Itanataarĩria ũrĩa gwathiire thutha ũcio, reke nyambe ndĩmwĩre ũrĩa ndaingĩrire ũtungata-inĩ wa mahinda mothe.

Ndaciarirũo mwaka-inĩ wa 1942, gĩcigĩrĩra-inĩ kĩmwe gĩthaka gĩa Caribbean gĩtagwo Curaçao. Baba aaumĩte Suriname, no nĩ aathamĩire kũu Curaçao kũruta wĩra. Mĩaka ĩigana ũna mbere ya njiarĩtwo, baba aarĩ ũmwe wa Aira a Jehova a mbere kũbatithio kũu Curaçao. a Nĩ eerutaga na ithuĩ Bibilia tũrĩ ciana o kiumia, o na gũtuĩka ti hingo ciothe twendaga kwĩruta. Ndĩ na mĩaka 14, ithuothe nĩ twathamĩire Suriname tũrĩ na baba nĩguo tũgatungate cũcũ.

Kũu Suriname, nĩ ndambĩrĩirie kũnyitanĩra na andũ ethĩ kĩũngano-inĩ arĩa maatungatagĩra Jehova na kĩyo. Maarĩ akũrũ hanini kũngĩra, na maatungataga marĩ mapainia a hĩndĩ ciothe. Nĩ ndonaga ũrĩa maaragia macanjamũkĩte makĩaria ũhoro wa maũndũ marĩa meyoneire ũtungata-inĩ. Ningĩ thutha wa mĩcemanio, tũrĩ hamwe na arata akwa nĩ twaragĩrĩria maũndũ megiĩ Bibilia, rĩmwe tũikarĩte nja ũtukũ tũkĩĩrorera njata. Arata acio nĩ maandeithirie kũmenya ũrĩa ndendaga ũtũũro-inĩ; ndendaga kũrutĩra Jehova wĩra. Kwoguo nĩ ndabatithirio ndĩ na mĩaka 16, na ngĩtuĩka painia wa hĩndĩ ciothe ndĩ na mĩaka 18.

Nĩ nderutire maũndũ maingĩ ndĩ painia, na maũndũ macio nĩ maandeithirie ũtungata-inĩ wa mahinda mothe. Kwa ngerekano, ũndũ wa mbere ũrĩa nderutire nĩ bata wa kũmenyeria arĩa angĩ. Rĩrĩa ndambĩrĩirie kũpainia, mũrũ wa Ithe witũ ũmwe mũmishonarĩ wetagwo Willem van Seijl, nĩ aakenirio nĩ niĩ. b Nĩ aandutire maũndũ maingĩ megiĩ kũrũmbũiya kĩũngano. Hĩndĩ ĩyo ndiamenyaga ũrĩa kũmenyerio kũu kũngĩandeithirie thutha-inĩ. Mwaka ũrĩa warũmĩrĩire, nĩ ndamũrirũo  gũtuĩka painia wa mwanya na ngĩambĩrĩria gũteithĩrĩria ikundi cia aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa maaikaraga mũtitũ-inĩ wa Suriname, kũraihu na ciũngano iria ingĩ. Nĩ njokagia ngatho mũno nĩ ũndũ wa ũrĩa ariũ a Ithe witũ maamenyeririe ihinda-inĩ rĩrĩa rĩaagĩrĩire. Kuuma hĩndĩ ĩyo, nĩ nũmagĩrĩra kĩonereria kĩao gĩa kwĩrutanĩria kũmenyeria arĩa angĩ.

