GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 42
RWĨMBO NA. 103 Arĩithi nĩ Iheo
Onanagia Ngatho nĩ Ũndũ wa Arũme Arĩa Mamũrĩtwo
“Hĩndĩ ĩrĩa aambatire igũrũ, [nĩ aaheanire] arũme marĩ ta iheo.”—EF. 4:8.
ŨNDŨ ŨRĨA WARĨRĨIRIO
Nĩ tũkuona ũrĩa ndungata cia kĩũngano, athuri a kĩũngano, na arori a mũthiũrũrũko matũteithagia, na ũrĩa tũngĩonania ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mahingagia.
1. Nĩ iheo ta irĩkũ Jesu atũheete?
GŨTIRĨ mũndũ wanonania ũtaana gũkĩra Jesu. Rĩrĩa aarĩ gũkũ thĩ, nĩ aateithagia andũ na njĩra ya kũmaringĩra ciama. (Luk. 9:12-17) Na nĩ aaheanire kĩheo kĩrĩa kĩa goro makĩria rĩrĩa aarutire muoyo wake nĩ ũndũ witũ. (Joh. 15:13) Ningĩ kuuma rĩrĩa aariũkirio, nĩ athiĩte na mbere gũtuonia ũtaana. O ta ũrĩa eeranĩire, nĩ ahoete Jehova atũheage roho wake mũtheru nĩguo ũtũrute na ũtũũmagĩrĩrie. (Joh. 14:16, 17, kohoro ka magũrũ-inĩ; 16:13) Na kũgerera mĩcemanio itũ ya kĩũngano, Jesu nĩ athiĩte na mbere gũtũhe kĩrĩa tũrabatara nĩguo tũtue andũ arutwo thĩinĩ wa thĩ yothe.—Mat. 28:18-20.
2. Arũme arĩa tũheetwo “marĩ ta iheo” arĩa magwetetwo thĩinĩ wa Aefeso 4:7, 8 nĩa?
2 Jesu nĩ atũheete kĩheo kĩngĩ. Mũtũmwo Paulo aandĩkire atĩ rĩrĩa Jesu aambatire igũrũ, nĩ aaheanire “arũme marĩ ta iheo.” (Thoma Aefeso 4:7, 8.) Paulo aataarĩirie atĩ Jesu aaheanire iheo icio irĩ cia gũteithia kĩũngano na njĩra itiganĩte. (Ef. 1:22, 23; 4:11-13) Ũmũthĩ ũyũ, ‘arũme acio matariĩ ta iheo’ nĩ hamwe na ndungata cia kĩũngano, athuri a kĩũngano, na arori a mũthiũrũrũko. a Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ arũme acio ti akinyanĩru, na kwoguo rĩmwe no mahĩtie. (Jak. 3:2) No Mwathani witũ Jesu Kristo nĩ atũheete arũme acio marĩ ta iheo nĩguo matũteithagie.
3. Heana ngerekano ĩronania ũrĩa ithuothe tũngĩteithĩrĩria ‘arũme acio matariĩ ta iheo’ kũhingia wĩra wao.
3 Jesu nĩ aheete arũme acio wĩra wa bata wa gwĩkĩra kĩũngano hinya. (Ef. 4:12) O na kũrĩ ũguo, ithuothe no tũmateithĩrĩrie kũhingia wĩra ũcio wa bata. No tũringithanie wĩra ũcio na wĩra wa gwaka Nyũmba ya Ũthamaki. Gũkoragwo na arĩa maraaka, na ningĩ nĩ gũkoragwo na arĩa marateithĩrĩria wĩra-inĩ ũcio maũndũ-inĩ ta kũrehe irio na indo ingĩ irabatarania, kana magateithĩrĩria na njĩra ingĩ. O ũndũ ũmwe na ũcio, ithuothe no tũteithĩrĩrie ndungata cia kĩũngano, athuri a kĩũngano, na arori a mũthiũrũrũko wĩra-inĩ ũcio mehokeirũo kũgerera ciugo na ciĩko citũ. Rekei tuone ũrĩa tũgunĩkaga kuumana na kĩyo kĩao na ũrĩa tũngĩonania ngatho harĩ o, na harĩ Jesu ũrĩa ũtũheete “iheo” icio.
