1, 2. (a) Nĩ kĩĩ kĩonanagia atĩ wĩ raiya wa Ũthamaki wa Ngai? (b) Nĩ kĩĩ gĩtũmĩte rĩmwe na rĩmwe Aira a Jehova mabatare kũrũĩrĩra wĩyathi wa gũthathaiya?

 HIHI wee wĩ raiya wa Ũthamaki wa Ngai? Hatarĩ nganja wĩ raiya, tondũ wĩ Mũira wa Jehova! Na hihi nĩ kĩĩ kĩonanagia atĩ wĩ raiya? Ti kĩbandĩ kana marũa mangĩ ma thirikari. Ithenya rĩa ũguo, wonanagia atĩ wĩ raiya kũringana na ũrĩa ũthathayagia Jehova Ngai. Ũthathaiya wa ma nĩ makĩria ma maũndũ marĩa wĩtĩkĩtie. Nĩ nginya marĩa wĩkaga, ũguo nĩ kuuga wathĩki waku harĩ mawatho ma Ũthamaki wa Ngai. Harĩ ithuothe, ũthathaiya witũ ũhutĩtie maũndũ mothe ma ũtũũro, nginya ũrĩa tũreraga ciana citũ na ũrĩa twĩkaga maũndũ-inĩ megiĩ ũgima witũ wa mwĩrĩ.

² No ti hĩndĩ ciothe ũraiya witũ na mawatho marĩa tũrũmagĩrĩra maheagwo gĩtĩo thĩinĩ wa thĩ ĩno tũtũũraga. Thirikari imwe cianageria kũigĩra ũthathaiya witũ mĩkaana kana kũũniina. Rĩmwe na rĩmwe, arũmĩrĩri a Kristo manabatara kũrũĩrĩra wĩyathi wa gũtũũra kũringana na mawatho ma Mũthamaki wa Kĩĩmesia. Hihi ũcio nĩ ũndũ wa kũmakania? Aca tondũ o na mahinda-inĩ ma Bibilia, kaingĩ andũ a Jehova nĩ maabataraga kũrũĩrĩra wĩyathi wao wa kũmũthathaiya.

3. Nĩ mbaara ĩrĩkũ andũ a Ngai maarũire matukũ-inĩ ma Esiteri mũtumia wa mũthamaki?

³ Kwa ngerekano, matukũ-inĩ ma Esiteri, mũtumia wa mũthamaki, andũ a Ngai nĩ maabatarire kũrũĩrĩra mĩoyo yao. Nĩkĩ? Mũtongoria ũmwe mũũru wetagwo Hamani eerĩte Mũthamaki Ahasuerusu wa Perisia atĩ Ayahudi othe arĩa maatũũraga kũrĩa mũthamaki ũcio aathanaga moragwo tondũ ‘mawatho mao nĩ maraihanĩrĩirie na ma andũ arĩa angĩ othe.’ (Esit. 3:8, 9, 13) Hihi Jehova nĩ aatiganĩirie ndungata ciake? Aca, nĩ aarathimire kĩyo kĩa Esiteri na Moridekai rĩrĩa maahoire mũthamaki ũcio wa Perisia agitĩre andũ a Ngai.​—Esit. 9:20-22.

4. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ?

⁴ Ĩ mahinda-inĩ maya? O ta ũrĩa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhĩtũku kĩonanĩtie, rĩmwe na rĩmwe thirikari cianokĩrĩra Aira a Jehova. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, tũkwarĩrĩria njĩra imwe iria thirikari icio cianageria kũingĩrĩra ũthathaiya witũ. Tũkwarĩrĩria makĩria maũndũ maya matatũ: (1) kĩhooto gitũ gĩa gwĩtĩkĩrĩka tũrĩ ithondeka na  gũthathaiya na njĩra ĩrĩa tũngĩenda, (2) wĩyathi wa gũthuura ũrigitani ũringaine na motaaro ma Bibilia, na (3) kĩhooto kĩa aciari kũrera ciana kũringana na ithimi cia Jehova. Tũkĩarĩrĩria o ũndũ, nĩ tũkuona ũrĩa raiya ehokeku a Ũthamaki wa Kĩĩmesia merutanĩirie marĩ na ũmĩrĩru kũgitĩra ũraiya wao, na tuone ũrĩa kĩyo kĩao kĩrathimĩtwo.

5. Akristiano a ma magunĩkaga atĩa nĩ ũndũ wa gwĩtĩkĩrĩka kĩĩwatho?

⁵ Hihi no mũhaka twĩtĩkĩrĩke kĩĩwatho nĩ thirikari cia gũkũ thĩ nĩguo tũthathaiye Jehova? Aca to mũhaka, no nĩ gũtũmaga ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ gwĩka maũndũ makonainie na ũthathaiya witũ, ta gũcemania nyũmba-inĩ cia Ũthamaki na cia Igomano tũrĩ na wĩyathi, gũcaba na gũtwara mabuku mararĩrĩria Bibilia kũndũ gũtiganĩte, na kũhunjĩria arĩa angĩ ũhoro ũrĩa mwega tũtekũgirĩrĩrio. Thĩinĩ wa mabũrũri maingĩ, Aira a Jehova nĩ mandĩkithĩtio kĩĩwatho na magakorũo na wĩyathi wa gũthathaiya o ta arũmĩrĩri a ndini ingĩ iria ciĩtĩkĩrĩkĩte kĩĩwatho. No hihi gũthiaga atĩa rĩrĩa thirikari ciarega gũtwĩtĩkĩra kĩĩwatho kana ciageria gũtũima ihooto citũ cia mũthingi?

6. Aira a Jehova thĩinĩ wa Australia maacemanirie na ũndũ ũrĩkũ mũritũ kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mĩaka ya 1940?

