1-2. (a) Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wonanagia atĩ Jehova nĩ akoragwo na wendi mũnene wa gũtũteithia?

 JEHOVA no atũteithie kũhiũrania na moritũ marĩa tũngĩcemania namo ũtũũro-inĩ na atũteithie kũgĩa na gĩkeno tũkĩmũtungatĩra. Jehova atũteithagia na njĩra irĩkũ? Na tũngĩka atĩa nĩguo tũgunĩke biũ kuumana na ũteithio ũrĩa atũheaga? Ciũria icio nĩ igũcokio gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ. No tũtanarĩrĩria macokio, rekei twambe twarĩrĩrie kĩũria gĩkĩ kĩhutanĩtie na ũhoro ũcio: Hihi Jehova nĩ akoragwo na wendi wa gũtũteithia?

² Kiugo kĩmwe kĩahũthĩrirũo nĩ mũtũmwo Paulo marũa-inĩ make kũrĩ Ahibirania no gĩtũteithie kuona macokio. Paulo aandĩkire ũũ: “Jehova nĩwe mũndeithia; ndigwĩtigĩra. Mũndũ-rĩ, angĩnjĩka atĩa hihi?” (Ahib. 13:6) Ibuku rĩmwe rĩtaaragĩria Bibilia riugĩte atĩ kiugo “mũndeithia” kana ‘mũteithia’ thĩinĩ wa mũhari ũcio, kĩonanagia mũndũ ũratengʼera nĩguo agateithie mũndũ ũrarĩra akĩhoya ũteithio. Ta hũũra mbica Jehova atengʼerete nĩguo agateithie mũndũ ũrahoya ũteithio. Hatarĩ nganja ũndũ ũcio ũronania atĩ Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie na arĩ na wendi mũnene wa gũtũteithia. Tũrĩ na ũteithio wa Jehova, no tũhote gũkirĩrĩria magerio tũrĩ na gĩkeno.

3. Nĩ njĩra irĩkũ ithatũ Jehova atũteithagia nacio gũkirĩrĩria magerio tũrĩ na gĩkeno?

³ Nĩ njĩra irĩkũ imwe Jehova atũteithagia nacio gũkirĩrĩria magerio tũrĩ na gĩkeno? Nĩguo tuone macokio, reke tũthome mĩhari ĩmwe thĩinĩ wa ibuku rĩa Isaia. Gĩtũmi nĩ tondũ morathi maingĩ marĩa Jehova aaguũrĩirie Isaia no mateithie ndungata cia Ngai ũmũthĩ. Ningĩ Isaia agĩtaarĩria ũhoro wa  Jehova, kaingĩ ahũthagĩra ciugo tũngĩtaũkĩrũo nĩcio na njĩra hũthũ. Ngerekano ĩmwe nĩ Isaia mũrango wa 30. Thĩinĩ wa mũrango ũcio, Isaia ahũthĩrĩte ngerekano njega irataarĩria ũrĩa Jehova ateithagia andũ ake (1) na njĩra ya gũtũthikĩrĩria na kinyi na gũcokia mahoya maitũ, (2) na njĩra ya gũtũhe ũtongoria, na (3) na njĩra ya gũtũrathima mahinda-inĩ maya na mahinda marĩa maroka. Rekei twarĩrĩrie njĩra icio ithatũ iria Jehova atũteithagia nacio.

4. (a) Jehova aaugire Ayahudi a matukũ ma Isaia mahaanaga atĩa, na nĩ ũndũ ũrĩkũ eetĩkĩririe wĩkĩke? (b) Nĩ kĩĩrĩgĩrĩro kĩrĩkũ Jehova aaheire andũ arĩa maarĩ ehokeku? (Isaia 30:18, 19)

