Paul: Kwarĩ Novemba 1985, na twathiaga bũrũri-inĩ wa Liberia, Afrika ya Ithũĩro, ũtungata-inĩ witũ wa mbere tũrĩ amishonarĩ. Twaiguaga tũkenete mũno! Ndege ĩrĩa yatũkuuĩte yarũgamire bũrũri-inĩ wa Senegal, na Anne akiuga: “Thutha wa kĩndũ ta ithaa rĩmwe tũgũkorũo Liberia!” Tũgĩcoka tũkĩigua kĩmenyithia gĩkĩ: “Arĩa megũthiaga Liberia nĩ maume. Ndege ndĩngĩhota kũgwa kũu tondũ kwĩ na andũ marageria kũgarũra thirikari.” Ihinda rĩa thikũ ikũmi twaikarire na amishonarĩ kũu Senegal, tũgĩthikagĩrĩria mohoro kuuma Liberia megiĩ ũrĩa andũ aingĩ mooragagwo, na ũrĩa thirikari yaigĩte mĩkaana ya andũ kwaga kuuma nja hwaĩ-inĩ na arĩa magaga gwathĩkĩra mĩkaana ĩyo no kũũragwo mooragagwo.

Anne: Ithuĩ twendaga gũikara twĩhũgĩte. Kuuma ndĩ mwana ndaikaraga ngĩĩhũgaga, nginya andũ makĩndua rĩĩtwa tondũ kaingĩ ndaaikaraga ndĩ na guoya. Njiguaga ngĩtigĩra nginya gũkĩra barabara. No nĩ twatuĩte itua rĩa gũthiĩ Liberia o na angĩkorũo kwarĩ na ũgwati.

Paul: Gwitũ na kwa Anne kũraihanĩrĩirie na kilomita inyanya tu, gĩcigo-inĩ kĩrĩ mwena wa ithũĩro wa bũrũri wa Ngeretha. Twatuĩkire mapainia twarĩkia cukuru ya sekondarĩ, thutha wa gwĩkĩrũo ngoro nĩ aciari akwa na mami wa Anne. Nĩ maakenire mũno maigua muoroto witũ wa kwenda gũkorũo ũtungata-inĩ wa mahinda mothe. Ndĩ na mĩaka 19 nĩ ndagĩire mweke wa gũtungata Betheli, na thutha wa kũhikania mwaka wa 1982, Anne o nake agĩũka Betheli.

Anne: Nĩ tweendete Betheli, no twatũire twĩrirĩirie gũtungata kũndũ kwĩ na bata mũnene wa ahunjia. Kũrutithania wĩra Betheli hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa maatungatĩte marĩ amishonarĩ, nĩ gwatũmire tũgĩe na wendi ũcio o na makĩria. Kwa ihinda rĩa mĩaka ĩtatũ, twahoyaga o hwaĩ-inĩ igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio, na nĩ twakenire mũno mwaka wa 1985 rĩrĩa twetirũo kĩrathi kĩa 79 kĩa Gileadi. Twerirũo tũgatungate bũrũri-inĩ wa Liberia, thĩinĩ wa Afrika ya Ithũĩro.

Paul: Twahaicire ndege ya mbere ĩrĩa yetĩkĩririo kũingĩra Liberia. Bũrũri-inĩ wothe kwarĩ na wagagu, na no kwarĩ na mĩkaana ya kwaga kuuma nja mathaa  ma hwaĩ-inĩ. Andũ maarĩ na guoya ũũ atĩ mangĩaiguire ngaari yaruta inegene inene, maugaga mbu morĩte. Nĩguo tũikare tũhooreire, twathomaga gĩcunjĩ kĩa ibuku rĩa Thaburi o hwaĩ-inĩ. O na kwĩ na mathĩna bũrũri-inĩ, nĩ tweendete ũtungata witũ mũno. Anne aathiaga kũhunjia o mũthenya, no niĩ ndarutaga wĩra Betheli hamwe na John Charuk. a Nĩ nderutire maũndũ maingĩ kuuma harĩ we tondũ nĩ aaikarĩte bũrũri-inĩ wa Liberia mĩaka mĩingĩ, na nĩ aamenyaga moritũ marĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ maageragĩra.