NDUNGATA CIA KĨŨNGANO NĨ IHEANAGA “ŨTUNGATA WA GŨTEITHIA ARĨA ANGĨ”
4. Nĩ mawĩra ta marĩkũ ndungata cia kĩũngano ciahingagia hĩndĩ ya karine ya mbere?
4 Karine-inĩ ya mbere, ariũ a Ithe witũ amwe nĩ maamũrĩtwo marĩ ndungata cia kĩũngano. (1 Tim. 3:8) Kuonekaga nĩo maahingagia “ũtungata wa gũteithia arĩa angĩ,” ũrĩa Paulo aagwetire thĩinĩ wa 1 Akorintho 12:28. Kwahoteka ndungata cia kĩũngano nĩ ciarutaga mawĩra maingĩ ma bata, nĩgetha athuri a kĩũngano mahote kũiga meciria harĩ wĩra wa kũrutana na kũrĩithia kĩũngano. Kwa ngerekano, no gũkorũo ndungata cia kĩũngano nĩ ciateithagĩrĩria wĩra-inĩ wa gũkobia Maandĩko kana kũgũra indo iria ciabataranagia wĩra-inĩ ũcio.
5. Nĩ mawĩra ta marĩkũ ma bata ndungata cia kĩũngano ihingagia ũmũthĩ?
5 Nĩ mawĩra ta marĩkũ ndungata cia kĩũngano ihingagia kĩũngano-inĩ kĩanyu? (1 Pet. 4:10) No mehokerũo kũrũmbũiya mathabu ma kĩũngano kana icigo cia kũhunjia, gwĩtia mabuku na kũmaheana kũrĩ ahunjia, kũrũmbũiya maũndũ megiĩ mĩtambo ya mũgambo na video, gũtuĩka anyitani ũgeni mĩcemanio-inĩ, kana gũteithĩrĩria harĩ kũmenyerera Nyũmba ya Ũthamaki. Mawĩra macio mothe nĩ mabataraga kũhingio nĩguo maũndũ mekĩke na mũbango kĩũngano-inĩ. (1 Kor. 14:40) Makĩria ma ũguo, ndungata imwe cia kĩũngano nĩ irutaga tũcunjĩ thĩinĩ wa Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata na ikaruta mĩario ya andũ othe. Ningĩ ndungata ya kĩũngano no yamũrũo ĩteithagĩrĩrie mũrori wa gĩkundi. Na rĩmwe ndungata cia kĩũngano iria ciagĩrĩire nĩ ithiaga hamwe na athuri a kĩũngano maceera-inĩ ma ũrĩithi.
6. Nĩ maũndũ ta marĩkũ matũmaga tũkorũo na ngatho nĩ ũndũ wa ndungata cia kĩũngano?
6 Hihi kĩũngano kĩgunĩkaga atĩa kuumana na wĩra ũrĩa ũrutagwo nĩ ndungata cia kĩũngano? Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe kuuma Bolivia wĩtagwo Beberly b aaugire, “Nĩ ngenagio nĩ ndungata cia kĩũngano cia gwitũ, tondũ nĩ hotaga kũgunĩka biũ kuumana na mĩcemanio. Wĩra ũrĩa marutaga nĩ ũtũmaga hote kũina, kũruta macokio, gũthikĩrĩria mĩario, na kwĩruta kuumana na video na mbica. Nĩ matigagĩrĩra atĩ tũrĩ na ũgitĩri, na magateithĩrĩria arĩa maingĩrĩte mũcemanio na mĩtambo nĩguo magunĩke biũ. Thutha wa mũcemanio, makoragwo mũhari-inĩ wa mbere gwĩka ũtheru, gũteithĩrĩria gwĩka mathabu ma kĩũngano, na gũtigĩrĩra tũrĩ na mabuku marĩa tũrabatara. Nĩ njiguaga ndĩ na ngatho nyingĩ nĩ ũndũ wao!” Nake Leslie kuuma Colombia, ũrĩa mũthuri wake atungataga arĩ mũthuri wa kĩũngano aaugire ũũ: “Mũthuri wakwa nĩ ateithagĩrĩrio mũno nĩ ndungata cia kĩũngano mawĩra-inĩ matiganĩte. Korũo matimũteithagĩrĩria, angĩkoragwo na wĩra mũingĩ o na makĩria. Kwoguo nĩ njokagia ngatho nĩ ũndũ wa kĩyo kĩao na gũkorũo mehaarĩirie gũteithia.” Hatarĩ nganja, ũguo nĩguo ithuothe tũiguaga kwerekera ndungata cia kĩũngano.—1 Tim. 3:13.
