1-3. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa ma Bibilia ĩgwetete? (b) Tũngĩthuura atĩa arata arĩa megũtũgucĩrĩria twĩke wega?

ANDŨ mahaana ta thibonji, moyaga mĩtugo ya arĩa mamathiũrũrũkĩirie. Nĩ ũhũthũ mũndũ agĩe na mĩerekera, ithimi na ũmũndũ ta wa arĩa akoragwo nao kaingĩ—kwĩragwo mũceera na mũkũndũ akũndũkaga taguo.

² Bibilia yugaga ũndũ ũyũ wa ma biũ: “Thiaga thiritũ na andũ arĩa ogĩ, nawe no ũgĩe na ũũgĩ, no ũrĩa ũtindanagia na irimũ nĩ gũtuurũo agatuurũo.” (Thimo 13:20) Thimo ĩyo ndĩaragia ũhoro wa gũtwarana gwa kahinda o kanini tu na mũndũ ũngĩ. Kiugo “ũtindanagia” kĩronania ũrata mũnene. * Ibuku rĩmwe rĩa gũtaarĩria Bibilia riugaga ũũ rĩkĩaria ũhoro wa mũhari ũcio: “Gũthiania na mũndũ kuonanagia wendo na ũkuruhanu.” Githĩ ndũgwĩtĩkia atĩ kaingĩ twĩgerekanagia na andũ arĩa twendete? Nĩ ma, nĩ ũndũ wa kũnyitanĩra mũno na arĩa twĩ ndũgũ-rĩ, no matũgucĩrĩrie—na njĩra njega kana njũru.

³ Nĩgetha tũtũũre wendo-inĩ wa Ngai-rĩ, he bata twethe arata arĩa megũtũgucĩrĩria na njĩra njega. Tũngĩka ũguo atĩa? Nĩ na njĩra ya kwenda arĩa Ngai endete, arata ake tũmatue arata aitũ. Ta wĩcirie ũndũ ũcio. Nĩ arata arĩkũ ega tũngĩgĩa nao gũkĩra arĩa marĩ na ngumo  iria Jehova ethaga thĩinĩ wa arata ake? Reke rĩu tũgĩĩcirie nĩ andũ a mũthemba ũrĩkũ Ngai endete. Twaririkana nĩ andũ a mũthemba ũrĩkũ Jehova endete-rĩ, nĩ tũkũhota gũthuura wega arata megũtũteithia.

4. Jehova arĩ na kĩhooto gĩa gũthuura arĩa megũtuĩka arata ake nĩkĩ, na Jehova eetire Iburahimu “mũrata wakwa” nĩũndũ kĩ?

⁴ Jehova nĩ athuuraga mũno arĩa megũtuĩka arata ake. Githĩ ndarĩ na kĩhooto gĩa gwĩka ũguo? We nĩwe Mwathani Mwene Hinya Wothe igũrũ na thĩ, na gũtuma ndũgũ nake nĩkĩo gĩtĩo kĩrĩa kĩnene mũno. Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, nĩa athuuraga matuĩke arata ake? Jehova atumaga ũrata na arĩa mamwĩhokaga na makamwĩtĩkia na ngoro yothe. Ta wĩcirie kwa ngerekano, mũthuri wa tene Iburahimu, mũndũ ũĩkaine nĩũndũ wa wĩtĩkio wake mũnene. Gũtirĩ njĩra ĩngĩ nene ya kũgeria wĩtĩkio wa mũthuri gũkĩra kũmwĩra arute mũriũ arĩ ta igongona. * No, “nĩ ũndũ wa gwĩtĩkia . . . atĩ Ngai aahota kũriũkia mũndũ, o na arĩ mũkuũ,” “Iburahimu, aagerio, nĩaarutire Isaaka atuĩke wa igongona.” (Ahibirania 11:17-19) Nĩũndũ Iburahimu nĩoonanirie wĩtĩkio ta ũcio na wathĩki-rĩ, Jehova aamwĩtire na njĩra ya wendo “mũrata wakwa.”—Isaia 41:8; Jakubu 2:21-23.

