1. Nĩ irathimo ta irĩkũ tũkenagĩra nĩ ũndũ wa gũkorũo ithondeka-inĩ rĩa Jehova?

 NĨ KĨRATHIMO kĩnene gũkorũo tũrĩ ithondeka-inĩ rĩa Jehova matukũ-inĩ maya maritũ ma kũrigĩrĩria. O na gũtuĩka maũndũ thĩinĩ wa thĩ marathiĩ o mathũkĩte, Jehova nĩ atũheete famĩlĩ ya kĩĩroho ĩrĩ na ũrũmwe ya aarĩ na ariũ a Ithe witũ. (Thab. 133:1) Nĩ atũteithagia gũkorũo na famĩlĩ irĩ na gĩkeno. (Ef. 5:33–6:1) Ningĩ nĩ atũheaga ũũgĩ na ũtaũku ũrĩa tũrabatara nĩguo tũkorũo na thayũ wa ngoro.

2. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũrabatara gwĩka, na nĩkĩ?

² O na kũrĩ ũguo, no mũhaka twĩrutanĩrie gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova tũrĩ ehokeku. Nĩkĩ? Tondũ rĩmwe no tũtuurithio nĩ andũ arĩa angĩ tondũ ti akinyanĩru. Ningĩ no tũkue ngoro nĩ ũndũ wa mahĩtia maitũ ithuĩ ene, makĩria rĩrĩa twekora tũgĩcokera ihĩtia o rĩrĩa rĩrĩa. Nĩ tũrabatara gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova (1) rĩrĩa twatuurithio nĩ mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ, (2) rĩrĩa twatuurithio nĩ ũrĩa tũhikanĩtie nake, na (3) rĩrĩa twaigua tũkuĩte ngoro nĩ ũndũ wa mahĩtia maitũ. Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, tũkwarĩrĩria maũndũ macio, na tuone ũrĩa tũngĩĩruta kuumana na andũ atatũ magwetetwo thĩinĩ wa Bibilia arĩa maahotire kũhiũrania na maũndũ ta macio.

KIRAGĨRĨRIA RĨRĨA WATUURITHIO NĨ MŨRŨ KANA MWARĨ WA ITHE WITŨ

3. Nĩ ũritũ ũrĩkũ andũ a Jehova macemanagia naguo?

³ Ũritũ ũrĩa ũkoragwo ho. Akristiano amwe no mauge kana meke ũndũ ũngĩtũtuurithia. Angĩ nao no meke ũndũ ũngĩtũma tũkue ngoro kana marũmbũyanie na ithuĩ na njĩra ĩtarĩ ya ũtugi. O na arĩa matongoragia maũndũ no mahĩtie. Maũndũ ta macio no matũme andũ amwe magĩe nganja kana rĩrĩ no ithondeka rĩa Jehova. Na kwoguo handũ ha gũthiĩ na mbere gũtungatĩra  Jehova marĩ na “ũrũmwe” hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ, no mambie kwĩyamũrania na arĩa mamatuurithĩtie o na kana matige gũthiaga mĩcemanio. (Zef. 3:9) Hihi nĩ ũndũ wa ũũgĩ gwĩka ũguo? Rekei tuone ũrĩa tũngĩĩruta kuumana na mũndũ ũgwetetwo Bibilia-inĩ ũrĩa wacemanirie na mathĩna ta macio.

