1, 2. Andũ maacenjetie atĩa kuuma hĩndĩ ya Nuhu, na Iburahimu aaiguaga atĩa?

TA HŨŨRA mbica Iburahimu eroreire mũthiringo mũraya na igũrũ ũrĩa wonekaga taũni-inĩ ya kwao Uru. * Akaigua inegene inene na akona ndogo. O rĩngĩ, athĩnjĩri ngai ya mweri nĩ magongona maarutaga. Ũndũ ũcio ũkamũrakaria na agethiĩra akĩinainagia mũtwe. No kũhoteke rĩrĩa aainũkaga agereire gatagatĩ ka andũ arĩa marĩ njĩra-inĩ, aathiaga agĩciragia ũhoro wa ũthathaiya wa ngai cia maheeni ũrĩa waiyũrĩte Uru. Ũthathaiya ũcio nĩ waatheremete mũno kuuma hĩndĩ ya Nuhu.

² Nuhu aakuĩte mĩaka ĩĩrĩ tu mbere ya Iburahimu gũciarũo. Rĩrĩa Nuhu na famĩlĩ yake moimire thĩinĩ wa thabina thutha wa Mũiyũro, nĩ aarutĩire Jehova igongona nake Jehova akĩrehe mũkũnga wa mbura. (Kĩam. 8:20; 9:12-14) Gũtiarĩ ũthathaiya ũngĩ thĩinĩ wa thĩ hĩndĩ ĩyo tiga ũrĩa mũtheru. Gũkinyĩria matukũ-inĩ ma Iburahimu, nĩ kwahĩtũkĩte njiaro ikũmi kuuma hĩndĩ ya Nuhu na andũ aingĩ matiathathayagia Jehova. Maathathayagia ngai cia maheeni. O na Tera, ithe wa Iburahimu no aathathayagia ngai icio na hihi nĩ aathondekaga mĩhianano.—Josh. 24:2.

3. Nĩ ngumo ĩrĩkũ nene Iburahimu aarĩ nayo, na nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩĩruta?

³ Iburahimu aarĩ ngũrani mũno na arĩa angĩ nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wake. Thutha-inĩ mũtũmwo Paulo atongoretio nĩ roho aamwĩtire “ithe wa andũ arĩa othe metĩkĩtie.” (Thoma Aroma 4:11.) Rekei tuone kĩrĩa gĩateithirie Iburahimu gũkũria wĩtĩkio.  Na njĩra ĩyo nĩ tũkwĩruta ũrĩa tũngĩkũria wĩtĩkio ta ũcio.

4, 5. Iburahimu eerutire ũhoro wa Jehova kuuma kũrĩ ũ hihi, na nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge ũguo?

⁴ Iburahimu aamenyire Jehova atĩa? Nĩ tũĩ atĩ Jehova nĩ aarĩ na ndungata njĩhokeku thĩinĩ wa thĩ matukũ-inĩ macio, na Shemu aarĩ ũmwe wao. O na gũtuĩka tiwe warĩ irigithathi rĩa Nuhu, kaingĩ nĩwe ũgwetagwo arĩ wa mbere. No kũhoteke nĩ tondũ aarĩ na wĩtĩkio mũrũmu. * Thutha wa Mũiyũro, nĩ kũrĩ hĩndĩ Nuhu eetire Jehova “Ngai wa Shemu.” (Kĩam. 9:26) Shemu nĩ aatĩĩte Jehova na ũthathaiya mũtheru.

⁵ Hihi Iburahimu nĩ oĩ Shemu? No kũhoteke nĩ aamũĩ. Ta wĩcirie Iburahimu arĩ kahĩĩ ũrĩa aakenire kũmenya atĩ nĩ kwarĩ na mũndũ wa mbarĩ ciao cia tene ũrĩ muoyo. Mũndũ ũcio nĩwe Shemu. Aarĩ na makĩria ma mĩaka 400 kwoguo nĩ eeyoneire waganu wa hĩndĩ ya Nuhu, Mũiyũro wa thĩ, ndũrĩrĩ cia mbere thutha wa Mũiyũro ũcio, na andũ aganu a hĩndĩ ya Nimirodi rĩrĩa maakaga Babeli. Shemu ndaanyitanĩire nao gwaka Babeli kwoguo rĩrĩa Jehova aahĩngĩcanirie thiomi cia andũ acio, we na famĩlĩ yake maathire na mbere kwaria rũthiomi rũrĩa rwa mbere rũrĩa rwaragio nĩ Nuhu. Iburahimu aarĩ thĩinĩ wa famĩlĩ ĩyo. Hatarĩ nganja, nĩ aaheete Shemu gĩtĩo kĩnene ũtũũro-inĩ wake. Shemu aarĩ o muoyo matukũ maingĩ ma hĩndĩ ya Iburahimu. Kwoguo no kũhoteke Iburahimu aamenyire Jehova kũgerera Shemu.