7. Tũngĩonania atĩa atĩ tũrĩ na ngatho nĩ ũndũ wa ndungata cia kĩũngano? (Ningĩ rora mbica.)
7 O na gũtuĩka no tũigue twĩ na ngatho nĩ ũndũ wa ndungata cia kĩũngano, Bibilia ĩtwĩkĩraga ngoro ‘tuonanagie atĩ tũrĩ na ngatho.’ (Kol. 3:15) Mũthuri ũmwe wa kĩũngano kuuma Finland wĩtagwo Kristofer aaugire ũũ agĩtaarĩria ũrĩa onanagia ngatho: “Ndũmagĩra ndungata ya kĩũngano gakandi kana ndũmĩrĩri ĩ na rĩandĩko, na ngagweta ũndũ mũna ũrĩa anjĩkĩrĩte ngoro naguo kana kĩrĩa kĩratũma ngorũo na ngatho nĩ ũndũ wa wĩra wake.” Nake Pascal marĩ na mũtumia wake Jael arĩa maikaraga New Caledonia, nĩ mahoyagĩra ndungata cia kĩũngano kaingĩ. Pascal aaugire, “Ica ikuhĩ nĩ tũkoretwo tũkĩhoera mũno ndungata cia kĩũngano cia gwitũ na tũgacokeria Jehova ngatho nĩ ũndũ wao.” Jehova nĩ aiguaga mahoya ta macio, na nĩ ũndũ ũcio kĩũngano gĩothe gĩkagunĩka.—2 Kor. 1:11.
ATHURI A KĨŨNGANO NĨ “MARUTAGA WĨRA NA KĨYO”
8. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Paulo auge atĩ athuri a kĩũngano a karine ya mbere nĩ ‘maarutaga wĩra na kĩyo’? (1 Athesalonike 5:12, 13)
8 Karine-inĩ ya mbere, athuri a kĩũngano nĩ maarutaga wĩra na kĩyo nĩ ũndũ wa kĩũngano. (Thoma 1 Athesalonike 5:12, 13; 1 Tim. 5:17) Nĩ ‘maatongoragia’ maũndũ kĩũngano-inĩ, ta mĩcemanio ya kĩũngano na gũtua matua marĩ kĩama gĩa athuri. Ningĩ nĩ ‘maataaraga’ aarĩ na ariũ a Ithe witũ, makamarũnga ĩmwe kwa ĩmwe ĩndĩ na njĩra ya wendo, nĩguo magitĩre kĩũngano. (1 Thes. 2:11, 12; 2 Tim. 4:2) Makĩria ma ũguo, no mũhaka akorũo athuri acio nĩ meerutanagĩria kũrũmbũiya famĩlĩ ciao, na kwĩyaka kĩĩroho.—1 Tim. 3:2, 4; Tit. 1:6-9.
9. Nĩ mawĩra ta marĩkũ athuri a kĩũngano marutaga ũmũthĩ?
9 O na ũmũthĩ athuri a kĩũngano nĩ makoragwo na mawĩra maingĩ ma kũruta. Nĩ marutaga wĩra wa kũhunjia. (2 Tim. 4:5) Nĩ maigaga kĩonereria kĩega wĩra-inĩ wa kũhunjia, makabanga wĩra wa kũhunjia gĩcigo-inĩ gitũ, na magatũmenyeria kũhunjia na kũrutana na njĩra njega. Ningĩ nĩ matuanagĩra na njĩra ya kĩhooto na tha. Rĩrĩa Mũkristiano eka mehia maritũ, athuri a kĩũngano nĩ merutanagĩria kũmũteithia gũcokia ũrata mwega na Jehova. Ningĩ o ihinda-inĩ rĩu, nĩ matigagĩrĩra atĩ kĩũngano nĩ gĩaikara kĩrĩ gĩtheru. (1 Kor. 5:12, 13; Gal. 6:1) Wĩra ũrĩa mũnene athuri a kĩũngano marutaga nĩ kũrĩithia rũũru rwa Ngai. (1 Pet. 5:1-3) Nĩ marutaga mĩario mĩhaarĩrie wega ĩĩhocetie Maandĩko-inĩ, makerutanĩria kũmenya wega mũndũ wothe kĩũngano-inĩ, na makabanga maceera ma ũrĩithi. Ningĩ athuri amwe nĩ mateithagĩrĩria wĩra-inĩ wa gwaka na kũmenyerera Nyũmba cia Ũthamaki, kũbanga igomano, na magatungata Kamĩtĩ-inĩ cia Ũiguano na Thibitarĩ na Ikundi-inĩ cia Gũceerera Arwaru, o hamwe na mawĩra mangĩ. Hatarĩ nganja athuri a kĩũngano nĩ marutaga wĩra na kĩyo nĩ ũndũ witũ!
