1, 2. Tũrabatara kũhũthĩra ũũgĩ nĩkĩ tũgĩthuura maũndũ ma gwĩkenia?

TA HŨŨRA mbica ũkĩenda kũrũma itunda no wone atĩ mwena ũmwe nĩ mũbuthu. Ũgwĩka atĩa? Hihi nĩ ũkwaga gũtindanĩra na ũhoro ũcio na ũrĩe itunda rĩu? Hihi nĩ kũrĩte ũkũrĩte? Kana hihi ũgũtinia mwena ũcio mũbuthu na ũrĩe mwena ũrĩa mwega?

² Maũndũ ma gwĩkenia no maringithanio na itunda rĩu. Maũndũ mamwe no makorũo marĩ mega, no maingĩ nĩ mabuthu tondũ makoragwo na maũndũ ma waganu,  ũhinya na maũndũ ma ndaimono. Nĩ ũndũ ũcio rĩrĩa ũrathuura maũndũ ma gwĩkenia-rĩ, hihi nĩ uugaga ũũ: “Rĩu nĩ itua rĩakwa. No thuure ũndũ o wothe ingĩenda wa gwĩkenia”? Kana hihi uugaga ũũ: “Maũndũ mothe ma gwĩkenia nĩ moru”? Kana ũthuuraga na ũũgĩ maũndũ ma gwĩkenia, ũgethema marĩa moru na ũgakenera marĩa mega?

3. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo gwĩciria rĩrĩa tũrathuura maũndũ ma gwĩkenia?

³ Ithuothe nĩ tũbataraga mahinda ma gwĩkenia, na tũngĩenda gũthuura maũndũ marĩa magĩrĩire. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ tũrabatara kwĩyũria ũrĩa maũndũ marĩa tũthuuraga ma gwĩkenia mahutagia ũthathaiya witũ harĩ Jehova.

4. Nĩ ũtaaro ũrĩkũ ũmwe wa Bibilia ũngĩtũteithia gũthuura maũndũ ma gwĩkenia?

⁴ Rĩrĩa tweyamũrĩra Jehova, tũmwĩragĩra atĩ tũkũhũthĩra ũtũũro witũ kũmũtungatĩra. (Thoma Kohelethu 5:4.) Tuugaga atĩ ‘tũrĩkaga maũndũ mothe nĩguo tũgoocithie Ngai.’ (1 Akorintho 10:31) Ũguo nĩ kuuga atĩ tũkoragwo twĩyamũrĩire Ngai nginya rĩrĩa tũhurũkĩte kana tũrĩ maũndũ-inĩ ma gwĩkenia, no to rĩrĩa tu tũrĩ mĩcemanio-inĩ kana rĩrĩa tũrahunjia.

5. Twagĩrĩirũo kũhe Jehova ũthathaiya wa mũthemba ũrĩkũ?

⁵ Maũndũ mothe marĩa twĩkaga ũtũũro-inĩ nĩ makoragwo mahutanĩtie na ũthathaiya witũ harĩ Jehova. Paulo nĩ aataarĩirie ũndũ ũcio rĩrĩa ooigire ũũ: “Mũrute mĩĩrĩ yanyu ĩrĩ igongona rĩrĩ muoyo, itheru na rĩretĩkĩrĩka nĩ Ngai.” (Aroma 12:1) Jesu ooigire: “No mũhaka wende Jehova Ngai waku na ngoro yaku yothe na muoyo waku wothe na meciria maku mothe na hinya waku  wothe.” (Mariko 12:30) Hingo ciothe twendaga kũhe Jehova kĩrĩa kĩega biũ. Hĩndĩ ya Isiraeli ya tene, andũ mangĩarutĩire Jehova igongona rĩa nyamũ, meerĩgagĩrĩrũo marute nyamũ ĩtarĩ na kaũgũ. Igongona rĩngĩakorirũo rĩrĩ na kaũgũ, Ngai ndangĩarĩtĩkĩrire. (Maũndũ ma Alawii 22:18-20) Na njĩra o ta ĩyo, ũthathaiya witũ no wage gwĩtĩkĩrĩka nĩ Jehova. Atĩa hihi?