6. (a) Iburahimu onanirie atĩa atĩ nĩ eerutĩte ũndũ wa bata kuumana na Mũiyũro? (b) Ũtũũro wa Iburahimu na Sara marĩ hamwe watariĩ atĩa?

⁶ Iburahimu nĩ eerutĩte ũndũ wa bata kuumana na Mũiyũro. Nĩ ũndũ ũcio nĩ eerutanagĩria gũtuĩka mũthiritũ wa Ngai o ta Nuhu. Nĩkĩo aareganire na ũthathaiya wa mĩhianano taũni-inĩ ya Uru, na agĩkorũo arĩ ngũrani hihi nginya na andũ a hakuhĩ mũno a famĩlĩ ciao. O na kũrĩ ũguo, nĩ aacokire akĩgĩa mũtumia mwega mũno. Aahikirie Sara, mũtumia kĩĩrorerwa na  makĩria ma ũguo aarĩ na wĩtĩkio mũnene harĩ Jehova. * O na gũtuĩka matiarĩ na ciana, maatungatagĩra Jehova hamwe marĩ na gĩkeno kĩingĩ. Ningĩ nĩ maarerire Loti, mwana wa mũrũ wa nyina na Iburahimu.

7. Arũmĩrĩri a Jesu mangĩĩgerekania na Iburahimu atĩa?

⁷ Iburahimu ndaatiganĩirie Jehova o na rĩ nĩguo athathaiye ngai cia Uru. Marĩ na Sara maarĩ ngũrani biũ na andũ a kũu. Nĩguo tũkũrie wĩtĩkio wa ma, tũrabatara gwĩka o tao. No mũhaka o na ithuĩ tũkorũo tũrĩ ngũrani. Jesu oigire arũmĩrĩri ake ti “a gũkũ thĩ,” nĩ ũndũ ũcio andũ a thĩ nĩ maangĩkamathũra. (Thoma Johana 15:19.) Ũngĩkaigua ũtiganĩirio nĩ andũ a famĩlĩ yanyu kana nĩ andũ a itũũra nĩ ũndũ wa itua rĩaku rĩa gũtungatĩra Jehova, ririkana atĩ ndũrĩ wiki. Nĩ kwĩgerekania ũregerekania na kĩonereria kĩega kĩa Iburahimu na Sara arĩa maatungatĩire Ngai marĩ ehokeku.

8, 9. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũtangĩriganĩra Iburahimu eeyoneire? (b) Ndũmĩrĩri ya Jehova kũrĩ Iburahimu yarĩ ĩrĩkũ?

⁸ Mũthenya ũmwe Iburahimu nĩ eyoneire ũndũ ũtangĩriganĩra. Nĩ aakinyĩirũo nĩ ndũmĩrĩri kuuma kũrĩ Jehova! Bibilia ndĩtũthereirie ũrĩa Iburahimu aakinyĩirũo nĩ ndũmĩrĩri ĩyo no nĩ yugaga atĩ “Ngai Mwene-riri” nĩ oimĩrĩire mũthuri ũcio mwĩhokeku. (Thoma Atũmwo 7:2, 3.) No kũhoteke Iburahimu nĩ onirio hanini nĩ mũraika riri wa magegania wa Mwathani Mũnene. No mũhaka Iburahimu akorũo nĩ aacanjamũkire mũno kuona ngũrani gatagatĩ ka Ngai ũrĩa wĩ muoyo na mĩhianano ĩrĩa yahoyagwo nĩ andũ a hĩndĩ yake.

⁹ Ndũmĩrĩri ya Jehova kũrĩ Iburahimu yarĩ ĩrĩkũ? “Ũkĩra ũthame bũrũri wanyu, uume kũrĩ andũ anyu, ũcoke ũthiĩ bũrũri ũrĩa ngakuonia.” Jehova ndaagwetire nĩ bũrũri ũrĩkũ angĩkahe Iburahimu no kũmwĩra aamwĩrire atĩ nĩ akaamuonia. Iburahimu aarĩ atige bũrũri wao na andũ ao. Harĩ ũndũire wa andũ a Asia ya Gatagatĩ, andũ a famĩlĩ maarĩ a bata mũno. Mũthuri gũtiga andũ a famĩlĩ agathiĩ kũndũ kũraihu warĩ ũndũ mũru gũkĩra ũndũ ũngĩ o wothe!