10. Nĩ maũndũ ta marĩkũ matũmaga tũkorũo na ngatho nĩ ũndũ wa athuri a kĩũngano?
10 Jehova aarathĩte atĩ arĩithi nĩ mangĩgatũrũmbũiya wega, na nĩ ũndũ ũcio tũtingĩgaacoka “kũigua guoya kana kũmaka rĩngĩ.” (Jer. 23:4) Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe kuuma Finland wĩtagwo Johanna, nĩ eeyoneire ũũma wa ciugo icio rĩrĩa mami wao aarĩ na mũrimũ mũnene. Aaugire ũũ: “O na gũtuĩka nĩ nyonaga ũrĩ ũndũ mũritũ kũhingũkĩra arĩa angĩ ngoro, mũthuri ũmwe wa kĩũngano tũtoyaine mũno nĩ aanyonirie wetereri, akĩhoya hamwe na niĩ, na akĩndeithia gũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ anyendete. Ndiririkanaga wega maũndũ marĩa aanjĩrire, no nĩ ndirikanaga ũrĩa ndaiguire ndahoorera thutha ũcio. Ndĩ na ma nĩ Jehova wamũhũthĩrire nĩguo andeithie ihinda o rĩrĩa rĩagĩrĩire.” Hihi athuri a kĩũngano kĩanyu magũteithĩtie atĩa?
11. Tũngĩonia athuri a kĩũngano ngatho atĩa? (Ningĩ rora mbica.)
11 Jehova nĩ endaga tuonanagie ngatho kũrĩ athuri a kĩũngano “nĩ ũndũ wa wĩra wao.” (1 Thes. 5:12, 13) Henrietta, ũrĩa o nake ũikaraga Finland aaugire ũũ: “Athuri a kĩũngano nĩ makoragwo mehaarĩirie gũteithia arĩa angĩ, no ũguo ti kuuga atĩ nĩ makoragwo na mahinda na hinya mũingĩ gũkĩra arĩa angĩ, kana atĩ matikoragwo na moritũ ũtũũro-inĩ. Rĩmwe ngĩaria na mũthuri wa kĩũngano ndĩmwĩraga ũũ: ‘Ĩ hihi nĩ ũĩ ũrĩa ũkoragwo ũrĩ mũthuri mwega wa kĩũngano? Ndũkanagĩe nganja na ũndũ ũcio.’” Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Sera kuuma Türkiye c aaugire ũũ: “Athuri a kĩũngano o nao nĩ mabataraga gwĩkĩrũo ngoro nĩguo mahote gũthiĩ na mbere kũhingia wĩra wao. Kwoguo no tũmatũmĩre gakandi ga kũmekĩra ngoro, tũmanyite ũgeni gwitũ tũrĩanĩre hamwe nao, kana tũhunjie hamwe nao.” Hihi nĩ harĩ mũthuri wa kĩũngano ũngĩenda gũcokeria ngatho nĩ ũndũ wa kĩyo gĩake? Caria njĩra cia kũmuonia atĩ nĩ ũkenagio nĩ wĩra wake.—1 Kor. 16:18.
No ũteithĩrĩrie arũme arĩa mamũrĩtwo nĩguo mahote gũthiĩ na mbere kũruta wĩra wao (Rora kĩbungo kĩa 7, 11, 15)
ARORI A MŨTHIŨRŨRŨKO NĨ MEKAGĨRA CIŨNGANO HINYA
12. Nĩ andũ arĩkũ angĩ maamũrĩtwo nĩguo mekĩre ciũngano hinya hĩndĩ ya karine ya mbere? (1 Athesalonike 2:7, 8)
12 Jesu ningĩ nĩ aaheanire arũme amwe mateithagĩrĩrie kĩũngano na njĩra ĩngĩ. Kũgerera ũtongoria wake, athuri thĩinĩ wa Jerusalemu nĩ maatũmire Paulo, Baranaba, na andũ angĩ marĩ arori arĩa magendaga. (Atũm. 11:22) Maamũrirũo nĩ ũndũ wa wĩra o ta ũrĩa warutagwo nĩ ndungata cia kĩũngano na athuri a kĩũngano, wa gwĩkĩra ciũngano hinya. (Atũm. 15:40, 41) Arũme acio nĩ meeimaga maũndũ maingĩ na o na magaikia mĩoyo yao ũgwati-inĩ nĩguo marutane na mekĩre arĩa angĩ ngoro.—Thoma 1 Athesalonike 2:7, 8.
