1-3. (a) Nĩ kĩĩ gĩtũmaga mũtumia atigĩrĩre atĩ kahĩĩ gake nĩ gatheru? (b) Jehova endaga andũ ake makorũo marĩ atheru nĩkĩ?

TA HŨŨRA mbica mũtumia akĩhaarĩria kahĩĩ gake endete nĩguo gathiĩ cukuru. Agatigĩrĩra atĩ nĩ gethambĩte na atĩ nĩ kehumbĩte wega na nguo ciako nĩ theru. Ũndũ ũcio ũgatũma gakorũo na ũgima mwega wa mwĩrĩ na ũkonia andũ angĩ atĩ aciari ako nĩ makarũmbũyagia.

² Ithe witũ, Jehova, endaga tũkorũo tũrĩ atheru. (Thaburi 18:26) Nĩ oĩ atĩ gũkorũo tũrĩ atheru nĩ gũtũgunaga.  Na rĩrĩa twakorũo tũrĩ atheru nĩ tũmũtĩithagia.—Ezekieli 36:22; thoma 1 Petero 2:12.

³ Gũkorũo tũrĩ atheru nĩ kuuga atĩa? Na nĩkĩ gũkorũo tũrĩ atheru nĩ kũrĩ ũguni harĩ ithuĩ? Tũgĩthuthuria ciũria icio, twahota kuona mogarũrũku ithuĩ ene tũrabatara gwĩka.

4, 5. (a) Tũrabatara gũkorũo tũrĩ atheru nĩkĩ? (b) Ũũmbi ũtũrutaga atĩa igũrũ rĩgiĩ ũrĩa Jehova onaga ũtheru?

⁴ Twĩrutaga gũkorũo tũrĩ atheru kuumana na kĩonereria kĩa Jehova we mwene. (Maũndũ ma Alawii 11:44, 45) Kwoguo gĩtũmi kĩrĩa kĩnene gĩa tũbatare gũkorũo tũrĩ atheru nĩ atĩ tũngĩenda ‘kwĩgerekanagia na Ngai.’—Aefeso 5:1.

⁵ Ũũmbi nĩ ũtũrutaga maũndũ maingĩ megiĩ ũrĩa Jehova onaga ũtheru. Jehova nĩ aathondekire mĩthiũrũrũko ĩrĩa ĩtheragia rĩera na maĩ. (Jeremia 10:12) Ta wĩcirie ũhoro wa njĩra nyingĩ iria thĩ ĩĩtheragia nacio, o na thutha wa andũ kũmĩthũkia. Kwa ngerekano, Jehova oombire tũnyamũ tũnini tũrĩ muoyo (microbes) tũrĩa tũtangĩoneka na maitho. Tũnyamũ tũu no tũhote kũgarũra gĩko kĩrĩ na thumu gĩtuĩke kĩndũ gĩtangĩthũkia. Ũcio nĩ ũhoti wa magegania. Athomi a sayansi o na nĩ mahũthagĩra tũnyamũ tũmwe ta tũu gũthondeka kũndũ gũthũkangĩtio.—Aroma 1:20.

6, 7. Watho wa Musa woonanirie atĩa atĩ no mũhaka arĩa mathathayagia Jehova makorũo marĩ atheru?

⁶ Ningĩ nĩ tuonaga bata wa gũkorũo tũrĩ atheru kuumana na Watho ũrĩa Jehova aaheire Aisiraeli kũgerera Musa. Kwa ngerekano, no mũhaka andũ mangĩakorirũo marĩ atheru kĩĩmwĩrĩ nĩguo Jehova etĩkĩre  ũthathaiya wao. Mũthenya wa Kũhumbĩra Mehia, mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene aagĩrĩirũo gwĩthamba maita merĩ. (Maũndũ ma Alawii 16:4, 23, 24) Na athĩnjĩri-Ngai arĩa angĩ matanaruta magongona, maagĩrĩirũo gwĩthamba moko na magũrũ. (Thama 30:17-21; 2 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 4:6) Maũndũ-inĩ mamwe, mũndũ aangĩagire gwathĩkĩra mawatho megiĩ ũtheru, aagĩrĩire kũũragwo.—Maũndũ ma Alawii 15:31; Ndari 19:17-20.

⁷ Ĩ ũmũthĩ narĩo? No twĩrute maũndũ maingĩ megiĩ ithimi cia Jehova kuuma harĩ Watho. (Malaki 3:6) Nĩ woonanagia wega atĩ athathaiya a Jehova maabataraga gũkorũo marĩ atheru. Ithimi cia Jehova iticenjetie. O na ũmũthĩ, Jehova nĩ erĩgagĩrĩra athathaiya ake makorũo marĩ atheru.—Jakubu 1:27.