4. Nĩ moritũ marĩkũ mũtũmwo Paulo aacemanirie namo?

⁴ Ngerekano ya Bibilia. Mũtũmwo Paulo nĩ aamenyaga atĩ Akristiano arĩa angĩ ti akinyanĩru. Kwa ngerekano, ihinda inini thutha wake gũtuĩka Mũkristiano, nĩ kũrĩ andũ kĩũngano-inĩ maamwĩkagĩrĩra nganja. (Atũm. 9:26) Thutha ũcio, andũ amwe nĩ maaragia maũndũ moru mamwĩgiĩ nĩguo mamũthũkĩrie rĩĩtwa. (2 Kor. 10:10) Ningĩ Paulo nĩ oonire mũndũ wehokeirũo maũndũ kĩũngano-inĩ agĩtua itua rĩtaarĩ rĩega rĩngĩahĩngire andũ arĩa angĩ. (Gal. 2:​11, 12) Na kũrĩ hĩndĩ Paulo ooragirũo ngoro mũno nĩ Mariko ũrĩa maatungataga hamwe nake. (Atũm. 15:​37, 38) Maũndũ macio nĩ mangĩatũmire Paulo atue itua rĩa kwaga kũnyitanagĩra na Akristiano acio. No aathiire o na mbere gũkorũo na mawoni mega kwerekera aarĩ na ariũ a Ithe na agĩthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova. Nĩ kĩĩ gĩateithirie Paulo gũkirĩrĩria?

5. Nĩ kĩĩ gĩateithirie Paulo gũthiĩ na mbere kũnyitanĩra na aarĩ na ariũ a Ithe? (Akolosai 3:​13, 14) (Ningĩ rora mbica.)

⁵ Paulo nĩ eendete aarĩ na ariũ a Ithe. Kwenda andũ arĩa angĩ nĩ kwamũteithirie kũiga meciria harĩ ngumo ciao njega handũ ha mawathe mao. Ningĩ wendo nĩ wateithirie Paulo gwĩka ũrĩa we mwene aandĩkire thĩinĩ wa Akolosai 3:​13, 14. (Thoma.) Ũndũ ũcio nĩ ũroneka wega kũringana na ũrĩa aarũmbũyanirie na Mariko. O na gũtuĩka Mariko nĩ aamũtiganĩirie iceera-inĩ rĩake rĩa mbere rĩa ũmishonarĩ, Paulo ndaatũũrire amũrakarĩire. Thutha-inĩ rĩrĩa Paulo aandĩkagĩra kĩũngano gĩa Kolosai marũa ma kũmekĩra ngoro, nĩ aagaathĩrĩirie Mariko mũno nĩ ũndũ wa ũrĩa maarutithanagia wĩra na akiuga atĩ nĩ ‘aamũmĩrĩirie mũno.’ (Kol. 4:​10, 11) Na rĩrĩa Paulo oohetwo njera itũũra-inĩ rĩa Roma, nĩ ooririe Mariko athiĩ amũteithie. (2 Tim. 4:11) Maũndũ macio maronania wega atĩ Paulo ndaatigire kũnyitanĩra na ariũ a Ithe. Tũreruta atĩa kuumana na Paulo?

6-7. Tũngĩthiĩ na mbere kuonia aarĩ na ariũ a Ithe witũ wendo atĩa o na matarĩ akinyanĩru? (1 Johana 4:7)

⁶ Tũreruta atĩa? Jehova endaga tũthiĩ o na mbere kuonia aarĩ na ariũ a Ithe witũ wendo. (Thoma 1 Johana 4:7.) Kwoguo Mũkristiano angĩka ũndũ ũgũtũtuurithia, no tũkorũo na ma atĩ ndaneka ũguo arĩ na muoroto wa gũtũtuurithia na atĩ nĩ erutanagĩria  kũrũmĩrĩra motaaro ma Bibilia. (Thim. 12:18) Jehova nĩ endete ndungata ciake njĩhokeku o na akorũo ti nginyanĩru. Kwoguo ndanogagio nĩ ithuĩ rĩrĩa twahĩtia na ndatũũraga atũrakarĩire. (Thab. 103:9) Na githĩ tũtikĩbatiĩ kwĩgerekania na Ithe witũ wa igũrũ na njĩra ya kuohera arĩa angĩ?—Ef. 4:32–5:1.