⁶ Australia. Kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mĩaka ya 1940, mũtongoria ũmwe wa Australia oigire atĩ wĩtĩkio witũ nĩ “ũgwati” harĩ kũnyitanĩra mbaara-inĩ. Nĩ ũndũ ũcio wĩra wa Aira a Jehova ũkĩgirio. Makĩremwo nĩ gũcemanagia na kũhunjia marĩ na wĩyathi, Betheli ĩkĩhingwo, na Nyũmba cia Ũthamaki igĩtahwo nĩ thirikari. Maarĩ mahĩtia mũndũ gũkorũo na mabuku maitũ marĩa maragĩrĩria ũhoro wa Bibilia. Thutha wa Aira a Jehova bũrũri-inĩ wa Australia gũtwarithia wĩra wao na hitho kwa ihinda iraihu, nĩ maagĩire na kĩhonia. Kũrĩ Juni 14, 1943, Igooti Inene rĩa Australia nĩ rĩamacokeirie wĩyathi.

7, 8. Taarĩria ũrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa Russia makoretwo makĩrũĩrĩra wĩyathi wa gũthathaiya kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ.

⁷ Russia. Aira a Jehova maatũũrĩte ihinda iraihu matarĩ na wĩyathi hĩndĩ ya wathani wa Ũkomunisti no magĩcoka makĩandĩkithio mwaka wa 1991. Thutha wa Ngwatanĩro ya Sovieti gũthira, magĩĩtĩkĩrĩka kĩĩwatho thĩinĩ wa bũrũri wa Russia mwaka-inĩ wa 1992. No thutha wa kahinda gatarĩ coho, akararia amwe, na makĩria a Kanitha wa Orthodox wa Russia, makĩmaka nĩ ũndũ wa ũrĩa tuongererekaga na ihenya. Magĩthitangĩra Aira a Jehova mahĩtia matano ma wĩki-naĩ gatagatĩ ka mwaka wa 1995 na 1998. Hĩndĩ ciothe mathiĩ igooti-inĩ, ũrĩa warũgamagĩrĩra thitango ndonaga ũira wa kuonania atĩ nĩ maahĩtĩtie. Nĩ ũndũ wa ũrĩa akararia acio mehotorete, magĩthiĩ igooti-inĩ mwaka wa 1998 kũhoya marĩhwo hathara. Aira a Jehova makĩhootana kĩambĩrĩria-inĩ, no akararia acio makĩregana na itua rĩa igooti, na rĩrĩa cira wacokirio riko mweri-inĩ wa Mĩĩ 2001, Aira a Jehova makĩhootwo. Cira ũcio ũkĩambĩrĩria rĩngĩ mweri wa Oktomba mwaka ũcio, na itua rĩgĩtuwo mwaka wa 2004 rĩa kũniina rũhonge  rwĩtĩkĩrĩku kĩĩwatho rũrĩa Aira a Jehova maahũthagĩra taũni-inĩ ya Moscow na rũkĩgirio kũruta wĩra.

⁸ Mĩnyamaro ĩgĩcoka ĩkĩambĩrĩria. (Thoma 2 Timotheo 3:12.) Aira a Jehova magĩtharĩkĩrũo na magĩũkĩrĩrũo mũno. Magĩtunywo mabuku mao ma kĩĩndini na makĩgirio biũ gũkombora kana gwaka nyũmba cia ũthathaiya. Ta wĩcirie ũrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ maaiguaga rĩrĩa maacemanagia na moritũ macio! Nĩ maatwarĩte cira kũrĩ Igooti Inene rĩa Rũraya rĩa Ihooto cia Andũ (ECHR) mwaka-inĩ wa 2001, na magĩtwara ũhoro makĩria igooti-inĩ rĩu mwaka wa 2004. Mwaka-inĩ wa 2010, Igooti rĩa ECHR rĩgĩtua itua. Rĩoigire atĩ kĩrĩa gĩatũmĩte thirikari ya Russia ĩgirie wĩra wa Aira a Jehova nĩ rũmena rwa kĩĩndini, na rĩkiuga atĩ matua ma magooti macio mangĩ matiagĩrĩirũo kũrũmĩrĩrũo, tondũ gũtiarĩ na ũira wonanagia atĩ Aira a Jehova nĩ maahĩtĩtie. Igooti rĩu ningĩ rĩkiuga atĩ, muoroto wa kũgiria wĩra wa Aira a Jehova warĩ kũmatunya ihooto cia kĩĩwatho. Itua rĩu rĩa Igooti rĩkĩonania atĩ Aira a Jehova maarĩ na kĩhooto gĩa gũkorũo na wĩyathi wa gũthathaiya. O na gũtuĩka honge imwe cia thirikari ya Russia itirũmĩrĩire itua rĩa igooti rĩa ECHR biũ, andũ a Ngai thĩinĩ wa bũrũri ũcio nĩ mekĩragwo hinya nĩ matua ta macio.

9-11. Andũ a Jehova thĩinĩ wa Ngiriki marũĩrĩire atĩa wĩyathi wa gũthathaiya hamwe, na moimĩrĩro makoretwo marĩ marĩkũ?