Ũndũ wa kerĩ ũrĩa nderutire nĩ bata wa gũikara ũtũũro mũhũthũ na gũkorũo na mĩbango mĩega. Kĩambĩrĩria-inĩ kĩa o mweri, tũrĩ na mũrũ wa Ithe witũ ũrĩa twatũmĩtwo nake nĩ twabangaga indo iria tũkũbatara mweri-inĩ ũcio. Thutha ũcio ũmwe witũ nĩ angĩathiire rũgendo rũnene nĩguo akagũre indo icio twabataraga taũni-inĩ ĩrĩa nene. Twabataraga kũhũthĩra wega mbeca cia mahũthĩro iria twaheagwo o mweri na tũnyihanyihie mahũthĩro nĩguo indo iria twagũrĩte itũigane mweri wothe. Kĩndũ kĩngĩathirire tũrĩ kũu mũtitũ-inĩ, kwarĩ hinya kuona mũndũ ũngĩtũteithia. Ndĩ na ma atĩ gũkorũo nĩ nderutĩte ndĩ mũnini gũikara ũtũũro mũhũthũ na gũkorũo na mĩbango mĩega, nĩ kwandeithirie kũiga meciria wĩra-inĩ wa Jehova ũtũũro wakwa wothe.

Ũndũ wa gatatũ ũrĩa nderutire nĩ ũguni wa kũhunjĩria andũ na rũthiomi rwao. Ngĩkũra ndaragia rũthiomi rwa Dutch, Gĩthũngũ, Papiamento, na rũthiomi rwa Sranantongo (noruo rwĩtagwo Sranan), rũrĩa rwaragio mũno kũu Suriname. No kũu mũtitũ-inĩ nĩ ndonire atĩ andũ nĩ maamũkagĩra ũhoro mwega na njĩra njega mangĩahunjĩirio na rũthiomi rwao. Ndonaga ũrĩ ũndũ mũritũ kwaria thiomi imwe, ta rũthiomi rwa Saramaccan rũrĩa andũ makĩaria rĩmwe maragia manĩrĩire na rĩngĩ makaria na mĩheehũ. O na kũrĩ ũguo, kwaria thiomi icio nĩ gwatũmire ngĩe na maumĩrĩro mega. Ihinda-inĩ rĩa mĩaka mĩingĩ, nĩ hotete kũruta andũ aingĩ ũhoro wa ma, nĩ ũndũ wa gũkorũo atĩ no hote kwaria rũthiomi rwao.

O na kũrĩ ũguo, ndingĩaga moritũ ndahiũranirie namo. Kwa ngerekano, hĩndĩ ĩmwe nĩ ndendaga kũũria mũtumia ũmwe werutaga Bibilia waaragia rũthiomi rwa Saramaccan ũrĩa aathiaga na mbere, tondũ nĩ ndaiguĩte atĩ nĩ aarĩagwo nĩ nda. No handũ ha kũmũũria ũrĩa aaiguaga, ndamũũririe kana arĩ na nda! Hatarĩ nganja, kĩũria kĩu nĩ kĩamũconorithirie. O na ngĩhiũranagia na moritũ ta macio, hingo ciothe nĩ nderutanagĩria kwaria rũthiomi rwa andũ a gĩcigo kĩrĩa ndatũmagwo.

Mwaka-inĩ wa 1970, nĩ ndamũrirũo gũtuĩka mũrori wa mũthiũrũrũko. Mwaka ũcio, nĩ ndonanirie thenema ĩrĩa yarĩ na mbica cia kũrũmanĩrĩra yaragia ũhoro wa “Gũceerera Wabici Nene ya Aira a Jehova (Visiting the World Headquarters of Jehovah’s Witnesses),” ikundi-inĩ nyingĩ iria ciarĩ mũtitũ-inĩ. Nĩguo tũkinye ikundi-inĩ icio tũrĩ na ariũ a Ithe witũ amwe, twahũthagĩra gatarũ gaceke karaihu kũgerera njũũĩ-inĩ. Gatarũ-inĩ kau twakuuaga njenerĩta, mĩtũngi ya betũrũ, matawa, na macini ya gũthaaka thenema. Twakinya, twabataraga gũkuua indo icio ciothe tũcitware kũrĩa thenema ĩngĩonanĩirio kũu mũtitũ-inĩ. O na kũrĩ ũguo, ũndũ ũrĩa ndirikanaga mũno wĩgiĩ thabarĩ icio nĩ ũrĩa andũ arĩa twakoraga maakenagio nĩ thenema icio. Nĩ ndakenagĩra kũruta andũ arĩa angĩ ũhoro wĩgiĩ Jehova, na wĩgiĩ gĩcunjĩ gĩa gũkũ thĩ gĩa ithondeka rĩake. Kuona andũ makĩĩrutanĩria gũkorũo na ũrata wa  hakuhĩ hamwe na Jehova nĩ gwatũmaga ngorũo na gĩkeno kĩingĩ nĩ ũndũ wa wĩra mũritũ ũrĩa ndarutĩte.