⁷ Ningĩ ririkana atĩ o ũrĩa mũico ũrakuhĩrĩria noguo tũrabatara gũikara hakuhĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ. No twĩrĩgĩrĩre atĩ mĩnyamaro ĩgũthiĩ ĩingĩhĩte tondũ no twĩkore nginya njera nĩ ũndũ wa wĩtĩkio witũ. Ihinda-inĩ ta rĩu, no tũbatare aarĩ na ariũ a Ithe witũ gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe. (Thim. 17:17) Ta wĩcirie ũhoro wa mũthuri ũmwe wa kĩũngano bũrũri-inĩ wa Spain wĩtagwo Josep. a Marĩ hamwe na ariũ a Ithe witũ angĩ nĩ maaikirio njera nĩ ũndũ wa kũrega kũingĩra njeshi-inĩ. Aaugire ũũ: “Twĩ njera, warĩ ũndũ mũhũthũ mũndũ gũtuurithio nĩ Mũkristiano ũrĩa ũngĩ tondũ twaikaraga hamwe ithuothe. Nĩ twabataraga gũkiranĩrĩria na kuohanĩra twĩyendeire. Ũndũ ũcio nĩ watũteithirie kũrũmbũyania na gũtũũria ũrũmwe, tondũ twaikaranagia na ohwo angĩ matooĩ Jehova. Kũrĩ hĩndĩ ndaguraririo mũno guoko ũndũ kwabatarire kuohwo, na kwoguo ndingĩahotire kwĩĩkĩra ũndũ. No mũrũ wa Ithe witũ ũmwe nĩ aahũũragĩra nguo na akanũmbũiya na njĩra itiganĩte. Nĩ ndonirio wendo wa ma rĩrĩa ndaũbataraga makĩria.” Na githĩ tũtikĩrĩ na itũmi njega cia gũkorũo tũkĩiguithania na aarĩ na ariũ a Ithe witũ ihinda-inĩ rĩrĩ?

KIRAGĨRĨRIA RĨRĨA WATUURITHIO NĨ ŨRĨA MŨHIKANĨTIE NAKE

8. Nĩ ũritũ ũrĩkũ andũ arĩa mahikanĩtie macemanagia naguo?

⁸ Ũritũ ũrĩa ũkoragwo ho. Ihiko ciothe nĩ icemanagia na moritũ. Bibilia nĩ yonanagia wega atĩ andũ arĩa mahikanĩtie nĩ “marĩonaga thĩna mwĩrĩ-inĩ wao.” (1 Kor. 7:28) Nĩkĩ? Tondũ kĩhiko kĩnyitithanagia andũ erĩ matarĩ akinyanĩru, marĩ na ũmũndũ ngũrani, na o mũndũ agakorũo na maũndũ marĩa mamũkenagia na marĩa matamũkenagia. Andũ arĩa mahikanĩtie no makorũo maumĩte mĩrerere-inĩ ngũrani, kana ũndũire-inĩ ũtiganĩte. Thutha wa ihinda, tũmawathe tũtoonekete matanahikania no twambĩrĩrie kwĩyumĩria. Maũndũ ta macio no marehe njũkanĩrĩro thĩinĩ wa mũciĩ. Na hihi handũ ha mũndũ etĩkĩre mahĩtia make na merutanĩrie kũmaniina, o mũndũ no ambĩrĩrie gũcokereria ũrĩa ũngĩ mahĩtia. O na no makinyĩrĩre kuona atĩ kweheranĩra kana gũtigana nĩkĩo kĩhonia kĩa mathĩna mao. No hihi gũtiganĩria kĩhiko nĩkĩo kĩhonia? b Reke tuone ũrĩa tũngĩĩruta kuumana na mũndũ ũgwetetwo Bibilia-inĩ wakirĩrĩirie kĩhiko kĩarĩ kĩritũ mũno.

9. Nĩ ũritũ ũrĩkũ Abigaili aarĩ naguo?

⁹ Ngerekano ya Bibilia. Abigaili aahikĩtio nĩ Nabali, ũrĩa Bibilia yugaga atĩ aarĩ mũũru mũno na ndaarĩ na mĩtugo mĩega. (1 Sam. 25:3) No nginya akorũo Abigaili nĩ aaritũhagĩrũo mũno gũikarania na mũndũ ta ũcio. Hihi Abigaili nĩ aarĩ na mweke wa kũniina kĩhiko gĩake? Ĩĩ nĩ aagĩire na mweke ũcio rĩrĩa Daudi aabangire gũthiĩ kũũraga mũthuri wake nĩ ũndũ wa kũmwarĩria ũũru hamwe na arũme ake. (1 Sam. 25:​9-13) Abigaili nĩ angĩetharire na areke Daudi ahingie muoroto wake. No handũ ha ũguo, Abigaili aaingĩrĩire maũndũ na akĩiguithia Daudi ndakorage Nabali. (1 Sam. 25:​23-27) Nĩ kĩĩ kĩamũtindĩkire gwĩka ũguo?