6, 7. Maũndũ ma gwĩkenia mangĩhutia atĩa ũthathaiya witũ harĩ Jehova?

⁶ Jehova atwĩraga ũũ: “No mũhaka mũkorũo mũrĩ atheru, tondũ niĩ ndĩ mũtheru.” (1 Petero 1:14-16; 2 Petero 3:11) Jehova arĩtĩkagĩra ũthathaiya witũ angĩkorũo tu nĩ mũtheru. (Gũcokerithia Maathani 15:21) Ũthathaiya witũ ndũngĩkorũo ũrĩ mũtheru tũngĩka maũndũ marĩa Jehova athũire, ta maũndũ ma waganu, ũhinya, kana maũndũ mahutanĩtie na ndaimono. (Aroma 6:12-14; 8:13) Ningĩ no tũrakarie Jehova angĩkorũo nĩ twĩkenagia na maũndũ ta macio. Ũndũ ũcio no ũtũme ũthathaiya witũ ũkorũo ũtarĩ mũtheru na wage gwĩtĩkĩrĩka nĩ Jehova na no ũthũkie biũ ũrata witũ hamwe nake.

⁷ Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, tũngĩhota atĩa gũthuura na ũũgĩ maũndũ ma gwĩkenia? Nĩ motaaro marĩkũ mangĩtũteithia kũmenya maũndũ ma gwĩkenia marĩa metĩkĩrĩku na marĩa matarĩ metĩkĩrĩku?

8, 9. Nĩ maũndũ marĩkũ ma gwĩkenia twĩthemaga? Na nĩkĩ?

⁸ Ũmũthĩ gũkoragwo na mĩthemba mĩingĩ ya maũndũ ma gwĩkenia. Maũndũ mamwe nĩ metĩkĩrĩku harĩ Akristiano, no mangĩ matikoragwo marĩ metĩkĩrĩku. Reke twambe tũthuthurie maũndũ ma gwĩkenia marĩa twagĩrĩirũo gwĩthema.

 ⁹ Thenema nyingĩ, maũndũ thĩinĩ wa intaneti, tabarĩra cia TV, mĩthako ya video, na nyĩmbo, ikoragwo na maũndũ ma waganu, ũhinya, kana maũndũ ma ndaimono. Maũndũ moru monanagio na njĩra mekuoneka ta matarĩ moru kana marĩ ma mathekania. No Akristiano nĩ methemaga maũndũ ma gwĩkenia marĩa matatwaranaga na ithimi theru cia Jehova. (Atũmwo 15:28, 29; 1 Akorintho 6:9, 10) Rĩrĩa twethema maũndũ ta macio ma gwĩkenia, tuonagia Jehova atĩ nĩ tũthũire ũndũ ũrĩa mũũru.—Thaburi 34:14; Aroma 12:9.

10. Gũthuura maũndũ moru ma gwĩkenia kũngĩkorũo na moimĩrĩro marĩkũ?

¹⁰ No andũ amwe mationaga maũndũ ma gwĩkenia marĩa makoragwo na ũhinya, waganu, kana maũndũ ma ndaimono ta marĩ moru. Meĩraga ũũ: ‘Thĩna wamo nĩ ũrĩkũ? Gũtirĩ hĩndĩ ingĩka maũndũ macio.’ Angĩkorũo ũguo nĩguo twĩciragia, nĩ kwĩheenia tũkoragwo tũkĩĩheenia. Bibilia yugaga ũũ: “Ngoro nĩ ĩheenanagia gũkĩra kĩndũ kĩngĩ o gĩothe na nĩ ũgwati.” (Jeremia 17:9) Angĩkorũo twĩkenagia na maũndũ matarĩ metĩkĩrĩku harĩ Jehova-rĩ, tũngĩkiuga atĩa atĩ nĩ tũthũire maũndũ macio? O ũrĩa tũgwĩkenia namo, noguo tũkwambĩrĩria kũmona matarĩ moru. Thutha wa ihinda, thamiri itũ ĩkwaga hinya na ĩtige gũtũkaanagia rĩrĩa tũrenda gũtua itua rĩũru.—Thaburi 119:70; 1 Timotheo 4:1, 2.