⁴ Ciugo-inĩ cia kwambĩrĩria cia Isaia mũrango wa 30, Jehova etĩte Ayahudi ‘ariũ aremi’ arĩa ‘mongagĩrĩra mehia harĩ mehia.’ Athiĩte na mbere kuuga: “Nĩ andũ aremi, . . . matendaga kũigua watho wa Jehova.” (Isa. 30:1, 9) Tondũ nĩ maaregire gũthikĩrĩria, Isaia aarathĩte atĩ Jehova nĩ angĩetĩkĩririe makorũo nĩ ũũru. (Isa. 30:5, 17; Jer. 25:8-11) Na ũguo nĩguo gwathiire rĩrĩa Ababuloni maamatwarire ithamĩrio. O na kũrĩ ũguo, kũrĩ andũ amwe maarĩ ehokeku gatagatĩ-inĩ ka Ayahudi acio, na Isaia nĩ aamaheire ndũmĩrĩri ya kĩĩrĩgĩrĩro. Aameerire atĩ mũthenya ũmwe Jehova nĩ angĩamonirie ũtugi. (Thoma Isaia 30:18, 19.) Na ũguo nĩguo gwathiire. Jehova nĩ aamakũũrire kuuma Babuloni, o na gũtuĩka mĩaka mĩingĩ nĩ yahĩtũkire ataneka ũguo. Ciugo “Jehova nĩ etereire akirĩrĩirie nĩguo amuonie ũtugi” cioonanagia atĩ ihinda rĩna nĩ rĩngĩahĩtũkire andũ acio ehokeku matanakũũrũo. Aisiraeli maaikarire ithamĩrio Babuloni mĩaka 70 mbere ya amwe ao gwĩtĩkĩrio gũcoka Jerusalemu. (Isa. 10:21; Jer. 29:10) Rĩrĩa Aisiraeli maarĩ Babuloni marĩ ngombo maarĩraga maithori ma kĩeha, no rĩrĩa maacokire bũrũri-inĩ wao maarĩrire maithori ma gĩkeno.

5. Isaia 30:19 ĩtũheaga ũũma ũrĩkũ?

⁵ Ũmũthĩ no tũũmĩrĩrio nĩ ciugo ici: “Nĩ agaakuonia ũtugi wamũrĩrĩra agũteithie.” (Isa. 30:19) Ciugo icio cia Isaia iratũhe ũũma wa atĩ Jehova nĩ arĩthikagĩrĩria na kinyi rĩrĩa twamũrĩrĩra atũteithie, na nĩ arĩcokagia o na ihenya mahoya maitũ. Isaia oongereire ũũ: “Nĩ agaagũcokeria o hĩndĩ ĩyo akũigua.” Ciugo icio nĩ itũririkanagia atĩ Ithe witũ wa igũrũ nĩ akoragwo ehaarĩirie na arĩ na wendi mũnene wa gũteithia arĩa mamũkayagĩra. Kũmenya ũguo no gũtũteithie gũkirĩrĩria moritũ tũrĩ na gĩkeno.

6. Ciugo cia Isaia cionanagia atĩa atĩ Jehova nĩ athikagĩrĩria mahoya ma o ũmwe witũ?

⁶ Mũhari ũcio ũratũhe ũũma ũrĩkũ ũngĩ wĩgiĩ mahoya maitũ? Jehova nĩ athikagĩrĩria na kinyi mahoya ma o ũmwe witũ. Tũngiuga ũguo nĩkĩ? Gĩcunjĩ-inĩ kĩa mbere kĩa Isaia mũrango wa 30, Jehova ararĩria andũ ake marĩ gĩkundi. No thĩinĩ wa mũhari wa 19, ararĩria mũndũ kĩũmbe. Isaia aandĩkire ũũ: “Ndũrĩ hĩndĩ ũkaarĩra”; “nĩ agaakuonia ũtugi”; “nĩ agaagũcokeria.” Jehova arĩ Ithe witũ ũtwendete, ndangĩra mũrũwe kana mwarĩ ũkuĩte ngoro, “Wagĩrĩirũo gũkorũo na hinya ta ngʼania.” Handũ ha ũguo, arũmbũyanagia na ithuĩ tũrĩ mũndũ ũmwe ũmwe na agathikĩrĩria na kinyi mahoya maitũ.—Thab. 116:1; Isa. 57:15.