⁹ Ngiriki. Mwaka-inĩ wa 1983, Titos Manoussakis nĩ aakomborire nyũmba taũni-inĩ ya Heraklion, Kirete, nĩguo gakundi kanini ka Aira a Jehova gacemanagĩrie kũu nĩ ũndũ wa ũthathaiya. (Ahib. 10:24, 25) No thutha wa kahinda, mũhunjia ũmwe wa kanitha wa Orthodox agĩtwara mateta kũrĩ thigari akiuga atĩ Aira a Jehova matiagĩrĩirũo kũhũthĩra nyũmba ĩyo. Nĩkĩ? Atĩ tondũ wĩtĩkio wa Aira a Jehova warĩ ngũrani na wa Kanitha wa Orthodox! Nĩ ũndũ ũcio Titos Manoussakis na Aira a Jehova angĩ atatũ makĩhingũrĩrũo thitango cia wĩki-naĩ. Makĩhũrũo baĩni na magĩtuĩrũo kĩoho kĩa mĩeri ĩĩrĩ. Marĩ raiya ehokeku a Ũthamaki wa Ngai, Aira a Jehova monire itua rĩu rĩa igooti arĩ kũingĩrĩra wĩyathi wao wa gũthathaiya, nĩ ũndũ ũcio magĩtwara cira ũcio kũrĩ magooti ma bũrũri ũcio na mũthia-inĩ kũrĩ igooti rĩa ECHR.

¹⁰ Macũngĩrĩro-inĩ, mwaka-inĩ wa 1996, igooti rĩa ECHR rĩgĩtua itua rĩterĩgĩrĩirũo nĩ akararia a ũthathaiya wa ma. Rĩoigire atĩ “Aira a Jehova nĩ ‘ndini ĩtĩkĩrĩkĩte kĩĩwatho’ kũringana na watho wa Ngiriki” na atĩ matua ma magooti macio mangĩ “nĩ maaingĩrĩire wĩyathi wao wa gũthathaiya.” Igooti rĩu ningĩ rĩkiuga atĩ ndwarĩ wĩra wa thirikari ya Ngiriki “gũtua kana wĩtĩkio wa ndini, na njĩra iria ndini ĩrahũthĩra kuonania wĩtĩkio wayo nĩ njagĩrĩru.” Nĩ ũndũ ũcio, matuĩro marĩa Aira a Jehova maatuĩrĩirũo makĩeherio, na magĩcokerio wĩyathi wao wa ũthathaiya.

¹¹ Hihi ũhootani ũcio nĩ warehire kĩhonia bũrũri-inĩ wa Ngiriki? Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, ndwarehire. Mwaka-inĩ wa 2012, cira  ũmwe wahaanaine na ũcio, ũrĩa waikarĩte hakuhĩ mĩaka 12, nĩ watuirũo taũni-inĩ ya Kassandreia, Ngiriki. Cira-inĩ ũcio, bishobu ũmwe wa kanitha wa Orthodox nĩwe wathitanganĩte. Igooti rĩrĩa inene rĩa Ngiriki rĩa gũtigĩrĩra atĩ watho nĩ ũrarũmĩrĩrũo rĩgĩtua itua rĩanyitire mbaru andũ a Ngai. Itua rĩu rĩonanirie atĩ watho wa Ngiriki nĩ wetĩkĩrĩtie wĩyathi wa ũthathaiya na rĩkĩregana na thitango ĩrĩa Aira a Jehova maathitangagwo kaingĩ atĩ matiarĩ ndini ĩtĩkĩrĩkĩte kĩĩwatho. Igooti rĩu rĩoigire ũũ: “Morutani ma Aira a Jehova nĩ moĩkaine wega, na nĩ ũndũ ũcio, o nĩ ndini ĩtĩkĩrĩkĩte kĩĩwatho.” Aarĩ na ariũ a Ithe witũ a kĩũngano kĩnini thĩinĩ wa Kassandreia nĩ makenaga tondũ rĩu nĩ mahotaga gũcemania thĩinĩ wa Nyũmba yao ya Ũthamaki.

12, 13. Thĩinĩ wa Faranja-rĩ, arĩa mokagĩrĩra andũ a Ngai mahũthĩrĩte atĩa njĩra ya ‘kwandĩka mawatho ma kũhinyanĩrĩria,’ na moimĩrĩro makoretwo marĩ marĩkũ?

¹² Faranja. Andũ amwe arĩa mokagĩrĩra andũ a Ngai nĩ mahũthĩrĩte njĩra ya ‘kwandĩka maũndũ kana mawatho ma kũhinyanĩrĩria.’ (Thoma Isaia 10:1.) Kwa ngerekano, gatagatĩ-inĩ ka mĩaka ya 1990, rũhonge rwa kũrĩhia mbeca cia igooti rwa Faranja nĩ rwambĩrĩirie gũthuthuria mbeca cia rũhonge rũmwe rwĩtĩkĩrĩku kĩĩwatho rũrĩa Aira a Jehova mahũthagĩra thĩinĩ wa Faranja rwĩtagwo Association Les Témoins de Jéhovah (ATJ). Mĩnĩsta wa mbanjeti aaguũririe muoroto wa ũthuthuria ũcio akiuga ũũ: “Ũthuthuria ũcio no ũtũme igooti rĩathane indo cia rũhonge rũu ciendio nĩguo tũrĩhe mathirĩ kana ũtũme rũhingũrĩrũo thitango cia wĩki-naĩ . . . , na nĩ ũndũ ũcio rũhonge rũu rũremwo kũruta wĩra wega kana rũhingwo biũ thĩinĩ wa gĩcigo gitũ.” O na gũtuĩka ũthuthuria ũcio ndwaguũririe mahĩtia o mothe, rũhonge rwa kũrĩhia mbeca cia igooti rwetirie rũhonge rwa ATJ igooti inene mũno. Korũo njama ĩyo nĩ yarutire wĩra, ariũ a Ithe witũ matingĩarĩ na wa gwĩka tiga kũhinga wabici ya rũhonge na kwendia nyũmba nĩguo mahote kũrĩha igooti rĩu. Rĩarĩ ihũra inene harĩ andũ a Ngai, no matiakuire ngoro. Aira a Jehova nĩ maareganire biũ na ũndũ ũcio ũtaarĩ wa kĩhooto, na macũngĩrĩro-inĩ magĩtwara cira ũcio igooti-inĩ rĩa ECHR mwaka-inĩ wa 2005.