13. Nĩ mawĩra ta marĩkũ arori a mũthiũrũrũko mehokeirũo?
13 Arori a mũthiũrũrũko nĩ mabataraga gũthiĩ thabarĩ nyingĩ. Amwe ao nĩ mathiaga kilomita nyingĩ makiuma kĩũngano kĩmwe gũthiĩ kĩrĩa kĩngĩ. O kiumia, mũrori wa mũthiũrũrũko nĩ arutaga mĩario ĩigana ũna, agathiĩ maceera ma ũrĩithi, agatongoria mũcemanio wa mapainia, mũcemanio wa athuri a kĩũngano, na mĩcemanio ya ũtungata. Nĩ ahaaragĩria mĩario na akabanga igomano. Ningĩ nĩ arutanaga thĩinĩ wa cukuru cia mapainia, akabanga mũcemanio wa mwanya hamwe na mapainia a mũthiũrũrũko wake, na akaruta mawĩra mangĩ—o na mamwe ma hinahi—marĩa ehokeirũo nĩ wabici ya rũhonge.
14. Nĩ maũndũ ta marĩkũ matũmaga tũkorũo na ngatho nĩ ũndũ wa arori a mũthiũrũrũko?
14 Hihi ciũngano igunĩkaga atĩa kuumana na kĩheo kĩrĩa tũheetwo kĩa arori a mũthiũrũrũko? Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe kuuma Türkiye aaugire ũũ akĩaria ũhoro wĩgiĩ maceera ma arori arĩa magendaga: “Maceera mao nĩ manjĩkĩraga ngoro kũhũthĩra mahinda makĩria gũteithia aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Nĩ njemanĩtie na arori aingĩ a mũthiũrũrũko, no gũtirĩ o na ũmwe wao wananyonia atĩ arĩ na wĩra mũingĩ kana atĩ ndangĩkinyĩrĩka.” Harĩ hĩndĩ mwarĩ wa Ithe witũ Johanna ũrĩa ũkũgwetetwo na hau kabere maahunjirie na mũrori ũmwe wa mũthiũrũrũko, no matiakorire andũ mĩciĩ. O na kũrĩ ũguo, aaugire ũũ: “Ngũtũũra ndirikanaga mũthenya ũcio. Aarĩ a maitũ erĩ maakoretwo mathama, na nĩ ndaiguaga ndĩmaagĩte mũno. Mũrori ũcio wa mũthiũrũrũko nĩ aanjĩkĩrire ngoro mũno, na akĩndeithia kuona atĩ ihinda-inĩ rĩrĩ no tũraihanĩrĩrie na andũ a famĩlĩ citũ na arata, no thĩinĩ wa thĩ njerũ, nĩ tũgaakoragwo na mĩeke mĩingĩ ya gũkorũo hamwe nao.” No kũhoteke aingĩ aitũ nĩ tũririkanaga mahinda mega ta macio twanateithio nĩ arori a mũthiũrũrũko.—Atũm. 20:37–21:1.
15. (a) Kũringana na 3 Johana 5-8, tũngĩonania ngatho citũ atĩa kũrĩ arori a mũthiũrũrũko? (Ningĩ rora mbica.) (b) Twagĩrĩirũo kuonania ngatho harĩ atumia a ariũ a Ithe witũ arĩa mamũrĩtwo kĩũngano-inĩ nĩkĩ, na tũngĩka ũguo atĩa? (Rora gathandũkũ, “ Ririkanaga Atumia Ao.”)