10. Nĩ kĩĩ kĩngĩkorũo gĩateithirie Abigaili gũkirĩrĩria kĩhiko kĩritũ?

 ¹⁰ Abigaili nĩ eendete Jehova na agatĩa ithimi iria aigĩte ciĩgiĩ kĩhiko. No nginya akorũo nĩ ooĩ ũrĩa Ngai eerire Adamu na Hawa rĩrĩa aambĩrĩirie mũbango ũcio wa kĩhiko. (Kĩam. 2:24) Abigaili nĩ aamenyaga atĩ Jehova onaga kĩhiko kĩrĩ kĩndũ gĩtheru. Nĩ eendaga gũkenia Jehova, na ũndũ ũcio hihi nĩguo wamũtindĩkire gwĩka ũrĩa wothe angĩhota kũhonokia mũciĩ wake, o hamwe na mũthuriwe. Abigaili ooire ikinya o na ihenya nĩguo agirĩrĩrie Daudi ndakorage Nabali. Ningĩ nĩ eehaarĩirie gũcũnga mũhera nĩ ũndũ wa mahĩtia ateekĩte. Hatarĩ nganja Jehova nĩ eendete mũtumia ũcio warĩ na ũcamba na ũtaarĩ na mwĩyendo. Athuri na atumia mangĩĩruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Abigaili?

11. (a) Nĩ atĩa Jehova erĩgagĩrĩra kuuma harĩ arĩa mahikanĩtie? (Aefeso 5:33) (b) Weruta atĩa kuumana na ũrĩa Carmen eerutanĩirie gũtũũria kĩhiko gĩake? (Ningĩ rora mbica.)

¹¹ Tũreruta atĩa? Jehova erĩte arĩa mahikanĩtie matĩage mũbango ũcio wa kĩhiko o na angĩkorũo mũndũ nĩ araritũhĩrũo gũikarania na ũrĩa mahikanĩtie nake. No nginya akorũo Jehova nĩ akenaga rĩrĩa ona arĩa mahikanĩtie makĩĩrutanĩria kũniina mathĩna mao, na makonania wendo wa kwĩima na gĩtĩo. (Thoma Aefeso 5:33.) Ta wĩcirie ũhoro wa Carmen. Kĩndũ mĩaka ĩtandatũ thutha wa kũhika, Carmen nĩ aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia na Aira a Jehova na thutha-inĩ akĩbatithio. Aaugire: “Mũthuri wakwa ndaakenirio nĩ ũhoro ũcio. Nĩ ta aaiguagĩra Jehova ũiru. Aanumaga na agaikara akĩnjĩraga nĩ ekũndiga.” O na kũrĩ ũguo, Carmen aathiire o na mbere gũkirĩrĩria kĩhiko-inĩ gĩake. Kwa ihinda rĩa mĩaka 50, nĩ eerutanĩirie mũno kwenda mũthuri wake na kũmũtĩa. Aaugire: “O ũrĩa mĩaka yathiaga, nĩ nderutire kuonania ũtaũku makĩria na kwaragĩria mũthuri wakwa na njĩra ya gĩtĩo. Tondũ nĩ ndamenyaga kĩhiko nĩ gĩtheru maitho-inĩ ma Jehova, nĩ ndekire ũrĩa wothe ingĩahotire nĩgetha ndĩgĩtũũrie. Ndiatiganĩirie kĩhiko gĩakwa tondũ nĩ nyendete Jehova.” c Kĩhiko gĩaku kĩngĩgĩa na moritũ, no ũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ egũgũtiirĩrĩra na agũteithie gũkirĩrĩria.