¹³ Kũrĩ Juni 30, 2011, Igooti rĩu rĩkĩmenyithania itua rĩarĩo. Rĩoigire atĩ watho wĩgiĩ wĩyathi wa gũthathaiya, nĩ ũgirĩrĩirie Thirikari gũtua kana wĩtĩkio wa ndini na njĩra ĩrĩa ndini ĩrahũthĩra kuonania wĩtĩkio wayo nĩ njagĩrĩru, tiga akorirũo nĩ ũndũ ũkĩrĩtie njano. Rĩacokire rĩkiuga ũũ: “Igooti rĩu . . . nĩ rĩngĩatũmire rũhonge rũu rũhinyĩrĩrĩke mũno kĩĩmbeca, na njĩra ĩyo rũremwo gũteithia arũmĩrĩri a ndini ĩyo gwĩka maũndũ makonainie na ũthathaiya wao marĩ na wĩyathi.” Manjanji othe a Igooti rĩu magĩtua itua rĩanyitire Aira a Jehova mbaru. Andũ a Jehova magĩkena mũno tondũ thirikari ya Faranja nĩ yacokirie mbeca cia igooti iria rũhonge rwa ATJ rwetĩtio na ĩkĩrĩha na uumithio. Ningĩ nĩ yaathĩkĩire watho wa Igooti rĩu, ĩgĩcokia nyũmba cia wabici ya rũhonge.

14. Ũngĩnyita itemi atĩa mbaara-inĩ ya kũrũĩrĩra wĩyathi wa ũthathaiya?

 ¹⁴ O ta Esiteri na Moridekai a tene, andũ a Jehova mahinda-inĩ maya nĩ marũagĩrĩra wĩyathi wa gũthathaiya Jehova na njĩra ĩrĩa we endaga. (Esit. 4:13-16) Hihi wee no ũnyite itemi? Ĩĩ no ũnyite, na njĩra ya kũhoyagĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa maranyamarĩka nĩ ũndũ wa gwĩkwo maũndũ matarĩ ma kĩhooto. Mahoya ta macio no makorũo marĩ ũteithio mũnene harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa maracemania na moritũ na makanyarirũo. (Thoma Jakubu 5:16.) Hihi Jehova nĩ acokagia mahoya ta macio? Ũhootani ũrĩa tũgĩaga naguo macira-inĩ wonanagia atĩ hatarĩ nganja nĩ acokagia!​—Ahib. 13:18, 19.

15. Nĩ maũndũ marĩkũ andũ a Ngai maririkanaga ũhoro-inĩ wĩgiĩ kũhũthĩra thakame?

¹⁵ O ta ũrĩa Gĩcunjĩ gĩa 11 kĩonanĩtie, raiya a Ũthamaki wa Ngai nĩ maheetwo ũtaaro wa ĩmwe kwa ĩmwe kuuma Maandĩko-inĩ wa gwĩthema ũhũthĩri mũũru wa thakame, ũrĩa ũtheremete mũno mahinda-inĩ maya. (Kĩam. 9:5, 6; Alaw. 17:11; thoma Atũmwo 15:28, 29.) O na gũtuĩka tũtiĩtĩkagĩra gwĩkĩrũo thakame, nĩ twendaga ithuĩ na andũ aitũ a famĩlĩ magĩe na ũrigitani ũrĩa mwega biũ, na ũkorũo ndũroina watho wa Ngai. Magooti marĩa manene ma mabũrũri maingĩ nĩ metĩkagĩra atĩ andũ nĩ marĩ kĩhooto gĩa gwĩtĩkĩra kana kũrega ũrigitani mũna kũringana na thamiri na wĩtĩkio wao. O na kũrĩ ũguo, thĩinĩ wa mabũrũri mamwe, andũ a Ngai nĩ macemanagia na moritũ makonainie na ũndũ ũcio. Reke tuone ngerekano imwe.

16, 17. Nĩ ũrigitani ũrĩkũ mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe thĩinĩ wa Japan aaheirũo ũtaamũkenirie, na mahoya make maacokirio atĩa?

¹⁶ Japan. Mũtumia ũmwe warĩ na mĩaka 63 wetagwo Misae Takeda kuuma Japan, nĩ aabataraga gũthĩnjwo. Tondũ aarĩ raiya mwĩhokeku wa Ũthamaki wa Ngai, nĩ eerire ndagĩtarĩ ũrĩa wamũthondekaga atĩ eendaga kũrigitwo hatarĩ thakame. No mĩeri ĩigana ũna thutha ũcio, akĩmaka nĩ kũmenya atĩ nĩ eekĩrirũo thakame rĩrĩa aathĩnjagwo. Nĩ ũndũ wa kũigua agĩirũo gĩtĩo na akaheenio, Mwarĩ wa Ithe Witũ Takeda agĩthitanga mandagĩtarĩ na thibitarĩ ĩyo mweri-inĩ wa Juni 1993. Mũtumia ũcio mwĩnyihia na mũhoreri aarĩ na wĩtĩkio mũrũmu. Aarutire ũira arĩ na ũcamba igooti-inĩ rĩaiyũrĩte andũ, akĩrũgama makĩria ma ithaa rĩmwe o na gũtuĩka mwĩrĩ wake ndwarĩ na hinya. Aathiire igooti-inĩ riita rĩa mũico mweri ũmwe mbere ya rĩrĩa aakuire. Na githĩ tũtirekĩrũo ngoro nĩ ũcamba na wĩtĩkio ũrĩa aarĩ naguo? Mwarĩ wa Ithe Witũ Takeda oigire atĩ nĩ aathaithaga Jehova ategũtigithĩria amũteithie cira-inĩ ũcio. Aarĩ na ma atĩ mahoya make nĩ mangĩacokirio. Hihi nĩ maacokirio?

