Ndaciarirũo mwaka wa 1927 gataũni-inĩ kanini hakuhĩ na Chicago, gĩcigo-inĩ kĩa Illinois, U.S.A. Tũciarĩtwo tũrĩ atano—Jetha, Don, niĩ, Karl, na Joy. Ithuothe nĩ twehotorete gũtungatĩra Jehova na ngoro yothe. Jetha nĩ aathiire kĩrathi gĩa kerĩ kĩa Gileadi mwaka-inĩ wa 1943. Nao Don, Karl, na Joy nĩ meetirũo Betheli ya Brooklyn, New York magatungate kuo. Don eetirũo 1944, Karl agĩĩtwo 1947, nake Joy agĩĩtwo 1951. Kĩonereria kĩao kĩega o hamwe na kĩa aciari akwa nĩ kĩanjĩkĩrire ngoro mũno.

Baba na mami maarĩ athomi a Bibilia tondũ nĩ meendete Ngai, na nĩ maatũteithirie o na ithuĩ kũmwenda. No baba nĩ aatigĩte kwĩhoka makanitha, thutha wa gũtungata arĩ mũthigari gĩcigo-inĩ kĩa Europe hĩndĩ ya Mbaara ya Mbere ya Thĩ. Mami nĩ aacokeirie Ngai ngatho mũno nĩ ũndũ wa baba gũcoka mũciĩ arĩ muoyo, na kwoguo akĩĩra baba ũũ: “Nĩ tũthiĩ kanitha o ta ũrĩa twekaga.” Baba akĩmũcokeria: “Nĩ ngũmũtwara kuo, no ndikũingĩra.” Rĩrĩa mami aamũũririe gĩtũmi, baba aamwĩrire: “Hĩndĩ ya mbaara, atongoria a ndini maumĩte kanitha ũmwe nĩ maanyitaga mbaru mĩena ngũrani ya arĩa maarũaga, na makarathima thigari cia mwena wao. Kaĩ Ngai aagĩteithagĩrĩria mĩena yothe?”

Hĩndĩ ĩmwe mami athiĩte kanitha, Aira a Jehova erĩ nĩ mookire gwitũ mũciĩ. Nĩ moonirie baba mbuku igĩrĩ cia kwĩruta Bibilia cietagwo Light, iria ciaaragĩrĩria ibuku rĩa Kũguũrĩrio. Baba nĩ aakenirio nĩcio na agĩtĩkĩra gũcioya. Rĩrĩa mami oonire mbuku icio, nĩ aambĩrĩirie gũcithoma. Mũthenya ũmwe, mami nĩ oonire kĩmenyithia ngathĩti-inĩ ya mohoro gĩa kũnyita ũgeni arĩa othe mangĩendire kwĩruta Bibilia makĩhũthĩra mbuku icio cia Light, na agĩtua itua rĩa gũthiĩ. Aathiire akuuĩte ibuku rĩmwe rĩa macio, na akinya kuo, aahingũrĩirũo mũrango nĩ mũtumia ũmwe waikangĩtie tũmĩaka, na mami akĩmũũria, “Gũkũ nĩkuo mũrathomithanĩria mbuku ici?” Mũtumia ũcio akĩmũcokeria: “Ĩĩ nĩ gũkũ, ingĩra.” Kiumia kĩrĩa kĩarũmĩrĩire twathiire ithuothe na mami, no baba ũtathiire. Kuuma hĩndĩ ĩyo twathiaga tũtegũtĩĩrĩria.