Anne: Nĩ tweendire Liberia o na ihenya nĩ ũndũ wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Nĩ maatuonirie wendo mũnene na maarĩ ehokeku. Nĩ twagĩire ũrata nao, na makĩhaana ta andũ aitũ a famĩlĩ. Motaaro mao nĩ maatwĩkĩraga hinya kĩĩroho. Nĩ twakenagĩra kũhunjia kũu. Arĩa twahunjagĩria matiakenaga tũngĩagire gũikara kwao ihinda iraihu ũrĩa mangĩendire. Tondũ andũ nĩ maaragĩrĩria ũhoro wa Bibilia barabara-inĩ, warĩ ũndũ mũhũthũ kwambia ndeereti nao. Twarĩ na arutwo aingĩ a Bibilia ũũ atĩ ndwarĩ ũndũ mũhũthũ gũthoma nao othe. Kĩarĩ gĩcigo kĩega mũno gĩa kũhunjia!

Paul: Nĩ kwagĩire na thayũ kwa ihinda rĩa mĩaka ĩna, no mwaka wa 1989 gũkiumĩra mbaara yarĩ njũru mũno. Kũrĩ Julaĩ 2, 1990, arĩa meendaga kũgarũra thirikari nĩ meegwatĩire gĩcigo kĩrĩa gĩakuhĩrĩirie Betheli. Kwa ihinda rĩa mĩeri ĩtatũ tũtiahotaga kwaria na mũndũ o wothe nja wa bũrũri, nginya andũ aitũ a famĩlĩ na wabici nene ya Aira a Jehova. Kwarĩ na ngũĩ kũndũ guothe, wagi wa irio, na atumia nĩ maanyitagwo kĩa hinya. Mathĩna macio maathiire na mbere kwa ihinda rĩa mĩaka 14 na maahutirie bũrũri wothe.

Anne: Andũ a kabira imwe nĩ maarũaga na andũ a kabira ingĩ na makoragana. Kũndũ guothe barabara-inĩ kwaiyũrĩte thigari cia ũregani irĩ na matharaita na ciĩhumbĩte nguo cia kũgegania, na ciathiaga nyũmba cia andũ ikoya kĩrĩa gĩothe irenda. Imwe cioonaga kũũraga andũ ta arĩ gũthĩnja ngũkũ. Thigari icio cioragagĩra andũ harĩa ciahingagĩra bara, igacoka ikamaiganĩrĩra hamwe. Ũndũ ũcio wekĩkire nginya hakuhĩ na Betheli. Kũrĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ mooragirũo, nginya amishonarĩ erĩ tweendete.

Aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ maaingĩragia mĩoyo yao ũgwati-inĩ, makahitha arĩa angĩ a kabira iria cioragagwo. O na amishonarĩ na arĩa maatungataga Betheli noguo meekaga. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ amwe arĩa meetharĩte magoka Betheli maakomaga ngoroba ya thĩ, na angĩ twaikaraga nao rumu-inĩ  citũ ngoroba-inĩ ya igũrũ. Twaikaraga na famĩlĩ ya andũ mũgwanja rumu-inĩ itũ.

Paul: O mũthenya, thigari cia ũregani nĩ ciageragia kũingĩra nĩgetha irore kana harĩ andũ twahithĩte. Twarĩ na andũ ana a kũrangĩra; erĩ maaroragĩra ndirica-inĩ na erĩ maathiaga kĩhingo-inĩ kĩa nja. Arĩa maarĩ kĩhingo-inĩ kĩa nja mangĩaigire moko mao mbere, nĩ twamenyaga maũndũ nĩ mega. No mangĩaigire moko mao na thutha, nĩ twamenyaga thigari icio irĩ na ũũru mũingĩ, kwoguo arĩa maaroragĩra ndirica-inĩ maathiaga narua makahitha aarĩ na ariũ a Ithe witũ.

