1-2. Mũciari agĩrĩirũo gwĩka atĩa rĩrĩa mwana wake amũũria ciũria ciĩgiĩ wĩtĩkio witũ?

 ANDŨ aingĩ nĩ monete atĩ kũrera mwana nĩ kũbataraga kĩyo kĩingĩ. Angĩkorũo ũrĩ mũciari, nĩ tũrakũgathĩrĩria mũno nĩ ũndũ wa kwĩrutanĩria gũteithia mwana waku gwaka wĩtĩkio mũrũmu. (Gũcok. 6:​6, 7) O ũrĩa mwana waku arakũra, no ambĩrĩrie kũũria ciũria nditũ ciĩgiĩ wĩtĩkio witũ o hamwe na ithimi cia Bibilia ciĩgiĩ mĩtugo.

² Kĩambĩrĩria-inĩ no wone ta ciũria iria mwana waku arakũũria ironania ta anyihĩtie wĩtĩkio. No o ũrĩa ciana iraneneha, nĩ ciũragia ciũria nĩguo ciĩkĩre wĩtĩkio wacio hinya. (1 Kor. 13:11) Kwoguo ndũrabatara gũtangĩka rĩrĩa mwana waku akũũria ciũria ciĩgiĩ wĩtĩkio witũ, handũ ha ũguo no ũhũthĩre mweke ũcio kũmũteithia gũkũria ũhoti wa gwĩciria.

3. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

³ Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria ũrĩa aciari mangĩteithia ciana ciao (1) gũkũria wĩtĩkio mũrũmu, (2) gũtaũkĩrũo nĩ ũguni wa kũrũmĩrĩra ithimi cia Bibilia ciĩgiĩ mĩtugo, na (3) gũtetera wĩtĩkio wacio. Ningĩ nĩ tũkuona ũguni ũrĩa uumanaga na ciana kũũria ciũria, na tuone maũndũ mamwe aciari mangĩka marĩ famĩlĩ nĩguo magĩe mĩeke ya kwaria na ciana ciao igũrũ rĩgiĩ wĩtĩkio witũ.

TEITHIA MWANA WAKU GŨKŨRIA WĨTĨKIO MŨRŨMU

4. Nĩ ciũria ta irĩkũ mwana angĩkorũo nacio, na nĩkĩ?

⁴ Aciari Akristiano nĩ mamenyaga atĩ wĩtĩkio ti kĩndũ mwana angĩgaya kuuma harĩ o. O ta ũrĩa ũtaaciarirũo ũrĩ na wĩtĩkio harĩ Jehova, ũguo noguo kũrĩ harĩ mwana waku. Kwoguo mwana waku no ambĩrĩrie kwĩyũria ciũria ta ici: ‘Ingĩmenya atĩa atĩ nĩ kũrĩ Ngai? Hihi maũndũ marĩa Bibilia yugaga nĩ ma ma?’ Bibilia ĩtwĩkagĩra ngoro ‘tũhũthagĩre ũhoti witũ wa gwĩciria’ na  ‘tũthuthuragie maũndũ mothe.’ (Rom. 12:1; 1 Thes. 5:21) No hihi ũngĩteithia mwana waku atĩa gũkũria wĩtĩkio mũrũmu?

