1, 2. (a) Nĩ mũkaana ũrĩkũ wahonokirie andũ aingĩ? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (b) Andũ a Ngai marĩ na ũtongoria ũrĩkũ ũrĩa ũngĩhonokia mĩoyo yao?

“RŨGAMA, RORA, THIKĨRĨRIA.” Ciugo icio ciarĩ ibaũ-inĩ nene cia barabara makĩrĩa ma mĩaka 100 mĩhĩtũku. Ibaũ icio ciekĩrĩtwo kũrĩa reeli na barabara ciahĩtũkanĩire thĩinĩ wa North America. Muoroto wa cio warĩ ũrĩkũ? Nĩguo ngari itikahĩtũkĩre reeli-inĩ hĩndĩ ĩrĩa ĩtagĩrĩire igũthwo nĩ mũgithi ũkĩhĩtũka. Gwathĩkĩra mũkaana ũcio nĩ kwahonokagia andũ aingĩ.

² Handũ ha gũtwĩkĩrĩra ibaũ irĩ na mĩkaana, Jehova nĩwe ũtũtongoragia nĩguo tũkoona muoyo wa tene na tene na agatũteithia twĩtheme mogwati. Makĩria ma ũguo akoragwo atariĩ ta mũrĩithi ũrĩ wendo ũrĩa werekagĩria na akahe ng’ondu ciake mĩkaana nĩguo itikagere njĩra iria irĩ na mogwati.​—Thoma Isaia 30:​20, 21.

3. Andũ maaingĩririo njĩra-inĩ ya gĩkuũ atĩa?

³ Kuuma rĩrĩa Jehova ombire andũ, akoretwo akĩmahe ũtongoria wa ĩmwe kwa ĩmwe. Kwa ngerekano mũgũnda-inĩ wa  Edeni, Jehova nĩ aaheanire ũtongoria ũrĩa ũngĩerekeirie andũ muoyo-inĩ wa tene na tene. (Kĩam. 2:​15-17) Korũo Adamu na Hawa nĩ maarũmĩrĩire ũtongoria ũcio, matingĩatũũrire ũtũũro ũiyũirũo nĩ ruo na macũngĩrĩro-inĩ makue matarĩ na kĩĩrĩgĩrĩro. Handũ ha gwathĩka, Hawa aathikĩrĩirie ũtaaro ũrĩa eeciragia woimaga harĩ nyoka. Nake Adamu agĩthikĩrĩria mũgambo wa mũtumia wake. Eerĩ nĩ maaregire kũrũmĩrĩra ũtongoria wa Ithe wao ũrĩ wendo. Nĩ ũndũ ũcio makĩingĩria njiarũa ciao ciothe njĩra-inĩ njũru ĩrĩa ĩrehage gĩkuũ.

4. (a) Nĩkĩ nĩ kwabataranagia ũtongoria mwerũ thutha wa Mũiyũro? (b) Ũtongoria ũcio mwerũ wonanirie atĩa mawoni ma Ngai?

⁴ Matukũ-inĩ ma Nuhu, Ngai nĩ aaheanire ũtongoria ũrĩa watũmire andũ mahonoke. Thutha wa Mũiyũro, Jehova nĩ aaheanire watho wa ĩmwe kwa ĩmwe wĩgiĩ thakame. Aũheanire nĩkĩ? Maũndũ nĩ maacenjetie tondũ Jehova nĩ eetĩkĩrĩtie andũ marĩage nyama. Kwoguo nĩ kwabataranagia ũtongoria mwerũ. Aamerire ũũ: “Mũtikanarĩanĩrie nyama hamwe na muoyo wacio, naguo ũguo nĩ ta kuuga thakame yacio.” (Kĩam. 9:​1-4) Watho ũcio nĩ wonanirie wega ũrĩa Ngai onaga muoyo arĩ we kĩhumo kĩaguo. Tondũ nĩwe Mũũmbi na Mũheani muoyo, arĩ na kĩhooto gĩa kũheana watho wĩgiĩ muoyo. Kwa ngerekano nĩ oigĩte atĩ mũndũ ndagĩrĩirũo nĩ kũũraga ũrĩa ũngĩ. Ngai onaga muoyo na thakame irĩ theru, na nĩ ũndũ ũcio nĩ agaacirithia arĩa macihũthagĩra ũrĩa gũtaagĩrĩire.​—Kĩam. 9:​5, 6.