7. Isaia na Jesu monanĩtie atĩa bata wa kũhoya tũtegũtigithĩria?

⁷ Rĩrĩa twahoya Jehova na twamwĩra igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũratũthumbũra, ũndũ ũmwe angĩamba gwĩka nĩ gũtũhe hinya ũrĩa tũrabatara wa gũkirĩrĩria ũndũ ũcio. Na igerio rĩrĩa tũrahĩtũkĩra rĩngĩaga gũthira na ihenya ũrĩa  tũngĩrĩgĩrĩra, no tũbatare kũhoya Jehova rĩngĩ na rĩngĩ atũhe hinya wa gũkirĩrĩria igerio rĩu. Ũguo nĩguo atwĩraga twĩke. Ũndũ ũcio nĩ wonanĩtio nĩ ciugo ici cia Isaia: “Mũtikareke [Jehova] ahurũke.” (Isa. 62:7) Hihi ũguo nĩ kuuga atĩa? Twagĩrĩirũo kũhoya Jehova tũtegũtigithĩria, na njĩra ĩyo tũkahaana ta tũtaramũreka ahurũke. Ciugo icio cia Isaia iratũririkania ngerekano cia Jesu ciĩgiĩ mahoya thĩinĩ wa Luka 11:8-10, 13. Mĩhari-inĩ ĩyo Jesu atwĩkĩraga ngoro tũhoe tũtegũtigithĩria na ‘tũthiĩ na mbere’ kũhoya tũheo roho mũtheru. Ningĩ no tũthaithe Jehova atũhe ũtongoria ũrĩa tũrabatara nĩguo tũtue matua mega.

8. Ciugo cia Isaia 30:20, 21 ciahingire atĩa mahinda-inĩ ma tene?

⁸ Thoma Isaia 30:20, 21. Rĩrĩa mbũtũ ya Ababuloni yarigicĩirie Jerusalemu kwa ihinda rĩa mwaka ũmwe na nuthu, Ayahudi maamenyerire gũkorũo na mĩtangĩko o ta ũrĩa maamenyerete gũkorũo na mũgate na maĩ. No o ta ũrĩa mũhari wa 20 na 21 yonanĩtie, Jehova eerĩire Ayahudi acio atĩ mangĩeririre na magarũrĩre mĩthiĩre yao, nĩ angĩamahonokirie. Isaia eetire Jehova ‘Mũrutani Ũrĩa Mũnene,’ na akĩĩrĩra andũ acio atĩ Jehova nĩ angĩamarutire ũrĩa mangĩmũthathaiya na njĩra ĩretĩkĩrĩka nĩwe. Ciugo icio ciahingire rĩrĩa Ayahudi maarekereirio kuuma ithamĩrio. Jehova nĩ aatuĩkire Mũrutani Wao Ũrĩa Mũnene, na rungu rwa ũtongoria wake andũ ake nĩ maahotire gũcokia ũthathaiya mũtheru. O na ithuĩ nĩ tũkenaga mũno tondũ Jehova nĩwe Mũrutani Witũ Ũrĩa Mũnene.

9. Njĩra ĩmwe Jehova atũtongoragia nayo ũmũthĩ nĩ ĩrĩkũ?

⁹ Thĩinĩ wa mĩhari ĩyo, Isaia aaugire atĩ tũtariĩ ta arutwo mararutwo nĩ Jehova na njĩra igĩrĩ. Ũhoro-inĩ wĩgiĩ njĩra ya mbere, Isaia aaugire ũũ: “Nĩ ũkeeyonera Mũrutani Waku Ũrĩa Mũnene na maitho maku.” Ciugo icio iratũhe mbica ya mũrutani arũgamĩte mbere ya arutwo. Tũrĩ na gĩtĩo kĩnene gĩa kũrutwo nĩ Jehova ũmũthĩ. No Jehova atũrutaga na njĩra ĩrĩkũ? Ekaga ũguo kũgerera ithondeka rĩake. Nĩ tũcokagia ngatho mũno nĩ ũndũ wa ũtongoria ũrataũkĩka wega ũrĩa tũheagwo nĩ ithondeka rĩa Jehova. Ũtongoria ũrĩa tũheagwo mĩcemanio-inĩ itũ ya kĩũngano, igomano-inĩ, na kũgerera mabuku, programu cia JW Broadcasting^®, o hamwe na njĩra ingĩ, nĩ ũtũteithagia gũkirĩrĩria tũrĩ na gĩkeno rĩrĩa tũracemania na moritũ.