8. Tũrabatara gũkorũo tũrĩ atheru maũndũ-inĩ marĩkũ?

⁸ Kũringana na mawoni ma Jehova, gũkorũo tũrĩ atheru nĩ makĩria ma kũiga mĩĩrĩ itũ, nguo, na mĩciĩ itũ ĩrĩ mĩtheru. Ũtheru ũhutĩtie ũtũũro witũ wothe. Nĩ ũhutĩtie ũthathaiya witũ, mĩthiĩre itũ, o na meciria maitũ. Nĩguo Jehova atuone tũrĩ atheru, no mũhaka tũkorũo tũrĩ atheru maũndũ-inĩ mothe ma ũtũũro witũ.

9, 10. Gũkorũo tũrĩ atheru ũthathaiya-inĩ witũ nĩ kuuga atĩa?

⁹ Ũthathaiya mũtheru. Tũtiagĩrĩirũo kũnyitanĩra na ũthathaiya wa maheeni na njĩra o yothe. Rĩrĩa Aisiraeli maarĩ mĩgwate Babuloni, maathiũrũrũkĩirio nĩ andũ meeingĩragia maũndũ-inĩ ma waganu ma ndini ya maheeni. Isaia nĩ aarathire atĩ Aisiraeli nĩ mangĩacokire Isiraeli na macokie ũthathaiya mũtheru. Jehova aameerire  ũũ: “Umai kuo, mũtikahutie kĩndũ gĩtarĩ gĩtheru! Umai thĩinĩ wake, ikarai mũrĩ atheru.” Ũthathaiya wao harĩ Ngai ndũngĩatukanirio na morutani, mĩtugo, na ũndũire wa ndini ya maheeni ya Babuloni.—Isaia 52:11.

¹⁰ O na ũmũthĩ Akristiano a ma nĩ methemaga ndini ya maheeni. (Thoma 1 Akorintho 10:21.) Kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ, irĩra nyingĩ iria ciũĩkaine mũno, ũndũire, na mawĩtĩkio, makoragwo moimanĩte na morutani ma ndini ya maheeni. Kwa ngerekano, kũringana na ũndũire wa kũndũ kũingĩ, andũ metĩkĩtie atĩ nĩ harĩ kĩndũ thĩinĩ witũ gĩthiaga na mbere gũtũũra twakua, na nĩ kũrĩ maũndũ mekagwo mehocetie harĩ wĩtĩkio ũcio. (Kohelethu 9:5, 6, 10) Akristiano nĩ magĩrĩirũo gwĩthema ũndũire ta ũcio. Andũ aitũ a famĩlĩ no matũhatĩrĩrie tũnyitanĩre harĩ maũndũ ta macio. No tondũ twendaga Jehova atuone tũrĩ atheru, tũtingĩtĩkĩra kwĩingĩria maũndũ-inĩ ta macio.—Atũmwo 5:29.

11. Gũkorũo tũrĩ atheru mĩthiĩre-inĩ itũ nĩ kuuga atĩa?

¹¹ Mĩthiĩre mĩtheru. Nĩgetha Jehova atuone tũrĩ atheru, no mũhaka twĩtheme ngomanio itagĩrĩire cia mĩthemba yothe. (Thoma Aefeso 5:5.) Thĩinĩ wa Bibilia Jehova atwĩraga ũũ: “Ũragĩrai ngomanio itagĩrĩire.” We onanagia wega atĩ arĩa mekaga maũndũ ma waganu na matiĩriraga “matikaagaya Ũthamaki wa Ngai.”—1 Akorintho 6:9, 10, 18; rora Kohoro ka 22 Mũico-inĩ wa Ibuku.

12, 13. Tũrabatara gũkorũo tũrĩ atheru meciria-inĩ maitũ nĩkĩ?

¹² Meciria matheru. Meciria kaingĩ matongoragia harĩ ciĩko. (Mathayo 5:28; 15:18, 19) Meciria matheru marĩtũmaga twĩke maũndũ na njĩra theru. Tondũ tũtirĩ akinyanĩru, hatarĩ nganja rĩmwe na rĩmwe nĩ tũrĩgĩaga  na meciria moru. Hĩndĩ ĩrĩa twagĩa namo, twagĩrĩirũo kũregana namo na ihenya. Tũngĩaga gwĩka ũguo, thutha wa ihinda ngoro itũ no ĩkorũo ĩtarĩ theru. No twambĩrĩrie kwenda gwĩka maũndũ marĩa tũikaraga tũgĩciragia ũhoro wamo. Ithenya rĩa ũguo, no mũhaka tũiyũragie meciria maitũ na maũndũ matheru. (Thoma Afilipi 4:8.) Kwoguo nĩ twĩthemaga maũndũ ma gwĩkenia marĩ na waganu kana ũhinya. Nĩ tũhũthagĩra ũũgĩ tũgĩthuura kĩrĩa tũgũthoma, kĩrĩa tũkwĩrorera, na maũndũ marĩa tũkwarĩrĩria.—Thaburi 19:8, 9.