¹⁷ Mĩaka ĩtatũ thutha wa Mwarĩ wa Ithe Witũ Takeda gũkua, Igooti Rĩrĩa Inene rĩa Japan nĩ rĩatuire itua rĩamũnyitire mbaru, rĩkiuga atĩ ndaagĩrĩirũo gwĩkĩrũo thakame tondũ nĩ oigĩte ndagekĩrũo. Itua rĩu rĩrĩa rĩatuirũo Februarĩ 29, 2000 rĩoigire atĩ “wĩyathi wa gwĩthurĩra” maũndũ-inĩ ta macio “nĩ wagĩrĩire kũheo  gĩtĩo.” Nĩ ũndũ wa Mwarĩ wa Ithe Witũ Takeda kwĩhotora kũrũĩrĩra wĩyathi wake wa gwĩthurĩra ũrigitani ũringaine na thamiri yake ĩrĩa ĩmenyeretio nĩ Bibilia, rĩu Aira a Jehova thĩinĩ wa Japan nĩ marigitagwo mategwĩtigĩra atĩ maahota gwĩkĩrũo thakame kĩa hinya.

18-20. (a) Igooti rĩmwe thĩinĩ wa Argentina rĩateteire atĩa wĩyathi wa mũndũ kũrega gwĩkĩrũo thakame kũgerera marũa ma ũrigitani? (b) Ũhoro-inĩ wĩgiĩ ũhũthĩri mũũru wa thakame-rĩ, tũngĩonania atĩa wathĩki witũ harĩ ũtongoria wa Kristo?

¹⁸ Argentina. Hihi raiya a Ũthamaki mangĩĩhaarĩria atĩa kũngĩbatara gũtuwo itua rĩgiĩ ũrigitani rĩrĩa matareigua? No tũthiage tũkuuĩte marũa metĩkĩrĩku kĩĩwatho mangĩonania itua ritũ ta ũrĩa Pablo Albarracini eekire. Mweri-inĩ wa Mĩĩ 2012, nĩ aatharĩkĩirũo nĩ aici na akĩrathwo maita maigana ũna. Aatwarirũo thibitarĩ atekwĩigua na nĩ ũndũ ũcio ndangĩahotire gũtaarĩria mũrũgamo wake wĩgiĩ kwaga gwĩkĩrũo thakame. O na kũrĩ ũguo, aarĩ na marũa aaiyũrĩtie wega na agekĩra kĩrore mĩaka ĩna mbere ĩyo, ma kuonania ũrigitani ũrĩa angĩenda. O na gũtuĩka muoyo wake warĩ ũgwati-inĩ na mandagĩtarĩ mamwe monaga atĩ gwĩkĩrũo thakame nokuo kũngĩamũhonokirie, arigitani nĩ mehaarĩirie gũtĩa wendi wake. No ithe wa Pablo, ũrĩa ũtaarĩ Mũira wa Jehova, akĩhoya igooti rĩtigetĩkĩrie wendi wa Pablo ũrũmĩrĩrũo na rĩgĩĩka ũguo.

¹⁹ Atekũrĩa marĩĩgu, wakiri ũrĩa warũgamagĩrĩra mũtumia wa Pablo agĩcokia cira riko. Thutha wa mathaa manini, igooti rĩngĩ inenanene rĩkiuga atĩ watho ũcio warutĩtwo nĩ igooti rĩu ndũkarũmĩrĩrũo, na atĩ wendi wa Pablo ta ũrĩa wandĩkĩtwo marũa-inĩ make, nĩ wagĩrĩirũo kũheo gĩtĩo. Nake ithe wa Pablo agĩcokia cira riko igooti-inĩ Rĩrĩa Inene rĩa Argentina. No Igooti rĩu rĩtionire “itũmi cia gwĩkĩrĩra nganja atĩ [marũa ma Pablo marĩa monanagia atĩ ndangĩenda gwĩkĩrũo thakame] maaiyũrĩtio na ũũgĩ, muoroto na wĩyathi.” Rĩoigire ũũ: “Mũndũ mũgima o wothe ũrĩ na ũhoti no oige kabere maũndũ megiĩ ũgima [wake] wa mwĩrĩ, na no etĩkĩre kana arege ũrigitani mũna . . . Maũndũ macio nĩ maagĩrĩire kũrũmĩrĩrũo nĩ ndagĩtarĩ ũrĩa ũramũthondeka.”

²⁰ Mũrũ wa Ithe Witũ Albarracini rĩu nĩ ahonete biũ. We na mũtumia wake nĩ makenaga tondũ nĩ aaiyũrĩtie marũa ma ũrigitani ma kũmũrũgamĩrĩra. Kũgerera ikinya rĩu ihũthũ no rĩa bata, onanirie wathĩki wake harĩ Kristo, Mũthamaki wa Ũthamaki wa Ngai. Hihi wee na famĩlĩ yaku nĩ muoete makinya ta macio?

21-24. (a) Igooti Rĩrĩa Inene rĩa Canada rĩateteire atĩa ihooto cia andũ ethĩ arĩa matakinyĩtie mĩaka 16 harĩ ũhũthĩri wa thakame? (b) Cira ũcio ũngĩĩkĩra ngoro atĩa andũ ethĩ arĩa matungatagĩra Jehova?