Mũcemanio-inĩ ũmwe, ũrĩa watongoragia nĩ aanjĩrire thome ibuku rĩa Thaburi 144:​15, rĩrĩa riugaga atĩ arĩa mathathayagia Jehova nĩ marĩ gĩkeno. Rĩandĩko rĩu nĩ rĩangenirie mũno, o hamwe na mangĩ merĩ—rĩa 1 Timotheo 1:​11, rĩrĩa riugaga atĩ Jehova nĩ “Ngai ũrĩa mũkeni,” na rĩa Aefeso 5:​1, rĩrĩa rĩtwĩkĩraga  ngoro ‘twĩgerekanagie na Ngai.’ Nĩ ndataũkĩirũo atĩ nĩ njagĩrĩirũo gũkorũo na gĩkeno ngĩtungatĩra Mũũmbi witũ, na ndĩmũcokerie ngatho nĩ ũndũ wa mweke ũcio. Maũndũ macio merĩ nĩmo ngoretwo ngĩĩrutanĩria gwĩka kuuma hĩndĩ ĩyo.

Kĩũngano kĩrĩa kĩarĩ hakuhĩ kĩarĩ kilomita 32 kuuma taũni-inĩ ya Chicago, ĩndĩ no twathiaga. Ũmenyo wakwa wa Bibilia wathiaga ũkĩongererekaga. Nĩ ndirikanaga mũthenya ũmwe Jetha nĩ aaheirũo mweke wa kũruta macokio mũcemanio-inĩ. Ndaigua ũrĩa aaugire, ndeĩrire: ‘Nĩ ngũmenyaga macokio macio. Kaba ingĩkuoete guoko njokie.’ Kuuma hĩndĩ ĩyo, nĩ ndambĩrĩirie kũhaaragĩria mĩcemanio na kũruta macokio. Ũndũ wa bata makĩria nĩ atĩ, nĩ ndaakũrire kĩĩroho o ta aarĩ na ariũ a maitũ, na ngĩbatithio mwaka wa 1941.

Kĩgomano kĩmwe itakaariganĩrũo nĩ kĩrĩa twekĩire Cleveland, Ohio, mwaka-inĩ wa 1942. Famĩlĩ itũ o hamwe na famĩlĩ ingĩ nyingĩ, twaikaraga hema-inĩ ciaambĩtwo hakuhĩ na harĩa kĩgomano gĩekagĩrũo. Ningĩ nĩ kwarĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ maathikagĩrĩria programu ĩyo kũgerera thimũ taũni-inĩ makĩria ma 50 thĩinĩ wa Amerika (US). Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ no yathiaga na mbere, nao Aira a Jehova no maathiaga na mbere kũnyarirũo o na makĩria. Hwaĩ-inĩ ũcio, nĩ ndoonire gĩkundi kĩa ariũ a Ithe witũ makĩiga ngaari maroretie matawa ma mbere mwena ũrĩa ũtaarĩ hema. Othe nĩ maarĩkanĩire atĩ o ngaari ĩkorũo na mũndũ, na aikare arĩ maitho ũtukũ wothe. Kũngĩaumĩrire ũgwati o wothe, ariũ a Ithe witũ acio maarĩ ngaari-inĩ maabatiĩ gwakia matawa na mahũũre honi, nĩguo mamakie arĩa meendaga gũtũtharĩkĩra. Nao ariũ a Ithe witũ acio angĩ nĩ mangĩokire gũteithia. Nĩ ndoonire atĩ andũ a Jehova makoragwo mehaarĩirie wega nĩ ũndũ wa ũndũ o wothe ũngiumĩra. Gũtirĩ ũndũ mũũru wahaanĩkire, na tondũ ndaiguaga ndĩ na ũgitĩri, nĩ ndahotire gũkoma wega.

Mĩaka mĩingĩ thutha wa kĩgomano kĩu, no ndaririkanaga ũrĩa mami ataatangĩkaga kana agetigĩra ihinda-inĩ rĩu rĩa kĩgomano. Aaigĩte mwĩhoko wake wothe harĩ Jehova na ithondeka rĩake. Ndikariganĩrũo nĩ kĩonereria gĩake kĩega.