¹³ Nĩguo tũtũũre wendo-inĩ wa Ngai, no mũhaka tũkorũo tũrĩ atheru ũthathaiya-inĩ witũ, mĩthiĩre-inĩ itũ, na meciria-inĩ maitũ. No ningĩ Jehova nĩ onaga ũrĩ ũndũ wa bata gũkorũo tũrĩ atheru kĩĩmwĩrĩ.

14. Nĩkĩ arĩ ũndũ wa bata gũkorũo tũrĩ atheru kĩĩmwĩrĩ?

¹⁴ Hĩndĩ ĩrĩa twaiga mĩĩrĩ itũ ĩrĩ mĩtheru o hamwe na kũrĩa tũraikara, nĩ tũgunĩkaga na tũkaguna andũ arĩa matũthiũrũrũkĩirie. Nĩ tũrĩiguaga wega, na andũ arĩa angĩ nĩ marĩendaga gũkorũo hamwe na ithuĩ. No nĩ kũrĩ gĩtũmi kĩa bata o na makĩria gĩa gũkorũo tũrĩ atheru kĩĩmwĩrĩ. Gũkorũo tũrĩ atheru nĩ gũtĩithagia Jehova. Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Ũngĩona mwana ũkoragwo na gĩko hingo ciothe, no wĩcirie ũũru igũrũ rĩgiĩ aciari ake. Na njĩra o ta ĩyo, tũngĩaga kwĩmenyagĩrĩra na gũikaraga tũrĩ atheru, andũ no mecirie ũũru igũrũ rĩgiĩ Jehova. Paulo ooigire ũũ: “Ithuĩ tũtitũmaga kũgĩe na ũndũ o na ũmwe wa kũhĩngithia, nĩguo ũtungata witũ ndũkonerũo mahĩtia; no tuonanagia na njĩra ciothe atĩ tũrĩ ndungata cia Ngai.”—2 Akorintho 6:3, 4.

15, 16. Tũngĩka atĩa nĩguo tũikarage tũrĩ atheru?

 ¹⁵ Mĩĩrĩ itũ na nguo citũ. Twagĩrĩirũo kwĩmenyeria gũikaraga tũrĩ atheru o mũthenya. Kwa ngerekano, twĩthambaga tũtegũtĩrĩria, kũngĩhoteka o mũthenya. Twĩthambaga moko na thabuni na maĩ, makĩria tũtanaruga kana tũtanarĩa na hingo ciothe twathiĩ kĩoro kana twahutia kĩndũ kĩrĩ na gĩko. Gwĩthamba moko no kuoneke ta arĩ kaũndũ kanini, no nĩ kwa bata harĩ kũgirĩrĩria bacteria kana mũrimũ gũtherema. O na no kũhonokie mĩoyo. O na angĩkorũo tũtirĩ na kĩoro, no tuone njĩra njega cia kweheria gĩko. Aisiraeli a tene matiakoragwo na cioro, kwoguo maathikaga gĩko kĩao thĩ, kũndũ kũraihu na mĩciĩ ya andũ na ihumo cia maĩ.—Gũcokerithia Maathani 23:12, 13.

¹⁶ Nguo citũ itirabatara gũkorũo irĩ cia mwanya, cia  goro, kana cia kĩĩrĩu. No nĩ ciagĩrĩirũo gũkorũo na mũbango mwega na irĩ theru. (Thoma 1 Timotheo 2:9, 10.) Hingo ciothe twendaga gũtĩithia Jehova kũgerera ũrĩa tũroneka.—Tito 2:10.