5. Mũciari angĩteithia mwana wake atĩa gũkũria wĩtĩkio mũrũmu harĩ Bibilia? (Aroma 12:2)

⁵ Ĩkĩra mwana waku ngoro ethuthurĩrie Bibilia nĩguo akorũo na ma atĩ nĩ ya kwĩhokeka. (Thoma Aroma 12:2.) Mwana waku angĩkũũria ciũria, hũthĩra mweke ũcio kũmuonia ũrĩa angĩona macokio akĩhũthĩra indo cia gwĩka ũthuthuria, ta ibuku rĩa Ũteithio wa Ũthuthuria Harĩ Aira a Jehova. Thĩinĩ wa ibuku rĩu rungu rwa kĩongo “Bibilia,” angĩrora kongo kanini “Yatongoririo nĩ Ngai,” no one ũhoro ũngĩmũteithia kũmenya atĩ Bibilia to ibuku rĩega tu rĩaandĩkirũo nĩ andũ, no nĩ “kiugo kĩa Ngai.” (1 Thes. 2:13) Ningĩ no athuthurie mabuku-inĩ maitũ maũndũ mangĩ, ta ũhoro wĩgiĩ itũũra rĩa Ashuri rĩa Nineve. Mahinda-inĩ mahĩtũku, athomi amwe a Bibilia maaugaga atĩ gũtirĩ gwakorũo na itũũra rĩa Nineve. No mĩaka-inĩ ya 1850, nĩ gwathikũririo matigari ma itũũra rĩu, na ũndũ ũcio ũkĩonania atĩ Bibilia ndĩhĩtĩtie ĩkĩaria ũhoro wa Nineve. (Zef. 2:​13-15) Angĩenda kũmenya ũrĩa kwanangwo kwa Nineve kwahingirie ũrathi wa Bibilia, no athome gĩcunjĩ kĩa, “Hihi Ũrĩ Wamenya?” thĩinĩ wa ngathĩti ya Mũrangĩri ya Novemba 2021. Mwana waku angĩringithania maũndũ marĩa arathoma mabuku-inĩ maitũ na marĩa arathoma mabuku-inĩ mangĩ ma historĩ, no agĩe na itũmi cia gwĩtĩkia Bibilia makĩria.

6. Mũciari angĩteithia atĩa mwana wake kũhũthĩra ũhoti wake wa gwĩciria? Heana ngerekano. (Ningĩ rora mbica.)

⁶ Teithia mwana waku kũhũthĩra ũhoti wake wa gwĩciria. Aciari nĩ makoragwo na mĩeke mĩingĩ ya kwarĩrĩria na ciana ciao ũhoro wĩgiĩ Bibilia kana wĩgiĩ Ngai. No magĩe na mĩeke ya gwĩka ũguo ta rĩrĩa mathiĩte gũceera museum, kũndũ gũthaka gwa kũhurũka, kana wabici-inĩ ya rũhonge ya Aira a Jehova. Kwa ngerekano mũngĩceera museum, no wonie mwana waku indo imwe cia tene irĩ kuo iria irahutania na ũhoro ũrĩ Bibilia-inĩ. Ũndũ ũcio no ũmũteithie kuona atĩ ũhoro ũrĩa ũrĩ Bibilia-inĩ ũkoragwo ũrĩ wa ma. Ningĩ no wonie mwana waku mbica cia indo cia tene Intaneti-inĩ kana mabuku-inĩ maitũ. Kwa ngerekano, no ũmuonie ihiga rĩkoretwo kuo mĩaka 3,000 rĩĩtagwo Ihiga rĩa Moabi, rĩrĩa rĩkoragwo na rĩĩtwa rĩa Ngai, Jehova. Ihiga rĩu rĩkoragwo thĩinĩ wa museum ĩmwe taũni-inĩ ya Paris, Faranja. Ĩndĩ nĩ gũkoragwo na mũhaano warĩo thĩinĩ wa museum ya “Bibilia na Rĩĩtwa rĩa Ngai,” ĩrĩa ĩkoragwo wabici-inĩ nene ya Aira a Jehova thĩinĩ wa Warwick, New York. Ningĩ ihiga rĩu nĩ rĩrĩ ũhoro ũronania atĩ Mũthamaki Mesha wa Moabi nĩ aaremeire Isiraeli. Ũndũ ũcio nĩ  ũratwarana na ũrĩa Bibilia yugaga. (2 Ath. 3:​4, 5) Rĩrĩa mwana waku eyonera ũira ũronania atĩ Bibilia nĩ ya ma na ndĩrĩ mahĩtia, wĩtĩkio wake nĩ ũgĩaga na hinya makĩria.—Ringithania 2 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 9:6.

7-8. (a) Tũreruta atĩa kuumana na mĩhianĩre ĩtiganĩte ĩrĩa tuonaga thĩinĩ wa ũũmbi? Heana ngerekano. (Ningĩ rora mbica.) (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia mwana waku gũkorũo na ma atĩ nĩ Ngai wombire indo ciothe?

