1-2. (a) Thirikari imwe ciũkĩrĩire andũ a Ngai na njĩra irĩkũ, na mekaga atĩa rĩrĩa mokĩrĩrũo? (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tũkorũo na gĩkeno rĩrĩa tũranyarirũo? (Ningĩ taarĩria mbica ngothi-inĩ.)

 IHINDA-INĨ rĩrĩ, wĩra witũ nĩ ũhũũrĩtwo marubuku kana ũgekĩrĩrũo mĩkaana mabũrũri-inĩ makĩria ma 30 thĩinĩ wa thĩ. Mabũrũri-inĩ mamwe harĩ macio, anene a thirikari nĩ maikĩtie aarĩ na ariũ a Ithe witũ njera. Hihi nĩ ũndũ ũrĩkũ mũũru mekĩte? Maitho-inĩ ma Jehova gũtirĩ ũndũ mũũru mekĩte. Maũndũ marĩa mekĩte nĩ gũthoma na kwĩruta Bibilia, kũhunjĩria andũ arĩa angĩ, na gũthiĩ mĩcemanio. Ningĩ nĩ maregete kũnyita mbaru mwena o wothe maũndũ-inĩ ma gĩũteti. Aira acio a Jehova ehokeku, nĩ matũũrĩtie wĩkindĩru b wao o na magĩũkagĩrĩrũo na njĩra nene, makonania atĩ gũtirĩ ũndũ o na ũrĩkũ ũngĩtũma mathũkie ũrata wao hamwe na Jehova. Ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga makorũo na gĩkeno.

² No kũhoteke wanona mbica cia aarĩ na ariũ a Ithe witũ amwe ta acio marĩ ũmĩrĩru na ũkoona atĩ mothiũ mao nĩ macanjamũku. Makoragwo na gĩkeno nĩ kũmenya atĩ Jehova nĩ akenagio nĩo tondũ wa gũtũũria wĩkindĩru wao harĩ we. (1 Maũ. 29:17a) Jesu aaugire ũũ: “Gũkena-rĩ, nĩ arĩa manyarirĩtwo nĩ ũndũ wa ũthingu . . . Kenai na mũcanjamũke mũno, nĩ gũkorũo kĩheo kĩanyu nĩ kĩnene.”—Mat. 5:10-12.

3. O ta ũrĩa Atũmwo 4:19, 20 yonanĩtie-rĩ, atũmwo meekire atĩa rĩrĩa maanyaririrũo, na meekire ũguo nĩkĩ?

³ Aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio maragerera maũndũ o ta marĩa  atũmwo thĩinĩ wa karine ya mbere maageragĩra nĩ ũndũ wa kũhunjia igũrũ rĩgiĩ Jesu. Maita maigana ũna, aciirithania a igooti inene rĩa Kĩyahudi nĩ “[mamaathire] matige kwaria na rĩĩtwa rĩa Jesu.” (Atũm. 4:18; 5:27, 28, 40) Hihi atũmwo meekire atĩa? (Thoma Atũmwo 4:19, 20.) Nĩ maamenyaga atĩ ũrĩa ũrĩ na wathani makĩria nĩ ‘aamaathĩte atĩ mahunjĩrie andũ na marute ũira kĩhinyio’ wĩgiĩ Kristo. (Atũm. 10:42) Kwoguo Petero na Johana, arĩa maaragia ithenya rĩao, maaugire marĩ na ũcamba atĩ mangĩathĩkĩire Ngai handũ ha aciirithania acio na atĩ matingĩatigire kwaria igũrũ rĩgiĩ Jesu. Nĩ ta mooragia aciirithania acio ũũ: ‘Mũrenda kuuga atĩ mawatho manyu nĩ manene gũkĩra ma Ngai?’

4. O ta ũrĩa Atũmwo 5:27-29 yonanĩtie-rĩ, nĩ kĩonereria kĩrĩkũ atũmwo maaigĩire Akristiano othe a ma, na tũngĩĩgerekania nao atĩa?

⁴ Atũmwo nĩ maaigĩire Akristiano othe a ma kĩonereria kĩega kĩrĩa makoretwo makĩrũmĩrĩra kuuma hĩndĩ ĩyo gĩa “[gwathĩkĩra] Ngai arĩ we mũtongoria, no ti andũ.” (Thoma Atũmwo 5:27-29.) Thutha wa atũmwo kũhũũrũo nĩ ũndũ wa gũtũũria wĩkindĩru wao, maaumire igooti-inĩ rĩu inene rĩa Kĩyahudi “makenete tondũ wa kuonwo matagĩrĩire gũtĩo nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩa Jesu,” na magĩthiĩ na mbere kũhunjia.—Atũm. 5:40-42.