Ihinda inini tũtanathiĩ kĩgomano kĩu, mami nĩ aatuĩkire painia wa hĩndĩ ciothe. Kwoguo nĩ aathikĩrĩirie na kinyi mĩario ĩrĩa yaaragĩrĩria ũtungata wa mahinda mothe. Tũkĩinũka mũciĩ aatwĩrire ũũ: “No nyende gũthiĩ na mbere na ũpainia, no ndingĩhota gwĩka ũguo na hote gũthiĩ o na mbere na kũrũmbũiya maũndũ mothe ma mũciĩ.” Agĩcoka agĩtũũria kana no tũmũteithagĩrĩrie. Nĩ twetĩkĩrire, na kwoguo akĩhe o ũmwe witũ wĩra wa gũtheria rumu ĩmwe kana igĩrĩ mbere ya kwĩgagũra rũcinĩ. Twathiĩ cukuru, nĩ aathiaga kũrora kana nĩ tũbangĩte rumu icio wega, agacoka agathiĩ ũtungata. O na gũtuĩka aarĩ na maũndũ maingĩ ma gwĩka, ndaagaga gũtũrũmbũiya. Nĩ aatigagĩrĩra twĩ na kĩrĩa tũrabatara rĩrĩa twainũka mũciĩ kũrĩa ranji kana rĩrĩa twauma cukuru. Thikũ imwe twauma cukuru nĩ twathiaga nake ũtungata, ũndũ ũrĩa watũteithirie gũtaũkĩrũo nĩ wĩra ũrĩa mapainia mahingagia.

Ndambĩrĩirie ũpainia ndĩ na mĩaka 16. O na gũtuĩka baba ndaatuĩkĩte Mũira wa Jehova, nĩ eendaga kũmenya ũrĩa ndathiaga na mbere ũtungata-inĩ. Hwaĩ-inĩ ũmwe, ndaamwĩrire atĩ nĩ ndĩrutanĩirie biũ gũcaria mũndũ wa kwĩruta Bibilia nake, no  ndioonete. Thutha wa gũtithia hanini ngĩmũria, “Hihi no wende ngũrute Bibilia?” Thutha wa gwĩcũrania kwa ihinda inini, akiuga, “Ndigwĩciria ndĩ na gĩtũmi kĩiganu gĩa kũrega.” Kwoguo mũrutwo wakwa wa mbere wa Bibilia aarĩ baba, na ũcio warĩ mweke wa mwanya.

Twerutire nake ibuku rĩa “The Truth Shall Make You Free.” O ũrĩa twathiaga na mbere kwĩruta na baba, nĩ ndoonire ũrĩa aandeithagia gũtuĩka mũrutwo na mwarimũ mwega. Kwa ngerekano, hwaĩ-inĩ ũmwe thutha wa gũthoma kĩbungo kĩmwe, aanjũririe ũũ: “Nĩ ndĩrona ũrĩa ibuku rĩroiga-ĩ, no ũngĩkorũo na ma atĩa atĩ rĩraria ũhoro wa ma?” Ndiamenyaga ũrĩa ingĩmũcokeria, kwoguo ngĩmwĩra, “Ndirĩ na macokio ma kĩũria kĩu, no nĩ ngagũcokeria hĩndĩ ĩyo ĩngĩ tũkĩĩruta.” Na ũguo nĩguo ndeekire. Nĩ ndacaririe maandĩko marĩa maanyitaga mbaru ũndũ ũcio twaaragĩrĩria. Kuuma hĩndĩ ĩyo, nĩ nderutire gwĩkaga ũthuthuria nĩguo ngakorũo ndĩhaarĩirie wega nĩ ũndũ wa wĩruti witũ. Ũndũ ũcio nĩ watũteithirie tũrĩ na baba gũkũra kĩĩroho. Nĩ aahũthagĩra maũndũ marĩa eerutaga, na kwoguo akĩbatithio mwaka wa 1952.