10. Nĩkĩ no tuuge Iburahimu na Sara gũthama Uru kwarĩ kwĩima kũnene?

¹⁰ Uru yarĩ taũni nene, ĩrĩ na mĩhang’o mĩingĩ na ũtonga. (Rora gathandũkũ  “Taũni Ĩrĩa Iburahimu na Sara Maathamire.”)  Kwoguo ndwarĩ ũndũ mũhũthũ Iburahimu gũthama. Indo iria ithikũrĩtio cionanagia atĩ Uru kwarĩ na nyũmba cia goro, imwe ciarĩ na makĩria ma rumu ikũmi cia gũikarwo nĩ andũ a famĩlĩ na ndungata. Kwarĩ na maĩ ma mĩberethi, cioro njega, na mĩtaro ya kweheria gĩko. Ningĩ ndũkariganĩrũo atĩ mũthuri ũcio na mũtumia wake maarĩ akũrũ; Iburahimu aarĩ na kĩndũ mĩaka 70 nake Sara 60. Hatarĩ nganja nĩ eendaga Sara akorũo na mũtũũrĩre mwega, ta ũrĩa mũthuri o wothe angĩenda mũtumia wake aikare. Ta wĩcirie ndeereti na ciũria iria mooranagia ciĩgiĩ thama ĩyo. No nginya Iburahimu akorũo nĩ aakenire mũno nĩ Sara gwĩtĩkĩra gũthama. O nake nĩ eetĩkĩrire gũtiga mũtũũrĩre mwega wa kwao.

11, 12. (a) Nĩ matua na mĩbango ĩrĩkũ yabataranagia mbere ya gũthama Uru? (b) Taarĩria ũrĩa kwahanaga mũthenya ũrĩa maathiaga.

¹¹ Nĩ ũndũ wa itua rĩu rĩao, Iburahimu na Sara maarĩ na wĩra wa kũbanga indo. Hihi nĩ kĩĩ mangĩakuuire na nĩ kĩĩ mangĩatigire magĩthiĩ kũndũ matoĩ? Ningĩ no mũhaka mangĩeciririe ũrĩa mekũrũmbũiya famĩlĩ yao, ndungata ciao, na makĩria Tera, ithe wa Iburahimu. Maatuire itua rĩa gũthiĩ nake na makĩmũrũmbũiya nginya rĩrĩa aakuire. No gũkorũo eetĩkĩrire na ngoro yake yothe gũthiĩ nao tondũ Bibilia yugaga nĩwe wamarutire Uru. No kũhoteke nĩ aatigĩte gũthathaiya ngai cia maheeni. Loti o nake nĩ aathiire hamwe nao.—Kĩam. 11:31.

¹² Macũngĩrĩro-inĩ, mũthenya wa gũthama ũgĩkinya. Ta hũũra mbica andũ acio othe magomanĩte nja wa rũthingo rwa Uru, ngamĩra na bunda ciohereirũo mĩrigo, mahiũ macokanĩrĩirio, na andũ a famĩlĩ na ndungata mehaarĩirie kwambĩrĩria thabarĩ. * No kũhoteke acio othe maarorete Iburahimu metereire amahenerie makũũre. Ihinda rĩgĩkinya, magĩkũũra, magĩthama Uru kaimana.

13. Andũ aingĩ a Jehova meimaga atĩa ta Iburahimu na Sara?

¹³ Andũ a Jehova aingĩ mahinda-inĩ maya nĩ merutagĩra gũthamĩra kũrĩa kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia. Amwe nao merutaga rũthiomi rũgeni nĩguo mandandũre ũtungata wao, kana makerutĩra kũhũthĩra njĩra cia kũhunjia iria matamenyerete. Matua ta macio mabataraga kwĩima. Arĩa mekaga ũguo nĩ magĩrĩire kũgathĩrĩrio tondũ makoragwo makĩĩgerekania na Iburahimu na Sara. Tũngĩonania wĩtĩkio ta ũcio, no tũkorũo na  ma atĩ Jehova nĩ arĩtwĩkagĩra maũndũ maingĩ mega gũkĩra marĩa tũmwĩkagĩra. Ndagaga kũrathima mũndũ ũrĩ na wĩtĩkio. (Ahib. 6:10; 11:6) Hihi nĩ aarathimire Iburahimu?