5. Tũgũthuthuria maũndũ marĩkũ, na nĩkĩ?

⁵ Rekei tũthuthurie ngerekano cigana ũna ciĩgiĩ ũrĩa Ngai aathire na mbere gũtongoria andũ ake. Gũthuthuria ngerekano icio nĩ gũgũtwĩkĩra hinya tũthiĩ na mbere kũrũmĩrĩra ũtongoria wa Jehova nginya tũingĩre thĩinĩ wa thĩ njerũ.

6. Andũ a Ngai maabataraga gwathĩkĩra watho ũrĩa Ngai aamaheire kũgerera Musa nĩkĩ, na maagĩrĩirũo gũkorũo na mwerekera ũrĩkũ?

⁶ Matukũ-inĩ ma Musa, andũ a Jehova nĩ maabataraga ũtongoria wĩgiĩ mĩtugo na ũthathaiya. Nĩkĩ? O rĩngĩ, maũndũ nĩ maacenjetie. Makĩria ma mĩaka 200, Aisiraeli maatũrĩte marĩ ngombo bũrũri-inĩ wa Misiri kũndũ kwaiyũrĩte ũthathaiya wa akuũ, mĩhianano, na maũndũ mangĩ maingĩ moru. Rĩrĩa andũ a Ngai mooimire ũkombo-inĩ Misiri, nĩ maabataraga ũtongoria mwerũ. Rĩu andũ a Ngai matiarĩ ngombo rĩngĩ ĩndĩ maarĩ rũrĩrĩ rwarĩ na wĩyathi rungu rwa Watho wa Jehova. Ibuku rĩmwe riugaga atĩ kiugo gĩa Kĩhibirania kĩrĩa gĩtaũrĩtũo “watho” gĩkonainie na kiugo kiugĩte “kwerekeria, gũtongoria, gũthomithia.” Watho wa Musa warĩ ta rũthingo rwa kũgitĩra Aisiraeli kuumana na mĩtugo mĩũru na ũthathaiya wa maheeni wa ndũrĩrĩ iria ciamathiũrũrũkĩirie. Rĩrĩa Aisiraeli mathĩkĩra Ngai, nĩ aamarathimaga mũno. No rĩrĩa maamũremera nĩ maagĩaga na moimĩrĩro moru.​—Thoma Gũcokerithia Maathani 28:​1, 2, 15.

7. (a) Taarĩria kĩrĩa gĩatũmire Jehova ahe andũ ake ũtongoria. (b) Watho warĩ mũtongoria harĩ Aisiraeli na njĩra ĩrĩkũ?

⁷ Harĩ ũndũ ũngĩ watũmaga mabatare ũtongoria mwerũ. Watho wahaaragĩria Aisiraeli nĩ ũndũ wa gũka kwa Mesia, ũndũ ũrĩa warĩ wa bata mũno harĩ muoroto wa Jehova. Watho wamaririkanagia atĩ matiarĩ akinyanĩru. Ningĩ nĩ wamateithagia kũmenya atĩ nĩ maabataraga ũkũũri, igongona ikinyanĩru rĩa kũhumbĩra mehia. (Gal. 3:19; Ahib. 10:​1-10) Makĩria ma ũguo, watho nĩ wateithirie kũgitĩra  mũhĩrĩga ũrĩa Mesia angĩaciarĩirũo na ũgĩteithia Aisiraeli mamũmenye rĩrĩa ookire. Kwoguo watho warĩ “mũtongoria” wa ihinda inini wa kũmakinyia kũrĩ Kristo.​—Gal. 3:23, 24.