O na gũtuĩka nĩ ndonaga ũrĩa gũkorũo itarĩ kĩhiko-inĩ gwatũmaga ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ niĩ kũhingia ũtungata wakwa, no ndaiguaga atĩ nĩ ndabataraga mũndũ wa kũhikania nake. Kwoguo ngĩambĩrĩria kũhoya heo mũtumia ũngĩakeneire kũhiũrania na moritũ marĩa ndacemanagia namo ũtungata-inĩ wa mahinda mothe kũu mũtitũ-inĩ. Thutha wa kĩndũ ta mwaka ũmwe, nĩ ndambĩrĩirie ndũgũ na mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Ethel, ũrĩa warĩ painia wa mwanya na warĩ na roho wa kwĩima. Kuuma arĩ o mũnini, Ethel nĩ aakenagio nĩ kĩonereria kĩa mũtũmwo Paulo, na nĩ eendaga kwĩrutĩra ũtungata-inĩ wa Gĩkristiano o ta ũrĩa Paulo eekĩte. Tũkĩhikania mweri-inĩ wa Septemba 1971, na tũgĩthiĩ na mbere gũtungata wĩra-inĩ wa mũthiũrũrũko.

Ethel ndaarereirũo ũtonga-inĩ, kwoguo ndwarĩ ũndũ mũritũ mũno harĩ we kũhiũrania na moritũ marĩa tũngĩacemanirie namo kũu mũtitũ-inĩ tũrĩ wĩra-inĩ wa mũthiũrũrũko. Kwa ngerekano, tũkĩĩhaarĩria gũthiĩ gũceerera ciũngano kũu mũtitũ-inĩ, tũtiakuuaga indo nyingĩ. Twahũũragĩra nguo rũũĩ-inĩ, na tũgethambĩra mwĩrĩ o kuo. Ningĩ nĩ twamenyerete kũrĩa kĩndũ o gĩothe kĩrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ mangĩatũheire, ta njagathi (iguanas), thamaki (piranhas), kana kĩndũ kĩngĩ o gĩothe mangĩahĩtire kũu mũtitũ-inĩ kana o na mangĩategire njũũĩ-inĩ. Kũngĩagire thani, twarĩagĩra macoya-inĩ. Kũngĩagire indo cia kũrĩa nacio, twarĩaga na moko. Tũrĩ na Ethel nĩ tuonaga atĩ kwĩima tũrĩ hamwe wĩra-inĩ wa Jehova nĩ gũtũteithĩtie gũkorũo na kĩhiko kĩrũmu makĩria. (Koh. 4:12) Tũtingĩkũũrania maũndũ macio tweyoneire na kĩndũ kĩngĩ o gĩothe!

Mũthenya ũmwe tũgĩcoka kuuma kũu mũtitũ-inĩ nĩrĩo twacemanirie na ũndũ ũrĩa ngũgwetete hau kĩambĩrĩria-inĩ. Thutha wa kũringa ihiga, gatarũ gaitũ kaingĩrire maĩ-inĩ, gagĩcoka gakiumĩra o na ihenya. Wega nĩ atĩ nĩ twehumbĩte nguo  cia gũtũgirĩrĩria kũrikĩra maĩ-inĩ na tũtiagũire kuuma gatarũ-inĩ. O na kũrĩ ũguo, gatarũ gaitũ nĩ kaaihũrire maĩ. Twaitire irio rũũĩ-inĩ nĩgetha tũhũthĩre indo iria twakuuĩte irio nacio kũruta maĩ gatarũ-inĩ.