Ndaumire mũciĩ ndĩ na mĩaka 17. Ihinda-inĩ rĩu, Jetha a nĩ aatuĩkire mũmishonarĩ, na Don agĩtwo Betheli. Marĩ erĩ nĩ maakenagĩra ũtungata wao, na ũndũ ũcio nĩ wanjĩkĩrire ngoro mũno. Kwoguo ngĩiyũria fomu ya Betheli na ya Cukuru ya Gileadi, na ngĩtiga ũndũ ũcio moko-inĩ ma Jehova. Na mwaka-inĩ wa 1946, nĩ ndetirũo ngatungate Betheli.

Nĩ ndutĩte mawĩra matiganĩte thĩinĩ wa Betheli, na kwoguo ngeruta maũndũ maingĩ. Mĩaka 75 ĩrĩa ndungatĩte Betheli, nĩ ndĩrutĩte wĩra wa gũcaba mabuku na wa mathabu. Ningĩ nĩ ndĩrutĩte ũrĩa indo igũragwo na igatũmwo nginya na nja wa bũrũri. No ũndũ ũrĩa wa bata makĩria, nĩ ngenagĩra gĩthomo kĩa maũndũ ma kĩĩroho kĩrĩa twamũkagĩra Betheli kũgerera ũthathaiya wa rũcinĩ o hamwe na mĩario ya Bibilia ĩrĩa ĩrutagwo.

Ningĩ nĩ nderutire kuuma gwĩ Karl, mũrũ wa maitũ ũrĩa mũnini kũngĩra, ũrĩa wokire Betheli mwaka wa 1947. Aarĩ mũrutani mwega mũno wa Bibilia. Kũrĩ hĩndĩ ndamwĩrire andeithĩrĩrie kũhaarĩria mĩario ndaheetwo. Ndamwĩrire atĩ nĩ njokanĩrĩirie ũhoro mũingĩ, no nĩ ndaarigagwo ũrĩa ingĩũhũthĩra. Nĩ aandeithirie na njĩra ya kũnjũria, “Mĩario yaku ĩrarĩrĩria ũndũ ũrĩkũ?” Nĩ ndataũkĩirũo o na ihenya nĩ ũrĩa eendaga kũnjĩra, atĩ ndabataraga kũhũthĩra o ũhoro ũrĩa ũngĩandeithirie gũtaarĩria maũndũ ma mũthingi ma mĩario yakwa, ũcio ũngĩ ndigane naguo. Ndikariganĩrũo nĩ ũndũ ũcio aandutire.

Nĩguo tũkenere gũtungata Betheli, nĩ tũbatiĩ kũnyitanĩra biũ ũtungata-inĩ, na ũndũ ũcio no ũtũme twĩyonere maũndũ ma gwĩkĩra ngoro. Ndaneyonera  ũndũ ta ũcio hĩndĩ ĩmwe tũkĩhunjia Bronx taũni-inĩ ya New York mathaa ma hwaĩ-inĩ. Tũrĩ na mũrũ wa Ithe witũ ũmwe nĩ twahunjĩirie mũtumia ũmwe ũrĩa mbere ĩyo wooyaga ngathĩti ya Mũrangĩri na ya Amkeni! Twamwĩrire ũũ: “Hwaĩ-inĩ ũyũ tũrateithia andũ kwĩruta maũndũ ma bata kuuma Bibilia-inĩ.” Aacokirie ũũ, “Angĩkorũo nĩ ũhoro wĩgiĩ Bibilia, ingĩrai.” Nĩ twathomire maandĩko maigana ũna megiĩ Ũthamaki wa Ngai na thĩ njerũ na tũkĩmaarĩrĩria. Nĩ aakenirio mũno nĩ ũndũ ũcio, tondũ nĩ eetire arata ake aigana ũna moke mathikĩrĩrie kiumia kĩrĩa kĩarũmĩrĩire. Thutha-inĩ mũtumia ũcio marĩ na mũthuri wake nĩ maatuĩkire ndungata cia Jehova.