17. Twendaga kũiga mũciĩ witũ na kũrĩa tũikaraga kũrĩ gũtheru nĩkĩ?

¹⁷ Mũciĩ witũ na kũrĩa tũikaraga. Gũtekũmakania kũrĩa tũikaraga, tũigaga mĩciĩ itũ ĩrĩ mĩtheru. Ningĩ nĩ tũtigagĩrĩra atĩ ngaari itũ, nduthi, mũithikiri, kana kĩndũ kĩngĩ kĩa mũthemba ũcio tũngĩkorũo nakĩo nĩ gĩtheru, makĩria angĩkorũo nĩ tũkĩhũthagĩra gũthiĩ mĩcemanio kana rĩrĩa tũrahunjia. Gĩtũmi nĩ tondũ, rĩrĩa tũrahunjia, twaragia na andũ ũhoro wĩgiĩ muoyo thĩinĩ wa thĩ ĩtheretio ĩgatuĩka paradiso. (Luka 23:43; Kũguũrĩrio 11:18) Ũrĩa mũciĩ witũ na kũrĩa tũikaraga kũhaana no kuonanie kana nĩ tũrehaarĩria nĩ ũndũ wa muoyo thĩinĩ wa thĩ ĩyo njerũ na theru.

18. Twendaga kũiga handũ harĩa tũthathayagĩria harĩ hatheru nĩkĩ?

¹⁸ Handũ harĩa tũthathayagĩria. Tuonanagia atĩ ũtheru nĩ wa bata na njĩra ya kũiga handũ harĩa tũcemanagĩria harĩ hatheru, Nyũmba ya Ũthamaki kana kũrĩa twĩkagĩra igomano. Andũ moka Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki riita rĩa mbere, kaingĩ nĩ monaga ũrĩa ĩrĩ theru. Ũndũ ũcio nĩ ũtĩithagia Jehova. Ithuothe thĩinĩ wa kĩũngano nĩ tũkoragwo na mweke wa kũiga Nyũmba itũ ya Ũthamaki ĩrĩ theru na kũmĩmenyerera wega.—2 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 34:10.

19. Nĩ maũndũ marĩkũ twagĩrĩirũo gwĩthema?

¹⁹ O na gũtuĩka Bibilia ndĩgwetete mĩtugo yothe mĩũru ĩrĩa twagĩrĩirũo gwĩthema, nĩ ĩtũheete motaaro mangĩtũteithia gũtaũkĩrũo ũrĩa Jehova onaga maũndũ ta  macio. Ndendaga tũnyue thigara kana tũnyue njohi gũkĩria gĩthimi kana tũhũthĩre ndawa cia kũrebia. Nĩ tũgwĩthema maũndũ macio angĩkorũo tũrĩ arata a Ngai. Nĩkĩ? Tondũ nĩ tũtĩĩte mũno kĩheo kĩa muoyo. Mĩtugo ta ĩyo no ĩkuhĩhie ũtũũro witũ, ĩthũkie ũgima witũ wa mwĩrĩ, na ĩkorũo na moimĩrĩro moru harĩ andũ arĩa matũthiũrũrũkĩirie. Andũ aingĩ nĩ mageragia gũtiga mĩtugo ĩyo mĩũru nĩ ũndũ wa ũgima wao wa mwĩrĩ. O na kũrĩ ũguo, tũrĩ arata a Jehova, tũrĩ na gĩtũmi kĩega makĩria gĩa gũtiga—wendo witũ harĩ Ngai. Mũirĩtu ũmwe ooigire ũũ: “Kũgerera ũteithio wa Jehova, nĩ ndahotire gũtheria ũtũũro wakwa na ngĩtiga mĩtugo ĩrĩa ndamenyerete. . . . Ngwĩciria ndingĩahotire gwĩka mogarũrũku macio na ũhoti wakwa.” Reke twarĩrĩrie motaaro matano ma Bibilia marĩa mangĩteithia mũndũ gũtiga mĩtugo mĩũru.

20, 21. Nĩ mĩtugo ya mũthemba ũrĩkũ Jehova endaga twĩtheme?

²⁰ “Inyuĩ endwa akwa-rĩ, tondũ tũrĩ na ciĩranĩro icio, nĩ twĩtheriei ũndũ o wothe ũrĩa ũngĩthahia mwĩrĩ na roho, tũgĩtũmaga ũtheru witũ ũkinyanĩre ũhoro-inĩ wa gwĩtigĩra Ngai.” (2 Akorintho 7:1) Jehova endaga twĩtheme mĩtugo ĩtarĩ mĩtheru ĩrĩa ĩngĩthũkia meciria maitũ kana mĩĩrĩ itũ.

