Mwana akũraga na ihenya ũũ atĩ no wone ta ararĩ gakenge mũthenya ũngĩ. Rĩu arĩ hakuhĩ gũkinyia mĩaka ya tinĩnja, no o na gũtuĩka no mwana-rĩ, arĩ hakuhĩ kwambĩrĩria kũgĩa na mogarũrũku ma mwĩrĩ marĩa monanagia atĩ mũndũ nĩ aragimara.

Hihi ũngĩteithia mwana waku atĩa nĩguo ahiũranie na mogarũrũku macio maritũ na rĩmwe moragaga mũndũ ngoro?

Mogarũrũku ma mwĩrĩ mokaga ihinda rĩamo. No mambĩrĩrie mũndũ arĩ na mĩaka ĩnana kana arĩ na ikũmi na ĩtano kana thutha ũcio. Ibuku rĩtagwo Letting Go With Love and Confidence riugaga ũũ: “Ihinda rĩa mogarũrũku macio rĩkoragwo rĩtiganĩte.”

Mogarũrũku ma mwĩrĩ no matũme mũndũ emene. Andũ ethĩ no mecirie mũno ũrĩa monagwo nĩ arĩa angĩ. Mwanake wĩtagwo Jared * oigaga ũũ: “Nĩ ndeciragia mũno ũhoro wa maũndũ marĩa ndekaga na ũrĩa ndonagwo nĩ arĩa angĩ. Ndĩ hamwe na arĩa angĩ, ndonaga ta maranyona itagĩrĩire.” Ningĩ mũndũ no eigue atagĩrĩire angĩambĩrĩria kũgĩa na thundo ũthiũ. Kellie, ũrĩa ũrĩ na mĩaka 17 oigire ũũ: “Ndaiguaga ta ũthiũ wakwa ũratharĩkĩrũo. Ndirikanaga ũrĩa ndaarĩraga na ngeyona ndĩ mũcong’i.”

Arĩa magĩaga mogarũrũku tene nĩ harĩ moritũ macemanagia namo. Ũndũ ũcio nĩ wa ma makĩria harĩ airĩtu tondũ no mathirĩkio mambĩrĩria kuumia nyondo kana mwĩrĩ wao wambĩrĩria kwĩiga ta wa mũtumia. Ibuku rĩtagwo A Parent’s Guide to the Teen Years riugaga ũũ: “Ningĩ nĩ makoragwo thĩna-inĩ wa kũgucĩrĩria imwana ng’ima iria imenyerete maũndũ ma ngomanio.”

Mogarũrũku ma mwĩrĩ mationanagia atĩ mũndũ nĩ mũgima. Thimo 22:15 yugaga ũũ: “Ngoro ya mwana ĩthaĩkanĩtio na ũrimũ.” Mogarũrũku macio maticenjagia ũndũ ũcio. Ibuku rĩtagwo You and Your Adolescent riugaga atĩ mũndũ mwĩthĩ no oneke ta arĩ mũgima, no ũguo “ti kuuga atĩ no ahote gũtua matua ma ũũgĩ, akorũo na mĩtugo mĩega, ahote kwĩgirĩrĩria, kana eke maũndũ mangĩ maronania ũgima.”

Arĩrĩria mogarũrũku macio matanambĩrĩria. Reke mwana waku amenye maũndũ marĩa egũcemania namo, makĩria megiĩ ihinda rĩa mweri (harĩ airĩtu) na kuumwo nĩ hinya wa arũme ũtukũ (harĩ imwana). Mogarũrũku macio mambagĩrĩria o rĩmwe na no matukanie mũndũ na mamwĩkĩre guoya. Mũkĩarĩrĩria maũndũ macio, muonie atĩ mogarũrũku macio makoragwo marĩ ma bata nĩguo atuĩke mũndũ mũgima.—Ũtaaro wa Bibilia: Thaburi 139:14.

Aria cararũkũ. Mwanake ũmwe wĩtagwo John oigaga ũũ: “Rĩrĩa aciari akwa maanjĩraga ũhoro wa mogarũrũku ma mwĩrĩ, matiaheaga ũhoro cararũkũ. Nĩ kaba mangĩandarĩirie ũhoro wothe.” O na Alana ũrĩa ũrĩ na mĩaka 17 oigaga o ũguo. Oigaga ũũ: “Mami nĩ aandeithirie gũtaũkĩrũo kĩrĩa gĩathiaga na mbere mwĩrĩ-inĩ wakwa, no nĩ kaba angĩandeithirie wega makĩria kũhiũrania na ũndũ ũcio meciria-inĩ.” Tũreruta atĩa? O na akorũo no woneke ũrĩ ũndũ mũritũ, aria na mwana waku maũndũ mothe megiĩ mogarũrũku ma mwĩrĩ.—Ũtaaro wa Bibilia: Atũmwo 20:20.

Mũrie ciũria nĩguo eyarie. Nĩguo mwana ahote kwĩyaria, mũgwetere ũhoro wa ciana ingĩ irahiũrania na mogarũrũku ma mwĩrĩ. Kwa ngerekano, no ũrie kairĩtu gaku ũũ: “Hihi nĩ harĩ mũndũ mũthomaga nake uugĩte atĩ nĩ ambĩrĩirie kũgĩa na ihinda rĩa mweri?” “Hihi ciana nĩ ithekagĩrĩra airĩtu arĩa magĩte na mogarũrũku ma mwĩrĩ?” No ũrie kamwana gaku ũũ: “Hihi ciana nĩ inyũrũragia arĩa maikaraga mangĩkambĩrĩria kũgĩa na mogarũrũku ma mwĩrĩ?” Rĩrĩa andũ ethĩ mambĩrĩria kwaria ũhoro wa mogarũrũku ma mwĩrĩ megiĩ andũ arĩa angĩ, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ o gũtaarĩria ũrĩa maraigua na maũndũ marĩa marahĩtũkĩra. Rĩrĩa mareyaria, rũmĩrĩra ũtaaro ũyũ wa Bibilia: ‘Hiũhaga gũthikĩrĩria no ti kwaria.’—Jakubu 1:19.

Teithia mwana waku gũkorũo na “ũũgĩ ũrĩa ũhũthĩkaga o hamwe na ũhoti wa gwĩciria.” (Thimo 3:21, New World Translation) Kũgĩa na mogarũrũku ma mwĩrĩ nĩ kũhutĩtie maũndũ mangĩ. Hĩndĩ ĩno nĩguo mwana akũragia ũhoti wa gwĩciria ũrĩa ũkamũteithia gũtua matua mega atuĩka mũndũ mũgima. Oya mweke ũcio kũruta mwana waku mĩtugo mĩega.—Ũtaaro wa Bibilia: Ahibirania 5:14.

Ndũgakue ngoro. Andũ aingĩ ethĩ matiendete kwaria na aciari ao ũhoro wĩgiĩ mogarũrũku ma mwĩrĩ, no ndũgakue ngoro. Ibuku You and Your Adolescent riugaga ũũ: “Mũndũ mwĩthĩ ũrĩa ũretua atĩ ũhoro ũcio ũramũhe ndũramũkenia, kana nĩ ũramũnogia, o na kana ndarathikĩrĩria, ahota gũkorũo gũtirĩ kiugo kĩramũhĩtũka.”