndũ kilomita 80 mwena wa mũhuro wa Baghdad, Iraq. Gũtiikaragwo nginya ũmũthĩ ũyũ. Jehova nĩ aahaatire itũũra rĩu na “kĩhaato gĩa kũniinana.”—Isaia 14:22, 23. *
Maganjo ma Babuloni
17. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma twĩhoke ciĩranĩro ciothe cia Ngai?
17 Tondũ morathi maingĩ marĩa marĩ Bibilia-inĩ nĩ mahingĩte, no twĩhoke atĩ maũndũ marĩa Bibilia yugĩte megiĩ ihinda rĩũkĩte nĩ makaahinga. No tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ akaahingia kĩĩranĩro gĩake gĩa gũtua thĩ paradiso. (Thoma Ndari 23:19.) Tũrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩa “muoyo wa tene na tene ũrĩa weranĩirũo tene nĩ Ngai, o we ũtangĩheenania.”—Tito 1:2. *
BIBILIA NO ĨGARŨRE MŨTŨŨRĨRE WAKU
18. Paulo ooigire atĩa ũhoro wĩgiĩ “kiugo kĩa Ngai”?
18 Nĩ tweruta atĩ Bibilia nĩ ibuku rĩa mwanya. Ndĩĩhĩngĩcaga, na rĩrĩa ĩkwaria ũhoro wa sayansi kana maũndũ ma tene ndĩhĩtagia. Ningĩ nĩ ĩtũheaga ũtaaro mwega na ĩkoragwo na morathi maingĩ mahingĩte. No Bibilia no ĩtũteithie na njĩra ingĩ. Mũtũmwo Paulo aandĩkire atĩ “kiugo kĩa Ngai kĩrĩ muoyo na nĩ kĩrĩ hinya.” Ũguo nĩ kuuga atĩa?—Thoma Ahibirania 4:12.
19, 20. (a) Bibilia ĩngĩgũteithia atĩa kwĩmenya? (b) Ũngĩonania ngatho atĩa nĩ ũndũ wa Bibilia ĩrĩ kĩheo?
19 Bibilia no ĩgarũre mũtũũrĩre waku. No ĩgũteithie kwĩmenya wega, ũmenye mwĩcirĩrie na mwerekera waku. Kwa ngerekano, no tũkorũo tũgĩciria atĩ nĩ twendete Ngai. No nĩguo tuonanie atĩ nĩ tũmwendete, nĩ twagĩrĩirũo kũrũmĩrĩra ũrĩa Bibilia yugĩte.
20 Hatarĩ nganja, Bibilia nĩ ibuku riumĩte kũrĩ Ngai. Endaga ũmĩthome, ũmĩthuthurie, na ũmĩende. Thiĩ na mbere kũmĩthoma, na wonanagie ngatho nĩ ũndũ wa kĩheo kĩu. Weka ũguo nĩ ũgũtaũkĩrũo nĩ muoroto wa Ngai harĩ andũ. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire, nĩ tũkwĩruta makĩria ũhoro wĩgiĩ muoroto ũcio.
^ kĩb. 6 Andũ amwe moigaga atĩ Bibilia nĩ ĩĩhĩngĩcaga yo nyene, no ũcio ti ũhoro wa ma. Rora gĩcunjĩ kĩa 7 kĩa ibuku Biblia—Neno la Mungu au la Binadamu? rĩrĩa rĩcabĩtwo nĩ Aira a Jehova.
^ kĩb. 16 Ũngĩenda kũmenya ũhoro makĩria wĩgiĩ ũrathi wa Bibilia, no ũthome kabuku ka Menya Kĩrĩa Kĩrĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai karatathi ga 17-18, kĩũria gĩa 6, karĩa gacabĩtwo nĩ Aira a Jehova.
^ kĩb. 17 Kwanangwo kwa Babuloni nĩ ngerekano ĩmwe ya morathi ma Bibilia marĩa mahingĩte. No wone ũhoro wĩgiĩ morathi megiĩ Jesu Kristo thĩinĩ wa Kohoro ga 5 Mũico-inĩ wa Ibuku.
Icunjĩ Ingĩ Hihi Ũngĩenda Gũthoma
MORUTANI MA BATA MA BIBILIA
Tũngĩkorũo na Ma Atĩa Bibilia nĩ ya Ma?
Angĩkorũo Bibilia yatungirũo nĩ Ngai-rĩ, ndĩagĩrĩirũo gũkorũo ĩhaana ibuku rĩngĩ.
