1. Mũndũ onanagia atĩa atĩ nĩ erirĩte?

 RĨRĨA twehia, nĩ tũbatiĩ kwĩrira. Thĩinĩ wa Bibilia, mũndũ wĩrirĩte akoragwo agarũrĩire muonere wake wĩgiĩ ũndũ ũrĩa ekĩte na akona atĩ nĩ ahĩtĩtie, agatigana na mahĩtia macio, na agatua itua rĩa kwaga kũmacokera.—Rora Ũthathaũri wa Ciugo cia Bibilia, “Kwĩrira.”

2. Ithuothe tũrabatara gũtaũkĩrũo nĩ ũhoro wĩgiĩ kwĩrira nĩkĩ? (Nehemia 8:​9-11)

² Ithuothe nĩ tũrabatara gũtaũkĩrũo nĩ ũhoro wĩgiĩ kwĩrira. Nĩkĩ? Tondũ twĩhagia o mũthenya. Ithuothe nĩ twagaire mehia na gĩkuũ kuuma kũrĩ Adamu na Hawa. (Rom. 3:23; 5:12) Gũtirĩ mũndũ ũtahutĩtio nĩ ũndũ ũcio. Nginya andũ maarĩ na wĩtĩkio mũnene, ta mũtũmwo Paulo, no maarũaga na mehia. (Rom. 7:​21-24) No hihi ũguo nĩ kuuga atĩ twagĩrĩirũo gũikara twĩthikĩire hĩndĩ ciothe nĩ ũndũ wa mehia maitũ? Aca, tondũ Jehova nĩ mũigua tha, na endaga tũkorũo na gĩkeno. Ta wĩcirie ũhoro wa Ayahudi a matukũ ma Nehemia. (Thoma Nehemia 8:​9-11.) Jehova ndeendaga maikare methikĩire nĩ ũndũ wa mehia marĩa meekĩte tene, ĩndĩ eendaga mamũtungatĩre marĩ na gĩkeno. Jehova nĩ oĩ atĩ kwĩrira nĩ kũrehagĩra mũndũ gĩkeno, na nĩkĩo atũrutaga bata wa kwĩrira. Tũngĩĩrira mehia maitũ, no tũkorũo na ma atĩ Ithe witũ ũrĩ tha nĩ egũtuohera.

3. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

³ Rekei twĩrute makĩria ũhoro wĩgiĩ kwĩrira. Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, tũkwarĩrĩria maũndũ matatũ. Wa mbere, nĩ tũkuona ũrĩa Jehova aarutire Aisiraeli ũhoro-inĩ wĩgiĩ kwĩrira. Tũcoke tuone ũrĩa Jehova aateithirie ehia nĩguo makinyĩrĩre kwĩrira. Mũthia-inĩ nĩ tũkuona ũrĩa arũmĩrĩri a Jesu meerutire ũhoro-inĩ wĩgiĩ kwĩrira.

 ŨRĨA JEHOVA AARUTIRE AISIRAELI ŨHORO-INĨ WĨGIĨ KWĨRIRA

4. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova aarutire Aisiraeli wĩgiĩ kwĩrira?

⁴ Rĩrĩa Jehova aathuurire rũrĩrĩ rwa Isiraeli, nĩ aagĩire kĩrĩkanĩro nao. Aameerĩte atĩ mangĩathĩkĩire mawatho make, nĩ angĩamagitĩrire na amarathime. Aameerire ũũ ũhoro-inĩ wĩgiĩ mawatho macio: “Maathani maya ndĩragwatha ũmũthĩ ti maritũ harĩ wee, o na kana magakorũo handũ ũtangĩmakinyĩra.” (Gũcok. 30:​11, 16) No mangĩamũremeire, ta hihi mathathaiye ngai ingĩ, nĩ angĩamehereirie irathimo ciake, na ũndũ ũcio ũtũme macemanie na mathĩna. Ĩndĩ o na ihinda-inĩ ta rĩu, no maarĩ na mweke wa gwĩtĩkĩrĩka rĩngĩ nĩ Jehova. Nĩ ‘mangĩacokereire Jehova Ngai wao na mathikĩrĩrie mũgambo wake.’ (Gũcok. 30:​1-3, 17-20) Na njĩra ĩngĩ, maarĩ na mweke wa kwĩrira. Mangĩekire ũguo, Jehova nĩ angĩacokirie ũrata nao na ambĩrĩrie kũmarathima rĩngĩ.

