1, 2. Andũ aingĩ metĩkĩtie atĩa igũrũ rĩgiĩ andũ arĩa makuĩte?

 ANDŨ milioni nyingĩ thĩinĩ wa Afrika metĩkĩtie atĩ gĩkuũ tikĩo mũthia wa ũtũũro, no nĩ njĩra ĩrĩa andũ mahĩtũkagĩra nĩguo magatũũre ciikaro-inĩ cia roho. Aingĩ meciragia atĩ maguka mao marĩa maakuire nĩ kuuma mooimire gũkũ thĩ magĩthiĩ kũndũ kũngĩ gũtonekaga na maitho, makiuma gũkũ thĩ kũrĩ andũ magĩthiĩ ciikaro-inĩ cia roho.

² Andũ acio metĩkĩtie atĩ maguka macio kana maroho mao nĩ magitagĩra na magateithia famĩlĩ ciao iria irĩ gũkũ thĩ igaacĩre. Kũringana na mawoni macio, maroho ma maguka macio makoragwo marĩ arata ao marĩ hinya, magakorũo na ũhoti wa kũheana magetha mega, magatũma andũ magaacĩre na makamagitĩra kuumana na ũndũ mũũru. Mangĩaga kũrũmbũiyo kana marakario, merĩkanaga atĩ marehaga mogwati ta mĩrimũ, ũthĩni, na mathĩna.

3. Andũ amwe mathathayagia maguka mao atĩa?

³ Andũ arĩa marĩ muoyo marutaga magongona ma gũtĩa na gũtũũria ũrata mwega na maroho ma andũ ao arĩa maakuire. Andũ mekaga maũndũ macio hĩndĩ ya mathiko na mĩtugo ĩngĩ ya mathiko ta mĩaki ya maraara nja. Ningĩ nĩ kũrĩ njĩra ingĩ andũ mathathayagia maguka mao nacio. Kwa ngerekano-rĩ, andũ amwe matanakunda njohi mambaga gũita gacohi kanini thĩ nĩ ũndũ wa maguka mao. Ningĩ thutha wa kũruga irio, matigagia irio nyũngũ-inĩ nĩgetha maguka moka mone gĩa kũrĩa.

4. Andũ aingĩ metĩkĩtie atĩa igũrũ rĩgiĩ roho?

⁴ Andũ angĩ metĩkĩtie atĩ arĩa marĩ muoyo makoragwo na roho ũtakuaga mũndũ akua. Moigaga atĩ mũndũ angĩtũũra mũtũũrĩre mwega, roho wake ũthiaga igũrũ, kana paradiso, no mũndũ angĩtũũra mũtũũrĩre mũũru, roho wake ũikagio icua-inĩ. Kaingĩ andũ matukanagia mawoni macio na mawĩtĩkio ma ũndũire. Kwa ngerekano, imenyithia cia mathiko iria ikoragwo ngathĩti-inĩ na redio-inĩ rĩmwe ihũthagĩra ciugo ta “nĩ aretirũo” kana “arathire gũkora maguka.” Mũthingi wa mawĩtĩkio macio ũkoragwo ũrĩ rĩciria rĩa atĩ rĩrĩa mũndũ akua roho uumaga ũgatiga mwĩrĩ. Bibilia yugaga atĩa igũrũ rĩgiĩ ũhoro ũcio?

5. Roho ũrĩa mũndũ akoragwo naguo nĩ kĩĩ?

⁵ Roho ũrĩa mũndũ akoragwo naguo nĩ hinya ũrĩa ũtũmaga akorũo arĩ muoyo, ũrĩa ũmũhotithagia gwĩka maũndũ ũtũũro-inĩ. Roho nĩ ta thitima. Thitima no ĩtũme TV yone kana redio yarie no yo ndĩngĩhota kuonania mbica kana kwaria. Na njĩra o ta ĩyo, roho nĩ ũtũhotithagia kuona, kũigua, na gwĩciria. No roho ndũngĩhota gwĩka maũndũ macio hatarĩ maitho, matũ, kana tombo. Nĩkĩo Bibilia yugaga ũũ igũrũ rĩgiĩ mũndũ: “Roho wake uumaga, agacoka tĩri-inĩ; mũthenya o ro ũcio meciria make magathira.”—Thaburi 146:4.

6. Nĩ atĩa roho ũtekaga?

⁶ Kwoguo kũringana na Bibilia, mũndũ akua roho nduumaga mwĩrĩ-inĩ ũgathiĩ na mbere gũtũũra ciikaro-inĩ cia roho.

7. Bibilia yugaga arĩa makuĩte matariĩ atĩa?

⁷ Ĩ nao arĩa makuĩte matariĩ atĩa? Tondũ Jehova nĩwe wombire andũ, nĩ oĩ ũrĩa gũthiaga rĩrĩa twakua. Kiugo gĩake kĩrutanaga atĩ arĩa makuĩte matingĩka ũndũ, matingĩhota kũigua, kuona, kwaria, kana gwĩciria. Bibilia yugaga ũũ:

•   “Arĩa makuĩte gũtirĩ ũndũ moĩ.”—Kohelethu 9:5.