Tũtiarĩ na irio ingĩ, kwoguo tũkĩambĩrĩria gũtega thamaki kũu rũũĩ-inĩ. No tũtiahotire kũnyita o na ĩmwe. Kwoguo tũkĩhoya Jehova atũhe irio cia mũthenya ũcio. Twarĩkia kũhoya o ũguo, mũrũ wa Ithe witũ ũmwe nĩ aaikirie ndwano rũũĩ-inĩ na akĩnyita thamaki ĩmwe nene ĩngĩatũhũũnirie ithuothe tũrĩ andũ atano ũtukũ ũcio.

Thutha wa gũtungata tũrĩ na Ethel mĩaka ĩtano wĩra-inĩ wa mũthiũrũrũko, nĩ twaamũkĩrire kĩrathimo tũteerĩgĩrĩire, tũkĩmenya atĩ nĩ tũngĩatuĩkire aciari. Nĩ ndakenire nĩ kũmenya ũguo, no nĩ ndarigagwo ũrĩa ũndũ ũcio ũngĩahutirie ũtũũro witũ. Tũrĩ na Ethel nĩ tweriragĩria mũno gũtũũra ũtungata-inĩ wa mahinda mothe kũngĩahotekire. Mũrũ witũ wa mbere, Ethniël, aaciarirũo mwaka-inĩ wa 1976, nake mũrũ witũ wa kerĩ, Giovanni, agĩciarũo mĩaka ĩĩrĩ na nuthu thutha ũcio.

Nĩ ũndũ wa ũbataro ũrĩa warĩ kũu Suriname hĩndĩ ĩyo, wabici ya rũhonge nĩ yabangire thiĩ na mbere gũtungata ndĩ mũrori wa mũthiũrũrũko o tũkĩreraga ciana citũ. Rĩrĩa ciana citũ ciarĩ nini, ndaheagwo mĩthiũrũrũko ĩtarĩ na ciũngano nyingĩ. Ũndũ ũcio nĩ wahotithagia gũtungata ciumia imwe cia mweri ndĩ mũrori wa mũthiũrũrũko, na ciumia icio ingĩ cia mweri ngatungata ndĩ painia kĩũngano-inĩ kĩrĩa twakoragwo. Nĩ tũngĩathiire na Ethel hamwe na tũmwana twitũ ngĩceerera ciũngano iria ciarĩ hakuhĩ na mũciĩ. No rĩrĩa ndaceragĩra ciũngano na igomano iria ciarĩ mũtitũ-inĩ, ndathiaga ndĩ nyiki.

Nĩ ndabataraga kũbanga maũndũ makwa wega nĩguo hote kũhingia maũndũ mothe marĩa ndehokeirũo. Nĩ ndatigagĩrĩra atĩ nĩ tweka wĩruti witũ wa famĩlĩ o kiumia. Rĩrĩa njeereire ciũngano mũtitũ-inĩ, Ethel nĩwe watongoragia wĩruti wa famĩlĩ na tũmwana twitũ. O na kũrĩ ũguo, twekaga maũndũ tũrĩ hamwe ta famĩlĩ maita maingĩ o ũrĩa kũngĩahotekire. Tũrĩ na Ethel ningĩ nĩ twekaga maũndũ ma gwĩkenia hamwe na tũmwana twitũ, ta gũthaaka kana gũthiĩ gũceera kũndũ. Kaingĩ nĩ ndakomaga njereirũo ngĩhaarĩria tũcunjĩ tũrĩa ndehokeirũo ciũngano-inĩ. Nake Ethel, o ta mũtumia ngatha ũrĩa ũgwetetwo thĩinĩ wa Thimo 31:15, ookĩraga gũtanakĩa nĩguo atigĩrĩre atĩ nĩ twathoma rĩandĩko rĩa o mũthenya tũrĩ famĩlĩ na twegagũra hamwe ciana citũ itanathiĩ cukuru.  Nĩ njokagia ngatho mũno nĩ gũkorũo na mũtumia wendete kwĩima na ũndeithĩtie kũhingia maũndũ marĩa mothe ndanehokerũo.