5. Jehova onaga atĩa arĩa mamwathĩkagĩra marĩ ehokeku?

⁵ Jehova nĩ endaga mũno twathĩke tũrĩ ehokeku. Nĩ endete arĩa mendaga kũiga wĩhokeku harĩ we mbere ya kĩndũ kĩngĩ o gĩothe. (Thaburi 31:23) O ta ũrĩa tuonire thĩinĩ wa Gĩcunjĩ kĩa 1 kĩa ibuku rĩrĩ-rĩ, Jehova nĩ akenagio  mũno nĩ arĩa mathuuraga kũmwathĩkĩra nĩ ũndũ wa wendo. Thimo 3:32 yugaga atĩ “andũ arĩa arũngĩrĩru nĩo [Jehova] agĩaga ndundu nao.” Arĩa mahingagia maũndũ marĩa Ngai endaga marĩ ehokeku-rĩ, nĩ metagwo nĩ Jehova matuĩke ageni thĩinĩ wa “hema” yake—makanyitwo ũgeni matuĩke athathaiya ake na magathiaga harĩ we na njĩra ya mahoya hĩndĩ ciothe.—Thaburi 15:1-5.

6. Tũngĩonania atĩa nĩ twendete Jesu, na Jehova aiguaga atĩa igũrũ rĩgiĩ arĩa mendete Mũriũ?

⁶ Jehova nĩ endete arĩa mendete Jesu, Mũrũ wake wa mũmwe. Jesu oigire ũũ: “Mũndũ aakorũo nĩ anyenda, arĩmenyagĩrĩra uuge wakwa; nake Awa nĩarĩmwendaga, na nĩtũrĩũka kũrĩ we, tũtũũranie nake.” (Johana 14:23) Tũngĩonania atĩa nĩ twendete Jesu? Na ma nĩ na njĩra ya gwathĩkĩra maathani make, hamwe na rĩrĩa rĩa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega na gũtua andũ arutwo. (Mathayo 28:19, 20; Johana 14:15, 21) Ningĩ nĩ tuonanagia atĩ nĩ twendete Jesu rĩrĩa ‘twakinya o makinya-inĩ make.’ (1 Petero 2:21) Ngoro ya Jehova nĩ ĩkenagio nĩ kĩyo kĩa arĩa mendete Mũriũ wake na makageria kũrũmĩrĩra mĩthiĩre ya Kristo.

7. Nĩkĩ arĩ ũndũ wa ũũgĩ gũtuma ndũgũ na arata a Jehova?

⁷ Wĩtĩkio, wĩhokeku, wathĩki, na kwenda Jesu na njĩra ciake nĩ imwe cia ngumo iria Jehova endaga arata Ake makorũo nacio. O mũndũ nĩ agĩrĩirũo eyũrie ũũ: ‘Hihi arata akwa nĩ monanagia ngumo na ithimi ta icio? Hihi nĩ nduĩte arata a Jehova arata akwa?’ Nĩ wega gwĩka ũguo. Andũ arĩa makũragia ngumo cia Ngai na makahunjia ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki marĩ na kĩyo nĩ matũgunaga, magatũma tũtũũre na njĩra ĩgũkenia Ngai.—Rora ithandũkũ rĩrĩ na kĩongo “ Mũrata Mwega nĩ Ũrĩkũ?”

8. Nĩkĩ gĩgũkenagia mũno harĩ ũkuruhanu wa (a) Naomi na Ruthu? (b) anake arĩa atatũ Ahibirania? (c) Paulo na Timotheo?

⁸ Kũrĩ na cionereria nyingĩ Maandĩko-inĩ cia andũ maagunĩkire nĩũndũ wa gũthuura arata ega. No ũthome ũhoro wa ũrata wa Ruthu na nyaciarawe Naomi, ũkuruhanu wa anake arĩa atatũ Ahibirania arĩa maarĩ na ũrata mũnene mũno me Babuloni, na wa Paulo na Timotheo. (Ruthu 1:16; Danieli 3:17, 18; 1 Akorintho 4:17; Afilipi 2:20-22) No rĩu-rĩ, reke twĩcirie ũhoro wa kĩonereria kĩmwe kĩega mũno: ũrata wa Daudi na Jonathani.