5. Nĩ ciũria irĩkũ tũrabatara gũcokia?

⁵ Harĩ ciũria cingĩyumĩria tweciria kĩonereria kĩu kĩa atũmwo. Kwa ngerekano, Akristiano a karine ya mbere mangĩahotire atĩa gwathĩkĩra Ngai handũ ha andũ na o hĩndĩ ĩyo makorũo makĩrũmĩrĩra watho wa Kĩĩmaandĩko wa “[gwathĩkĩra] athani arĩa anene”? (Rom. 13:1) Tũngĩhota atĩa ‘gwathĩkĩra thirikari na athani’ o ta ũrĩa mũtũmwo Paulo aaugire, na o hĩndĩ ĩyo tũthiĩ na mbere gũtũũria wĩkindĩru witũ harĩ Ngai o we Mwathani witũ ũrĩa mũnene?—Tit. 3:1.

6. (a) “Athani arĩa anene” arĩa magwetetwo thĩinĩ wa Aroma 13:1 nĩa, na tũrĩ na ũigĩrĩrĩki ũrĩkũ kũmerekera? (b) Wathani wa atongoria othe a gũkũ thĩ ũtariĩ atĩa?

⁶ Thoma Aroma 13:1. Thĩinĩ wa mũhari ũcio, ciugo “athani arĩa anene” iraria ũhoro  wa atongoria arĩa mathanaga gũkũ thĩ. Akristiano nĩ magĩrĩirũo gwathĩkĩra athani acio. Athani acio nĩ matũmaga maũndũ mekwo kũringana na mũtaratara, magatigĩrĩra watho nĩ ũrarũmĩrĩrũo, na rĩmwe na rĩmwe o na nĩ matetagĩra andũ a Ngai. (Kũg. 12:16) Nĩ ũndũ ũcio nĩ twagĩrĩirũo kũmarĩha magooti, marĩhi, kũmetigĩra, na kũmahe gĩtĩo kĩrĩa mangĩkorũo makĩenda. (Rom. 13:7) O na kũrĩ ũguo, athani acio makoragwo na ũnene ũcio tondũ Jehova nĩwe ũmetĩkĩrĩtie gũkorũo naguo. Jesu nĩ oonanirie ũndũ ũcio wega rĩrĩa aahũngagwo mahũri nĩ Ngavana Mũroma wetagwo Pontio Pilato. Rĩrĩa Pilato eerire Jesu atĩ arĩ na wathani wa kũhonokia muoyo wake kana wa kũmũũragithia, Jesu aamwĩrire ũũ: “Ndũngĩrĩ na wathani o na mũnini igũrũ rĩakwa tiga no harĩa ũheetwo kuuma igũrũ.” (Joh. 19:11) O ta ũhoro-inĩ wĩgiĩ Pilato, wathani wa atongoria othe a gũkũ thĩ na ateti nĩ ũrĩ mĩhaka.

7. Nĩ hĩndĩ ta ĩrĩkũ tũtagĩrĩirũo gwathĩkĩra athani a gũkũ thĩ, na nĩ ũndũ ũrĩkũ magĩrĩirũo kũririkana?

⁷ Akristiano nĩ magĩrĩirũo gwathĩkĩra thirikari rĩrĩa mawatho ma cio mataragarara mawatho ma Ngai. No tũtiagĩrĩirũo gwathĩkĩra athani a andũ rĩrĩa matwĩra twĩke ũndũ Ngai agirĩtie, kana rĩrĩa matũgiria gwĩka ũndũ Ngai atwathĩte twĩke. Kwa ngerekano, no maathane atĩ andũ ethĩ nĩ magĩrĩirũo kũingĩra njeshi-inĩ ya bũrũri wao. c Ningĩ no mahũũre marubuku Bibilia itũ na mabuku maitũ na matũgirie kũhunjia na gũthathaiya hamwe. Rĩrĩa andũ mahũthĩra wathani wao ũũru, ta rĩrĩa maranyarira arũmĩrĩri a Kristo, nĩ magĩrĩirũo kũririkana atĩ nĩ makoorio nĩ Ngai. Jehova nĩ arona ũrĩa mareka.—Koh. 5:8.