⁷ Ĩkĩra mwana waku ngoro ecirie ũhoro wĩgiĩ ũũmbi wa Jehova. Mũngĩthiĩ kũndũ gwa kũhurũka kana mĩgũnda-inĩ, teithia mwana waku kuona ũrĩa indo imwe o na irĩ ngũrani ciũmbĩtwo na njĩra ĩthiĩte kũhaanana. Indo icio nĩ cionanagia ũũgĩ mũnene. Kwa ngerekano, kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ athomi a sayansi nĩ makoretwo magĩthuthuria indo imwe ciũmbĩtwo irĩ na mũhianĩre wa tũraini tũingĩ twĩthiorete tũgathondeka gĩthiũrũrĩ (spiral patterns). Mũthomi ũmwe wa sayansi wĩtagwo Nicola Fameli aaugire atĩ ũngĩtara tũraini twa kĩndũ kĩũmbĩtwo na njĩra ĩyo, no wone atĩ tũthiaga tuongererekete na mũtaratara mũna o ũrĩa kĩndũ kĩu kĩraarama. Ngerekano ya indo imwe ciũmbĩtwo na njĩra ĩyo nĩ ikundi imwe cia njata, nyũmba ya ndinoho, mathangũ ma mĩmera, na ihũa rĩa sunflower. a

⁸ Ningĩ mwana waku arĩ cukuru no arutwo ũhoro wĩgiĩ indo ingĩ ciũmbĩtwo na mĩhianĩre ĩngĩ ngũrani. Kwa ngerekano, mĩtĩ mĩingĩ ĩkoragwo na mũhianĩre ũhaanaine. Mĩtĩ ĩmwe o ũrĩa ĩrathiĩ ĩnenehete ĩrutaga honge ciĩbangĩte na mũtaratara mũna, nacio honge icio ikegayania ikaruta tũhonge tũngĩ tũnini, natuo tũhonge tũu tũgathiĩ twĩgayanĩtie rĩngĩ na rĩngĩ. Mũtaratara ũcio wa kwĩgayania nĩ wonekaga nginya indo-inĩ ingĩ ciũmbĩtwo. No hihi nũũ wombire indo icio na njĩra ya magegania ũguo? Mwana waku angĩĩcũrania kĩũria ta kĩu na njĩra ndikĩru, ũndũ ũcio no ũmũteithie gũkorũo na ma biũ atĩ nĩ Ngai wombire indo ciothe. (Ahib. 3:4) Ningĩ o ũrĩa mwana waku araneneha, no ũmũteithie gũtaũkĩrũo atĩ kũrũmĩrĩra mawatho ma Ngai nĩ gũtũgunaga. No wĩke ũguo na njĩra ya kũmũũria ũũ: “Gũkorũo atĩ nĩ Ngai watũũmbire-rĩ, na githĩ gũtironania atĩ nĩ oĩ wega mĩthiĩre ĩrĩa tũbatiĩ gũkorũo nayo nĩguo tũgĩe na gĩkeno?” No ũcoke ũmũtaarĩrie atĩ Ngai nĩ atũheete motaaro mega thĩinĩ wa Bibilia.

TEITHIA MWANA WAKU GŨTAŨKĨRŨO NĨ ŨGUNI WA ITHIMI CIA BIBILIA

9. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma mwana orie ciũria ciĩgiĩ ithimi cia Bibilia ciĩgiĩ mĩtugo?

⁹ Angĩkorũo mwana waku nĩ aroria ciũria ikoniĩ ithimi cia Bibilia ciĩgiĩ mĩtugo, geria gũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa kĩratũma orie ciũria icio.  Hihi nĩwe mwene ũtaretĩkania na ithimi cia Bibilia-ĩ, kana nĩ kũremwo araremwo gũtaarĩria andũ arĩa angĩ wĩtĩkio wake? O ũrĩa kũngĩkorũo kũrĩ, no ũteithie mwana waku gũtaũkĩrũo nĩ ũguni wa kũrũmĩrĩra ithimi cia Bibilia ciĩgiĩ mĩtugo na njĩra ya kwĩruta nake ibuku rĩa Kenera Ũtũũro Tene na Tene! b

10. Ũngĩteithia mwana waku atĩa gũtua Jehova mũrata wake wa hakuhĩ?