9, 10. Nĩ kĩĩ gĩatũmĩte Daudi na Jonathani makorũo na ũrata mũnene ũguo?

⁹ Bibilia yugaga atĩ Daudi oraga Goliathu-rĩ, “ngoro ya Jonathani ĩgĩciarana [ĩkĩendana] mũno na ngoro ya Daudi, nake Jonathani akĩmwenda o ta ũrĩa eyendete we mwene.” (1 Samueli 18:1) Ũguo nĩguo ũrata wao mũnene waambĩrĩirie o na gũtuĩka nĩ maatiganĩte na mĩaka mĩingĩ mũno, na ũgĩthiĩ na mbere o nginya rĩrĩa Jonathani aakuire arĩ mbara-inĩ. * (2 Samueli 1:26) Nĩ kĩĩ gĩatũmaga arata acio erĩ mendane ũguo?

¹⁰ Daudi na Jonathani maarĩ na ũrata mũnene tondũ erĩ nĩ meendete Ngai na maarĩ na wendi mũnene wa gũikara marĩ ehokeku harĩ we. Andũ acio erĩ maanyitithanĩtio nĩ wendi wao wa kwenda gũkenia Ngai. O mũndũ aarĩ na ngumo ciamũgucagĩrĩria harĩ ũrĩa ũngĩ. Hatarĩ nganja-rĩ, Jonathani nĩ aakenirio nĩ ũrũme na kĩyo kĩa mwanake ũcio watetagĩra rĩĩtwa rĩa Jehova ategwĩtigĩra. Daudi nake nĩaatĩĩte mũthuri ũcio wanyitaga mbaru  mũtaratara wa Jehova na wĩhokeku na akĩiga maũndũ ma Daudi mbere ya make. Ta wĩcirie, kwa ngerekano hĩndĩ ĩmwe rĩrĩa Daudi aahehenjekete ngoro, atũũraga werũ-inĩ akĩũrĩra marakara ma mũthamaki mũũru Saulu, Ithe wa Jonathani. Jonathani onanirie wĩhokeku mũnene, akĩoya ikinya “agĩthiĩ kwĩ Daudi . . . akĩmũũmĩrĩria agĩage na hinya nĩ ũrĩa ehokete Ngai.” (1 Samueli 23:16) Ta wĩcirie  ũrĩa Daudi aaiguire rĩrĩa mũrata wake mwende okire kũmũũmĩrĩria! *

11. Wĩrutaga ũndũ ũrĩkũ ũkoniĩ ũrata kuumana na kĩonereria kĩa Jonathani na Daudi?

¹¹ Nĩ ũndũ ũrĩkũ twĩrutaga kuumana na kĩonereria kĩa Jonathani na Daudi? Ũndũ ũrĩa wa bata mũno tũngĩĩruta nĩ atĩ, kĩndũ kĩrĩa kĩa bata thĩinĩ wa ũrata nĩ mĩthiĩre ĩrĩa yumanaga na gwĩtigĩra Ngai. Rĩrĩa twatuĩka arata a arĩa marĩ na wĩtĩkio ta witũ, mĩtugo, na marĩ na wendi wa gũkorũo  marĩ ehokeku harĩ Ngai o ta ithuĩ-rĩ, no gũkorũo na kũũmanĩrĩria na gwĩkĩrana ngoro. (Aroma 1:11, 12) Tuonaga arata ta acio marakenio nĩ maũndũ ma kĩĩroho thĩinĩ wa arĩa tũthathayagia nao. No ũguo hihi nĩ kuuga atĩ mũndũ o wothe ũkaga mĩcemanio thĩinĩ wa Nyũmba ya Ũthamaki nĩ mũrata mwega? Aca, to mũhaka.

12, 13. (a) Nĩkĩ twagĩrĩirũo gũthuura wega arata aitũ o na nginya gatagatĩ-inĩ ka Akristiano arĩa angĩ? (b) Nĩ thĩna ũrĩkũ warĩ kuo thĩinĩ wa ciũngano mahinda-inĩ ma atũmwo, na ũndũ ũcio waatũmire Paulo aheane mũkaana ũrĩkũ?