8. Ngũrani ya “athani arĩa anene” na Jehova nĩ ĩrĩkũ?

⁸ Kiugo ‘ũnene’ kiugĩte gũkorũo na gaturũa kanene, no ũguo ti kuuga atĩ nĩko gaturũa karĩa kanene biũ. O na gũtuĩka atongoria a thirikari cia andũ metĩtwo “athani arĩa anene,” nĩ kũrĩ ũrĩa ũkoragwo na wathani wothe, na nĩwe mũnene makĩria. Jehova Ngai etĩtwo “Ũrĩa Mũnene Makĩria” maita mana thĩinĩ wa Bibilia.—Dan. 7:18, 22, 25, 27.

9. Mũnabii Danieli oonire kĩĩ cioneki-inĩ?

⁹ Mũnabii Danieli nĩ oonire cioneki cioonanirie wega atĩ Jehova akoragwo na ũnene makĩria gũkĩra athani arĩa angĩ othe. Aambire akĩona nyamũ inya nene, iria irũgamĩrĩire thirikari nene cia thĩ iria ciarĩkĩtie kũhĩtũka, nĩcio Babuloni, Media-na-Perisia, Ngiriki, Roma, na thirikari nene ya thĩ ĩrĩa ĩrathana rĩu, nĩyo Ngeretha na Amerika. (Dan. 7:1-3, 17) Danieli agĩcoka akĩona Jehova Ngai aikarĩire gĩtĩ gĩake kĩa ũnene igooti-inĩ rĩa kũrĩa igũrũ. (Dan. 7:9, 10) Ũndũ ũrĩa mũnabii ũcio mwĩhokeku aacokire kuona nĩ wagĩrĩirũo gũkorũo ũrĩ mũkaana harĩ athani a thĩ ũmũthĩ.

10. Kũringana na Danieli 7:13, 14, 27, nĩa Jehova aaheire wathani wa gũkũ thĩ, na ũndũ ũcio ũronania atĩa igũrũ rĩmwĩgiĩ?

¹⁰ Thoma Danieli 7:13, 14, 27. Ngai aatunyire athani othe a gũkũ thĩ wathani na akĩũheana kũrĩ andũ angĩ maarĩ na hinya makĩria na maragĩrĩra makĩria. Nĩa acio? Nĩ “mũndũ wahaanaga ta mũrũ wa mũndũ,” nĩwe Jesu Kristo, na andũ “arĩa aamũre a Ũrĩa Mũnene Makĩria,” nĩo arĩa 144,000 arĩa magaathana “tene na tene.” (Dan. 7:18) Hatarĩ nganja Jehova nĩwe “Ũrĩa Mũnene Makĩria,” tondũ nowe wiki tu ũrĩ na wathani wa kuoya ikinya ta rĩu.

11. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩ Danieli aandĩkire wonanagia atĩ Jehova nĩwe mũnene makĩria ũthamaki-inĩ wa andũ?

 ¹¹ Ũndũ ũcio Danieli oonire kĩoneki-inĩ nĩ ũratwarana na ũndũ ũngĩ aaugĩte mbere ĩyo. Danieli aaugĩte ũũ: “Ngai wa igũrũ . . . [nĩ eheragia] athamaki na akahanda athamaki.” Ningĩ aaugĩte atĩ “Ũrĩa ũrĩ Igũrũ Mũno nĩ Mwathani ũthamaki-inĩ wa andũ na atĩ aũheanaga kũrĩ mũndũ o wothe ũrĩa ekwenda.” (Dan. 2:19-21; 4:17) Hihi kũrĩ hĩndĩ Jehova aneheria athani kana akahanda athani? Ĩĩ nĩ kũrĩ.