8. Twagĩrĩirũo gũtongorio nĩ mootaro marĩa marĩ Watho-inĩ wa Musa nĩkĩ?

⁸ O na ithuĩ tũrĩ Akristiano no tũgunĩke nĩ ũtongoria ũrĩa ũkoragwo thĩinĩ wa Watho ũrĩa Jehova aahete Rũrĩrĩ rwa Isiraeli. Na njĩra ĩrĩkũ? No tũrũgame na tũrore mootaro marĩa marĩ Watho-inĩ ũcio. O na gũtuĩka tũtirĩ rungu rwa mawatho macio, maingĩ mamo no matũtongorie ũtũũro-inĩ witũ wa o mũthenya na thĩinĩ wa ũthathaiya witũ harĩ Jehova. Aandĩkithirie mawatho macio nĩguo matũrutage, tũgatongoragio nĩ motaaro marĩa marĩ thĩinĩ wamo, na tũkonanagia ngatho citũ nĩ ũndũ wa ithimi cia igũrũ cia Gĩkristiano. Ta thikĩrĩria ũrĩa Jesu oigire: “Nĩ mũiguĩte atĩ nĩ kwerirũo: ‘Ndũkanatharie.’ No niĩ ngũmwĩra atĩ, mũndũ o wothe wĩroragĩra mũtumia arĩ na merirĩria moru nĩ arĩkĩtie gũtharia nake ngoro-inĩ yake.” Kwoguo tũtiagĩrĩirũo gwĩthema tu o ũtharia no twagĩrĩirũo gwĩthema nginya methugunda na merirĩria moru.​—Mat. 5:27, 28.

9. Nĩ maũndũ marĩkũ maacenjirie magĩtũma Ngai aheane ũtongoria mwerũ?

⁹ Gũka kwa Mesia nĩ gwatũmire ũtongoria mwerũ ũbatarĩkane na gũgĩtũma maũndũ mangĩ megiĩ muoroto wa Jehova maguũrio. Gwathire ũguo tondũ o rĩngĩ maũndũ nĩ maacenjetie. Mwaka wa 33 Jehova nĩ aatiganire na rũrĩrĩ rwa Isiraeli na akĩambĩrĩria kĩũngano gĩa Gĩkristiano.

10. Kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩaheirũo mawatho merũ nĩkĩ, na maarĩ ngũrani atĩa na marĩa maaheirũo rũrĩrĩ rwa Isiraeli?

¹⁰ Karine-inĩ ya mbere, andũ a Ngai arĩa maaingĩrire kĩũngano-inĩ gĩa Gĩkristiano nĩ maamũkĩrire ũtongoria mwerũ wĩgiĩ ũthathaiya na mĩthiĩre ĩrĩa maagĩrĩirũo gũkorũo nayo. Maarĩ rungu rwa kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ. Watho wa Musa waheanĩtwo kũrĩ rũrĩrĩ rwa Isiraeli tu. Ngũrani na ũguo, Aisiraeli a kĩĩroho mangĩoimire ndũrĩrĩ-inĩ nyingĩ. Ma nĩ atĩ, “Ngai ndarĩ mũthutũkanio, no thĩinĩ wa ndũrĩrĩ ciothe, mũndũ ũrĩa ũmwĩtigĩrĩte na wĩkaga ũrĩa kwagĩrĩire nĩ etĩkĩrĩkaga nĩ we.” (Atũm. 10:​34, 35) Watho wa Musa watongoragia rũrĩrĩ rwa Isiraeli thĩinĩ wa Bũrũri wa Kĩĩranĩro. Mawatho macio maandĩkĩtwo ihiga-inĩ. No “watho wa Kristo” ũrĩa Aisiraeli a kĩĩroho maaheirũo, mũthingi waguo warĩ mootaro maandĩkĩtwo ngoro-inĩ ciao. “Watho wa Kristo” ũngĩahũthĩkire na ũgune Akristiano o kũrĩa guothe mangĩakorirũo marĩ.​—Gal. 6:2.

11. Nĩ maũndũ marĩkũ merĩ ũtũũro-inĩ wa Mũkristiano mahutĩtio nĩ “watho wa Kristo”?

¹¹ Aisiraeli a kĩĩroho nĩ mangĩagunĩkire mũno kuumana na ũtongoria wa Ngai kũgerera harĩ Mũrũwe. Kahinda kanini kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ gĩtanambĩrĩria kũruta wĩra, Jesu nĩ aaheanire mawatho merĩ ma bata mũno. Wa mbere wahutĩtie wĩra wa kũhunjia. Naguo wa kerĩ wahutĩtie mĩthiĩre ĩrĩa arũmĩrĩri a Jesu maagĩrĩirũo gũkorũo nayo na ũrĩa maagĩrĩirũo gwĩkĩra Akristiano arĩa angĩ. Mawatho macio maaheanirũo kũrĩ Akristiano othe, na nĩ ũndũ ũcio mahũthĩkaga harĩ athathaiya othe a Jehova ũmũthĩ, o na angĩkorũo marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũthiĩ igũrũ kana gĩa gũtũũra gũkũ thĩ.