10. Tũiguaga “kiugo thutha [witũ]” na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁰ Isaia nĩ aagwetire njĩra ya kerĩ ĩrĩa Jehova  atũrutaga nayo kũgerera ciugo ici: “Namo matũ maku mwene nĩ makaaigua kiugo thutha waku.” Ciugo icio iratũteithia kuona Jehova atariĩ ta mũrutani ũrĩ maitho ũrathiĩ arĩ thutha wa arutwo ake akĩmonereria njĩra ĩrĩa magĩrĩirũo kũgera. Mahinda-inĩ maya nĩ tũiguaga mũgambo wa Ngai ũrĩ thutha witũ. Na njĩra ĩrĩkũ? Ngai aandĩkithirie ciugo ciake iria irĩ thĩinĩ wa Bibilia tene, ihinda iraihu ihĩtũku. Kwoguo rĩrĩa tũrathoma Bibilia nĩ ta tũkoragwo tũkĩigua mũgambo wa Ngai ũkiuma thutha witũ.—Isa. 51:4.

11. Nĩ maũndũ marĩkũ tũrabatara gwĩka nĩguo tũkirĩrĩrie tũrĩ na gĩkeno, na twagĩrĩirũo gwĩka ũguo nĩkĩ?

¹¹ Tũngĩka atĩa nĩguo tũgunĩke biũ kuumana na ũtongoria ũrĩa Jehova atũheaga kũgerera ithondeka rĩake na Kiugo gĩake? Ta rora maũndũ maya merĩ Isaia aagwetire. Wa mbere nĩ, “ĩno nĩyo njĩra.” Wa kerĩ nĩ, “gerai thĩinĩ wayo.” (Isa. 30:21) Kwoguo kũmenya “njĩra” ti kũiganu. Nĩ tũrabatara “kũgera thĩinĩ wayo.” Kũgerera Kiugo kĩa Jehova na ũrĩa gĩtaaragĩrio nĩ ithondeka rĩake, nĩ tũhotaga kũmenya maũndũ marĩa Jehova endaga twĩke. Ningĩ nĩ twĩrutaga ũrĩa tũngĩhũthĩra maũndũ marĩa twathoma. Nĩguo tũhote gũkirĩrĩria tũrĩ na gĩkeno tũgĩtungatĩra Jehova, nĩ tũrabatara gwĩka maũndũ macio merĩ. Tũngĩka ũguo, norĩo tu tũngĩamũkĩra irathimo cia Jehova.

12. Kũringana na Isaia 30:23-26, Jehova angĩarathimire andũ ake atĩa?

¹² Thoma Isaia 30:23-26. Ũrathi ũcio wahingire atĩa harĩ Ayahudi arĩa maacokire bũrũri wa Isiraeli kuuma ithamĩrio Babuloni? Nĩ maamũkĩrire irathimo nyingĩ cia kĩĩmwĩrĩ na cia kĩĩroho. Jehova nĩ aarathimire andũ ake na njĩra ya kũmahe irio nyingĩ. Na ũndũ wa bata makĩria, Jehova nĩ aamaheire irio nyingĩ cia kĩĩroho o ũrĩa ũthathaiya mũtheru wathiaga ũcoketio o kahora. Irathimo cia kĩĩroho iria andũ a Ngai maakeneire hĩndĩ ĩyo ciakĩrĩte kĩndũ kĩngĩ o gĩothe maarĩ nakĩo mbere ĩyo. O ta ũrĩa mũhari wa 26 wonanĩtie, Jehova nĩ oongereire ũtheri wa kĩĩroho na njĩra ya kũmateithia gũtaũkĩrũo nĩ Kiugo gĩake wega makĩria. (Isa. 60:2) Irathimo cia Jehova nĩ ciateithirie andũ ake gũthiĩ na mbere kũmũtungatĩra marĩ na hinya na gĩkeno “nĩ ũndũ wa ngoro gũkorũo [irĩ] na gĩkeno.”—Isa. 65:14.