5. Jehova aateithirie andũ ake atĩa atekũnoga? (2 Athamaki 17:​13, 14)

⁵ Rũrĩrĩ rũu Jehova eethuurĩire nĩ rwamũremeire rĩngĩ na rĩngĩ. Aisiraeli nĩ meeingĩririe ũhoi-inĩ wa mĩhianano o hamwe na mĩtugo ĩngĩ ĩrĩ magigi, na ũndũ ũcio ũgĩtũma macemanie na mathĩna. Ĩndĩ Jehova no aathiire na mbere kũmateithia atekũnoga. Aamatũmĩire anabii ake rĩngĩ na rĩngĩ nĩguo mamateithie merire na mamũcokerere.—Thoma 2 Athamaki 17:​13, 14.

6. Jehova aahũthĩrire atĩa anabii kũruta andũ ake bata wa kwĩrira? (Ningĩ rora mbica.)

⁶ Kaingĩ Jehova aahũthagĩra anabii kũhe andũ ake mũkaana na kũmarũnga. Kwa ngerekano, Ngai aaugire ũũ kũgerera Jeremia: “Coka, wee Isiraeli mũregenyũki . . . Ndigaakũrora na marakara, nĩ gũkorũo ndĩ mwĩhokeku . . . Ndigũtũũra ndakarĩte tene na tene. Wee ĩtĩkĩra o mahĩtia maku, nĩ gũkorũo nĩ ũremeire Jehova.” (Jer. 3:​12, 13) Ningĩ aaugire ũũ kũgerera Joeli: “Njokererai na ngoro cianyu ciothe.” (Joel. 2:​12, 13) Na akĩra  Isaia ameere ũũ: “Mwĩtheriei; eheriai ciĩko cianyu njũru ndige gũciona; tigai gwĩka maũndũ moru.” (Isa. 1:​16-19) Na Jehova aaugire ũũ kũgerera Ezekieli: “Kaĩ ngenagio o na hanini nĩ gĩkuũ kĩa mũndũ mwaganu? . . . Githĩ ti kwenda ingĩenda agarũrũke atigane na mĩthiĩre yake nĩguo atũũre muoyo? Niĩ ndikenagio o na hanini nĩ gĩkuũ kĩa mũndũ o na ũrĩkũ, . . . nĩ ũndũ ũcio, garũrũkai nĩgetha mũtũũre muoyo.” (Ezek. 18:​23, 32) Jehova nĩ akenaga rĩrĩa ona andũ makĩĩrira tondũ endaga mathiĩ na mbere gũtũũra nginya tene na tene. Kwoguo Jehova ndaikaraga o ũguo etereire andũ mambe magarũrĩre mĩthiĩre yao nĩguo amateithie. Reke tuone ngerekano ingĩ ironania ũndũ ũcio.

7. Jehova aarutire andũ ake ũndũ ũrĩkũ akĩhũthĩra ngerekano ya Hosea na mũtumia wake?

⁷ Ta rora wone ũndũ ũrĩa Jehova aarutire andũ ake kũgerera ngerekano ya Gomeri, mũtumia wa mũnabii Hosea. Thutha wa Gomeri gwĩka ũtharia, nĩ aatigire Hosea na agĩthiĩ kũrĩ arũme angĩ. No hihi ũguo nĩ kuuga ndangĩacenjirie? Jehova, o we ũthomaga ngoro eerire Hosea ũũ: “Thiĩ o rĩngĩ wende mũtumia ũcio wendetwo nĩ mũndũrũme ũngĩ, o ũcio wĩkaga ũtharia, o ta ũrĩa Jehova endete andũ a Isiraeli o na makĩgarũrũkagĩra ngai ingĩ.” (Hos. 3:1; Thim. 16:2) Ta rora wone atĩ o na gũtuĩka mũtumia wa Hosea no aathiaga na mbere gwĩka mehia maritũ, Jehova eerire Hosea athiĩ kũrĩ we amuohere na macokanwo. a Jehova aahũthĩrire ũndũ ũcio kuonia andũ ake ũrĩa aakoragwo ehaarĩirie kũmaamũkĩra rĩngĩ. O na gũtuĩka nĩ meeingĩragia mehia-inĩ maritũ, Jehova no aamendete na nĩ aathiaga na mbere kũmahe ũteithio nĩguo merire na macenjie mĩthiĩre yao. Ngerekano ĩyo ĩronania atĩ Jehova, o we “mũthuthuria wa ngoro,” nĩ akoragwo ehaarĩirie gũteithia mũndũ ũrathiĩ o na mbere kwĩhia nĩguo akinyĩrĩre kwĩrira. (Thim. 17:3) Reke tuone ũrĩa ekaga ũguo.