12. Nĩ ũndũ ũrĩkũ warĩ mwerũ harĩ wĩra wa kũhunjia?

¹² Ta wĩcirie ũhoro wa wĩra wa kũhunjia ũrĩa Jesu eendaga arũmĩrĩri ake marute. Njĩra ĩrĩa mangĩahũthĩrire kũhunjia, na gĩcigo  kĩrĩa mangĩahunjirie, ciothe ciarĩ njerũ. Hĩndĩ ya Isiraeli ya tene, andũ a ndũrĩrĩ nĩ maanyitagwo ũgeni rĩrĩa moka Isiraeli gũthathaiya Jehova. (1 Ath. 8:​41-43) Ũndũ ũcio wekĩkire mbere ya Jesu kũruta watho ũrĩa ũkoragwo thĩinĩ wa Mathayo 28:​19, 20. (Thoma.) Arutwo a Jesu meerirũo ‘mathiĩ’ kũrĩ andũ othe. Mũthenya wa Pentekoste mwaka wa 33 Jehova nĩ oonanirie atĩ endaga ũhoro ũrĩa mwega ũhunjio thĩ yothe. Mũthenya ũcio nĩ aaitĩrĩirie andũ 120 a kĩũngano kĩu kĩerũ roho wake mũtheru. Andũ acio makĩaria na thiomi itiganĩte, makĩarĩria Ayahudi na andũ a ndũrĩrĩ arĩa meegarũrĩte magatuĩka Ayahudi. (Atũm. 2:​4-11) Thutha ũcio nĩ maambĩrĩirie kũhunjĩria Asamaria. Ningĩ, mwaka wa 36 makĩambĩrĩria kũhunjĩria ndũrĩrĩ iria itaaruaga. Ũndũ ũcio wonanagia atĩ Akristiano maagĩrĩirũo kũhunjĩria andũ othe thĩinĩ wa thĩ.

13, 14. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ marĩ thĩinĩ wa “rĩathani rĩerũ” rĩrĩa Jesu aaheanire? (b) Twĩrutaga ũndũ ũrĩkũ kuumana na kĩonereria kĩrĩa Jesu aatũigĩire?

¹³ Rĩu rekei tuone ũrĩa twagĩrĩirũo gwĩkĩra Akristiano arĩa angĩ. Jesu nĩ aaheanire “rĩathani rĩerũ.” (Thoma Johana 13:34, 35.) Rĩathani rĩu rĩonanagia atĩ twagĩrĩirũo kwenda Akristiano arĩa angĩ hingo ciothe, na makĩria ma ũguo tũkoragwo twĩhaarĩrie kũruta mĩoyo itũ nĩ ũndũ wao. Ũndũ ũcio ndwarĩ Watho-inĩ wa Musa.​—Mat. 22:39; 1 Joh. 3:16.

¹⁴ Jesu nĩ aatũigĩire kĩonereria kĩega gĩa kuonania wendo ta ũcio. Eendire arutwo ake mũno nginya akĩĩrutĩra gũkua nĩ ũndũ wao. Erĩgagĩrĩra arũmĩrĩri ake othe monanagie wendo ta ũcio. Kwoguo twagĩrĩirũo gũkorũo twĩhaarĩirie kũũmĩrĩria moritũ o na gũkua nĩ ũndũ wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ.​—1 Thes. 2:8.

15, 16. Nĩ maũndũ marĩkũ macenjetie, na Ngai aratongoria andũ ake na njĩra ĩrĩkũ ũmũthĩ?

¹⁵ Kuuma rĩrĩa Jesu aamũrire “ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ,” akoretwo akĩhe andũ ake irio cia kĩĩroho ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire. (Mat. 24:​45-47) Irio icio nĩ hamwe na ũtongoria wa bata ũrĩa aheaga andũ ake rĩrĩa maũndũ macenjia. Nĩ maũndũ marĩkũ macenjetie?

¹⁶ Kũringana na Bibilia, tũratũũra “matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria” na kahinda gatarĩ kũraihu nĩ gũkũgĩa na thĩna ũtarĩ woneka. (2 Tim. 3:1; Mar. 13:19) Ningĩ Shaitani na ndaimono ciake nĩ maharũrũkĩtio gũkũ thĩ na nĩ mareheire andũ mĩnyamaro mĩingĩ mũno. (Kũg. 12:​9, 12) Makĩria ma ũguo nĩ tũheetwo wĩra wa kũhunjia na gĩkĩro kĩnene mũno na ũhoro ũcio nĩ ũrakinyĩra andũ na thiomi nyingĩ gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe.