¹² O na thĩinĩ wa kĩũngano-rĩ, nĩ twagĩrĩirũo gũthuura wega nĩguo arata aitũ makorũo marĩ arĩa megũtũteithia gũkũria ũkuruhanu witũ na Ngai. Hihi ũndũ ũcio nĩ wagĩrĩirũo gũtũmakia? Aca. Akristiano amwe nĩ maikaraga kahinda karaihu magĩkagimara kĩĩroho, o ta ũrĩa matunda mamwe mũtĩ-inĩ maikaraga magĩkeerua. Kwoguo-rĩ, thĩinĩ wa kĩũngano o gĩothe nĩ gũkoragwo na Akristiano marĩ ikĩro-inĩ itiganĩte cia gũkũra kĩĩroho. (Ahibirania 5:12–6:3) Nĩ ma nĩ tuonanagia gũkirĩrĩria harĩ arĩa erũ kana arĩa matarĩ na hinya, tondũ tũrenda kũmateithia makũre kĩĩroho.—Aroma 14:1; 15:1.

¹³ Rĩngĩ na rĩngĩ, no gũkorũo na ũndũ thĩinĩ wa kĩũngano ũngĩtũma twĩtheme ũrata na andũ amwe. Amwe no makorũo na mĩtugo ĩtarĩ mĩega. Angĩ nao maahota gũkorũo na roho wa kũrakara na kũnuguna. Ciũngano cia mahinda ma atũmwo no ciarĩ na thĩna ta ũcio. O na gũtuĩka aingĩ thĩinĩ wa kĩũngano maarĩ ehokeku-rĩ, andũ amwe matiarĩ na mĩthiĩre mĩega. Nĩũndũ angĩ thĩinĩ wa kĩũngano gĩa Korintho matiarũmĩtie biũ mĩthiĩre ya Ũkristiano-rĩ, mũtũmwo Paulo aamaheire mũkaana ũyũ: “Tigai kũheneka: thigari [thiritũ] njũru nĩithũkagia mĩtugo mĩega.” (1 Akorintho 15:12, 33) Paulo  eerire Timotheo atĩ o na gatagatĩ-inĩ ka Akristiano-rĩ, no gũkorũo na amwe matarĩ na mĩthiĩre mĩega. Timotheo eerirũo etheme andũ ta acio, ndakamatue arata ake.—2 Timotheo 2:20-22.

14. Tũngĩhũthĩra na njĩra ĩrĩkũ ciugo icio cia Paulo cĩgiĩ ũrata?

¹⁴ Tũngĩhũthĩra na njĩra ĩrĩkũ ciugo icio cia Paulo? Na njĩra ya gwĩthema ũkuruhanu mũnene hamwe na mũndũ o wothe—ũrĩ thĩinĩ kana nja wa kĩũngano—ũrĩa ũngĩtũma mĩthiĩre iitũ ĩthũke. (2 Athesalonike 3:6, 7, 14) No mũhaka tũgitĩre ũkuruhanu witũ na Ngai. Ririkana atĩ o ta thibonji-rĩ, nĩ tuoyaga mĩerekera na mĩthiĩre ya arata aitũ a hakuhĩ. O ta ũrĩa tũtangĩtobokia thibonji maaĩ-inĩ marĩ na gĩko na twĩrĩgĩrĩre yume ĩrĩ na maaĩ matheru-rĩ, tũtingĩnyitanĩra na andũ marĩ na mĩtugo mĩũru na twĩrĩgĩrĩre gũkorũo na mĩtugo mĩega.—1 Akorintho 5:6.

15. Ũngĩka atĩa nĩguo ũgĩe na arata a kĩĩroho thĩinĩ wa kĩũngano?