Itanahikania, ndakoretwo ngĩetha mũndũ wa kũhikania nake kwa ihinda ta rĩa mĩaka 10. Nĩ kĩĩ kĩandeithirie kuona mũtumia ũrĩa wanjagĩrĩire? Nĩ ndecũranirie na njĩra ya mahoya kĩũria gĩkĩ, ‘Nĩ atĩa ingĩenda twĩke hamwe na mũtumia wakwa thutha wa kũhikania?’

Kĩgomano-inĩ kĩa mwaka wa 1953 kĩrĩa gĩekĩirũo Kĩhaaro-inĩ kĩa Yankee, nĩ ndacemanirie na mwarĩ wa Ithe witũ wetagwo Mary Aniol. Maarĩ na Jetha kĩrathi gĩa kerĩ kĩa Gileadi, na maatungataga hamwe gĩcigo-inĩ kĩmwe marĩ amishonarĩ. Mary nĩ aandaarĩirie arĩ na gĩkeno ũhoro wĩgiĩ ũtungata wake wa ũmishonarĩ gĩcigo-inĩ gĩa Caribbean na ũhoro wĩgiĩ arutwo a Bibilia arĩa aathomaga nao. O ũrĩa twathiaga tũkĩmenyanaga, nĩ tuoonire atĩ twarĩ na mĩoroto ĩhaanaine ya kĩĩroho. Nĩ tweendanire mũno, na tũkĩhikania Ĩpuro 1955. Hatarĩ nganja, Mary aarĩ kĩheo kuuma kwĩ Jehova na kĩonereria kĩega gĩa kwĩgerekania nake. Nĩ aakenagĩra mweke o wothe wa ũtungata aheo. Aarĩ mũndũ wĩ kĩyo, warũmbũyagia andũ kuuma ngoro, na waigaga maũndũ ma Ũthamaki mbere hingo ciothe. (Mat. 6:33) Nĩ twatungatire hamwe wĩra-inĩ wa gũceerera ciũngano mĩaka ĩtatũ, na mwaka wa 1958 tũgĩtwo Betheli.

Nĩ ndeerutire maũndũ maingĩ kuuma kwĩ Mary. Kwa ngerekano, mĩaka-inĩ ya mbere ya kĩhiko gitũ nĩ twatuire itua rĩa gũthomaga Bibilia tũrĩ hamwe, na twathomaga mĩhari 15 o mũthenya. Thutha wa ũmwe witũ gũthoma mĩhari ĩigana ũna, nĩ twamĩaragĩrĩria tũgacoka tũkarora ũrĩa tũngĩmĩhũthĩra ũtũũro-inĩ witũ. Kaingĩ Mary nĩ aanjĩraga maũndũ marĩa eerutĩte cukuru-inĩ ya Gileadi kana ũtungata-inĩ wake wa ũmishonarĩ. Ndeereti icio nĩ ciatũmaga ngĩe na ũmenyo mũingĩ, na ikandeithia kwagagĩria ũrutani wakwa na ũrĩa ingĩkĩra aarĩ a Ithe witũ ngoro.—Thim. 25:11.

Mũtumia wakwa aakuire mwaka wa 2013. Nĩ ndĩriragĩria mũno gũkaamuona thĩinĩ wa thĩ njerũ. Kamũira ihinda rĩu rĩkinyĩte, nĩ nduĩte itua rĩa gũthiĩ na mbere kwĩruta, na kwĩhoka Jehova na ngoro yakwa yothe. (Thim. 3:​5, 6) Nĩ njiguaga nyũmĩrĩirio na ngakena mũno ndeciria maũndũ marĩa andũ a Jehova mageeka thĩinĩ wa thĩ njerũ. Ũndũ ũcio ũhutĩtie kwĩruta maũndũ merũ kuuma kũrĩ Jehova na mamwĩgiĩ. Ndirĩ na ciugo njiganu cia kũmũcokeria ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mothe andutĩte, hamwe na ũtugi mũnene ũrĩa anyonetie.