11. Agalatia 6:7 ĩngĩtũteithia atĩa gũthuura maũndũ ma gwĩkenia?

¹¹ Kiugo kĩa Ngai gĩtwĩraga ũũ: “Kĩrĩa gĩothe mũndũ arahanda, kĩu nokĩo akaagetha.” (Agalatia 6:7) Ma nĩ atĩ, tũngĩtĩkĩra gwĩkenagia na maũndũ moru, thutha wa ihinda no twambĩrĩrie gwĩka maũndũ macio. Kwa ngerekano, andũ amwe nĩ mathũkĩtio mũno nĩ maũndũ ma gwĩkenia marĩa makoragwo na waganu nginya  mageka maũndũ macio ma waganu. No Jehova nĩ atũheaga ũteithio ũrĩa tũbataraga nĩguo tũthuure na ũũgĩ maũndũ ma gwĩkenia.

12. Nĩ kĩĩ kĩrĩtũteithagia gũtua matua mega megiĩ maũndũ ma gwĩkenia?

¹² Maũndũ mamwe ma gwĩkenia nĩ tũĩ wega atĩ ti metĩkĩrĩku harĩ Jehova, na atĩ no mũhaka tũmetheme. No rĩrĩ, ĩ angĩkorũo nĩ maũndũ tũtaramenya ĩmwe kwa ĩmwe? Jehova ndatũheete mawatho maingĩ megiĩ kĩrĩa twagĩrĩirũo kana tũtagĩrĩirũo kwĩrorera, gũthikĩrĩria, kana gũthoma. Ithenya rĩa ũguo, endaga tũhũthĩre thamiri itũ ĩrĩa tũmenyeretie kũgerera Bibilia. (Thoma Agalatia 6:5.) Jehova atũheaga motaaro, ma cia mũthingi iria itũrutaga ũrĩa onaga maũndũ. Motaaro macio nĩ matũteithagia kũmenyeria thamiri itũ. Nĩ matũteithagia kũmenya “wendi wa Jehova nĩ ũrĩkũ” nĩguo tũkahota gũtua matua mekũmũkenia.—Aefeso 5:17.

13. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga Akristiano matue matua ngũrani megiĩ maũndũ ma gwĩkenia? No nĩ ũndũ ũrĩkũ wa bata makĩria harĩ Akristiano othe?

¹³ Kaingĩ, ũndũ ũrĩa Mũkristiano ũmwe angĩthuura wa gwĩkenia nĩ ngũrani na ũndũ ũrĩa Mũkristiano ũngĩ angĩthuura. Nĩkĩ? Tondũ ithuothe twendete maũndũ ngũrani. Ningĩ, ũndũ ũrĩa ũngĩkorũo ũrĩ mwĩtĩkĩrĩku harĩ mũndũ ũmwe no ũkorũo ũtarĩ mwĩtĩkĩrĩku harĩ mũndũ ũngĩ. O na kũrĩ ũguo, no mũhaka Akristiano othe matongoragio nĩ motaaro ma Bibilia nĩguo matuage matua mega. (Afilipi 1:9) Motaaro macio nĩ marĩtũteithagia gũthuura maũndũ ma gwĩkenia marĩa metĩkĩrĩku harĩ Ngai.—Thaburi 119:11, 129; 1 Petero 2:16.

14. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa bata gwĩciria ũhoro waguo wĩgiĩ ũrĩa tũhũthagĩra mahinda? (b) Paulo aaheire Akristiano ũtaaro ũrĩkũ?