²¹ Canada. Magooti maingĩ nĩ matĩĩte wĩyathi wa aciari wa gũthuura ũrigitani ũrĩa mwega biũ harĩ ciana ciao. O na rĩmwe na rĩmwe, magooti manathana atĩ mũndũ mwĩthĩ ũngĩhota gwĩtuĩra matua nĩ agĩrĩire kũheo gĩtĩo rĩrĩa aratua matua megiĩ ũrigitani. Bũrũri-inĩ wa Canada, mũndũ wa mĩaka 16 gũcoka na thĩ onagwo arĩ mwana. Ũguo nĩguo gwathiire harĩ April Cadoreth. Arĩ na mĩaka 14, April nĩ aakomire thibitarĩ nĩ ũndũ wa kuura thakame mũno thĩinĩ wa mwĩrĩ wake. Mĩeri ĩigana ũna mbere  ĩyo, nĩ aaiyũrĩtie kandi yonanagia ũrigitani ũrĩa angĩenda na ĩkandĩkwo wega atĩ ndagekĩrũo thakame o na ũngĩkorũo ũrĩ ũndũ wa hi na hi. Ndagĩtarĩ ũrĩa wamũthondekaga akĩrega kũrũmĩrĩra wendi ũcio wa April na akĩhoya igooti rĩmwĩtĩkĩrie amwĩkĩre thakame. Thutha wa gwĩtĩkĩrio, April agĩĩkĩrũo thakame kĩa hinya. Thutha-inĩ April aaringithanirie ũndũ ũcio na kũnyitwo kĩa hinya.

²² April na aciari ake magĩthiĩ magooti-inĩ gũcaria kĩhooto. Thutha wa mĩaka ĩĩrĩ, cira ũcio ũgĩkinya igooti-inĩ Rĩrĩa Inene rĩa Canada. O na gũtuĩka April ndaahootanire maũndũ-inĩ mothe marĩa aathitanganĩte, Igooti nĩ rĩaathanire atĩ arĩhwo mbeca iria aahũthĩrĩte cira-inĩ ũcio. Ningĩ rĩkiuga atĩ we na andũ angĩ ethĩ arĩa mangĩhota gwĩtuĩra matua, marĩ na wĩyathi wa gwĩtuĩra ũrigitani ũrĩa mangĩenda. Igooti rĩu rĩoigire ũũ: “Ũhoro-inĩ wĩgiĩ ũrigitani, andũ ethĩ a mĩaka 16 gũcoka na thĩ [Bũrũri-inĩ wa Canada, mũndũ wa mĩaka 16 gũcoka na thĩ onagwo arĩ mwana] nĩ maagĩrĩire gwĩtĩkĩrio magerie kuonania atĩ matua mao megiĩ ũrigitani mũna nĩ maronania atĩ nĩ agima, na no mahote gwĩtuĩra matua.”

 ²³ Cira ũcio warĩ wa bata tondũ Igooti Rĩrĩa Inene nĩ rĩateteire ihooto cia andũ ethĩ arĩa matakinyĩtie mĩaka 16. Mbere ya itua rĩu, igooti o rĩothe thĩinĩ wa Canada nĩ rĩngĩetĩkĩririe mwana ũtakinyĩtie mĩaka 16 aheo ũrigitani mũna, rĩngĩonire atĩ ũrigitani ũcio nĩguo warĩ mwagĩrĩru harĩ mwana ũcio. No thutha wa itua rĩu, igooti rĩtingĩetĩkĩririe andũ ethĩ a mĩaka 16 gũcoka na thĩ maheo ũrigitani ũtaringaine na wendi wao, mataambĩte kũheo mweke wa kuonania atĩ no mahote gwĩtuĩra matua.

²⁴ Hihi cira ũcio ũrĩa wacirirũo mĩaka ĩtatũ warĩ na moimĩrĩro mega? Kũringana na April, “Nĩ warĩ!” Rĩu atungataga arĩ painia na nĩ aacokereirũo nĩ ũgima mwega wa mwĩrĩ. Oigire ũũ: “Nĩ ngenete mũno nĩ kũmenya atĩ nĩ nyitĩte itemi inini harĩ kũgoocithia rĩĩtwa rĩa Ngai na kuonania atĩ Shaitani nĩ mũheenania.” Ũhoro wĩgiĩ April wonanagia atĩ andũ ethĩ no matue matua marũmu, na njĩra ĩyo makonania atĩ nĩ raiya a Ũthamaki wa Ngai.​—Mat. 21:16.

25, 26. Nĩ ũndũ ũrĩkũ uumagĩra rĩmwe na rĩmwe rĩrĩa andũ mahikanĩtie matigana?

²⁵ Jehova ehokeire aciari wĩra wa kũrera ciana ciao kũringana na ithimi ciake. (Gũcok. 6:6-8; Ef. 6:4) Wĩra ũcio ti mũhũthũ, ĩndĩ no ũritũhe makĩria aciari mangĩtigana. Aciari no magĩe na mawoni ngũrani megiĩ ũrĩa ciana ciao ikũrerũo. Kwa ngerekano, mũciari Mũira wa Jehova no oige atĩ mwana abatiĩ kũrerũo kũringana na ithimi cia Gĩkristiano, no ũrĩa ũtarĩ Mũira wa Jehova hihi aregane nake. Hatarĩ nganja, mũciari Mũira wa Jehova nĩ agĩrĩirũo kũririkana atĩ, o na gũtuĩka ũkuruhanu wa arĩa mahikanĩtie nĩ ũthiraga, ũkuruhanu wa mũciari na mwana ndũthiraga.

²⁶ Mũciari ũrĩa ũtarĩ Mũira wa Jehova no athiĩ igooti-inĩ na ahoe rũtha rwa kũrera ciana nĩguo acirere na njĩra ĩrĩa we angĩenda ya kĩĩndini. Aciari amwe moigaga atĩ nĩ ũgwati mũnene kũrera mwana arĩ Mũira wa Jehova. Mahota kuuga atĩ ciana itigwĩtĩkĩrio gũkũngũĩra mĩthenya yao ya gũciarũo, thigũkũ ingĩ, na mangĩbatara ũrigitani wa na ihenya, maage gwĩkĩrũo thakame nĩguo “mahonokie muoyo.” No ũndũ ũrĩa mwega nĩ atĩ, magooti maingĩ maroraga ũndũ ũrĩa ũngĩguna mwana handũ ha kũrora kana ndini ya mũciari ũmwe nĩ ũgwati harĩ mwana. Reke tuone ngerekano imwe.