13. Ũrathi wĩgiĩ gũcokio ũhingĩte atĩa mahinda-inĩ maya maitũ?

¹³ Hihi ũrathi wĩgiĩ gũcokio kwa ũthathaiya mũtheru nĩ ũtũhutagia ũmũthĩ? Ĩĩ nĩ  ũtũhutagia. Na njĩra ĩrĩkũ? Kuuma mwaka wa 1919 Mahinda Maitũ (M.M.), andũ milioni nyingĩ nĩ makũũrĩtwo kuuma ũkombo-inĩ wa Babuloni Ũrĩa Mũnene, nĩwe ndini ciothe cia maheeni gũkũ thĩ. Nĩ maingĩrĩtio kũndũ kwega gũkĩra Bũrũri wa Isiraeli wa Kĩĩranĩro. Kũndũ kũu nĩ paradiso ya kĩĩroho. (Isa. 51:3; 66:8) Paradiso ĩyo ya kĩĩroho nĩ kĩĩ?

14. Paradiso ya kĩĩroho nĩ kĩĩ, na nĩa makoragwo thĩinĩ wayo ũmũthĩ? (Rora kohoro ga Gũtaarĩria Ciugo.)

¹⁴ Kuuma mwaka wa 1919 M.M., arĩa aitĩrĩrie maguta nĩ makeneire gũkorũo thĩinĩ wa paradiso ya kĩĩroho. b Arĩa marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra gũkũ thĩ, a “ngʼondu ingĩ,” o nao nĩ maingĩrĩte thĩinĩ wa paradiso ya kĩĩroho na magakenera irathimo nyingĩ cia Jehova.—Joh. 10:16; Isa. 25:6; 65:13.

15. Paradiso ya kĩĩroho ĩkoragwo kũ mahinda-inĩ maya?

¹⁵ Paradiso ĩyo ya kĩĩroho ĩkoragwo kũ ũmũthĩ? Athathaiya a Jehova makoragwo kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ. Kwoguo paradiso ya kĩĩroho ĩrĩa maikaraga ĩkoragwo kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ. Nĩ ũndũ ũcio, gũtekũmakania kũrĩa tũikaraga thĩinĩ wa thĩ, no tũkorũo thĩinĩ wa paradiso ĩyo ya kĩĩroho angĩkorũo nĩ tũgũthiĩ na mbere kũnyita mbaru ũthathaiya wa ma.

16. Tũngĩka atĩa nĩguo tũthiĩ na mbere kuona ũthaka wa paradiso itũ ya kĩĩroho?

¹⁶ Nĩguo tũikare thĩinĩ wa paradiso ya kĩĩroho, ũndũ ũmwe twagĩrĩirũo gwĩka nĩ gũthiĩ na mbere gũkorũo na ngatho nĩ ũndũ wa ũrũmwe wa thĩ yothe wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Tũngĩka ũguo atĩa? Na njĩra ya kũroraga maũndũ marĩa mega megiĩ arĩa marĩ thĩinĩ wa paradiso ĩyo no ti mawathe mao. (Joh. 17:20, 21) Nĩkĩ ũndũ ũcio nĩ wa bata? Ta wĩcirie ngerekano ĩno. Thĩinĩ wa mũtitũ mũthaka, gũkoragwo na mĩtĩ ya mĩthemba mĩingĩ. Na njĩra o ta ĩyo, thĩinĩ wa paradiso ya kĩĩroho ĩrĩa tũrĩ nayo thĩinĩ wa ciũngano citũ ũmũthĩ, gũkoragwo na andũ a mĩthemba mĩingĩ arĩa mangĩhaananio na mĩtĩ. (Isa. 44:4; 61:3) Twagĩrĩirũo gũtigĩrĩra atĩ tũrathiĩ na mbere kũrora ũthaka wa  “mũtitũ” no ti mawathe ma “mĩtĩ” ĩrĩa ĩrĩ hakuhĩ na ithuĩ. Tũtibatiĩ kũreka mawathe maitũ kana ma andũ arĩa angĩ thĩinĩ wa kĩũngano, matũgirĩrĩrie kuona ũthaka wa ũrũmwe wa thĩ yothe wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ.