 ¹⁴ Ũndũ ũngĩ wa gwĩciria nĩ mũigana wa mahinda marĩa tũhũthagĩra harĩ maũndũ ma gwĩkenia. Ũndũ ũcio no ũguũrie maũndũ ma gwĩkenia makoragwo marĩ ma bata atĩa harĩ ithuĩ. Tũrĩ Akristiano, ũtungata witũ harĩ Jehova nĩguo ũndũ ũrĩa wa bata mũno ũtũũro-inĩ witũ. (Thoma Mathayo 6:33.) No o na tũtekũmenya, no tũkorũo tũgĩtĩkĩria maũndũ ma gwĩkenia mahũthĩre mahinda maitũ maingĩ. Paulo aaheire Akristiano ũtaaro ũyũ: “Mwĩroragei biũ atĩ ũrĩa mũthiaga ti ta andũ matarĩ ogĩ no nĩ ta andũ ogĩ, mũkĩhũthagĩra mahinda manyu wega biũ.” (Aefeso 5:15, 16) Kwoguo nĩ tũrabatara kwĩigĩra mĩhaka harĩ mũigana wa mahinda marĩa tũhũthagĩra  maũndũ-inĩ ma gwĩkenia, na hingo ciothe tũtigagĩrĩre atĩ ũtungata witũ harĩ Ngai nĩguo ũndũ ũrĩa wa mbere ũtũũro-inĩ witũ.—Afilipi 1:10.

15. Tũngĩĩgitĩra atĩa kuumana na maũndũ ma gwĩkenia marĩa mangĩthũkia ũrata witũ na Jehova?

¹⁵ Hatarĩ nganja, no mũhaka twĩtheme maũndũ ma gwĩkenia marĩa tũĩ atĩ ti metĩkĩrĩku harĩ Jehova. No rĩrĩ, ĩ maũndũ ma gwĩkenia marĩa tũngĩkorũo na nganja namo? Hihi no tũrabatara kwĩmenyerera? Ta wĩcirie ũndũ ũyũ. Ũngĩkorũo ũkĩgerera njĩra ĩrĩ kĩrĩma-inĩ kĩrĩ na kĩharũrũka-rĩ, hihi ũngĩthiĩ ũgereire hakuhĩ biũ na kĩharũrũka kĩu? Aca. Angĩkorũo nĩ wendete muoyo waku, ũngĩikara haraihu biũ na ũgwati. Ũndũ ũcio nĩ ũhaanaine na maũndũ marĩa tũthuuraga ma gwĩkenia. Kiugo kĩa Ngai gĩtwĩraga ũũ: “Eheragia magũrũ maku kuuma harĩ ũndũ ũrĩa mũũru.” (Thimo 4:25-27) Nĩ ũndũ ũcio, tũtiĩthemaga o maũndũ ma gwĩkenia marĩa tũĩ nĩ moru, no twĩthemaga nginya maũndũ o mothe ma gwĩkenia marĩa tũngĩĩcirĩria atĩ ti mega na atĩ no mathũkie ũrata witũ na Jehova.

16. (a) Maũndũ mamwe marĩa Jehova athũire nĩ marĩkũ? (b) Tũngĩonania atĩa atĩ nĩ tũthũire maũndũ marĩa Jehova athũire?