¹⁰ Ĩkĩra mwana waku ngoro atue Jehova mũrata wake wa hakuhĩ. Mũkĩĩruta Bibilia na mwana waku, hũthĩra ciũria na ngerekano iria irĩ ibuku-inĩ rĩa Kenera Ũtũũro Tene na Tene! nĩguo ũmenye kĩrĩa kĩrĩ ngoro-inĩ yake. (Thim. 20:5) Kwa ngerekano thĩinĩ wa ithomo rĩa 8, Jehova aringithanĩtio na mũrata ũtwendete ũrĩa ũtũririkanagia gwĩka maũndũ marĩa mangĩtũteithia na marĩa mangĩtũgitĩra. Kwoguo mwarĩrĩria 1 Johana 5:​3, no ũmũũrie ũũ, “Thutha wa kũmenya ũrĩa Jehova akoragwo arĩ mũrata mwega-rĩ, twagĩrĩirũo kuona atĩa maũndũ marĩa atwĩraga twĩke?” Kĩũria kĩu no kĩoneke kĩrĩ kĩhũthũ, ĩndĩ no gĩteithie mwana waku gũtaũkĩrũo atĩ mawatho marĩa Jehova atũheete monanagia atĩ nĩ atwendete.—Isa. 48:​17, 18.

11. Ũngĩteithia atĩa mwana waku kuona bata wa kũrũmĩrĩra motaaro ma Bibilia? (Thimo 2:​10, 11)

¹¹ Arĩrĩriai ũrĩa tũgunĩkaga twarũmĩrĩra motaaro ma Bibilia. Rĩrĩa mũrathoma Bibilia kana rĩandĩko rĩa o mũthenya, arĩrĩriai ũrĩa famĩlĩ yanyu ĩgunĩkĩte nĩ ũndũ wa gwathĩkĩra motaaro ma Bibilia. Kwa ngerekano, no ũhũthĩre mahinda ta macio gũteithia mwana waku kuona ũrĩa tũgunĩkaga nĩ ũndũ wa gũkorũo tũrĩ na kĩyo na tũrĩ ehokeku. (Ahib. 13:18) Ningĩ no ũmũteithie gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa motaaro ma Bibilia matũteithagia gũkorũo na ũgima mwega wa mwĩrĩ na kũgĩa na gĩkeno makĩria. (Thim. 14:​29, 30) Kwarĩrĩria maũndũ ta macio no gũteithie mwana waku kuona bata wa kũrũmĩrĩra motaaro ma Bibilia.—Thoma Thimo 2:​10, 11.

12. Steve marĩ na mũtumia wake mateithagia kamwana kao atĩa kuona ũguni wa kũrũmĩrĩra motaaro ma Bibilia?

¹² Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Steve kuuma Faranja, marĩ na mũtumia wake nĩ mateithagia kamwana kao, Ethan, gũtaũkĩrũo atĩ Jehova atũheaga mawatho tondũ nĩ atwendete. Steve aaugire ũũ agĩtaarĩria ũrĩa mekaga ũguo: “Tũmũũragia ciũria ta ici, ‘Jehova endaga tũrũmĩrĩre ũtaaro ũyũ nĩkĩ? Ũndũ ũyũ ũronania atĩa atĩ nĩ atwendete? Kũngĩthiĩ atĩa ũngĩaga gwathĩkĩra ũtaaro ũyũ?’” Kwarĩrĩria ciũria ta icio nĩ gũteithĩtie Ethan gũkorũo na ma atĩ ithimi cia Jehova ciĩgiĩ mĩtugo nĩcio ciagĩrĩire. Steve aacokire akiuga ũũ: “Muoroto witũ nĩ gũteithia Ethan kũmenya atĩ ũũgĩ wa Bibilia nĩ wa igũrũ mũno gũkĩra ũũgĩ wa andũ.”