KIRAGĨRĨRIA RĨRĨA WAKUA NGORO NĨ ŨNDŨ WA MAHĨTIA MAKU

12. Nĩ ũritũ ũrĩkũ tũngĩcemania naguo tũngĩka mehia maritũ?

¹² Ũritũ ũrĩa ũkoragwo ho. Tũngĩka mehia maritũ no tũigue tũkuĩte ngoro mũno. Bibilia yonanagia atĩ mehia maitũ no matũme tũigue ‘tũthuthĩkĩte na tũhehenjekete ngoro.’ (Thab.  51:17) Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Robert nĩ eerutanĩirie kwa ihinda iraihu nginya akĩagĩrĩra gũtuĩka ndungata ya kĩũngano. O na kũrĩ ũguo, nĩ eekire mehia maritũ marĩa maatũmire one nĩ ahĩtĩria Jehova na njĩra nene. Aaugire: “Ũndũ ũcio nĩ watũmire thamiri yakwa ĩthumbũre mũno. Thutha ũcio, ndaiguaga nginya ta ndĩ mũrwaru. Nĩ ndarĩraga mũno na ngahoya Jehova. Ndonaga ta gũtarĩ hĩndĩ Ngai agaathikĩrĩria mahoya makwa rĩngĩ nĩ gũkorũo nĩ ndamũtuurithĩtie mũno.” Rĩrĩa tweka mehia maritũ, no tũigue tũkuĩte ngoro na tũhehenjekete nginya tũkambĩrĩria kuona Jehova ta atangĩtwĩtĩkĩra rĩngĩ. (Thab. 38:4) Angĩkorũo nĩ ũiguaga ũguo, wĩcirie ũhoro wa mũndũ ũgwetetwo Bibilia-inĩ wathiire na mbere gũtungatĩra Jehova o na thutha wa gwĩka mehia maritũ.

13. Nĩ mehia marĩkũ maritũ mũtũmwo Petero eekire, na nĩ kĩĩ gĩacũngĩrĩirie ũndũ ũcio?

¹³ Ngerekano ya Bibilia. Ũtukũ wa mũico Jesu atanoragwo, mũtũmwo Petero nĩ eekire mahĩtia marũmanĩrĩire marĩa maatũmire akinyĩrĩre gwĩka mehia maritũ. Wa mbere, Petero nĩ eeĩtĩkirie mũno na akĩonania ũrĩa we atangĩatiganĩirie Jesu o na atũmwo arĩa angĩ mangĩamũtiganĩirie. (Mar. 14:​27-29) Thutha ũcio marĩ mũgũnda-inĩ wa Gethisemane, Petero akĩremererũo maita maigana ũna gũikara eiguĩte. (Mar. 14:​32, 37-41) Na rĩrĩa andũ kĩrĩndĩ kĩnene mookire kũnyita Jesu, Petero nĩ aamũtiganĩirie. (Mar. 14:50) Mũthia-inĩ, Petero agĩkaana Jesu maita matatũ, o na agĩkinyĩrĩra kwĩhĩta atĩ ndamũũĩ. (Mar. 14:​66-71) Petero aaiguire atĩa thutha wa gwĩka mehia macio maritũ? Aaiguire aremererũo na akĩrĩra arĩ na ruo rũingĩ, hihi nĩ ũndũ wa kũgũmĩrũo nĩ mehia macio. (Mar. 14:72) Ta wĩcirie ruo rũrĩa Petero aaiguire mathaa maigana ũna thutha ũcio rĩrĩa mũrata wake Jesu ooragirũo! No nginya akorũo aaiguire eyagĩire kĩene mũno.