12. Heana ngerekano ĩronania ũrĩa Jehova eeheririe athamaki itĩ-inĩ ciao cia ũnene mahinda-inĩ mahĩtũku. (Rora mbica.)

¹² Jehova nĩ onanĩtie wega atĩ nĩwe mũnene makĩria gũkĩra “athani arĩa anene.” Wĩcirie ũhoro wa ngerekano ici ithatũ. Firauni mũthamaki wa Misiri nĩ aatuĩte andũ a Jehova ngombo na nĩ aaregaga kũmarekereria. No Ngai nĩ aamakũũrire ũkombo-inĩ ũcio, na agĩikia Firauni Iria-inĩ Itune. (Tham. 14:26-28; Thab. 136:15) Nake Mũthamaki Belishazaru wa Babuloni, hĩndĩ ĩmwe arĩ na iruga nĩ “[eetũũgĩririe] harĩ Mwathani wa igũrũ” na “[akĩgooca] ngai cia betha na thahabu” handũ ha Jehova. (Dan. 5:22, 23) No Ngai nĩ aaconorithirie mũthamaki ũcio mwĩtĩi. “Ũtukũ o ro ũcio,” Belishazaru nĩ ooragirũo na ũthamaki wake ũkĩheanwo kũrĩ Amedi na Aperisia. (Dan. 5:28, 30, 31) Mũthamaki Herode Agiripa wa Mbere wa Palestina, nĩ ooragithirie mũtũmwo Jakubu, agĩcoka agĩikia mũtũmwo Petero njera arĩ na muoroto wa kũmũũragithia. No Jehova nĩ aagirĩrĩirie Herode kũhingia ũndũ ũcio. “Mũraika wa Jehova [nĩ aamũreheire] ihũũra” agĩkua.—Atũm. 12:1-5, 21-23.

13. Heana ngerekano ya ũrĩa Jehova anahoota athamaki aingĩ manyitanĩire hamwe.

¹³ Jehova ningĩ nĩ onanĩtie atĩ nĩ mũnene makĩria gũkĩra athamaki aingĩ marĩ hamwe. Nĩ aarũĩrĩire Aisiraeli, akĩmahotithia kwananga athamaki 31 Akanaani arĩa maanyitanĩire hamwe, na akĩmahotithia kwĩgwatĩra icunjĩ nene cia Bũrũri wa Kĩĩranĩro. (Josh. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Jehova ningĩ nĩ aateithirie Aisiraeli kũhoota biũ Mũthamaki Beni-hadadi na athamaki angĩ 32 Asiria.—1 Ath. 20:1, 26-29.

14-15. (a) Mũthamaki Nebukadineza na Mũthamaki Dario maaugire atĩa igũrũ rĩgiĩ ũnene wa Jehova? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ mwandĩki wa Thaburi aaugire wĩgiĩ Jehova na rũrĩrĩ rwake?

¹⁴ Kũrĩ maita maingĩ Jehova onanĩtie atĩ  nĩwe Ũrĩa Mũnene Makĩria. Rĩrĩa Mũthamaki Nebukadineza wa Babuloni eetũũgĩririe nĩ ũndũ wa ‘hinya wake, ũhoti, riri, na ũnene,’ handũ ha gwĩtĩkĩra atĩ Jehova nĩwe wagĩrĩire kũgoocwo, Ngai nĩ aatũmire orũo nĩ meciria. Rĩrĩa aacokereirũo nĩ meciria, Nebukadineza nĩ “[aagoocire] Ũrĩa ũrĩ Igũrũ Mũno” na agĩtĩkĩra atĩ “wathani [wa Jehova] nĩ wathani wa tene na tene.” Aacokire akiuga: “Gũtirĩ mũndũ ũngĩmũgirĩrĩria.” (Dan. 4:30, 33-35) Thutha wa wĩkindĩru wa Danieli harĩ Ngai kũgerio na Jehova akĩmũhonokia kuuma irima-inĩ rĩa mĩrũthi, Mũthamaki Dario aathanire ũũ: “Andũ nĩ magĩrĩirũo kũinaina marĩ na guoya mbere ya Ngai wa Danieli. Tondũ nĩwe Ngai ũrĩa ũtũũraga muoyo na ũtũũraga tene na tene. Gũtirĩ hĩndĩ ũthamaki wake ũkaanangwo, na ũnene wake nĩ wa tene na tene.”—Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27, kohoro ka magũrũ-inĩ.

¹⁵ Mwandĩki wa Thaburi aaugire ũũ: “Jehova nĩ athararĩtie njama cia ndũrĩrĩ; nĩ aharaganĩtie mĩbango ya ikundi cia andũ.” Oongereire ũũ: “Gũkena nĩ rũrĩrĩ rũrĩa Jehova arĩ we Ngai waruo, andũ arĩa athuurĩte matuĩke ake.” (Thab. 33:10, 12) Na githĩ kĩu ti gĩtũmi kĩega mũno gĩa gũtũũria wĩkindĩru witũ harĩ Jehova!

16. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩkorũo na ma naguo ũhoro-inĩ wĩgiĩ “thĩna [ũrĩa] mũnene,” na nĩkĩ? (Rora mbica.)

¹⁶ Nĩ twathoma ũrĩa Jehova eekire mahinda mahĩtũku. Nĩ maũndũ marĩkũ tũrerĩgĩrĩra mekĩke ica ikuhĩ? No tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ akaahonokia ndungata ciake njĩhokeku hĩndĩ ya “thĩna [ũrĩa] mũnene” ũrĩ mbere. (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Ageeka ũguo rĩrĩa ngwatanĩro ya mabũrũri, nĩyo Gogu wa Magogu, ĩgatharĩkĩra andũ arĩa ehokeku harĩ Jehova thĩinĩ wa thĩ yothe. O na ngwatanĩro ĩyo ĩngĩgaakorũo ĩrĩ ya mabũrũri mothe 193 marĩa mathondekete Ũrũmwe wa Mabũrũri, ndĩgaatooria Ũrĩa Mũnene Makĩria na mbũtũ yake ya igũrũ. Jehova eranĩire ũũ: “Nĩ  ngeegoocithia, na ndĩyonanie ũrĩa ndĩ mũtheru na ndĩĩmenyithanie mbere ya maitho ma ndũrĩrĩ nyingĩ; nacio nĩ ikaamenya atĩ niĩ nĩ niĩ Jehova.”—Ezek. 38:14-16, 23; Thab. 46:10.

17. Bibilia yugaga gũgathiĩ atĩa harĩ athamaki a thĩ na harĩ andũ arĩa matũũragia wĩkindĩru wao harĩ Jehova?

¹⁷ Tharĩkĩro ĩyo ya Gogu nĩyo ĩgaatuthũra mbaara ya Hari–Magedoni, rĩrĩa Jehova akaananga “athamaki a thĩ yothe ĩrĩa ĩikaragwo.” (Kũg. 16:14, 16; 19:19-21) Ngũrani nao, “andũ arĩa arũngĩrĩru no o tu magaatũũra thĩinĩ wa thĩ, na arĩa matũũragia wĩkindĩru nĩo magaatigara kuo.”—Thim. 2:21, kohoro ka magũrũ-inĩ.

18. Akristiano aingĩ a ma makoragwo mehaarĩirie gwĩka atĩa, na nĩkĩ? (Danieli 3:28)

¹⁸ Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, Akristiano aingĩ a ma nĩ metĩkĩrĩte kũũrũo nĩ wĩyathi wao o hamwe na mĩoyo yao nĩ ũndũ wa kwenda Jehova, Mwathani Wao Ũrĩa Mũnene. Akristiano acio nĩ mehotorete gũtũũra marĩ ehokeku harĩ Jehova. Matariĩ o ta Ahibirania arĩa atatũ arĩa maatũũririe wĩhokeku wao harĩ Ũrĩa Mũnene Makĩria, Ũrĩa wacokire kũmahonokia kuuma riiko-inĩ rĩarĩ na mwaki mũnene.—Thoma Danieli 3:28.

19. Jehova agaatuĩra andũ kũringana na kĩĩ, na nĩ ũndũ ũrĩkũ arĩ o mũhaka twĩke?

¹⁹ Daudi mwandĩki wa Thaburi aandĩkire ũũ akĩonania bata wa gũtũũria wĩkindĩru harĩ Ngai: “Jehova nĩ agaatuĩra ikundi cia andũ. Atĩrĩrĩ Jehova, nduĩra ciira kũringana na ũthingu wakwa na kũringana na wĩkindĩru wakwa.” (Thab. 7:8) Ningĩ aacokire akĩandĩka ũũ: “Wĩkindĩru na ũrũngĩrĩru irongitagĩra.” (Thab. 25:21) Njĩra ĩrĩa njega biũ ya ũtũũro nĩ gũtũũria wĩhokeku witũ harĩ Jehova, tũtegũtiganĩria wĩkindĩru witũ o na tũngĩcemania na maũndũ mahaana atĩa. Tweka ũguo, tũrĩiguaga o ta mwandĩki wa Thaburi ũrĩa waugire ũũ: “Gũkena nĩ andũ arĩa matũũragia wĩkindĩru . . . , arĩa mathiaga kũringana na watho wa Jehova.”—Thab. 119:1, kohoro ka magũrũ-inĩ.