¹⁶ Mwandĩki wa thaburi ooigire ũũ: “Inyuĩ arĩa mwendete Jehova-rĩ, thũũrai ũndũ ũrĩa mũũru.” (Thaburi 97:10) Bibilia nĩ ĩtũrutaga ũrĩa Jehova eciragia na akaigua. Wĩyũrie ũrĩa maũndũ marĩa ũreruta mangĩgũteithia kuonaga maũndũ ta ũrĩa Jehova amonaga. Kwa ngerekano, nĩ twĩrutaga atĩ Jehova nĩ athũire “rũrĩmĩ rũrĩa rũheenanagia, na moko marĩa maitaga thakame ĩtarĩ na mahĩtia, ngoro ĩrĩa ĩbangaga njama  cia waganu, na magũrũ marĩa mateng’eraga na ihenya ũũru-inĩ.” (Thimo 6:16-19) Nĩ twĩrutaga atĩ no mũhaka twĩtheme “ngomanio itagĩrĩire, . . . ũhoi mĩhianano, maũndũ ma ũgo, . . . ũiru, marakara manene, . . . gũcumĩkĩra, ũrĩĩu, maruga makĩrĩtie njano, na maũndũ ta macio.” (Agalatia 5:19-21) Hihi nĩ ũrona ũrĩa motaaro macio ma Bibilia mangĩgũteithia gũthuura maũndũ ma gwĩkenia? Tũngĩenda kũrũmagĩrĩra ithimi cia Jehova maũndũ-inĩ mothe ma ũtũũro witũ, rĩrĩa tũrĩ hamwe na andũ arĩa angĩ na rĩrĩa tũrĩ ithuiki. (2 Akorintho 3:18) Ũhoro wa ma nĩ atĩ, maũndũ marĩa tũthuuraga rĩrĩa tũrĩ ithuiki nĩmo kaingĩ maguũragia ũrĩa tũtariĩ kũna.—Thaburi 11:4; 16:8.

17. Tũtanathuura maũndũ ma gwĩkenia-rĩ, nĩ ciũria irĩkũ twagĩrĩirũo nĩ kwĩyũria?

¹⁷ Kwoguo rĩrĩa ũrathuura maũndũ ma gwĩkenia, wĩyũrie ũũ: ‘Maũndũ maya ndĩrathuura mekũhutia ũrata wakwa na Jehova atĩa? Mekũhutia thamiri yakwa atĩa? Reke tũthuthurie motaaro mangĩ mangĩtũteithia tũgĩthuura maũndũ ma gwĩkenia.

18, 19. (a) Paulo aaheire Akristiano ũtaaro ũrĩkũ? (b) Nĩ motaaro marĩkũ mangĩtũteithia gũthuura maũndũ ma gwĩkenia?

¹⁸ Hĩndĩ ĩrĩa tũrathuura maũndũ ma gwĩkenia, tũkoragwo tũgĩthuura maũndũ marĩa tũgwĩkĩra meciria-inĩ maitũ. Paulo aandĩkire ũũ: “Maũndũ o mothe ma ma, maũndũ o mothe ma bata, maũndũ o mothe ma ũthingu, maũndũ o mothe matheru, maũndũ o mothe ma kwendeka, maũndũ o mothe matĩĩku, maũndũ o mothe mega, na maũndũ o mothe ma kũgaathĩrĩrio, thiĩi na mbere gwĩciragia maũndũ macio.” (Afilipi 4:8) Rĩrĩa twaiyũria meciria maitũ na maũndũ ta macio mega, no tũhote kuuga ũũ: “Ciugo cia kanua gakwa  o na gwĩcũrania kwa ngoro yakwa irogũkenagia wee Jehova.”—Thaburi 19:14.

¹⁹ Ta wĩyũrie ũũ: “Njiyũragia meciria makwa na maũndũ marĩkũ? Thutha wa kwĩrorera tabarĩra kana thenema-rĩ, hihi nĩ ngoragwo na meciria matheru na ma gũcanjamũra? Hihi nĩ njiguaga ndĩ na thayũ na thamiri theru? (Aefeso 5:5; 1 Timotheo 1:5, 19) Hihi nĩ njiguaga ndĩ na wĩyathi wa kũhoya Jehova? Kana hihi njiguaga ũũru? Hihi ũndũ ũcio wa gwĩkenia nĩ watũma ndĩcirie ũhoro wa ũhinya kana maũndũ ma waganu? (Mathayo 12:33; Mariko 7:20-23) Kũgerera maũndũ ma gwĩkenia marĩa thuuraga-rĩ, hihi nĩ ‘ndĩregerekania na mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ’?” (Aroma 12:2) Macokio maitũ matarĩ ma kwĩheenia no matũteithie kuona ũrĩa tũrabatara gwĩka nĩguo tũtũũrie ũrata witũ na Jehova ũrĩ na hinya. Tũngĩenda kũhoya ũũ ta mwandĩki wa thaburi: “Hũgũra maitho makwa matige kũrora ũndũ wa tũhũ.” *—Thaburi 119:37.