•   “Wendo wao na rũmena rwao na ũiru wao nĩ ithirĩte.”—Kohelethu 9:6.

•   “Gũtirĩ wĩra kana mĩbango kana ũmenyo o na kana ũũgĩ thĩinĩ wa Mbĩrĩra kũrĩa werekeire.”—Kohelethu 9:10.

8. Thutha wa Adamu kwĩhia-rĩ, Jehova aamwĩrire atĩa?

⁸ Ta wĩcirie ũrĩa Bibilia yugaga igũrũ rĩgiĩ ithe witũ wa mbere, Adamu. Jehova oombire Adamu “kuuma rũkũngũ-inĩ rwa thĩ.” (Kĩambĩrĩria 2:7) Korũo Adamu nĩ aathĩkĩire watho wa Jehova, angĩatũũrire tene na tene gũkũ thĩ arĩ na gĩkeno. No Adamu ndaathĩkĩire watho wa Jehova, na nĩ ũndũ ũcio agĩtuĩrũo gĩkuũ. Adamu aathiire kũ akua? Ngai aamwĩrire ũũ: “Ũgaacoka tĩri-inĩ, tondũ nĩkuo warutirũo. Nĩ gũkorũo wee ũrĩ rũkũngũ na ũgaacoka o rũkũngũ-inĩ.”—Kĩambĩrĩria 3:19.

9. Gwathiire atĩa Adamu akua?

⁹ Adamu aarĩ kũ Jehova atanamũmba kuuma rũkũngũ-inĩ? Gũtirĩ kũndũ aarĩ, ndaarĩ kuo. Kwoguo rĩrĩa Jehova eerire Adamu atĩ ‘agaacoka tĩri-inĩ,’ eendaga kuuga Adamu angĩakorirũo atarĩ muoyo, o ta rũkũngũ. Adamu ndaathiire gũtũũra ciikaro-inĩ cia roho kana agĩthiĩ kũrĩ maroho ma maguka. Ndaathiire igũrũ kana mwaki-inĩ. Nĩ gũtiga aatigire gũkorũo kuo.

10. Gũthiaga atĩa rĩrĩa mũndũ akua kana nyamũ yakua?

¹⁰ Ũguo noguo gũthiaga rĩrĩa mũndũ akua. Bibilia yugaga ũũ: “[Andũ na nyamũ] mathiaga kũndũ kũmwe. Othe moimĩte rũkũngũ-inĩ, na othe macokaga rũkũngũ-inĩ.”—Kohelethu 3:19, 20.

11. Kwĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩrĩkũ harĩ arĩa makuĩte?

¹¹ Bibilia ĩtwĩraga atĩ Ngai nĩ akaariũkia andũ arĩa makuĩte matũũre thĩinĩ wa Paradiso gũkũ thĩ. (Johana 5:28, 29; Atũmwo 24:15) No ũndũ ũcio ũgeekĩka ihinda rĩũkĩte. Ihinda-inĩ rĩrĩ, makomete gĩkuũ-inĩ. (Johana 11:11-14) Tũtiagĩrĩirũo kũmetigĩra kana kũmathathaiya, tondũ matingĩtũteithia o na kana matwĩke ũũru.

12, 13. Shaitani ageragia atĩa gũtũma andũ metĩkie atĩ arĩa makuĩte matikoragwo makuĩte biũ?

¹² Rĩciria rĩa atĩ tũtikuaga biũ nĩ maheeni matheremetio nĩ Mũcukani. Nĩgetha andũ metĩkie maheeni macio, Shaitani hamwe na ndaimono ciake mageragia gũtũma andũ mecirie atĩ maroho ma arĩa makuĩte nĩmo marehaga mĩrimũ na mathĩna mangĩ. Nĩ ma mathĩna mamwe nĩ marehagwo nĩ ndaimono, na nĩ ma mathĩna mangĩ matiumanaga na maroho. O na kũrĩ ũguo, arĩa makomete gĩkuũ-inĩ matingĩhota gũtũrehera ũndũ mũũru.

¹³ Ningĩ nĩ harĩ njĩra ĩngĩ ndaimono igeragia gũtũma andũ mecirie atĩ Bibilia ndĩaragia ũhoro wa ma igũrũ rĩgiĩ gĩkuũ. Ihĩngĩcaga andũ na njĩra ya gũtũma mecirie atĩ no mahote kuona kana kwaria na andũ arĩa makuĩte. Ndaimono ciĩkaga ũguo kũgerera cioneki, iroto, ũragũri, kana njĩra ingĩ. No andũ matikoragwo makĩaranĩria na arĩa makuĩte, ĩndĩ makoragwo makĩaranĩria na ndaimono iria ciĩtuaga andũ acio makuĩte. Nĩkĩo Jehova akaananagia biũ ũhoro wĩgiĩ andũ arĩa maragia na maroho na arĩa matuĩragia ũhoro harĩ andũ arĩa makuĩte.—Gũcokerithia Maathani 18:10-12; Zekaria 10:2.