Tũrĩ aciari nĩ twarutire wĩra na kĩyo nĩgetha tũteithie tũmwana twitũ kwenda Jehova na ũtungata wa Gĩkristiano. Tweendaga ciana citũ ithuure kũingĩra ũtungata-inĩ wa mahinda mothe, na tweendaga meke ũguo tondũ nĩo meethuurĩire no ti tondũ nĩ ithuĩ twameerĩte. Kaingĩ nĩ twameeraga ũrĩa ũtungata wa mahinda mothe ũngĩamareheire gĩkeno. Nĩ twameeraga moritũ marĩa twacemanagia namo na ũrĩa Jehova aatũteithagia kũhiũrania namo na agatũrathima tũrĩ ta famĩlĩ. Ningĩ nĩ twatigagĩrĩra atĩ ciana citũ nĩ irahũthĩra mahinda hamwe na arata arĩa mendete kũiga Jehova mbere ũtũũro-inĩ wao.

Jehova nĩ aatũhingagĩria mabataro maitũ mothe tũkĩrera ciana citũ. O na niĩ nĩ ndekaga ũrĩa wothe ingĩahotire nĩguo hingie itemi rĩakwa. Maũndũ marĩa ndeyoneire ndĩ painia wa mwanya ũtarĩ kĩhiko-inĩ kũu mũtitũ-inĩ nĩ maandutĩte kuona bata wa kwĩbangaga kabere nĩ ũndũ wa mabataro maitũ. No o na gũtuĩka nĩ twerutanagĩria ũrĩa wothe tũngĩahotire, rĩmwe nĩ twagaga kĩrĩa twabataraga. Mahinda-inĩ ta macio, Jehova nĩ aatũteithagia. Kwa ngerekano, mũthia-inĩ wa mĩaka ya 1980 na kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mĩaka ya 1990 nĩ kwarĩ na mbaara kũu Suriname. Mĩaka-inĩ ĩyo, kwarĩ ũndũ mũritũ kuona nginya mabataro ma o mũhaka. O na kũrĩ ũguo, Jehova no aatũheire kĩrĩa twabataraga.—Mat. 6:32.

Ũtũũro-inĩ witũ wothe, Jehova nĩ atũrũmbũyĩtie na agatũteithia gũkorũo na gĩkeno kĩnene na kũiganĩra. Ciana citũ nĩ ikoretwo irĩ kĩrathimo kĩnene harĩ ithuĩ, na nĩ tuonaga ũrĩ mweke wa mwanya gũcirera nginya igakinyĩrĩra gũtungatĩra Jehova. Nĩ tũkenaga tondũ o nacio nĩ ciathuurire kũingĩra ũtungata-inĩ wa mahinda mothe. Ethniël na Giovanni nĩ mathiĩte cukuru cia gĩtheokrasi na rĩu matungataga wabici-inĩ ya rũhonge ya Suriname hamwe na atumia ao.

Tũrĩ na Ethel rĩu tũrĩ akũrũ, no tũrĩ o na wĩra mũingĩ wa kũrutĩra Jehova tũrĩ mapainia a mwanya. O na tũkoragwo na wĩra mũingĩ ũũ atĩ ndirĩ ndona ihinda rĩa kwĩruta gwĩthambĩra! No ndiĩriraga. Ndecũrania ũhoro wa ũtũũro wakwa, nĩ nyonaga atĩ itua rĩa kũingĩra ũtungata-inĩ wa mahinda mothe ndĩ mwĩthĩ nĩrĩo rĩarĩ itua rĩrĩa rĩega biũ ingĩatuire.