13. Heana ngerekano ĩronania ũrĩa mũciari angĩteithia mwana wake kũhũthagĩra motaaro ma Bibilia.

¹³ Menyeria mwana waku kũhũthagĩra motaaro ma Bibilia. Kwa ngerekano, mwana waku angĩheo wĩra wa cukuru ũrahutania na gũthoma ibuku rĩna, no ũhũthĩre mweke ũcio kũmũruta ũrĩa angĩhũthĩra motaaro ma Bibilia. Ibuku rĩu no rĩkorũo rĩkĩarĩrĩria ũhoro wa andũ mareingĩrania na ngomanio itagĩrĩire kana maronania marakara manene, ĩndĩ rĩkandĩkwo na njĩra ĩronania ta matareka ũũru. No ũteithie mwana waku gwĩciria ũrĩa Jehova onaga arĩa makoragwo na mĩtugo ta ĩyo. (Thim. 22:​24, 25; 1 Kor. 15:33; Afil. 4:8) Ũndũ ũcio no ũteithie mwana waku kũhunjĩria mwarimũ wao na arutwo arĩa angĩ rĩrĩa mararĩrĩria ibuku rĩu kĩrathi-inĩ.

 TEITHIA MWANA WAKU NĨGUO AHOTE GŨTETERA WĨTĨKIO WAKE

14. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Akristiano ethĩ mangĩritũhĩrũo gũtaarĩria, na nĩkĩ?

¹⁴ Rĩmwe andũ ethĩ no maigue matarĩ na ũmĩrĩru wa gũtetera wĩtĩkio wao. Kwa ngerekano, no metigĩre mangĩrũo mataarĩrie kĩrĩa gĩtũmaga mage gwĩtĩkia ũrutani wa indo kwĩyumĩria. O na no metigĩre o na makĩria mangĩrũo nĩ mwarimũ wao mataarĩrie ũndũ ũcio marĩ mbere ya kĩrathi. Hihi ũngĩteithia mwana waku atĩa gũkorũo na ma biũ na maũndũ marĩa etĩkĩtie?

15. Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia Mũkristiano mwĩthĩ gũkorũo na ma biũ atĩ maũndũ marĩa etĩkĩtie nĩ ma ma?

¹⁵ Teithia mwana waku gũkorũo na ma biũ atĩ maũndũ marĩa etĩkĩtie nĩ ma ma. Mwana waku ndabatiĩ gũconoka atĩ tondũ nĩ etĩkĩtie nĩ kũrĩ Mũũmbi. (2 Tim. 1:8) O na athomi aingĩ a sayansi nĩ monaga atĩ indo iria irĩ muoyo itingĩkorũo nĩ kwĩyumĩria cieyumĩririe. Nĩ ũndũ wa kuona ũrĩa indo icio cionanagia ũũgĩ mũnene na igakorũo irĩ cia magegania, nĩ monaga atĩ no nginya akorũo nĩ harĩ ũrĩa waciũmbire. Nĩkĩo magaga gwĩtĩkia ũrutani wa indo kwĩyumĩria ũrĩa ũrutanagwo cukuru-inĩ nyingĩ thĩinĩ wa thĩ. O na mwana waku no ekĩre wĩtĩkio wake hinya angĩĩcũrania maũndũ marĩa matũmaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ metĩkie atĩ indo iria irĩ muoyo nĩ kũũmbwo ciombirũo. c

16. Mũciari angĩteithia mwana wake atĩa gũtaaragĩria arĩa angĩ kĩrĩa gĩtũmaga etĩkie atĩ nĩ kũrĩ Mũũmbi? (1 Petero 3:15) (Ningĩ rora mbica.)

¹⁶ Teithia mwana waku nĩguo ahote gũtaaragĩria arĩa angĩ kĩrĩa gĩtũmaga etĩkie atĩ nĩ kũrĩ Mũũmbi. (Thoma 1 Petero 3:15.) No mwarĩrĩrie na mwana waku icunjĩ iria irĩ rungu rwa kĩrũmanĩrĩrio kĩa, “Indo Kwĩyumĩria kana Kũũmbwo” thĩinĩ wa jw.org/ki. Thutha ũcio mwana waku no athuure ũhoro ũrĩa arona ta ũngĩteithia arĩa angĩ na njĩra hũthũ gũtaũkĩrũo atĩ nĩ kũrĩ Mũũmbi, mũcoke mwĩmenyerie nake ũrĩa angĩũtaarĩria. Ririkania mwana waku atĩ muoroto wake ti gũkararania na arutwo arĩa angĩ. Mwĩkĩre ngoro ataarĩrie maũndũ na njĩra hũthũ ĩrataũkĩka na ihenya rĩrĩa mararia na arĩa mehaarĩirie kũmũthikĩrĩria. Kwa ngerekano, mũrutwo angiuga: “Niĩ ndingĩtĩkia nĩ kũrĩ Ngai tondũ ndirĩ ndamuona,” no amwĩre: “Ta hũũra mbica ũthiĩte mũtitũ  ũrĩ kũraihu na taũni, na ũgĩceeranga kuo wone irima rĩa maĩ rĩkorogeirũo wega. Hihi no wĩĩre atĩ nĩrĩo rĩethondekire? O ta ũrĩa tũtangiuga atĩ irima rĩu nĩ kwĩyumĩria rĩeyumĩririe, noguo kũrĩ harĩ indo iria irĩ igũrũ na thĩ.”