14. Nĩ kĩĩ gĩateithirie Petero gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova? (Rora mbica.)

¹⁴ Petero nĩ aahotire gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova nĩ ũndũ wa itũmi cigana ũna. Wa mbere, ndeeyamũranirie na andũ arĩa angĩ. Aathiire o na mbere kũnyitanĩra na ariũ a Ithe, na no nginya akorũo nĩ maamũmĩrĩirie mũno. (Luk. 24:33) Ningĩ rĩrĩa Jesu aariũkirio nĩ ooimĩrĩire Petero, hihi nĩguo amũmĩrĩrie. (Luk. 24:34; 1 Kor. 15:5) Thutha ũcio handũ ha Jesu gũkũũma Petero nĩ ũndũ wa mahĩtia make, aamwĩrire atĩ nĩ angĩehokeirũo maũndũ manene o na makĩria. (Joh. 21:​15-17) O na gũtuĩka Petero nĩ aamenyaga nĩ ekĩte mehia maritũ, ndaatigire gũtungatĩra Jehova. Nĩkĩ? Tondũ aarĩ na ma atĩ Jesu Mwathi wake no aamwendete. Ningĩ Petero nĩ aathiire na mbere  gũtiirĩrĩrũo nĩ ariũ a Ithe. Tũreruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Petero?

15. Jehova endaga tũkorũo na ũũma ũrĩkũ? (Thaburi 86:5; Aroma 8:​38, 39) (Ningĩ rora mbica.)

¹⁵ Tũreruta atĩa? Jehova endaga tũkorũo na ma atĩ nĩ atwendete na nĩ ehaarĩirie gũtuohera. (Thoma Thaburi 86:5; Aroma 8:​38, 39.) Rĩrĩa twehia, nĩ tũthumbũragwo nĩ thamiri, na ũcio nĩ ũndũ wa kawainda na mwagĩrĩru. O na kũrĩ ũguo, tũtiagĩrĩirũo kuona ta Jehova atigĩte gũtwenda kana kuona ta atangĩtuohera. Handũ ha ũguo, tũbatiĩ gũcaria ũteithio o na ihenya. Robert ũrĩa ũkũgwetetwo na hau kabere aaugire: “Ndagũire mehia-inĩ nĩ ũndũ wa kwĩhoka ũhoti wakwa ngĩhiũrania na igerio.” Nĩ oonire nĩ aabataraga kwaria na athuri a kĩũngano. Aaugire: “Rĩrĩa ndoire ikinya rĩu, athuri acio nĩ maatũmire nyone atĩ Jehova no anyendete. Athuri a kĩũngano matianogirio nĩ niĩ. Nĩ maandeithirie gũkorũo na ma atĩ Jehova ndandiganĩirie.” O na ithuĩ no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ atwendete mũno, na nĩ arĩtuohagĩra twerira mehia maitũ, twacaria ũteithio ũrĩa tũrabatara, na twerutanĩria kwaga gũcokera mahĩtia macio. (1 Joh. 1:​8, 9) Gũkorũo na ũũma ũcio nĩ kũrĩtũteithagia kwaga gũkua ngoro rĩrĩa twehia.

16. Ũtuĩte itua rĩa gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova nĩkĩ?

¹⁶ Jehova nĩ akenagio mũno nĩ kĩyo gitũ gĩa kũmũtungatĩra matukũ-inĩ maya maritũ ma kũrigĩrĩria. Tũrĩ na ũteithio wa Jehova, no tũhote gũkirĩrĩria o na kwĩ na maũndũ mangĩtũũraga ngoro. No tũhote gũthiĩ na mbere kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ na kũmohera o na rĩrĩa matũtuurithia. No tuonanie atĩ nĩ twendete Ngai na tũgatĩa mũbango wake wa kĩhiko na njĩra ya gwĩka ũrĩa wothe tũngĩhota kũniina mathĩna marĩa mangĩĩyumĩria ihiko-inĩ citũ. Na rĩrĩa twehia, no tũcarie ũteithio wa Jehova, tũgakorũo na ma atĩ nĩ atwendete na nĩ egũtuohera, na tũgathiĩ na mbere kũmũtungatĩra. No tũkorũo na ma atĩ nĩ tũrĩgĩaga na irathimo nyingĩ ‘twaga gũkua ngoro harĩ gwĩkaga wega.’—Gal. 6:9.