¹⁵ Nĩ tũkenaga tondũ kuona arata ega gatagatĩ-inĩ ka arĩa tũthathayagia nao ti ũndũ mũritũ. (Thaburi 133:1) Ũngĩona arata a kĩĩroho atĩa thĩinĩ wa kĩũngano? O ũrĩa ũrakũria ngumo na mĩthiĩre ĩrĩa ĩkenagia Ngai-rĩ, hatirĩ nganja noguo ũkũgucĩrĩria andũ angĩ marageria gũkũria ngumo ta icio. Hĩndĩ o ro ĩyo-rĩ, nĩ ũkũbatara kuoya makinya gũtuma ũrata na andũ erũ. (Rora ithandũkũ rĩrĩ na kĩongo “ Ũrĩa Twagĩire na Arata Ega.”) Etha arĩa monanagia ngumo ta iria ũrenda gũkũria. Athĩkĩra watho wa Bibilia wa ‘kũhingũra ngoro,’ ũgĩetha arata gatagatĩ-inĩ ka arĩa tũthathayagia nao gũtekũmakania nĩ a rũruka rũrĩkũ kana bũrũri kana kabira. (2 Akorintho 6:13; 1 Petero 2:17) Ndũkanyitanĩre na arĩa o a riika rĩaku tu. Ririkana atĩ Jonathani aarĩ mũkũrũ mũno kũrĩ Daudi. Andũ aingĩ akũrũ no mamatie ndũgũ na maũndũ mao maingĩ maanona, na ũũgĩ wao.

16, 17. Mũndũ tũthathayagia nake angĩtũhĩtĩria na njĩra o yothe-rĩ, tũtiagĩrĩirũo gũtiganĩria kĩũngano nĩkĩ?

¹⁶ Tondũ kũrĩ na andũ a mĩthemba mĩingĩ na mareretwo na njĩra ngũrani thĩinĩ wa kĩũngano-rĩ, rĩngĩ na rĩngĩ mathĩna no moimĩre. Ũmwe wa arĩa tũthathayagia nao no oige kana eke ũndũ ũgũtũtuuria. (Thimo 12:18) Rĩmwe mathĩna no marehwo nĩ gũkorũo na ũũmũndũ ngũrani, kwaga kũiguithania, kana gũkorũo na mawoni ngũrani. Hihi nĩ tũkũhĩngwo nĩ ũndũ ta ũcio na twĩyeherie thĩinĩ wa kĩũngano? Tũtingĩka ũguo angĩkorũo na ma nĩ twendete Jehova na tũkenda arĩa tũthathayagia nao.

¹⁷ Jehova arĩ we Mũũmbi witũ na Mũtũtũũria-Muoyo-rĩ, nĩ twagĩrĩire kũmwenda na kũmũtungatĩra biũ. (Kũguũrĩrio 4:11) Kuongerera ũguo-rĩ, nĩ twagĩrĩirũo kwĩhoka  kĩũngano kĩrĩa onaga arĩ wega kũhũthĩra. (Ahibirania 13:17) Kwoguo, ũmwe wa arĩa tũthathayagia nao angĩtũhĩtĩria na njĩra o yothe-rĩ, tũtingĩtiganĩria kĩũngano arĩ njĩra ya kuonania marakara maitũ. Tũngĩgĩka ũguo nĩkĩ? Jehova tiwe ũtũhĩtĩirie. Wendo witũ harĩ Jehova ndũngĩtũreka tũmũrege kana tũrege andũ ake!—Thaburi 119:165.

18. (a) Tũngĩka atĩa nĩgetha tũtũũrie thayũ thĩinĩ wa kĩũngano? (b) Gũthuura kuohera arĩa angĩ rĩrĩa harĩ na gĩtũmi kĩega kũrehaga irathimo irĩkũ?

¹⁸ Wendo harĩ athathaiya arĩa angĩ nĩ ũtũmaga tũgerie gũtũũria thayũ thĩinĩ wa kĩũngano. Jehova nderĩgagĩrĩra arĩa endete makorũo marĩ akinyanĩru, na o na ithuĩ tũtiagĩrĩirũo gwĩka ũguo. Wendo nĩ ũtũhotithagia kwaga gũtindanĩra na tũmahĩtia tũnini, tũkaririkana atĩ ithuothe tũtirĩ akinyanĩru na nĩtũhĩtagia. (Thimo 17:9; 1 Petero 4:8) Wendo nĩ ũtũteithagia gũthiĩ na mbere ‘kuohanagĩra ithuene.’ (Akolosai 3:13) Ti ũndũ mũhũthũ gwĩka ũguo hingo ciothe. Tũngĩtĩkĩria marakara matũtoorie-rĩ, twahota kũiga mathirĩ ngoro, hihi tũgĩĩciria atĩ marakara maitũ nĩ mekũherithia ũcio ũtũhĩtĩirie. No kwaria ma-rĩ, kũiga marakara ti kwega. Gũthuura kuohera mũndũ harĩ na gĩtũmi kĩega nĩ kũrehaga irathimo nyingĩ. (Luka 17:3, 4) Nĩ gũtũheaga thayũ wa meciria na ngoro, gũgatũũria thayũ thĩinĩ wa kĩũngano, na igũrũ rĩa mothe-rĩ, gũkagitĩra ũkuruhanu witũ na Jehova.—Mathayo 6:14, 15; Aroma 14:19.

19. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngiũmĩra ũtũme twĩtheme kũnyitanĩra na andũ amwe?

¹⁹ Rĩmwe-rĩ, nĩ tũũragio tũtige kũnyitanĩra na mũndũ ũraarĩ ũmwe wa kĩũngano. Ũndũ ũcio uumĩraga rĩrĩa mũndũ wagararĩte watho wa Ngai na akarega kwĩrira eherio thĩinĩ wa kĩũngano, kana rĩrĩa mũndũ akaana wĩtĩkio na  njĩra ya kũrutana maheeni kana kwĩyeheria thĩinĩ wa kĩũngano. Kiugo kĩa Ngai gĩtwĩraga wega tũtigage “gũthiĩ thiritũ” na andũ ta acio. * (1 Akorintho 5:11-13; 2 Johana 9-11) No akorũo arĩ ũndũ mũritũ gwĩthema mũndũ ũraarĩ mũrata kana hihi mũndũ twĩtainwo nake. Hihi nĩ tũkuoya ikinya, tuonanie atĩ tũrĩ ehokeku harĩ Jehova na watho wake mũthingu, gũkĩra maũndũ mothe? Ririkana atĩ Jehova nĩ endete mũno wĩhokeku na wathĩki.

20, 21. (a) Nĩkĩ arĩ ũndũ wa wendani kweheria ehia thĩinĩ wa kĩũngano? (b) Nĩkĩ arĩ wega gũthuura arata aitũ na ũũgĩ?

²⁰ Kweheria andũ thĩinĩ wa kĩũngano kũna nĩ mũtaratara wa wendani kuuma kũrĩ Jehova. Na njĩra ĩrĩkũ? Kweheria mwĩhia ũtarenda kwĩrira kuonanagia wendo harĩ rĩĩtwa rĩa Jehova na ithimi ciake. (1 Petero 1:15, 16) Kweheria andũ nĩ kũgitagĩra kĩũngano. Arĩa ehokeku nĩ magitagĩrũo kuumana na ũgucĩrĩria ũtarĩ mwega wa arĩa mehagia makĩendaga, na acio ehokeku no mathiĩ na mbere na ũthathaiya wao makĩmenyaga atĩ kĩũngano nĩ kĩgitĩre kuuma kũrĩ thĩ ĩno njũru. (1 Akorintho 5:7; Ahibirania 12:15, 16) Kũrũithio kũu kũrũmu kuonanagia wendo harĩ ũrĩa mwĩhia. No gũkorũo ũcio nĩguo ũndũ ũrĩa arabataire nĩgetha one no mũhaka agarũrĩre mĩthiĩre yake na oe makinya marĩa magĩrĩire nĩguo acokerere Jehova.—Ahibirania 12:11.

²¹ Nĩ ma atĩ arĩa tũceeraga nao no makorũo na ũgucĩrĩria mũnene mũno harĩ ithuĩ. Nĩũndũ ũcio-rĩ, harĩ bata mũno tũthuure arata aitũ na ũũgĩ. Na njĩra ya gũtua arata a Jehova arata aitũ, na kwenda arĩa Ngai endete-rĩ, nĩ tũgwĩthiũrũrũkĩria na arata arĩa ega biũ mangĩoneka. Maũndũ marĩa tũkwĩruta kuuma kũrĩ o nĩ megũtũteithia gũtũũra na njĩra ĩrĩa ĩkenagia Jehova.