1. Andũ amwe makoragwo na mawoni marĩkũ megiĩ gũtũũra tene na tene?

 ANDŨ aingĩ nĩ merutanagĩria kũrĩa irio njega na kũmenyeria mwĩrĩ nĩguo magĩe na ũgima mwega wa mwĩrĩ. No matiĩrĩgagĩrĩra atĩ nĩ megũtũũra tene na tene. Mationaga ta ũndũ ũcio ũngĩhoteka na matiwĩriragĩria nĩ ũndũ wa mathĩna marĩa maumanaga na ũkũrũ. O na kũrĩ ũguo, Jesu nĩ oonanirie atĩ no kũhoteke andũ magĩe na “muoyo wa tene na tene,” o ta ũrĩa Johana 3:16 na 5:24 yonanĩtie.

2. Johana mũrango wa 6 yugĩte atĩa igũrũ rĩgiĩ muoyo wa tene na tene? (Johana 6:​39, 40)

² Hĩndĩ ĩmwe, Jesu nĩ aahũnirie andũ makiri maingĩ na mĩgate na thamaki na njĩra ya kĩama. a Ũndũ ũcio warĩ wa kũgegania, no ũndũ ũrĩa aaugire mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire warĩ wa kũgegania o na makĩria. Kĩrĩndĩ kĩu kĩamũrũmĩrĩire nginya Kaperinaumu hakuhĩ na rũteere rwa Iria rĩa Galili, na marĩ kũu akĩmeera atĩ andũ nĩ mangĩkariũkio na maheo muoyo wa tene na tene. (Thoma Johana 6:​39, 40.) Ta wĩcirie ũrĩa ũndũ ũcio ũkaaguna arata aku na andũ a famĩlĩ yanyu arĩa makuĩte. Ciugo cia Jesu ironania atĩ andũ aingĩ arĩa makuĩte nĩ makaariũkio, na atĩ mũrĩ hamwe na endwa aku no mũtũũre tene na tene. O na kũrĩ ũguo, ciugo cia Jesu iria irũmĩrĩire o mũrango-inĩ ũcio wa 6 wa Johana, no ikoragwo irĩ nditũ harĩ andũ aingĩ gũtaũkĩrũo nginya ũmũthĩ ũyũ. Rekei tũcithuthurie na njĩra ndikandikĩru.

3. Nĩ ũhoro ũrĩkũ Jesu aaugire ũmwĩgiĩ thĩinĩ wa Johana 6:51?

³ Thutha wa Jesu kũhe kĩrĩndĩ kĩu mĩgate, nĩ kĩaririkanire maana marĩa Jehova aaheete maithe mao ma tene. Andũ acio nĩ maamenyaga ũrĩa Maandĩko maugĩte igũrũ rĩgiĩ maana, atĩ maarĩ “mũgate kuuma igũrũ.” (Thab. 105:40; Joh. 6:31) Jesu  nĩ aahũthĩrire ngerekano ya maana kũmaruta ũndũ wa bata. O na gũtuĩka maana macio maarĩ kĩheo kĩaheanĩtwo nĩ Ngai na njĩra ya kĩama, arĩa othe maamarĩire mũthia-inĩ nĩ maakuire. (Joh. 6:49) Ngũrani na ũguo, Jesu eeĩtire “mũgate ũrĩa wa ma kuuma igũrũ,” “mũgate wa Ngai,” na “mũgate wa muoyo.” (Joh. 6:​32, 33, 35) Jesu oonanirie atĩ haarĩ na ngũrani nene gatagatĩ gake na maana. Aaugire: “Nĩ niĩ mũgate ũrĩa ũrĩ muoyo waikũrũkire kuuma igũrũ. Mũndũ o wothe angĩrĩa mũgate ũyũ egũtũũra tene na tene.” (Thoma Johana 6:51.) Ũndũ ũcio nĩ wamakirie Ayahudi acio mũno. Matiataũkagĩrũo nĩ kĩrĩa gĩatũmaga Jesu auge atĩ we nĩ “mũgate” ũrĩa waikũrũkĩte kuuma igũrũ, na atĩ aarĩ mwega gũkĩra maana marĩa Ngai aaheaga maithe mao ma tene. Jesu aacokire akĩmeera: “Mũgate ũrĩa ngũheana nĩ mwĩrĩ wakwa.” Hihi eendaga kuuga atĩa? O na ithuĩ nĩ twagĩrĩirũo gũtaũkĩrũo nĩ macokio ma kĩũria kĩu tondũ no matũteithie kũmenya ũrĩa ithuĩ na endwa aitũ tũngĩka nĩguo tũkaaheo muoyo wa tene na tene. Rekei tuone ũrĩa Jesu eendaga kuuga.