17, 18. Twagĩrĩirũo kuona atĩa ũtongoria ũrĩa tũheagwo?

¹⁷ Twagĩrĩirũo kũhũthĩra indo cia kũhunjia iria ithondeka rĩa Jehova rĩtũheaga. Hihi nĩ ũcihũthagĩra? Hihi nĩ ũrũmagĩrĩra ũtongoria ũrĩa tũheagwo mĩcemanio-inĩ wĩgiĩ ũrĩa tũngĩhũthĩra indo icio na njĩra njega makĩria? Hihi nĩ wonaga ũtongoria ũcio ta uumĩte kũrĩ Ngai?

¹⁸ Hatarĩ nganja, nĩguo tũthiĩ na mbere kwamũkĩra irathimo cia Ngai, twagĩrĩirũo kũrũmĩrĩra ũtongoria wothe ũrĩa tũheagwo kũgerera kĩũngano gĩa Gĩkristiano. Tũngĩathĩka ihinda-inĩ rĩrĩ, nĩ ũgaakorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kũrũmĩrĩra ũtongoria ũrĩa tũkaaheo hĩndĩ ya ‘thĩna ũrĩa mũnene’ ũrĩa ũkaanina mũtabarĩre mũru wa Shaitani. (Mat. 24:21) Thutha ũcio nĩ tũkabatara ũtongoria mwerũ thĩinĩ wa thĩ njerũ ĩrĩa ĩtagaakorũo na Shaitani.

19, 20. Nĩ ikũnjo irĩkũ ikaahingũrũo na igaatũteithia atĩa?

 ¹⁹ Matukũ-inĩ ma Musa rũrĩrĩ rwa Isiraeli nĩ rwabataraga ũtongoria mwerũ na nĩ ũndũ ũcio Ngai akĩmahe Watho. Thutha ũcio nakĩo kĩũngano gĩa Gĩkristiano gĩgĩkorũo rungu rwa “watho wa Kristo.” O ũndũ ũmwe na ũcio, Bibilia ĩtwĩraga atĩ thĩinĩ wa thĩ njerũ nĩ gũkaahingũrũo ikũnjo cia gũtũhe ũtongoria mwerũ. (Thoma Kũguũrĩrio 20:12.) No kũhoteke atĩ ikũnjo icio nĩ ĩkaaheana ũtongoria ũrĩa Jehova akenda tũrũmĩrĩre hĩndĩ ĩyo. Gũthoma ikũnjo icio nĩ gũgaateithia andũ othe o hamwe na arĩa makaariũkio mamenye wendi wa Ngai nĩ ũrĩkũ. Ikũnjo icio nĩ igaatũteithia tũmenye Jehova makĩria. Ningĩ nĩ tũkaagĩa na ũtaũku mũingĩ makĩria wa Bibilia. Kwoguo andũ othe arĩa magaakorũo thĩinĩ wa Paradiso nĩ mageekagĩra arĩa angĩ maũndũ na njĩra ya wendo na gĩtĩo. (Isa. 26:9) Ta hũũra mbica gĩthomo kĩrĩa gĩgaakorũo thĩinĩ wa thĩ njerũ rungu rwa ũtongoria wa Mũthamaki witũ Jesu Kristo!

²⁰ Twarũmĩrĩra ũtongoria ũrĩa ũgaakorũo ‘wandĩkĩtwo ikũnjo-inĩ icio’ na tũthiĩ na mbere gũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ Jehova hĩndĩ ya igerio rĩa mũico, nĩ akaandĩka marĩĩtwa maitũ thĩinĩ wa “gĩkũnjo kĩa muoyo.” Nĩ tũkaaheo muoyo wa tene na tene! Nĩ ũndũ ũcio nĩ tũkũbatara KŨRŨGAMA tũgathoma Bibilia, TŨKARORA nĩguo tũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa ĩratwĩra, na TŨGATHIKĨRĨRIA na njĩra ya gwathĩkĩra ũtongoria wa Ngai ũmũthĩ. Tweka maũndũ macio, nĩ tũkaahonoka thĩna ũrĩa mũnene na tũthiĩ na mbere kwĩruta ũhoro wa Jehova Ngai witũ mũũgĩ na ũrĩ wendo tene na tene.​—Koh. 3:11; Rom. 11:33.