17. Nĩ atĩa o ũmwe witũ agĩrĩirũo nĩ gwĩka nĩguo ateithĩrĩrie kĩũngano gũkorũo na ũrũmwe?

¹⁷ Nĩ atĩa o ũmwe witũ agĩrĩirũo nĩ gwĩka nĩguo ateithĩrĩrie kĩũngano gũkorũo na ũrũmwe? Nĩ gũcaragia thayũ. (Mat. 5:9; Rom. 12:18) Rĩrĩa rĩothe tuoya ikinya rĩa mbere harĩ gũthingata thayũ na andũ arĩa angĩ kĩũngano-inĩ, nĩ tuongagĩrĩra ũthaka wa paradiso ya kĩĩroho. Nĩ tũririkanaga atĩ Jehova nĩwe ũgucĩrĩirie mũndũ o wothe ũrĩ thĩinĩ wa paradiso ĩyo ya kĩĩroho thĩinĩ wa ũthathaiya mũtheru. (Joh. 6:44) Ta hũũra mbica ũrĩa Jehova akenaga rĩrĩa ona tũkĩĩrutanĩria gũthingata thayũ na ũrũmwe hamwe na ndungata ciake iria onaga irĩ cia goro mũno!—Isa. 26:3; Hag. 2:7.

18. Nĩ maũndũ marĩkũ twagĩrĩirũo gwĩcũranagia igũrũ rĩamo kaingĩ, na nĩkĩ?

¹⁸ Tũngĩka atĩa nĩguo tũgunĩke biũ kuumana na irathimo iria Ngai aheaga ndungata ciake? No twĩciragie na njĩra ndikĩru maũndũ marĩa tũreruta Kiugo-inĩ kĩa Ngai na mabuku-inĩ maitũ marĩa mehocetie harĩ Bibilia. Kwĩruta na gwĩcũrania na njĩra ĩyo nĩ kũrĩtũteithagia gũkũria ngumo cia Gĩkristiano, na kuonania “wendo ta wa andũ a nyina ũmwe” na “wendo muororo harĩ mũndũ na ũrĩa ũngĩ” thĩinĩ wa kĩũngano. (Rom. 12:10) Gwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ irathimo iria tũrĩ nacio mahinda-inĩ maya nĩ kũrĩkagĩra hinya ũrata witũ na Jehova. Na rĩrĩa twecũrania igũrũ rĩgiĩ irathimo iria Jehova atwĩrĩire mahinda mokĩte nĩ tũrĩkagĩra hinya kĩĩrĩgĩrĩro gitũ gĩa kũmũtungatĩra tene na tene. Maũndũ macio mothe nĩ marĩtũteithagia kuongerera gĩkeno gitũ tũgĩtungatĩra Jehova mahinda-inĩ maya.

19. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩkorũo na ma naguo kũringana na Isaia 30:18? (b) Nĩ kĩĩ kĩrĩtũteithagia gũkirĩrĩria tũrĩ na gĩkeno?

¹⁹ Jehova nĩ ‘akaarahũka’ nĩ ũndũ witũ rĩrĩa akaaniina thĩ ĩno njũru. (Isa. 30:18) Tũrĩ na ma atĩ tondũ Jehova nĩ “Ngai wa kĩhooto,” ndagetĩkĩria thĩ ya Shaitani ĩthiĩ na mbere gũkorũo kuo makĩria ma ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire. (Isa. 25:9) Nĩ twetagĩrĩra hamwe na Jehova tũkirĩrĩirie, mũthenya ũcio ũkinye ũrĩa agaatũhonokia. Kamũira hĩndĩ ĩyo ĩkinye, nĩ tũtuĩte itua rĩa gũthiĩ na mbere gũkenera mweke ũrĩa tũrĩ naguo wa kũhoya, kwĩruta Kiugo kĩa Ngai na kũhũthĩra maũndũ marĩa tũreruta, na gwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ irathimo citũ. Tweka ũguo, Jehova nĩ arĩtũteithagia gũkirĩrĩria tũrĩ na gĩkeno tũkĩmũtungatĩra.