CIUGO “MŨGATE ŨRĨA ŨRĨ MUOYO” NA “MWĨRĨ WA JESU” CIARŨGAMAGĨRĨRA KĨĨ?

4. Nĩ kĩĩ gĩatũmire andũ amwe mamakio nĩ ciugo cia Jesu?

⁴ Andũ amwe arĩa maathikagĩrĩria Jesu nĩ maamakire mũno rĩrĩa aaugire atĩ nĩ ekũheana “mwĩrĩ [wake] nĩ ũndũ wa muoyo wa kĩrĩndĩ gĩa gũkũ thĩ.” No kũhoteke Ayahudi acio meeciragia atĩ Jesu aameeraga marĩe nyama cia mwĩrĩ wake. (Joh. 6:52) Jesu aacokire akĩmeera ũndũ wamagegirie o na makĩria. Aaugire: “Mũngĩaga kũrĩa mwĩrĩ wa Mũrũ wa mũndũ na kũnyua thakame yake, mũtingĩgĩa na muoyo thĩinĩ wanyu.”—Joh. 6:53.

5. Tũngĩkorũo na ma atĩa atĩ Jesu ndeendaga kwĩra andũ manyue thakame yake?

⁵ Matukũ-inĩ ma Nuhu, Ngai nĩ aagirĩtie andũ kũrĩa thakame. (Kĩam. 9:​3, 4) O na Watho-inĩ wa Musa, Jehova nĩ aathire Aisiraeli matikanarĩe thakame. Mũndũ o wothe ũngĩarĩire thakame aabatiĩ “kũũragwo.” (Alaw. 7:​27, kohoro ka magũrũ-inĩ.) Jesu nĩ aarutire Ayahudi gwathĩkagĩra maũndũ mothe ma Watho ũcio. (Mat. 5:​17-19) Kwoguo gũtingĩkorũo Jesu eeraga Ayahudi acio marĩe nyama cia mwĩrĩ wake kana manyue thakame yake. O na kũrĩ ũguo, akĩhũthĩra ciugo icio cia kũmakania, Jesu eendaga kũruta andũ acio ũrĩa mangĩekire nĩguo makaagaya “muoyo wa tene na tene.”—Joh. 6:54.

6. Twagĩrĩirũo gũtaũkĩrũo atĩa nĩ ciugo cia Jesu ciĩgiĩ kũrĩa mwĩrĩ wake na kũnyua thakame yake?

⁶ Jesu eendaga kuuga atĩa? Hatarĩ nganja, Jesu aaragia na njĩra ya mũhaano, o ta ũrĩa eekĩte hau kabere rĩrĩa eerire mũtumia Mũsamaria ũũ: “Ũrĩa wothe ũkũnyua maĩ marĩa ngũmũhe ndarĩ hĩndĩ akaanyota, no maĩ marĩa ngũmũhe megũtuĩka thĩinĩ wake itherũkĩro rĩa maĩ ma kũmũhe muoyo wa tene na tene.” (Joh. 4:​7, 14) b Jesu ndeendaga kuuga atĩ mũtumia ũcio Mũsamaria nĩ angĩagĩire muoyo wa tene na tene nĩ ũndũ tu wa kũnyua maĩ ma gĩthima. O ũndũ ũmwe na ũcio, Jesu ndeendaga kuuga atĩ kĩrĩndĩ kĩu aaragĩria thĩinĩ wa Kaperinaumu nĩ kĩngĩatũũrire tene na tene kĩngĩarĩire nyama cia mwĩrĩ wake na kĩnyue thakame yake.