27, 28. Igooti Rĩrĩa Inene rĩa Ohio rĩatuire itua rĩrĩkũ thitango-inĩ ya atĩ nĩ ũgwati mwana kũrerũo arĩ Mũira wa Jehova?

²⁷ Amerika (U.S.). Mwaka-inĩ wa 1992, Igooti Rĩrĩa Inene rĩa Ohio nĩ rĩathikĩrĩirie cira wĩgiĩ mũthuri ũtaarĩ Mũira wa Jehova woigaga atĩ ũngĩarĩ ũgwati harĩ mũrũ wake mũnini kũrerũo arĩ Mũira wa Jehova. Igooti rĩmwe nĩ rĩetĩkanĩtie nake na rĩkĩmũhe rũtha rwa kũrera mũrũwe. Nake Jennifer Pater, nyina wa mwana ũcio, nĩ eetĩkĩrĩtio kũmũcerera no akĩrũo “ndakarute mwana  ũcio wĩtĩkio wa Aira a Jehova na njĩra o yothe.” Itua rĩu rĩa igooti rĩahutĩtie maũndũ maingĩ ta hihi atĩ Mwarĩ wa Ithe Witũ Pater o na ndaagĩrĩirũo kwaria na mũrũwe Bobby ũhoro wĩgiĩ Bibilia kana motaaro marĩa marĩ thĩinĩ wayo! Ũgwĩciria aaiguire atĩa? Jennifer nĩ aakuire ngoro mũno, no oigaga atĩ nĩ eerutire kũgĩa na wetereri na kwĩhoka Jehova amũteithie. Oigire ũũ: “Gũtirĩ hĩndĩ Jehova aandiganĩirie.” Wakiri wake nĩ aateithĩrĩirio nĩ wabici ya rũhonge ya Aira a Jehova agĩcokia cira riko igooti-inĩ Rĩrĩa Inene rĩa Ohio.

²⁸ Igooti rĩu rĩkĩregana na itua rĩrĩa rĩatuĩtwo nĩ igooti rĩa mbere, rĩkiuga atĩ “aciari marĩ na kĩhooto gĩa kũruta ciana ciao, nginya gũciĩra mĩtugo na maũndũ ma kĩĩndini marĩa mangĩenda irũmĩrĩre.” Rĩoigire atĩ tiga akorirũo maũndũ marĩa Aira a Jehova marutanaga no mathũkie mwana kĩĩmwĩrĩ na kĩĩmeciria, igooti rĩtiarĩ na kĩhooto gĩa kũgiria mũciari arere mwana wake atĩ nĩ ũndũ wa ndini. Igooti rĩu rĩtionire ũndũ wonanagia atĩ wĩtĩkio wa Aira a Jehova no ũthũkie mwana kĩĩmeciria kana ũgima wake wa mwĩrĩ.

29-31. Nĩ kĩĩ gĩatũmire mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe thĩinĩ wa Denmark aage gwĩtĩkĩrio gũikara na mwana wake, na Igooti Rĩrĩa Inene rĩa Denmark rĩatuire itua rĩrĩkũ ũhoro-inĩ ũcio?

²⁹ Denmark. Anita Hansen nĩ eekorire ũndũ-inĩ ta ũcio rĩrĩa ũrĩa warĩ mũthuri wake aahoire igooti rĩmwĩtĩkĩrie kũrera kairĩtu kao ka mĩaka mũgwanja getagwo Amanda. O na gũtuĩka igooti rĩa kũrĩa maikaraga nĩ rĩetĩkĩrĩtie Mwarĩ wa Ithe Witũ Hansen aikare na mwana wake mwaka-inĩ wa 2000, ithe wa Amanda nĩ  aacokirie cira riko igooti-inĩ rĩngĩ inenanene na rĩkĩmwĩtĩkĩria gũikara na mwana. Igooti rĩu rĩoigire atĩ tondũ aciari acio maarĩ na muonere ngũrani wĩgiĩ ũtũũro nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao, ithe wa mwana nĩwe ũngĩahotire gũtua itua rĩrĩa rĩagĩrĩire. Kwoguo Mwarĩ wa Ithe Witũ Hansen aaimirũo rũtha rwa kũrera Amanda nĩ ũndũ wa gũkorũo arĩ Mũira wa Jehova.

³⁰ Ihinda-inĩ rĩu iritũ, rĩmwe na rĩmwe Mwarĩ wa Ithe Witũ Hansen aaiguaga atukanĩirũo nginya akarigwo nĩ ũndũ ũrĩa ekũhoya. Oigire ũũ: “No ciugo iria irĩ thĩinĩ wa Aroma 8:26 na 27 nĩ cianjĩkĩraga hinya mũno. Nĩ ndonaga atĩ Jehova nĩ aataũkagĩrũo nĩ ũrĩa ndĩrenda kuuga. Nĩ aabaraga na riitho rĩake na nĩ eeharĩirie kũndeithia.”​—Thoma Thaburi 32:8; Isaia 41:10.