14, 15. Rũgendo rwa kuuma Uru gũthiĩ Harani rwatariĩ atĩa, na nĩkĩ hihi Iburahimu aatuire kũhurũka Harani ihinda rĩigana ũna?

¹⁴ O kahora rũgendo rũkĩnyita thing’a. No tũhũũre mbica Iburahimu na Sara magĩthiĩ magũrũ rĩmwe na rĩrĩa rĩngĩ makuuĩtwo nĩ nyamũ o magĩteeretaga. Narĩo inegene rĩa ngengere iria ciacuurĩtio ngingo-inĩ cia nyamũ icio rĩgathiĩ rĩkĩiguĩkaga. O ũrĩa maathiaga, noguo nginya arĩa mataamenyerete ng’endo maamenyaga kwamba kambĩ na gũciambũra na gũteithia Tera kũhaica ngamĩra kana bunda. Maagerire rũteere-inĩ rwa Rũĩ rwa Farati maambatĩte rũgongo rwa mwena wa ithũĩro. Rũgendo rũu rwahũthĩrire thikũ nyingĩ.

¹⁵ Thutha wa gũthiĩ kiromita ta 960, magĩkinya tũnyũmba-inĩ twa Harani, taũni ndongu ĩrĩa yarĩ magomano-inĩ ma njĩra cia Irathĩro na Ithũĩro. Famĩlĩ ĩyo ĩkĩhurũka kũu ihinda rĩigana ũna. No gũkorũo Tera nĩ aahinyĩrĩrĩkĩte mũno ũndũ atangĩakĩrire kũu.

16, 17. (a) Nĩ kĩrĩkanĩro kĩrĩkũ gĩacanjamũrire Iburahimu? (b) Jehova aarathimire Iburahimu atĩa kũu Harani?

 ¹⁶ Thutha-inĩ, Tera agĩkua arĩ na mĩaka 205. (Kĩam. 11:32) Iburahimu nĩ aagĩire na ũndũ wa kũmũũmĩrĩria tondũ Jehova nĩ aamwarĩirie o rĩngĩ. Jehova aacokerire maũndũ marĩa aamwĩrĩte arĩ Uru, na akĩmwĩrĩra ciĩranĩro ingĩ. Iburahimu angĩatuĩkire “rũrĩrĩ rũnene” na famĩlĩ ciothe thĩinĩ wa thĩ nĩ ingĩkarathimwo nĩ ũndũ wake. (Thoma Kĩambĩrĩria 12:2, 3.) Kĩrĩkanĩro kĩu nĩ kĩamũcanjamũrire mũno na gĩkĩmwĩkĩra ngoro athiĩ na mbere na rũgendo.

¹⁷ Tondũ Iburahimu nĩ arathimĩtwo nĩ Jehova kũu Harani, aarĩ na indo nyingĩ makĩria cia kũbanga. Bibilia nĩ yugaga ũhoro wa “indo ciao ciothe iria maarĩmĩte kũu, o na andũ arĩa meegĩrĩire nao o kũu Harani.” (Kĩam. 12:5) Nĩguo Iburahimu atuĩke rũrĩrĩ aabataraga indo na ndungata nyingĩ. Ti hingo ciothe Jehova atongagia andũ ake no nĩ amaheaga kĩrĩa gĩothe marabatara nĩguo mahingie wendi wake. Nĩ ũndũ ũcio, Iburahimu akiumagara hamwe na andũ ake erekeire bũrũri atoĩ.

18. (a) Nĩ rĩ Iburahimu onire ũndũ wa bata thĩinĩ wa historĩ ya andũ a Ngai? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ ma bata maacokire gwĩkĩka Nisani 14? (Rora gathandũkũ “Mũthenya wa Bata Thĩinĩ wa Bibilia.”)

¹⁸ Rwarĩ rũgendo rwa thikũ cigana ũna kuuma Harani nginya Karikemishi, harĩa kaingĩ agendi maaringagĩra Rũĩ rwa Farati. No gũkorũo hau nĩho Iburahimu eeyoneire ũndũ wa bata mũno thĩinĩ wa historĩ ya andũ a Ngai. Kwarĩ mweri wa Nisani mũthenya wa 14 mwaka wa 1943 Mbere ya Mahinda Maitũ (M.M.M.), rĩrĩa Iburahimu na andũ ake maaringire rũĩ rũu. (Tham. 12:40-43) Bũrũri ũrĩa Jehova erĩire Iburahimu warĩ mwena wa mũhuro. Iburahimu akĩona kĩrĩkanĩro kĩa Ngai gĩkĩhinga mũthenya ũcio.