CIUGO INGĨ ITHIĨTE KŨHAANANA NA ICIO

7. Andũ amwe maugaga atĩa igũrũ rĩgiĩ ciugo cia Jesu iria irĩ thĩinĩ wa Johana 6:53?

⁷ Andũ amwe a ndini maugaga atĩ ciugo cia  Jesu iria irĩ thĩinĩ wa Johana 6:53 ciĩgiĩ kũrĩa mwĩrĩ wake na kũnyua thakame yake, cionanagia ũrĩa gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani kĩbatiĩ gwĩkwo, tondũ thutha-inĩ hĩndĩ ya gĩkũngũĩro kĩu Jesu nĩ aahũthĩrire ciugo ithiĩte kũhaanana na icio. (Mat. 26:​26-28) Maugaga atĩ andũ othe arĩa mokĩte gĩkũngũĩro-inĩ kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani nĩ magĩrĩirũo kũrĩa mũgate na kũnyua ndibei iria ihĩtũkagio. Hihi ũndũ ũcio nĩ mwagĩrĩru? Nĩ ũndũ wa bata gũthuthuria macokio ma kĩũria kĩu tondũ andũ milioni nyingĩ nĩ manyitanagĩra na ithuĩ o mwaka gĩkũngũĩro-inĩ kĩu. Nĩ tũkuona ngũrani cigana ũna gatagatĩ-inĩ ga ciugo cia Jesu iria irĩ thĩinĩ wa Johana 6:53 na iria aaugire hĩndĩ ya gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani.

8. Nĩ ngũrani irĩkũ imwe irĩ ho gatagatĩ ka mahinda macio merĩ? (Ningĩ rora mbica.)

⁸ Reke tuone ngũrani igĩrĩ irĩ ho gatagatĩ-inĩ ka mahinda macio merĩ. Ya mbere ĩgiĩ rĩrĩa Jesu aaririe ciugo iria irĩ thĩinĩ wa Johana 6:​53-56 na kũrĩa aarĩ agĩciaria. Aaragĩria kĩrĩndĩ kĩa Ayahudi itũũra-inĩ rĩa Galili mwaka-inĩ wa 32 M.M. Kĩndũ mwaka ũmwe thutha ũcio nĩrĩo aambĩrĩirie gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani thĩinĩ wa Jerusalemu. Ngũrani ya kerĩ ĩgiĩ andũ arĩa eeraga ciugo icio. Andũ aingĩ arĩa maamũthikĩrĩirie Galili meendaga kũhingia mabataro mao ma kĩĩmwĩrĩ gũkĩra ũrĩa meendaga kũhingia mabataro  mao ma kĩĩroho. (Joh. 6:26) Na nĩkĩo rĩrĩa Jesu aaugire ũndũ mataataũkĩirũo nĩguo, no gũtiga maatigire kũmwĩtĩkia o rĩo. O na arutwo amwe ake nĩ maatigire kũmũrũmĩrĩra. (Joh. 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66) Ta ringithania ũndũ ũcio na ũrĩa wekĩkire kĩndũ mwaka ũmwe thutha ũcio mwaka-inĩ wa 33 M.M., hĩndĩ ĩrĩa Jesu aambagĩrĩria gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani. Ihinda-inĩ rĩu, atũmwo ake 11 ehokeku matiamũtiganĩirie o na gũtuĩka matiataũkĩirũo biũ nĩ maũndũ marĩa mothe aarutanire. Makĩria ma ũguo, ngũrani na andũ aingĩ arĩa maamũthikĩrĩirie Galili, atũmwo acio ake maarĩ na ma atĩ Jesu aarĩ Mũrũ wa Ngai ũrĩa waikũrũkĩte kuuma igũrũ. (Mat. 16:16) Aamagathĩrĩirie akĩmeera ũũ: “Inyuĩ nĩ inyuĩ mũkoretwo hamwe na niĩ magerio-inĩ makwa.” (Luk. 22:28) Ngũrani icio igĩrĩ tu nĩ ironania wega atĩ ciugo cia Jesu iria irĩ thĩinĩ wa Johana 6:​53, itikoragwo ikĩonania ũrĩa gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani kĩbatiĩ gwĩkwo. Na ngũrani to icio tu, harĩ o na ingĩ.

ŨRĨA CIUGO CIA JESU IKŨHUTAGIA

9. Ciugo cia Jesu iria aaririe hĩndĩ ya gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani cieerekeirio harĩ andũ arĩkũ?