²¹ Gĩtũmi kĩmwe kĩnene gĩa ‘gwĩtheria ũndũ o wothe ũrĩa ũngĩthahia’ nĩ kĩgwetetwo thĩinĩ wa 2 Akorintho 6:17, 18. Jehova atwĩraga ũũ: “Mũtige kũhutia kĩndũ gĩtarĩ gĩtheru.” Agacoka agatũhe kĩĩranĩro gĩkĩ: “Nĩ ngũmwamũkĩra. Na nĩ ngũtuĩka ithe wanyu, na inyuĩ mũtuĩke ariũ na aarĩ akwa.” Jehova nĩ egũtwenda o ta ũrĩa mũthuri endaga ciana ciake, angĩkorũo nĩ tũgwĩthema ũndũ o wothe ũngĩtũma tũkorũo tũtarĩ atheru harĩ we.

22-25. Nĩ motaaro marĩkũ ma Kĩĩmaandĩko mangĩtũteithia gwĩthema mĩtugo ĩtarĩ mĩtheru?

 ²² “No mũhaka wende Jehova Ngai waku na ngoro yaku yothe na muoyo waku wothe na meciria maku mothe.” (Mathayo 22:37) Rĩu nĩrĩo rĩathani rĩrĩa rĩa bata makĩria. (Mathayo 22:38) Jehova nĩ agĩrĩire wendo witũ wa ngoro yothe. Tũngĩhota atĩa kũmwenda na ngoro yothe tũngĩthuura gwĩka ũndũ ũngĩkuhĩhia ũtũũro witũ kana ũthũkie meciria maitũ? Handũ ha ũguo, twĩkaga ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tuonanie atĩ nĩ tũtĩĩte muoyo ũrĩa atũheete.

²³ “[Jehova] nĩwe ũheaga andũ othe muoyo na mĩhũmũ na indo ciothe.” (Atũmwo 17:24, 25) Mũrata angĩkũhe kĩheo kĩa mwanya-rĩ, hihi no ũgĩte kana ũgĩthũkie? Muoyo nĩ kĩheo kĩa magegania tũheetwo nĩ Jehova. Nĩ tũkenagio mũno nĩ kĩheo kĩu. Nĩ ũndũ ũcio twendaga kũhũthĩra muoyo witũ na njĩra ĩkũmũgoocithia.—Thaburi 36:9.

²⁴ “No mũhaka wende mũndũ ũrĩa mũriganĩtie nake o ta ũrĩa wĩyendete wee mwene.” (Mathayo 22:39) Mĩtugo ĩtarĩ mĩtheru to ithuĩ ĩthũkagia. No ĩthũkie nginya arĩa matũthiũrũrũkĩirie, na kaingĩ makoragwo marĩ andũ arĩa twendete mũno. Kwa ngerekano, mũndũ ũikaraga nyũmba ĩmwe na mũndũ ũnyuaga thigara no agĩe mathĩna manene ma mwĩrĩ no ũndũ tu wa kũgucia ndogo ya thigara. No rĩrĩa twatiga mĩtugo mĩũru, tuonagia arĩa matũthiũrũrũkĩirie atĩ nĩ tũmendete.—1 Johana 4:20, 21.

²⁵ “Thiĩ na mbere kũmaririkania menyihagĩrie na magathĩkĩra thirikari na athani.” (Tito 3:1) Mabũrũri-inĩ maingĩ, watho nĩ ũgirĩtie mũndũ gũkorũo na ndawa imwe kana gũcihũthĩra. Na tondũ Jehova nĩ atwathĩte tũtĩe thirikari, nĩ twathĩkagĩra mawatho ta macio.—Aroma 13:1.

26. (a) Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo Jehova etĩkĩre ũthathaiya witũ? (b) Nĩkĩ gũikara tũrĩ atheru maitho-inĩ ma Ngai nĩguo ũtũũro ũrĩa mwega makĩria?

 ²⁶ Angĩkorũo nĩ tũkwenda gũtuĩka arata a Jehova, twahota kuona mogarũrũku tũrabatara gwĩka. Tũngĩona bata wa gwĩka ũguo, twagĩrĩirũo kwambĩrĩria o na ihenya. Ti hĩndĩ ciothe arĩ ũndũ mũhũthũ gũtiga mũtugo ũtarĩ mũtheru, ĩndĩ no tũhote! Jehova nĩ atwĩrĩire atĩ nĩ egũtũteithia. Oigaga ũũ: “Niĩ Jehova, nĩ niĩ Ngai waku, o we Ũrĩa ũkũrutaga nĩguo ũgunĩke wee mwene, o we Ũrĩa ũgũtongoragia njĩra-inĩ ĩrĩa wagĩrĩirũo kũgerera.” (Isaia 48:17) Rĩrĩa tweka ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũikare tũrĩ atheru, no tũkorũo na ma atĩ nĩ tũratĩithia Ngai witũ.