Anne: Thutha wa ciumia nyingĩ, gĩkundi kĩmwe gĩa thigari cia ũregani irĩ na marakara nĩ kĩaingĩrire Betheli kĩa hinya. Twĩ na mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe twehithire mbabu. Kwarĩ na kabati yarĩ na handũ hanini mũndũ angĩĩhitha thĩinĩ na ndoneke, na mwarĩ wa Ithe witũ ũcio akĩĩhitha ho. Thigari icio ciaambatire ngoroba ya igũrũ ikuuĩte mĩcinga na ikĩringaringa mũrango witũ na hinya mũno. Mũthuri wakwa aageririe gũcigirĩrĩria kũingĩra agĩciĩra: “Mũtumia wakwa arĩ mbabu.” Nĩ kwaiguĩkire inegene ngĩhinga kabati ĩyo mwarĩ wa Ithe witũ ũcio eehithĩte, na nĩ ndoire ihinda ingĩgacokania indo ũrĩa ciarĩ. Ndonaga ta thigari icio ciarigagwo nĩ ũrĩa ndĩreka, kwoguo ngĩambia kũinaina mwĩrĩ wothe nĩ guoya. Nĩ ndabataraga kwamba kũhoorera itanahingũra mũrango wa mbabu. Nĩ ũndũ ũcio ngĩhoya na ngoro ngĩra Jehova andeithie. Ngĩcoka ngĩhingũra mũrango na ngĩmageithia hooreire. Mũthigari ũmwe aandindĩkire na agĩthiĩ kabati-inĩ ĩyo, akĩmĩhingũra, na akĩrutania indo ciothe. Ndeetĩkagia atĩ gũtirĩ mũndũ ona. We na thigari icio ingĩ magĩthiĩ gũcaria rumu-inĩ icio ingĩ, no gũtirĩ mũndũ moonire.

Paul: Kwa ihinda rĩa mĩeri mĩingĩ, tũtiarĩ na irio cia kũigana. No irio cia kĩĩroho nĩcio ciatũtũũragia muoyo. Ũthathaiya wa rũcinĩ nĩguo warĩ irio citũ cia kĩroko, na nĩ watũheaga hinya ũrĩa twabataraga.

Nĩ twamenyaga atĩ tũngĩathiire gwetha irio na maĩ tũtingĩahotire kũgitĩra arĩa meehithĩte, na nĩ mangĩoragirũo. Kaingĩ Jehova aatũheaga kĩrĩa twabataraga o ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire na ageka ũguo na njĩra cia magegania. Jehova nĩ aatũrũmbũyagia na agatũteithia gũikara tũhooreire.

Maũndũ maathiaga mathũkĩte makĩria bũrũri-inĩ, no ũhoro wa ma wathiaga na mbere gũcangarara. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ maabataraga kũũra maita maingĩ nĩguo mahonokie mĩoyo yao, no wĩtĩkio wao warĩ o mũrũmu, na maaikaraga mahooreire o na makĩhĩtũkagĩra mathĩna. Amwe maaugaga atĩ gũkirĩrĩria hĩndĩ ĩyo ya mbaara “kwamahaaragĩria nĩ ũndũ wa thĩna ũrĩa mũnene.” Athuri a kĩũngano na ariũ a Ithe witũ ethĩ nĩ maatongoragia maũndũ marĩ na ũmĩrĩru. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ morĩra icigo-inĩ ingĩ nĩ maateithanagia na makahunjia icigo-inĩ icio. Ningĩ nĩ maahũthagĩra mahuti gũthondeka Nyũmba cia Ũthamaki kũrĩa meekagĩra mĩcemanio. Mahinda-inĩ macio maritũ,  gũthiĩ mĩcemanio na kũhunjia nĩ kwamaheaga kĩĩrĩgĩrĩro na gũkamekĩra ngoro mũno. Tũkĩheana irio, nguo, na indo ingĩ, nĩ twahutagio ngoro kũigua aarĩ na ariũ a Ithe witũ makiuga maheo mĩhuko ya kũhunjia handũ ha nguo. Andũ aingĩ arĩa meeyoneire na makĩhĩtũkĩra maũndũ maritũ hĩndĩ ĩyo ya mbaara nĩ meendaga gũthikĩrĩria ũhoro mwega. Nĩ maagegaga kuona ũrĩa Aira a Jehova maarĩ na gĩkeno na muonere mwega wa maũndũ; maacangararaga ta ũtheri nduma-inĩ. (Mat. 5:​14-16) Kĩyo kĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ gĩatũmire o na thigari imwe ciarĩ njũru mũno igarũrũke igĩtuĩka ariũ a Ithe witũ.