⁹ Hĩndĩ ya gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani, Jesu aaheire atũmwo ake mũgate ũtarĩ mwĩkĩre ndawa ya kũimbia na akĩmeera atĩ ũrũgamĩrĩire mwĩrĩ wake. Agĩcoka akĩmahe ndibei akĩmeera ĩrũgamĩrĩire ‘thakame ya kĩrĩkanĩro.’ (Mar. 14:​22-25; Luk. 22:20; 1 Kor. 11:24) Ũndũ ũcio aaugire wĩgiĩ kĩrĩkanĩro nĩ wa bata mũno. Arĩa marĩ thĩinĩ wa ‘kĩrĩkanĩro kĩu kĩerũ’ nĩ Aisiraeli a kĩĩroho arĩa magaathana na Jesu ‘Ũthamaki-inĩ wa Ngai,’ no ti andũ othe. (Ahib. 8:​6, 10; 9:15) Atũmwo matiataũkĩirũo ũndũ ũcio ihinda-inĩ rĩu, no thutha wa ihinda inini nĩ mangĩaitĩrĩirio roho mũtheru na maingĩre thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩu kĩerũ nĩguo magaakorũo na Jesu kũrĩa igũrũ.—Joh. 14:​2, 3.

10. Nĩ ngũrani ĩrĩkũ ĩngĩ ĩrĩ ho gatagatĩ ga ciugo cia Jesu iria aaririe hĩndĩ ya gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani na iria aaririe arĩ Galili? (Ningĩ rora mbica.)

¹⁰ Ciugo iria Jesu aaririe hĩndĩ ĩyo ya gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani, ihutĩtie o gakundi ka andũ karĩa getĩtwo “karũũru kanini.” Atũmwo ehokeku a Jesu arĩa maarĩ nake hĩndĩ ĩyo nĩo maarĩ a mbere gũkorũo gakundi-inĩ kau. (Luk. 12:32) Atũmwo acio na andũ angĩ arĩa mangĩgakorũo gakundi-inĩ kau nĩo Jesu aaugire magĩrĩirũo kũrĩa mũgate na kũnyua ndibei hĩndĩ ya gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani. Nĩo mangĩkaheo mweke wa gũkorũo hamwe na Jesu kũrĩa igũrũ. Kwoguo ciugo iria Jesu eerire atũmwo ake hĩndĩ ĩyo ciarĩ ngũrani na iria eerire kĩrĩndĩ arĩ Galili. Ciugo iria aaririe arĩ Galili ciahutagia kĩrĩndĩ kĩnene kĩa andũ.

11. Nĩ ciugo irĩkũ Jesu aaririe arĩ Galili cionanagia atĩ ndaaragĩrĩria ũhoro wa gakundi kanini ka andũ?

¹¹ Andũ aingĩ arĩa Jesu aarĩirie arĩ Galili mwaka-inĩ wa 32 M.M., meendaga o amahe irio cia kũrĩa. No Jesu nĩ aageririe kũmateithia gũtaũkĩrũo nĩ ũndũ ũngĩ wa bata makĩria gũkĩra irio cia kĩĩmwĩrĩ, ũrĩa ũngĩamateithirie kuona muoyo wa tene na tene. Ningĩ Jesu aameerire atĩ arĩa makuĩte nĩ mangĩkariũkio mũthenya wa mũthia na matũũre tene na tene. Ndaaragĩrĩria ũhoro wa gakundi kanini ka andũ ta ũrĩa eekire hĩndĩ ya gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani. Handũ ha ũguo, aaragĩrĩria ũhoro wa kĩrathimo kĩrĩa kĩngĩgakenerũo nĩ andũ othe. Nĩkĩo aaugire ũũ: “Mũndũ o wothe angĩrĩa mũgate ũyũ egũtũũra tene na tene . . . Mũgate ũrĩa ngũheana nĩ mwĩrĩ wakwa nĩ ũndũ wa muoyo wa kĩrĩndĩ gĩa gũkũ thĩ.”—Joh. 6:51.

12. Tũbatiĩ gwĩka atĩa nĩguo tũkaagĩa na muoyo wa tene na tene?

 ¹² Hihi Jesu eendaga kuuga atĩ andũ othe arĩa manatũũra nĩ makaamũkĩra kĩheo kĩu kĩa muoyo wa tene na tene? Aca. Andũ arĩa makaamũkĩra kĩrathimo kĩu no arĩa tu ‘marĩaga mũgate ũcio,’ ũguo nĩ kuuga arĩa monanagia wĩtĩkio harĩ Jesu. Andũ aingĩ arĩa meĩtaga Akristiano meciragia atĩ nĩ makaahonokio no ũndũ tu wa kuuga atĩ nĩ ‘metĩkĩtie Jesu’ na kũmuona arĩ mũhonokia wa ngoro ciao. (Joh. 6:​29, The Holy Bible in Gĩkũyũ Language) No ũndũ ũcio ti mũiganu tondũ o na andũ aingĩ arĩa maathikĩrĩirie Jesu Galili nĩ maamwĩtĩkĩtie no thutha-inĩ makĩmũtiganĩria. Meekire ũguo nĩkĩ?

13. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo tũtuĩke arũmĩrĩri a ma a Jesu?

¹³ Andũ aingĩ kĩrĩndĩ-inĩ kĩrĩa Jesu aahũnirie nĩ meehaarĩirie kũmũrũmĩrĩra angĩkorũo tu nĩ angĩamaheire kĩrĩa meendaga. Meendaga tu Jesu amahonie, amahe gĩa kũrĩa, na ameere maũndũ marĩa o meendaga kũigua. No Jesu nĩ oonanirie wega atĩ ndookĩte gũkũ thĩ tu o kũmahingĩria maũndũ marĩa o meendaga, no ookĩte nĩguo amarute ũrĩa mangĩatuĩkire arũmĩrĩri ake a ma. No mũhaka mangĩetĩkĩrire rĩĩtana rĩa Jesu rĩa ‘gũthiĩ harĩ we’ na njĩra ya gwĩtĩkia na gwathĩkĩra maũndũ marĩa mothe aamarutaga.—Joh. 5:40; 6:44.

14. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo tũgunĩke kuumana na igongona rĩa Jesu rĩa ũkũũri?

¹⁴ Jesu nĩ aatĩtĩrithĩirie kĩrĩndĩ kĩu bata wa kuonanagia wĩtĩkio. Tondũ thutha wa ihinda nĩ angĩarutire mwĩrĩ wake na thakame yake irĩ igongona rĩrĩa rĩngĩamahotithirie gũtũũra  tene na tene, nĩ maabatiĩ kuonania wĩtĩkio harĩ igongona rĩu. Wĩtĩkio ũcio warĩ wa bata harĩ Ayahudi acio, na no wa bata harĩ ithuĩ ũmũthĩ. (Joh. 6:40) Kwoguo ciugo cia Jesu iria irĩ thĩinĩ wa Johana 6:53 ironania atĩ nĩguo tũkaagĩa na muoyo wa tene na tene, nĩ tũrabatara kuonania wĩtĩkio harĩ igongona rĩa Jesu rĩa ũkũũri. Mũndũ o wothe nĩ aheetwo mweke ũcio.—Ef. 1:7.

15-16. Nĩ maũndũ marĩkũ ma bata tweruta thĩinĩ wa Johana mũrango wa 6?

¹⁵ Nĩ twĩrutaga maũndũ ma bata na ma gwĩkĩra ngoro thĩinĩ wa Johana mũrango wa 6. Mũrango ũcio nĩ wonanagia atĩ Jesu nĩ arũmbũyagia andũ na gĩkĩro kĩnene. Hĩndĩ ĩyo aarĩ Galili, nĩ aahonirie arĩa maarĩ arwaru, akĩruta andũ ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki, na agĩtigĩrĩra atĩ andũ marĩ na irio cia kũrĩa. (Luk. 9:11; Joh. 6:​2, 11, 12) Na ũndũ wa bata makĩria, nĩ aamarutire atĩ we nĩwe “mũgate wa muoyo.”—Joh. 6:​35, 48.

¹⁶ Arĩa a “ngʼondu ingĩ” matiagĩrĩirũo kũrĩa mũgate kana kũnyua ndibei hĩndĩ ya gĩkũngũĩro kĩa o mwaka kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani. (Joh. 10:16) O na kũrĩ ũguo, nĩ marĩaga “mũgate wa muoyo” na njĩra ya mũhaano. Mekaga ũguo rĩrĩa monania wĩtĩkio harĩ igongona rĩa Jesu rĩa ũkũũri. (Joh. 6:53) Ngũrani na ũguo, arĩa marĩaga mũgate na makanyua ndibei nĩ arĩa makoragwo thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ, na kwoguo marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaathana Ũthamaki-inĩ wa igũrũ. Kwoguo no tũgunĩke kuumana na Johana mũrango wa 6, gũtekũmakania kana tũrĩ aitĩrĩrie maguta kana a ngʼondu ingĩ. Mũrango ũcio ũtũrutaga atĩ ithuothe nĩ tũrabatara kuonania wĩtĩkio mũrũmu harĩ igongona rĩa Jesu rĩa ũkũũri nĩguo tũkoona muoyo wa tene na tene.