ŨRĨA JEHOVA ATEITHAGIA ANDŨ NĨGUO MAKINYĨRĨRE KWĨRIRA

8. Nĩ ũteithio ũrĩkũ Jehova aaheire Kaini nĩguo erire? (Kĩambĩrĩria 4:​3-7) (Ningĩ rora mbica.)

⁸ Kaini aarĩ mũrũ wa irigithathi wa Adamu na Hawa. Nĩ aagaire mwerekera wa kwĩhia kuuma kũrĩ aciari ake. Makĩria ma ũguo, Bibilia yugaga ũũ ũhoro-inĩ wĩgiĩ Kaini: “Ciĩko ciake ciarĩ njũru.” (1 Joh. 3:12) No kũhoteke nĩkĩo Jehova “[ateetĩkĩrire] Kaini na igongona rĩake.” Handũ ha Kaini kũgarũrĩra mĩthiĩre yake, ‘aacinirũo nĩ marakara na akĩigua ũũru.’ Thutha ũcio Jehova nĩ aarĩirie Kaini. (Thoma Kĩambĩrĩria 4:​3-7.) Ta rora wone atĩ Jehova aamwarĩirie na njĩra ya wendo, akĩmũhe mwĩhoko atĩ maũndũ no magĩre, na akĩmwĩra emenyerere ndakehie. Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ Kaini ndaigana gũthikĩrĩria. Ndarekire Jehova amũteithie nĩguo erire. O na gũtuĩka Kaini nĩ aaregire ũteithio ũrĩa aaheagwo, Jehova no aathiire na mbere gũteithia andũ angĩ nĩguo makinyĩrĩre kwĩrira.

9. Jehova aateithirie Daudi atĩa nginya agĩkinyĩrĩra kwĩrira?

⁹ Jehova nĩ eendete Mũthamaki Daudi mũno. O na aamwĩtire, “mũndũ wĩtĩkĩrĩkĩte ngoro-inĩ yakwa.” (Atũm. 13:22) No Daudi nĩ eekire mehia maritũ. Kwa ngerekano nĩ eeingĩririe ũtharia-inĩ na akĩũragana. Kũringana na Watho wa Musa, Daudi aagĩrĩire  kũũragwo. (Alaw. 20:10; Ndar. 35:31) Ĩndĩ Jehova nĩ aaingĩrĩire maũndũ. b Aatũmire mũnabii Nathani kũrĩ Daudi, o na gũtuĩka gũtirĩ ũndũ woonanagia atĩ nĩ eerirĩte mehia make. Nathani aahũthĩrire ngerekano yahutirie Daudi ngoro mũno, nginya agĩkinyĩrĩra kwĩrira. (2 Sam. 12:​1-14) O na nĩ aandĩkire thaburi, ĩrĩa yonanagia atĩ nĩ eerirĩte kuuma ngoro. (Thab. 51, kohoro ga gũtaarĩria) Thaburi ĩyo yanomĩrĩria andũ aingĩ arĩa managwa mehia-inĩ maritũ na ĩkamatindĩka kwĩrira. Na githĩ ti ũndũ wa gwĩkĩra ngoro kuona ũrĩa Jehova aateithirie Daudi ndungata yake nginya agĩkinyĩrĩra kwĩrira?