15 Mũtũmwo Johana eekĩrire Gayo ngoro anyitage ũgeni ariũ a Ithe arĩa maamaceeragĩra, na “magĩthiĩ [akamarũmbũiya] na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire Ngai.” (Thoma 3 Johana 5-8.) Ũndũ ũmwe tũngĩka ũguo nĩ na njĩra ya kũnyitaga ũgeni mũrori wa mũthiũrũrũko tũrĩanĩre hamwe nake. Njĩra ĩngĩ nĩ kũnyita mbaru mĩbango ya ũtungata hĩndĩ ya iceera rĩake. Leslie ũrĩa ũkũgwetetwo na hau kabere, nĩ onanagia ngatho ciake nginya na njĩra ingĩ. Aaugire ũũ: “Nĩ hoyaga Jehova amahingĩrie mabataro mao. Ningĩ tũrĩ na mũthuri wakwa nĩ tũmaandĩkagĩra marũa, tũkameera ũrĩa maceera mao matũteithĩtie.” Ririkana atĩ arori a mũthiũrũrũko no andũ ta ithuĩ. Rĩmwe nĩ marwaraga, makagĩa na mĩtangĩko, kana o na magakua ngoro. Kwoguo maũndũ manini marĩa ũngĩkĩra mũrori wanyu wa mũthiũrũrũko, ta kũmwĩra ciugo cia ũtugi kana kũmũhe kĩheo, no makorũo marĩ macokio ma ihoya rĩake.—Thim. 12:25.
NĨ TŨBATARAGA ‘ARŨME MATARIĨ TA IHEO’
16. Nĩ ciũria irĩkũ ariũ a Ithe witũ mangĩĩyũria? (Thimo 3:27)
16 Kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ, nĩ kũrabatarania ariũ a Ithe witũ aingĩ makĩria a gũtungatĩra kĩũngano. Angĩkorũo ũrĩ mũrũ wa Ithe witũ mũbatithie-rĩ, hihi “ũrĩ na ũhoti wa gũteithia”? (Thoma Thimo 3:27.) Hihi no wĩrutanĩrie nĩgetha wagĩrĩre gũtuĩka ndungata ya kĩũngano? Angĩkorũo wĩ ndungata ya kĩũngano, hihi no wende gũkinyĩra muoroto wa gũtungata ũrĩ mũthuri wa kĩũngano? d Hihi no ũbange maũndũ maku nĩguo ũiyũrie fomu ya gũthiĩ Cukuru ya Ahunjia a Ũthamaki? Cukuru ĩyo no ĩkũmenyerie na ĩgũteithie kũhũthĩrũo makĩria nĩ Jesu. Ũngĩigua ta ũtaragĩrĩra maũndũ-inĩ macio, hoya Jehova. Mwĩre akũhe roho wake mũtheru nĩguo ũgũteithie kũhingia wĩra o wothe ũngĩheo.—Luk. 11:13; Atũm. 20:28.
17. Ariũ a Ithe witũ arĩa tũheetwo “marĩ ta iheo” makoragwo marĩ ũira wa ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ Mũthamaki witũ Jesu?
17 Ariũ a Ithe witũ arĩa Jesu atũheete “marĩ ta iheo,” makoragwo marĩ ũira atĩ nĩ aratũtongoria matukũ-inĩ maya ma kũrigĩrĩria. (Mat. 28:20) Na githĩ tũtikoragwo na ngatho nyingĩ tondũ Mũthamaki witũ mũtaana na ũtwendete nĩ oĩ kĩrĩa tũrabatara na nĩ atũheete ariũ a Ithe witũ a gũtũteithia? Nĩ ũndũ ũcio caragia mĩeke ya kuonania ngatho kũrĩ arũme acio marĩ kĩyo. Ningĩ hingo ciothe cokagĩria Jehova ngatho, o we Kĩhumo gĩa “kĩheo o gĩothe kĩega na gĩkinyanĩru.”—Jak. 1:17.
RWĨMBO NA. 99 Makiri Maingĩ ma Ariũ a Ithe Witũ
a Athuri a kĩũngano arĩa matungataga thĩinĩ wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia, ateithia a Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia, arĩa matungataga Kamĩtĩ-inĩ cia Wabici cia Honge, na arĩa mehokeirũo mawĩra mangĩ o nao makoragwo marĩ “iheo.”
b Marĩĩtwa mamwe nĩ macenjetio.
c Mbere ĩyo gwetagwo Turkey.
d Nĩguo wone ũhoro makĩria wĩgiĩ ũrĩa ũngĩka nĩguo wagĩrĩre gũtuĩka ndungata ya kĩũngano kana mũthuri wa kĩũngano, rora gĩcunjĩ kĩrĩ na kĩongo, “Mũrũ wa Ithe Witũ—Hihi nĩ Wĩigĩire Muoroto wa Gũtuĩka Ndungata ya Kĩũngano?” na “Mũrũ wa Ithe Witũ—Hihi nĩ Wĩigĩire Muoroto wa Gũtuĩka Mũthuri wa Kĩũngano?” thĩinĩ wa ngathĩti ya Mũrangĩri ya Novemba 2024.