Paul: Rĩmwe nĩ twabataraga kuuma Liberia. Maita matatũ twathiire gwa kahinda kanini na maita merĩ tũgĩthiĩ mwaka mũgima. Twaiguaga o ta mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe mũmishonarĩ ũrĩa waugĩte ũũ: “Twĩ Gileadi, nĩ twarutirũo kũiga ngoro citũ ũtungata-inĩ witũ, na noguo twekire. Kwoguo rĩrĩa twabatarire gũtiga ariũ a Ithe witũ ihinda-inĩ rĩu iritũ, twaiguire tũhehenjekete ngoro mũno.” No nĩ twaiguaga tũkenete tondũ nĩ twahotaga gũteithia aarĩ na ariũ a Ithe witũ a Liberia twĩ mabũrũri-inĩ marĩa maarĩ hakuhĩ.

Anne: Mweri-inĩ wa Mĩĩ 1996, tũrĩ ana nĩ twathiire na ngaari ya Betheli tũkuuĩte maratathi ma bata ma wabici ya rũhonge. Tweendaga gũthiĩ kũndũ kwarĩ na ũgitĩri mwena ũcio ũngĩ wa taũni, kilomita 16 kuuma kũrĩa twarĩ. No ihinda-inĩ o rĩu gĩcigo gitũ gĩgĩtharĩkĩrũo. Thigari cia ũregani irĩ na marũrũ ciarathũkirie mĩcinga, igĩtũrũgamia, tũrĩ atatũ tũkĩrutwo nja, na igĩthiĩ na ngaari mũthuri wakwa arĩ thĩinĩ. Twarũgamire hau tũtukanĩirũo. Thutha wa ihinda inini, agĩũka arĩ gĩkundi-inĩ kĩa andũ akiuraga thakame thiithi-inĩ. Nĩ ũndũ wa ũrĩa twatukanĩirũo, tweciragia nĩ kũrathwo aarathĩtwo, no tũkĩĩra angĩkorũo nĩ kũrathwo ndangĩrahota gũthiĩ. Mũthigari ũmwe nĩwe wamũgũthĩte akĩmũrutũrũra ngaari-inĩ. Wega nĩ atĩ kĩarĩ o kĩronda kĩnini.

Kwarĩ na ngaari ya njeshi yarĩ hau hakuhĩ ĩkuuĩte andũ moonekaga marĩ amaku, na yarĩ hakuhĩ gũkũũra. Tondũ yarĩ njiũru, tũgĩtua itua rĩa gũcuhĩrĩra, na twenyitĩrĩire na mĩthia ya ciara. Ndereba aakũũrire o rĩmwe na ihenya o na twarĩ hakuhĩ kũgwa. Twamũthaithire arũgame, no tondũ aarĩ na guoya ndarũgamire. Tũtiagũire, no rĩrĩa twakinyire, twarĩ anogu nĩ ũndũ wa kwĩnyitĩrĩra na tũkainaina nĩ ũndũ wa guoya.

Paul: Tũtiarĩ na kĩndũ kĩngĩ tiga nguo ndarũku iria twehumbĩte, na ciarĩ na gĩko. Twaroranire tũmakĩte tondũ tũtietĩkagia atĩ tũrĩ muoyo. Twakomire handũ werũ-inĩ hakuhĩ na ndege yahũũrĩtwo rithathi nyingĩ, na nĩyo yatũtwarire Sierra Leone mũthenya ũcio ũngĩ. Twarĩ na gĩkeno nĩ ũndũ wa gũkorũo tũrĩ muoyo, no nĩ twamakaga nĩ ũndũ wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ.