10. Wetereri na wohanĩri wa Jehova ũtũmaga ũigue atĩa?

¹⁰ Jehova nĩ athũire mehia, na ndahũthagia mehia ma mũthemba o wothe. (Thab. 5:​4, 5) O na kũrĩ ũguo, nĩ oĩ atĩ ithuothe tũrĩ ehia, na kwoguo nĩ atindĩkagwo nĩ wendo gũtũteithia kũrũa na mehia. Hingo ciothe nĩ ageragia gũteithia nginya andũ arĩa mekĩte mehia moru biũ nĩguo merire na magĩe na ũrata hamwe nake. Na githĩ ũcio ti ũndũ wa gũtwĩkĩra ngoro mũno? Tũngĩĩcũrania ũhoro wĩgiĩ wetereri na wohanĩri wa Jehova, no twĩhotore gũikara tũrĩ ehokeku harĩ we, na rĩrĩa twehia tũkerira tũtekũmaĩrĩria. Reke rĩu tuone ũrĩa kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩerutire ũhoro-inĩ wĩgiĩ kwĩrira.

ŨRĨA ARŨMĨRĨRI A JESU MEERUTIRE ŨHORO-INĨ WĨGIĨ KWĨRIRA

11-12. Nĩ ngerekano ĩrĩkũ Jesu aahũthĩrire kũruta andũ ũrĩa Ithe akoragwo ehaarĩirie kuohanĩra? (Rora mbica.)

¹¹ Karine-inĩ ya mbere, ihinda nĩ rĩakinyire rĩa Mesia gũka. O ta ũrĩa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhĩtũku kĩonanĩtie, Jehova nĩ aahũthĩrire Johana Mũbatithania na Jesu Kristo kũruta andũ bata wa kwĩrira.—Mat. 3:​1, 2; 4:17.

¹² Rĩrĩa Jesu aarĩ gũkũ thĩ, nĩ aarutire andũ ũrĩa Ithe akoragwo ehaarĩirie kuohanĩra. Njĩra ĩmwe Jesu aarutanire ũndũ ũcio nayo nĩ rĩrĩa aaheanire ngerekano ya mwanake ũrĩa worĩte. Mwanake ũcio nĩ aathingatire mũtũũrĩre wa waganu kwa ihinda. Ĩndĩ nĩ  “aacokereirũo nĩ meciria” na agĩcoka kwao mũciĩ. Hihi ithe eekire atĩa? Jesu aaugire atĩ mwanake ũcio “arĩ o haraya ithe [nĩ aamuonire], akĩringwo nĩ tha, akĩhanyũka, akĩmũhĩmbĩria na akĩmũmumunya na wendo muororo.” Mwanake ũcio aabangĩte kũũria ithe kana no atuĩke ndungata yake, no ithe aamwĩtire “mũriũ ũyũ wakwa,” na akĩmwĩtĩkĩra rĩngĩ thĩinĩ wa famĩlĩ yake. Ithe aaugire ũũ: “Nĩ arorĩte no rĩu nĩ onekete.” (Luk. 15:​11-32) Jesu arĩ kũrĩa igũrũ atanoka gũkũ thĩ, hatarĩ nganja nĩ oonete Ithe akĩonia andũ aingĩ ehia ũcayanĩri ta ũcio thutha wao kwĩrira. Na githĩ ngerekano ĩyo Jesu aaheanire ndĩratwĩkĩra ngoro na ĩgatũhe ũũma atĩ Ithe witũ Jehova nĩ Ngai mũigua tha?

13-14. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Petero eerutire wĩgiĩ kwĩrira, na aarutire andũ arĩa angĩ atĩa ũhoro-inĩ ũcio? (Ningĩ rora mbica.)

¹³ Mũtũmwo Petero nĩ eerutire ũndũ wa bata kuuma harĩ Jesu wĩgiĩ kwĩrira na kuoherũo. Petero nĩ aahĩtagia kaingĩ, na Jesu nĩ aakoragwo ehaarĩirie kũmuohera. Kwa ngerekano, rĩrĩa Petero aakaanire Jesu maita matatũ, nĩ aatuurirũo mũno nĩ ũndũ ũcio eekĩte. (Mat. 26:​34, 35, 69-75) No thutha wa Jesu kũriũkio nĩ aaumĩrĩire Petero, hihi arĩ wiki. (Luk. 24:​33, 34; 1 Kor. 15:​3-5) Tondũ Jesu nĩ aamenyaga atĩ Petero nĩ eerirĩte, no nginya akorũo nĩ aahũthĩrire mweke ũcio gũteithia Petero gũkorũo na ma atĩ nĩ aamuoheire.