³¹ Mwarĩ wa Ithe Witũ Hansen nĩ aacokirie cira riko igooti-inĩ Rĩrĩa Inene rĩa Denmark. Itua rĩa Igooti rĩu rĩoigĩte ũũ: “Itua rĩgiĩ nũũ ũgũikara na mwana rĩgũtuwo kũringana na ũndũ ũrĩa ũkũguna mwana.” Ningĩ rĩkiuga atĩ itua rĩu rĩagĩrĩire gũtuwo kũringana na ũrĩa o mũciari ekaga rĩrĩa kwoimĩra mathĩna, no ti kũringana na “morutani na mũrũgamo” wa Aira a Jehova. Mwarĩ wa Ithe Witũ Hansen nĩ aakenire mũno tondũ Igooti rĩu nĩ rĩonire atĩ aarĩ na ũhoti mwega wa kũrera mwana, nĩ ũndũ ũcio agĩĩtĩkĩrio gũikara na Amanda.

32. Igooti Inene rĩa Rũraya rĩa Ihooto cia Andũ rĩgitĩrĩte aciari Aira a Jehova atĩa kuumana na mũthutũkanio?

³² Mabũrũri matiganĩte thĩinĩ wa Rũraya. Rĩmwe na rĩmwe, macira megiĩ nĩ mũciari ũrĩkũ ũkũrera mwana nĩ matwaragwo magooti-inĩ mangĩ manene o na gũkĩra ma bũrũri. Mamwe manatwarũo igooti-inĩ Inene rĩa Rũraya rĩa Ihooto cia Andũ (ECHR). Macira-inĩ merĩ ta macio, igooti rĩa ECHR rĩoigire atĩ magooti ma bũrũri maatuĩrĩire aciari Aira a Jehova ngũrani na ũrĩa maatuĩrĩire arĩa mataarĩ Aira a Jehova no ũndũ tu wa ndini. Rĩoigire atĩ ũcio nĩ mũthutũkanio, na atĩ “gũtua itua na mũthingi wa ndini tu ti ũndũ mwĩtĩkĩrĩku.” Mũtumia ũmwe Mũira wa Jehova ũrĩa wagunĩkire nĩ itua ta rĩu rĩa igooti rĩa ECHR oigire ũũ: “Nĩ ndaaturirũo mũno kwĩrũo atĩ nĩ ndaathũkagia ciana ciakwa, ngĩmenyaga atĩ nĩ kũgeria ndageragia gũcirera na njĩra ĩrĩa njega biũ​—njĩra ya Gĩkristiano.”

33. Aciari Aira a Jehova mangĩhũthĩra atĩa ũtaaro wa Jakubu 3:17?

³³ Hatarĩ nganja, aciari Aira a Jehova arĩa mabataraga gũcira nĩguo metĩkĩrio marere ciana ciao nĩ getha macirute ithimi cia Bibilia, nĩ mageragia gũkorũo na mawoni maigananĩru. (Thoma Jakubu 3:17.) Nĩ maririkanaga atĩ o ta ũrĩa o ene mangĩenda kũrera ciana ciao kũringana na ũrĩa Ngai endaga, o nake mũciari ũrĩa ũtarĩ Mũira wa Jehova angĩenda kũrera ciana, arĩ na kĩhooto gĩa gwĩka ũguo. Hihi mũciari Mũira wa Jehova onaga atĩa wĩra wa kũruta mwana?

34. Aciari Akristiano a mahinda maya mangĩgunĩka atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Ayahudi a hĩndĩ ya Nehemia?

³⁴ Ngerekano ĩmwe ya matukũ ma Nehemia no ĩtũteithie kũmenya. Ayahudi nĩ meerutanĩirie mũno gũthondeka na gwaka  rĩngĩ thingo cia Jerusalemu. Nĩ maamenyaga atĩ gwĩka ũguo nĩ kũngĩamagitĩire hamwe na famĩlĩ ciao kuumana na ndũrĩrĩ iria ciamathiũrũrũkĩirie. Nĩkĩo Nehemia aameerire ũũ: “Mũhũranĩre ariũ a ithe wanyu, na ariũ anyu, na airĩtu anyu, na atumia anyu, o na nyũmba cianyu.” (Neh. 4:14) Kwoguo, Ayahudi monaga mbaara ĩyo ĩrĩ ya bata mũno. O na mahinda-inĩ maya, aciari Aira a Jehova nĩ merutanagĩria mũno kũrera ciana ciao irũmĩrĩre njĩra ya ma. Nĩ mamenyaga atĩ ciana ciao ikoragwo ithiũrũrũkĩirio nĩ maũndũ moru irĩ cukuru na kũrĩa maikaraga. Maũndũ ta macio no maingĩre nginya kwao mĩciĩ kũgerera nyũmba cia mohoro. Aciari, mũtikanariganĩrũo atĩ kũrũĩrĩra ciana cianyu nĩ kwa bata mũno nĩguo igĩe na mweke wa gũkũra wega kĩĩroho.

35, 36. Aira a Jehova magunĩkĩte atĩa nĩ ũndũ wa kũrũĩrĩra ihooto ciao cia kĩĩwatho, na wee ũtuĩte itua rĩrĩkũ?

³⁵ Jehova nĩ arathimĩte kĩyo gĩa ithondeka rĩake rĩa mahinda maya gĩa kũrũĩrĩra wĩyathi wa ũthathaiya. Rĩrĩa mararũĩrĩra ihooto ciao cia kĩĩwatho, kaingĩ andũ a Ngai nĩ mahotete kũruta ũira mũnene thĩinĩ wa magooti na kũrĩ andũ arĩa angĩ. (Rom. 1:8) Ũndũ ũngĩ mwega uumanaga na ũhootani wa macira mao nĩ atĩ, ihooto cia andũ aingĩ matarĩ Aira a Jehova nĩ irũmbũyagio. No ithuĩ tũrĩ andũ a Ngai, wĩra witũ ti wa kũrũĩrĩra ihooto cia andũ, ningĩ tũtiendaga gwĩtũgĩria. Makĩria ma ũguo, Aira a Jehova matwaraga macira mao magooti-inĩ nĩguo matetere ũthathaiya wa ma.​—Thoma Afilipi 1:7.