Anne: Nĩ twakinyire o wega Betheli ya Freetown, Sierra Leone, na tũkĩrũmbũiyo wega. No nĩ ndambĩrĩirie kũririkana maũndũ moru marĩa twacemanĩtie namo Liberia. Mũthenya ndaiguaga guoya na ngathumbũka mũno meciria ta mũndũ ũrarota kĩroto kĩũru. Narĩo ũtukũ nĩ ndagurumũkaga maita maingĩ ngĩinainaga na ndĩ na guoya nĩ kuona ta harĩ ũndũ mũũru ũgwĩkĩka. Ndaiguaga ngĩritũhĩrũo nginya kũhuhia. Mũthuri wakwa aanyitaga na moko tũkahoya hamwe nake. Twainaga nyĩmbo cia Ũthamaki nginya rĩrĩa ndĩtiga kũinaina. Ndaiguaga ta ngũthũka mũtwe na nemwo gũtungata ndĩ mũmishonarĩ.

Ndikariganĩrũo nĩ ũndũ ũrĩa wacokire gwĩkĩka. Kiumia-inĩ o ro kĩu nĩ twamũkĩrire ngathĩti igĩrĩ. Ĩmwe yarĩ Amkeni! ya Juni 8, 1996. Yarĩ na gĩcunjĩ kĩarĩ na kĩongo, “Kukabiliana na Mishiko ya Hofu ya Ghafula.” Nĩ yandeithirie gũtaũkĩrũo nĩ ũndũ ũrĩa wathumbũraga. Ya kerĩ yarĩ Mũrangĩri wa Mĩĩ 15, 1996, ũrĩa warĩ na gĩcunjĩ kĩarĩ na kĩongo, “Wao Hupata Wapi Nguvu Zao?” Mũrangĩri ũcio warĩ na mbica ya kĩĩhuruta kĩarĩ na ithagu riunĩku. Gĩcunjĩ kĩu gĩataarĩirie atĩ o ta ũrĩa kĩĩhuruta kĩngĩthiĩ na mbere kũũmbũka o na kĩrĩ na mathagu maunĩku, no taguo tũngĩthiĩ na mbere gũteithia arĩa angĩ tũrĩ na roho wa Jehova o na angĩkorũo twĩ na ruo rwa ngoro. Ngathĩti icio igĩrĩ ciarĩ irio cia gwĩkĩra hinya kuuma kũrĩ Jehova cia ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire. (Mat. 24:45) Nĩ ndacaririe icunjĩ ingĩ ta icio ngĩcicokanĩrĩria hamwe, na nĩ ciandeithirie mũno. Thutha wa ihinda, nĩ ndatigire gũtangĩka meciria nĩ ũndũ wa kũririkana maũndũ moru.

Paul: Hingo ciothe tũngĩacokire Liberia, twaiguaga tũkenete. Gũkinyĩria mũthia wa mwaka wa 2004,  twatungatĩte kuo hakuhĩ mĩaka 20. Mbaara nĩ yathirĩte, na kwarĩ na mĩbango ya gwaka mĩako ĩngĩ wabici-inĩ ya rũhonge. No tũkĩũrio kana no twĩtĩkĩre ũtungata ũngĩ mwerũ.

Ũndũ ũcio nĩ watũritũhĩire tondũ twarĩ na ũrata wa hakuhĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ a Liberia, na tũtiaiguaga kũmatiga. No tondũ nĩ tuoonete ũrĩa Jehova aatũteithĩtie rĩrĩa twatigire famĩlĩ citũ tũgĩthiĩ Gileadi, tũgĩtĩkĩra ũtungata ũcio mwerũ. Twerirũo tũgatungate bũrũri wa Ghana, ũrĩa warĩ o hakuhĩ.