20, 21. Tũrabatara gwĩciria ũhoro wa mawoni ma andũ arĩa angĩ nĩkĩ tũgĩthuura maũndũ ma gwĩkenia?

²⁰ Ũtaaro ũngĩ wa bata twagĩrĩirũo kũiga meciria-inĩ nĩ ũyũ: “Maũndũ mothe nĩ metĩkĩrĩtio nĩ watho, no ti maũndũ mothe ma gwaka. Mũndũ o wothe nĩ acaragie, ti maũndũ ma kwĩguna we mwene, no marĩa ma kũguna mũndũ ũrĩa ũngĩ.” (1 Akorintho 10:23, 24) Gũkorũo na wĩyathi wa gwĩka ũndũ mũna ti kuuga atĩ no mũhaka tũwĩke. No mũhaka twĩcirie biũ ũrĩa matua maitũ mekũhutia aarĩ na ariũ a Ithe witũ.

 ²¹ Thamiri cia andũ othe itihaanaine. Kwa ngerekano, nĩ harĩ tabarĩra ya TV thamiri yaku ĩngĩgwĩtĩkĩria kwĩrorera. Ĩndĩ no ũmenye atĩ tabarĩra o ĩyo nĩ ĩthĩnagia thamiri ya mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ. Ũngĩka atĩa? O na gũtuĩka ũrĩ na kĩhooto gĩa kwĩrorera, no ũtue itua rĩa kwaga gwĩka ũguo. Nĩkĩ? Tondũ ndũngĩenda ‘kwĩhĩria ariũ a Ithe wanyu’—kana o na ‘kwĩhĩria Kristo.’ (1 Akorintho 8:12) Tũtingĩenda gwĩka ũndũ o na ũrĩkũ ũrĩa ũngĩhĩnga Mũkristiano ũrĩa ũngĩ.—Aroma 14:1; 15:1; 1 Akorintho 10:32.

22. Tũngĩonania atĩa atĩ tũrĩ na ũigananĩru ũhoro-inĩ wĩgiĩ maũndũ ma gwĩkenia marĩa Akristiano arĩa angĩ mathuuraga?

²² No rĩrĩ, ĩ angĩkorũo thamiri yaku ndĩgwĩtĩkagĩria kwĩrorera, gũthoma, o na kana gwĩka ũndũ mũndũ ũngĩ onaga ũrĩ mwĩtĩkĩrĩku? Tondũ nĩ wendete na ũgatĩa mũrũ wa Ithe wanyu, ndũngĩmũhatĩrĩria atue matua ta maku. Mũndũ ũratwarithia ngaari nĩ amenyaga atĩ andũ angĩ no matwarithie ngaari na ihenya kana kahora kũmũkĩra na makorũo marĩ o ndereba ega. Na njĩra o ta ĩyo, mũrĩ na mũrũ wa Ithe witũ ũngĩ no mũkorũo mũkĩrũmĩrĩra motaaro ma Bibilia ĩndĩ mũkorũo na mawoni ngũrani hanini megiĩ maũndũ marĩa metĩkĩrĩku ma gwĩkenia.—Kohelethu 7:16; Afilipi 4:5.

23. Nĩ kĩĩ kĩrĩtũteithagia gũthuura maũndũ marĩa magĩrĩire ma gwĩkenia?

²³ Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, nĩ kĩĩ kĩrĩtũteithagia gũthuura maũndũ marĩa magĩrĩire ma gwĩkenia? Rĩrĩa twahũthĩra thamiri itũ ĩmenyeretio kũgerera motaaro ma Bibilia na twarũmbũiya biũ aarĩ na ariũ a Ithe witũ, nĩ tũrĩthuuraga maũndũ marĩa magĩrĩire. Na nĩ tũrĩiguaga tũkenete tondũ tũreka ‘maũndũ mothe nĩguo tũgoocithie Ngai.’