19. Kĩranĩro kĩa Jehova kũrĩ Iburahimu gĩakoniĩ kĩĩ, na hihi kĩaririkanirie Iburahimu ũndũ ũrĩkũ?

¹⁹ Iburahimu na andũ ake magĩtuĩkania merekeire mũhuro, na makĩhurũka mĩtĩ-inĩ mĩnene ya More hakuhĩ  Shekemu. O rĩngĩ Jehova akĩaria na Iburahimu kũu. Riita rĩrĩ kĩĩranĩro kĩa Ngai gĩakoniĩ mbeũ, kana rũciaro rwa Iburahimu rũrĩa rũngĩkagaya bũrũri ũcio. No kũhoteke Iburahimu nĩ aaririkanire ũrathi wa Jehova wĩgiĩ “mbeũ” ĩrĩa ĩngĩgakũũra andũ. (Kĩam. 3:15; 12:7) No gũkorũo nĩ aambĩrĩirie kuona atĩ nĩ aarĩ na itemi thĩinĩ wa muoroto wa Jehova.

20. Iburahimu onanirie atĩa atĩ nĩ aakeneire mweke ũrĩa aaheirũo nĩ Jehova?

²⁰ Iburahimu nĩ aakeneire mũno mweke ũrĩa aahetwo nĩ Jehova. O ũrĩa aatuĩkanagia bũrũri-inĩ ũcio, nĩ aakĩire Jehova igongona, rĩa mbere hakuhĩ mĩtĩ-inĩ mĩnene ya More, na rĩa kerĩ hakuhĩ Betheli, o akĩĩhũgaga tondũ gwaikaragwo nĩ Akanaani. Hihi akĩonania ngatho ciake nĩ ũndũ wa rũciaro rwake, nĩ aathathayirie Jehova akĩmũgwetaga na rĩĩtwa. No kũhoteke o na nĩ aahunjagĩria Akanaani. (Thoma Kĩambĩrĩria 12:7, 8.) O na kũrĩ ũguo, nĩ eerekeire gũcemania na moritũ maingĩ ma kũgeria wĩtĩkio ũtũũro-inĩ wake. Iburahimu ndeeciragia ũhoro wa mũciĩ wa goro na mũtũũrĩre mwega ũrĩa aatigĩte Uru. Aathingataga kĩĩranĩro kĩa Jehova. Ahibirania 11:10 yugaga ũũ igũrũ rĩgiĩ Iburahimu: “Nĩaatanyĩte kuona itũũra rĩrĩa rĩakĩtwo gĩtina kĩrũmu, o rĩo mwaki warĩo na mũthondeki nĩ Ngai.”

21. (a) Ũmenyo witũ wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai wĩ na ngũrani ĩrĩkũ na wa Iburahimu? (b) Ũndũ ũcio ũrakũgucĩrĩria gwĩka atĩa?

²¹ Ithuĩ tũratungatĩra Jehova nĩ tũĩ wega gũkĩra Iburahimu igũrũ rĩgiĩ itũũra rĩu rĩa mũhaano, nĩrĩo Ũthamaki wa Ngai. Nĩ tũĩ atĩ Ũthamaki ũcio nĩ ũrathana igũrũ, na ica ikuhĩ nĩ ũkũniina thĩ ĩno njũru, na atĩ mbeũ ĩrĩa yeranĩirũo, Jesu Kristo, nĩwe mũthamaki wa Ũthamaki ũcio. Na githĩ ti gĩtĩo kĩa mwanya gũgakorũo kuo rĩrĩa Iburahimu akaariũkio, na amenye wega ũrĩa muoroto wa Jehova wahingire? Hihi wee no wende kwĩyonera Jehova akĩhingia kĩĩranĩro kĩu? Angĩkorũo nĩguo, thiĩ na mbere kwĩgerekania na Iburahimu. Gĩa na ngoro ya kwĩima, gwathĩka, na gũcokeria Jehova ngatho nĩ ũndũ wa wĩra o wothe ũrĩa akũheete. Wegerekania na wĩtĩkio wa Iburahimu, o nawe nĩ ũgũtuĩka mwana wake, tondũ nĩwe “ithe wa andũ arĩa othe metĩkĩtie.”