Anne: Nĩ twarĩrire mũno rĩrĩa twaumaga Liberia. Nĩ twagegire rĩrĩa mũrũ wa Ithe witũ ũmwe mũkũrũ warĩ na ũmenyeru aatwĩrire ũũ: “No mũhaka mũriganĩrũo nĩ ithuĩ!” Aacokire agĩtaarĩria ũũ: “Nĩ tũĩ mũtikariganĩrũo nĩ ithuĩ, ĩndĩ no mũhaka mũtungate ũtungata-inĩ ũcio mwerũ na ngoro yanyu yothe. Mũheetwo nĩ Jehova, kwoguo endai aarĩ na ariũ a Ithe witũ a kũu.” Ũndũ ũcio mũrũ wa Ithe witũ aatwĩrire nĩ watũteithirie kwĩhaarĩria kũgĩa na arata erũ kũndũ tũtoĩkaine na kũndũ maũndũ mothe maarĩ merũ harĩ ithuĩ.

Paul: No tũtioire ihinda iraihu kũgĩa na ũrata na famĩlĩ itũ njerũ ya kĩĩroho ya Ghana. Kwarĩ na Aira a Jehova aingĩ mũno kũu. Nĩ twerutire maũndũ maingĩ kuumana na wĩhokeku wao na wĩtĩkio wao mũrũmu. Thutha wa gũtungata Ghana mĩaka 13, tũkĩamũkĩra ũhoro ũngĩ mwerũ. Twerirũo tũgatungate wabici-inĩ ya rũhonge ya Afrika ya Irathĩro bũrũri-inĩ wa Kenya. O na gũtuĩka nĩ twaiguaga twagĩte aarĩ na ariũ a Ithe witũ a Liberia na Ghana, nĩ twagĩire na arata o na ihenya bũrũri-inĩ wa Kenya. Na o ta Ghana na Liberia, kwĩ na ũbataro mũnene wĩra-inĩ wa kũhunjia bũrũri-inĩ wa Kenya.

Anne: Ũtũũro-inĩ wakwa nĩ njemanĩtie na maũndũ maingĩ maritũ, na rĩmwe ngaigua guoya mũno. Tũngĩcemania na mogwati kana moritũ, no matũme tũrware kana tũtangĩke mũno ngoro. Tũtigitagĩrũo na njĩra ya kĩama kuumana na maũndũ macio. O na rĩu ingĩigua mĩcinga ĩkĩrathũkio, njiguaga ndatuĩka nda na moko makwa makaganda. No nĩ ndĩrutĩte kwĩhoka ũteithio wothe ũrĩa Jehova atũheaga nĩguo atwĩkĩre hinya, nginya ũteithio wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Na nĩ nyonete atĩ gũkorũo na mũtaratara mwega wa maũndũ ma kĩĩroho no gũtũteithie gũthiĩ na mbere na ũtungata witũ.

Paul: Rĩmwe andũ matũũragia, “Nĩ mwendete ũtungata wanyu?” Mabũrũri no makorũo marĩ mathaka, no maũndũ ma kuo no macenjie kũgĩe na wagagu na mogwati. Kwoguo, mabũrũri macio timo twendete mũno, ĩndĩ twendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ tondũ nĩo famĩlĩ itũ. O na tũrĩ na mĩrerere ngũrani, tũkoragwo na mwĩcirĩrie ũmwe. Tweciragia atĩ tũtũmĩtwo kũrĩ o nĩguo tũmekĩre ngoro, no ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ nĩo matwĩkĩrĩte hinya.

Kũrĩa guothe twathiĩ, nĩ tuonaga atĩ ũrũmwe wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ kĩama kuuma kũrĩ Jehova. Gũkorũo kĩũngano-inĩ gũtũmaga tũigue twĩ mũciĩ. Twĩ na ma atĩ twathiĩ na mbere kwĩhoka Jehova, nĩ arĩtũheaga hinya ũrĩa tũrabatara.—Afil. 4:13.