¹⁴ Tondũ Petero nĩ aamenyaga ũrĩa aaiguire thutha wa kuoherũo, nĩ angĩahotire kũruta andũ ũhoro wĩgiĩ kwĩrira na kuoherũo. Ihinda inini thutha wa gĩathĩ kĩa Pentekoste, Petero nĩ aarutĩire kĩrĩndĩ kĩa Ayahudi mataarĩ etĩkia mĩario, akĩmataarĩria atĩ nĩ mooragĩte Mesia. Ĩndĩ nĩ aamomĩrĩirie akĩmeera ũũ: “Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, mwĩrirei, na mũgarũrũke nĩguo mehia manyu marihũrũo, nĩguo hagĩe na mahinda ma gũcanjamũra moimĩte  kũrĩ Jehova we mwene.” (Atũm. 3:​14, 15, 17, 19) Na njĩra ĩyo Petero nĩ oonanirie atĩ kwĩrira gũtindĩkaga mwĩhia kũgarũrũka, agatigana na mwĩcirĩrie mũhĩtanu na ciĩko ciake njũru, na akaambĩrĩria mũtũũrĩre mwerũ ũrakenia Jehova. Ningĩ Petero nĩ oonanirie atĩ Jehova nĩ angĩamoheire, na ahuure mehia mao mathire biũ. Na mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, Petero eerire Akristiano ũũ: “Jehova . . . nĩ akoragwo na wetereri kũmwerekera tondũ ndendaga mũndũ o na ũmwe akaaniinwo no endaga othe merire.” (2 Pet. 3:9) Na githĩ ti ũndũ wa gũtũũmĩrĩria kũmenya atĩ Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie gũtuohera, nginya rĩrĩa tweka mehia maritũ?

15-16. (a) Mũtũmwo Paulo eerutire ũhoro wĩgiĩ wohanĩri atĩa? (1 Timotheo 1:​12-15) (b) Tũkaarĩrĩria ũndũ ũrĩkũ gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

¹⁵ Saulu wa Tariso nĩ ũmwe wa andũ arĩa maabataraga kwĩrira nĩguo moherũo, tondũ nĩ eekĩte maũndũ maingĩ moru. Nĩ aanyaririre arũmĩrĩri a Jesu na njĩra nene. O na no kũhoteke Akristiano aingĩ moonaga ta atangĩĩrira na acenjie. No Jesu ndaarĩ na mawoni ta macio ma andũ. Jesu marĩ na Ithe nĩ moonaga ngumo njega iria Saulu aarĩ nacio. Jesu aaugire ũũ: “Mũndũ ũcio nĩ kĩndũ kĩrĩa ndĩthuurĩire.” (Atũm. 9:15) O na Jesu aahũthĩrire kĩama gũteithia Saulu nĩguo akinyĩrĩre kwĩrira. (Atũm. 7:58–8:3; 9:​1-9, 17-20) Thutha wa gũtuĩka Mũkristiano, Saulu—ũrĩa wacokire gwĩtwo mũtũmwo Paulo—nĩ aacokagia ngatho kaingĩ nĩ ũndũ wa ũrĩa aaiguĩrĩirũo tha na akĩonio ũtugi mũnene. (Thoma 1 Timotheo 1:​12-15.) Paulo eerire Akristiano ũũ: ‘Nĩ Ngai ũrageria kũmũtongoria kũgerera ũtugi wake nĩguo mwĩrire.’—Rom. 2:4.

¹⁶ Kũrĩ hĩndĩ Paulo aaiguire ũhoro wĩgiĩ mũndũ warĩ kĩũngano-inĩ gĩa Korintho weingĩrĩtie ngomanio-inĩ itagĩrĩire. Hihi eekire atĩa? Aahiũranirie na ũndũ ũcio na njĩra ĩtũrutaga ũrĩa Jehova arũnganaga na njĩra ya wendo, na ũrĩa arĩ ũndũ wa bata kuonania tha. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ kĩarĩrĩirie ũhoro ũcio na njĩra ndikĩru.