17. Mũciari angĩteithia mwana wake atĩa gũcaragia mĩeke ya kwaria na arĩa angĩ ũhoro wĩgiĩ Bibilia? Heana ngerekano.

¹⁷ Teithia mwana waku acaragie mĩeke ya kwaria na arĩa angĩ ũhoro wĩgiĩ Bibilia. (Rom. 10:10) Kũruta arĩa angĩ ũhoro wĩgiĩ Bibilia no kũringithanio na kwĩruta kũhũũra ngita. Mũndũ ambaga kwĩruta maũndũ mahũthũ ta ũrĩa angĩkunya waya nĩguo irute mũgambo mũna. No o ũrĩa arathiĩ emenyeretie, akahota gũthaaka rwĩmbo o ruothe. Na njĩra o ta ĩyo, kĩambĩrĩria-inĩ mũndũ mwĩthĩ no ahũthĩre njĩra hũthũ agĩtaarĩria wĩtĩkio wake. Kwa ngerekano, no orie mũrutwo mathomaga nake ũũ: “Hihi nĩ ũĩ atĩ kaingĩ mainjinia nĩ makobagia ũũmbi magĩthondeka indo? Ta reke nguonie video ĩronania ũndũ ũcio.” Thutha wa kũmuonia video ĩmwe ya kĩrũmanĩrĩrio kĩa Hihi nĩ Kũũmbwo Ciombirũo? no amwĩre: “Tondũ andũ nĩ magaathagĩrĩrio nĩ ũndũ wa gũthondeka indo magĩkobia ũũmbi-rĩ, nũũ ũkĩagĩrĩirũo kũgaathĩrĩrio nĩ ũndũ wa ũũmbi guo mwene?” Gũtaarĩria ũhoro na njĩra ta ĩyo hũthũ no gũtũme mũrutwo ũcio ende kũmenya ũhoro makĩria.

THIĨ NA MBERE GŨTEITHIA MWANA WAKU GWĨKĨRA WĨTĨKIO WAKE HINYA

18. Mũciari angĩka atĩa nĩguo athiĩ na mbere gũteithia mwana wake gwĩkĩra wĩtĩkio wake hinya?

¹⁸ Tũratũũra thĩinĩ wa thĩ ĩiyũire andũ matakoragwo na wĩtĩkio harĩ Jehova. (2 Pet. 3:3) Kwoguo rĩrĩa ũreruta Bibilia na mwana waku, mwĩkĩre ngoro athuthuragie maũndũ marĩa mangĩmũteithia kwĩhoka Bibilia makĩria na kũrũmagĩrĩra ithimi cia Ngai ciĩgiĩ mĩtugo. Mũteithie kũhũthagĩra ũhoti wake wa gwĩciria na njĩra ya kwarĩrĩria hamwe nake igũrũ rĩgiĩ ũũmbi wa Jehova. Mũteithie gũtaũkĩrũo nĩ morathi ma Bibilia marĩa mahingĩte. Na ũndũ wa bata o na makĩria, hoyaga hamwe na mwana waku na ũkamũhoyagĩra. Korũo na ma atĩ weka ũguo, Jehova nĩ arĩkũrathimaga ũkĩĩrutanĩria gũteithia mwana waku gwĩkĩra wĩtĩkio wake hinya.—2 Maũ. 15:7.